Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Alfred Nobel

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii – laureaci nagrody przyznawanej corocznie osobom, które dokonały odkrycia naukowego lub wynalazku w dziedzinie chemii (jednej z pięciu, w których tę nagrodę ustanowiono), wyświadczając tym największe dobrodziejstwo ludzkości. Na początku nagradzano zwykle jedną osobę w danym roku, potem coraz częściej były to dwie lub trzy osoby.

Kryterium oceny osiągnięć kandydatów do Nagrody Nobla sformułował Alfred Nobel (1833–1896) w swoim testamencie. Fundusz nagród pochodzi z odsetek od majątku fundatora, którym zarządza Fundacja Nobla. Decyzje w sprawach wyróżnień podejmuje Królewska Szwedzka Akademia Nauk, zgodnie ze ściśle opisaną procedurą[1]. Ceremonie wręczania nagród odbywają się od roku 1901, zawsze 10 grudnia, co jest uhonorowaniem rocznicy śmierci fundatora (10 grudnia 1896)[2].

Rys historyczny[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza strona testamentu Alfreda Nobla (27 listopada 1895)

Alfred Nobel – wynalazca i przedsiębiorca (autor 355 patentów) – był człowiekiem o wszechstronnych zainteresowaniach, jednak wielki majątek zgromadził głównie dzięki studiom w zakresie inżynierii chemicznej i kontaktom z wieloma znanymi wówczas chemikami. Najbardziej znany z jego wynalazków – dynamit – przyczynił się do przełomu w górnictwie i budowie tuneli. Zgromadzony majątek postanowił przeznaczyć na wspieranie nauki i wynalazczości. Zadysponował, że fundacja, dobrze zarządzająca jego majątkiem, powinna dzielić swoje roczne zyski na pięć równych części i przeznaczać je na nagrody pieniężne, między innymi[3]:

…jedną część osobie, która dokona najważniejszego odkrycia lub ulepszenia w chemii… (Alfred Nobel, 1895)

Podział obszaru działalności naukowców i wynalazców z czasów Alfreda Nobla szybko stracił aktualność. Na pograniczach między fizyką, chemią i medycyną powstały i rozwinęły się nowe dyscypliny naukowe: chemia fizyczna, termodynamika chemiczna, astrochemia, biochemia, medycyna molekularna, fizyka medyczna i wiele innych. Już pierwsza z nagrodzonych prac z dziedziny chemii dotyczyła zagadnień fizykochemicznych (Jacobus Henricus van 't Hoff[4], za odkrycie praw dynamiki chemicznej i ciśnienia osmotycznego). Z upływem lat coraz bardziej dominowały osiągnięcia dotyczące różnych aspektów „chemii życia” (biochemia, biotechnologia). Coraz częściej zdarzały się równoczesne zgłoszenia osiągnięć poszczególnych naukowców do różnych komisji (do nagrody w dziedzinie chemii, fizyki i medycyny). Lista laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie chemii, podobnie jak analogiczne listy laureatów w innych dziedzinach, stała się zapisem ponad stuletniej historii rozwoju nowych dziedzin nauki oraz rosnącej roli badań zespołowych (współpracy naukowców reprezentujących różne dyscypliny i różne ośrodki naukowe na świecie[5][6]).

W latach 1901–2022 w gronie laureatów 114 przyznanych Nagród Nobla w dziedzinie chemii znalazło się 190 osób, z których 63 otrzymały wyróżnienie indywidualne. Dwukrotnie wyróżnionymi byli: Frederick Sanger, specjalista w dziedzinie biologii molekularnej (lata 1958 i 1980) i Barry Sharpless (2001 i 2022)[2]. Średnia wieku laureatów w chwili odbierania nagrody wynosiła 61 lat[potrzebny przypis] (najmłodszy z laureatów: Frédéric Joliot-Curie, 35 lat; najstarszy z laureatów: John B. Goodenough, 97 lat). Nagrodę otrzymało 8 kobiet: Maria Skłodowska-Curie (1911), Irene Joliot-Curie (1935), Dorothy Crowfoot Hodgkin (1964), Ada Jonath (2009), Frances Arnold (2018), Emmanuelle Charpentier, Jennifer Doudna (2020) oraz Carolyn Bertozzi (2022)[2].

Lista laureatów[edytuj | edytuj kod]

Rok Wyróżniony[7] Afiliacja Uzasadnienie
1901 Vant Hoff.jpg Jacobus Henricus van 't Hoff Uniwersytet Humboldtów w Berlinie za odkrycie praw dynamiki chemicznej i ciśnienia osmotycznego[4]
1902 Hermann Emil Fischer c1895.jpg Hermann Emil Fischer Uniwersytet Humboldtów w Berlinie za syntezy związków z grupy cukrów i puryn[8]
1903 Arrhenius2.jpg Svante August Arrhenius Uniwersytet Sztokholmski za teorię dysocjacji elektrolitycznej[9]
1904 William Ramsay.jpg sir William Ramsay University College London za odkrycie gazów szlachetnych w powietrzu oraz określenie ich miejsca w układzie okresowym pierwiastków[10]
1905 Adolf von Baeyer (1905).jpg Adolf von Baeyer Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium za badania barwników organicznych oraz związków hydroaromatycznych[11]
1906 Henri Moissan.jpg Henri Moissan Uniwersytet Paryski za prace nad wyodrębnieniem fluoru pierwiastkowego oraz jego zaistnienie w służbie nauki dzięki piecowi elektrycznemu, który nosi jego imię[12]
1907 Eduard Buchner (Nobel 1907).jpg Eduard Buchner Uniwersytet Humboldtów w Berlinie za badania biochemiczne i odkrycie układu bezkomórkowego[13]
1908 Ernest Rutherford LOC.jpg Ernest Rutherford Victoria University of Manchester za badania rozpadu promieniotwórczego pierwiastków i właściwości chemicznych substancji promieniotwórczych[14]
1909 Wilhelm Ostwald.jpg Wilhelm Ostwald Uniwersytet Lipski za pracę nad katalizą i warunkami równowagi chemicznej oraz szybkością reakcji chemicznych[15]
1910 Otto Wallach.jpg Otto Wallach Uniwersytet Jerzego Augusta w Getyndze za jego wkład do chemii organicznej i chemii przemysłowej przez pionierskie badania na polu związków alicyklicznych[16]
1911 Marie Curie c1920.jpg Maria Skłodowska-Curie Uniwersytet Paryski za wydzielenie czystego radu i uzyskanie radu w postaci krystalicznej[17]
1912 Viktor-grignard (cropped).jpg Victor Grignard Uniwersytet w Nancy za odkrycie tzw. związku Grignarda, który okazał się wielce pomocny w rozwoju chemii organicznej[18]
Paul Sabatier.jpg Paul Sabatier Uniwersytet w Tuluzie za metodę hydrogenacji związków organicznych w obecności subtelnie rozdrobnionych metali[18]
1913 Alfred Werner.jpg Alfred Werner Uniwersytet Zuryski za pracę nad wiązaniami atomów w cząsteczkach, które rzuciły nowe światło na wcześniejsze badania i otworzyły nowe pola badań naukowych, szczególnie w chemii nieorganicznej[19]
1914 Theodore william richards.jpg Theodore William Richards Uniwersytet Harvarda za dokładne określenie mas atomowych dużej liczby pierwiastków chemicznych[20]
1915 Richard Willstätter.jpg Richard Martin Willstätter Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium za badania barwników roślinnych, szczególnie chlorofilu[21]
1916 nagrody nie przyznano[22]
1917 nagrody nie przyznano[23]
1918 Fritz Haber.png Fritz Haber Kaiser-Wilhelm-Institut w Berlinie za syntezę amoniaku z pierwiastków składowych: azotu i wodoru[24]
1919 nagrody nie przyznano[25]
1920 Walther Nernst.jpg Walther Hermann Nernst Uniwersytet Humboldtów w Berlinie za pracę w zakresie termochemii[26]
1921 Frederick Soddy.jpg Frederick Soddy Uniwersytet Oksfordzki za wkład do chemii związków radioaktywnych, oraz badania pochodzenia i charakteru izotopów[27]
1922 Francis William Aston.jpg Francis William Aston Uniwersytet w Cambridge za odkrycie izotopów wielu pierwiastków niepromieniotwórczych[28]
1923 Fritz Pregl.jpg Fritz Pregl Uniwersytet w Grazu za opracowanie metody mikroanalizy substancji organicznych[29]
1924 nagrody nie przyznano[30]
1925 Richard Adolf Zsigmondy LOC.jpg Richard Adolf Zsigmondy Uniwersytet Jerzego Augusta w Getyndze za wykazanie heterogenicznej natury roztworów koloidalnych oraz stosowane metody, które stały się podstawą współczesnej chemii koloidów[31]
1926 The-svedberg-1.jpg Theodor Svedberg Uniwersytet w Uppsali za prace związane z systemami dyspersyjnymi[32]
1927 Heinrich Wieland.jpg Heinrich Otto Wieland Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium za badania nad konstytucją kwasów żółciowych i podobnych substancji[33]
1928 Windaus.jpg Adolf Otto Reinhold Windaus Uniwersytet Jerzego Augusta w Getyndze za osiągnięcia w badaniach nad konstytucją steroli i ich związku z witaminami[34]
1929 ArthurHarden.jpg Arthur Harden Uniwersytet Londyński za badania nad fermentacją cukru i enzymów fermentacyjnych[35]
Euler-chelpin.jpg Hans Karl August Simon von Euler-Chelpin Uniwersytet Sztokholmski
1930 Hans Fischer (Nobel).jpg Hans Fischer Uniwersytet Techniczny w Monachium za badania nad konstytucją hemu i chlorofilu oraz w szczególności nad syntezą hemu[36]
1931 Carl Bosch.jpg Carl Bosch Uniwersytet Ruprechta i Karola w Heidelbergu
IG Farbenindustrie AG
za wkład w opracowanie i rozwój chemicznych metod wysokociśnieniowych[37]
Bergius.jpg Friedrich Bergius
1932 Irving Langmuir.jpg Irving Langmuir General Electric za odkrycia i badania w dziedzinie chemii powierzchni[38]
1933 nagrody nie przyznano[39]
1934 Harold Urey.jpg Harold Clayton Urey Uniwersytet Columbia za odkrycie deuteru[40]
1935 Frédéric Joliot-Curie Harcourt.jpg Frédéric Joliot Instytut Radowy w Paryżu za syntezę nowych pierwiastków promieniotwórczych[41]
Irène Joliot-Curie Harcourt.jpg Irene Joliot-Curie
1936 Debye100.jpg Petrus (Peter) Josephus Wilhelmus Debye Uniwersytet Humboldtów w Berlinie
Kaiser-Wilhelm-Institut
za wkład w poznanie struktury molekularnej dzięki badaniom nad momentem dipolowym i dyfrakcją promieniowania rentgenowskiego i elektronów w gazach[42]
1937 Norman Haworth.jpg Walter Norman Haworth Uniwersytet w Birmingham za badania węglowodanów i witaminy C[43]
Paul Karrer.jpg Paul Karrer Uniwersytet Zuryski za badania karotenoidów, flawin oraz witaminy A i B2[43]
1938 Richard Kuhn ETH-Bib Dia 248-065.jpg Richard Kuhn Uniwersytet Ruprechta i Karola w Heidelbergu
Kaiser-Wilhelm-Institut
za badania karotenoidów i witamin[44]
1939 A. Butenandt 1921.jpg Adolf Friedrich Johann Butenandt Uniwersytet Humboldtów w Berlinie
Kaiser-Wilhelm-Institut
za badania hormonów płciowych[45]
Leopold Ruzicka ETH-Bib Portr 00239.jpg Leopold Ružička Politechnika Federalna w Zurychu za badania polimetylenów i wyższych terpenów[45]
1940 nagrody nie przyznano[46]
1941 nagrody nie przyznano[47]
1942 nagrody nie przyznano[48]
1943 George de Hevesy.jpg George de Hevesy Uniwersytet Sztokholmski za pracę nad wykorzystaniem izotopów jako wskaźników w badaniach procesów chemicznych[49]
1944 Otto Hahn (Nobel).jpg Otto Hahn Kaiser-Wilhelm-Institut za odkrycie zjawiska rozszczepienia jądra atomowego[50]
1945 Virtanen.jpg Artturi Ilmari Virtanen Uniwersytet Helsiński za badania i wynalazki w dziedzinie chemii rolniczej i chemii żywności, w szczególności za metodę konserwacji paszy[51]
1946 James Batcheller Sumner.jpg James Batcheller Sumner Uniwersytet Cornella za odkrycie, że enzymy można krystalizować[52]
John Howard Northrop.jpg John Howard Northrop Instytut Badań Medycznych Rockefellera za preparację enzymów i białek wirusowych w czystej postaci[52]
Wendell Meredith Stanley.jpg Wendell Meredith Stanley
1947 Robert Robinson organic chemist.jpg sir Robert Robinson Uniwersytet Oksfordzki za badania produktów pochodzenia roślinnego o znaczeniu biologicznym, w szczególności alkaloidów[53]
1948 Arne Tiselius.jpg Arne Wilhelm Kaurin Tiselius Uniwersytet w Uppsali za badania nad metodami analitycznymi elektroforezy i adsorpcji, w szczególności za odkrycia dotyczące złożonej natury białek surowicy[54]
1949 William Francis Giauque Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley za wkład w dziedzinie termodynamiki chemicznej, w szczególności dotyczący zachowania substancji w bardzo niskich temperaturach[55]
1950 Otto Paul Hermann Diels.jpg Otto Diels Uniwersytet Chrystiana Albrechta w Kilonii za odkrycie i rozwój syntezy dienowej[56]
Kurt Alder Nobel.jpg Kurt Alder Uniwersytet Koloński
1951 Mcmillan postcard.jpg Edwin Mattison McMillan Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley za odkrycia w dziedzinie chemii transuranowców[57]
Glenn Seaborg - 1964.jpg Glenn Theodore Seaborg
1952 Archer John Porter Martin Nobel.jpg Archer John Martin National Institute for Medical Research za opracowanie chromatografii podziałowej[58]
Richard Laurence Millington Synge.jpg Richard Laurence Synge Rowett Research Institute
1953 Hermann Staudinger.jpg Hermann Staudinger Uniwersytet Albrechta i Ludwika we Fryburgu za odkrycia w dziedzinie chemii supramolekularnej[59]
1954 L Pauling.jpg Linus Pauling Kalifornijski Instytut Techniczny za prace nad wiązaniami chemicznymi i ich zastosowanie w wyjaśnieniu budowy związków kompleksowych[60]
1955 Vincent du Vigneaud 1955.jpg Vincent du Vigneaud Uniwersytet Cornella za prace nad ważnymi biochemicznie związkami siarki, w szczególności za pierwszą syntezę hormonu polipeptydowego[61]
1956 Cyril Norman Hinshelwood Nobel.jpg sir Cyril Norman Hinshelwood Uniwersytet Oksfordzki za badania nad mechanizmem reakcji chemicznych[62]
Nikolay Semyonov Nobel.jpg Nikołaj Siemionow Akademia Nauk ZSRR
1957 Alexander Todd Nobel.jpg Lord Alexander R. Todd Uniwersytet w Cambridge za badania nukleotydów i koenzymów nukleotydowych[63]
1958 Frederick Sanger2.jpg Frederick Sanger Uniwersytet w Cambridge za badania struktury białek, w szczególności insuliny[64]
1959 Heyrovsky Jaroslav crop.jpg Jaroslav Heyrovský Czechosłowacka Akademia Naukowa za odkrycie i rozwój metod analizy polarograficznej[65]
1960 Willard Frank Libby Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles za metodę wykorzystującą węgiel 14C do określania wieku w archeologii, geologii, geofizyce i w innych gałęziach nauki[66]
1961 Melvin Calvin.jpg Melvin Calvin Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley za badania nad asymilacją dwutlenku węgla w roślinach[67]
1962 Max Perutz.jpg Max Ferdinand Perutz Medical Research Council za badania struktur białek globularnych[68]
John Kendrew Nobel.jpg John Kendrew
1963 Karl Ziegler Nobel.jpg Karl Ziegler Towarzystwo Maxa Plancka za odkrycia w dziedzinie chemii i technologii polimerów wielkocząsteczkowych[69]
Giulio Natta Nobel.jpg Giulio Natta Politechnika Mediolańska
1964 Dorothy Hodgkin im Talar.jpg Dorothy Crowfoot Hodgkin Uniwersytet Oksfordzki za ustalenie technikami rentgenowskimi struktury ważnych substancji biochemicznych[70]
1965 Robert Burns Woodward portrait.jpg Robert Burns Woodward Uniwersytet Harvarda za wybitne osiągnięcia w dziedzinie syntezy organicznej[71]
1966 Mulliken,Robert 1929 Chicago.jpg Robert S. Mulliken Uniwersytet Chicagowski za fundamentalną pracę dotyczącą wiązań chemicznych i struktury elektronowej cząsteczek metodą orbitali molekularnych[72]
1967 Eigen,Manfred 1996 Göttingen.jpg Manfred Eigen Towarzystwo Maxa Plancka za badania nad bardzo szybkimi reakcjami chemicznymi wywołanymi zaburzeniem równowagi za pomocą bardzo krótkich impulsów energii[73]
Ronald George Wreyford Norrish.jpg Ronald George Wreyford Norrish Instytut Chemii Fizycznej w Cambridge
George Porter Nobel.jpg George Porter Royal Institution of Great Britain
1968 Onsager 1968.jpg Lars Onsager Uniwersytet Yale za odkrycie relacji wzajemności noszącej jego imię, fundamentalnej dla termodynamiki procesów nieodwracalnych[74]
1969 Derek H. R. Barton Imperial College London za wkład w rozwój koncepcji konformacji i jej wykorzystanie w chemii[75]
Odd Hassel.jpg Odd Hassel Uniwersytet w Oslo
1970 Luis Federico Leloir - young.jpg Luis Federico Leloir Instytut Badań Biochemicznych w Buenos Aires za odkrycie nukleotydów cukrowych i ich roli w biosyntezie węglowodanów[76]
1971 Herzberg,Gerhard 1952 London.jpg Gerhard Herzberg National Research Council of Canada za wkład w poznanie struktury elektronowej i geometrii molekularnej, zwłaszcza wolnych rodników[77]
1972 Christian B. Anfinsen, NIH portrait, 1969.jpg Christian B. Anfinsen Narodowe Instytuty Zdrowia za pracę nad rybonukleazą, zwłaszcza dotyczącą związku między sekwencją aminokwasów a aktywną biologicznie konformacją[78]
Stanford Moore Uniwersytet Rockefellera za wkład w zrozumienie związku między strukturą chemiczną a aktywnością katalityczną centrum aktywnego cząsteczki rybonukleazy[78]
William H. Stein
1973 Ernst Otto Fischer Uniwersytet Techniczny w Monachium za wykonywane niezależnie pionierskie prace w zakresie badań związków metaloorganicznych, tzw. związków sandwiczowych[79]
Geoffrey Wilkinson ca. 1976.png Geoffrey Wilkinson Imperial College London
1974 Paul Flory 1973.jpg Paul J. Flory Uniwersytet Stanforda za osiągnięcia, zarówno teoretyczne, jak i eksperymentalne, w dziedzinie chemii fizycznej makromolekuł[80]
1975 John Cornforth 1975.jpg John Cornforth Uniwersytet Sussex za prace dotyczące stereochemii reakcji katalizy enzymatycznej[81]
Vladimir Prelog ETH-Bib Portr 00214.jpg Vladimir Prelog Politechnika Federalna w Zurychu za badania dotyczące stereochemii związków organicznych i reakcji organicznych[81]
1976 William n lipscomb jr.jpg William N. Lipscomb Uniwersytet Harvarda za badania nad strukturą boranów wyjaśniające problemy z wiązaniami chemicznymi[82]
1977 Ilya Prigogine 1977c.jpg Ilia Prigogine Wolny Uniwersytet w Brukseli
Uniwersytet Teksański w Austin
za wkład do termodynamiki nierównowagowej, w szczególności za teorię struktur dyssypatywnych[83]
1978 Peter D. Mitchell Glynn Research Laboratories za wkład dla zrozumienia biologicznego transferu energii dzięki sformułowaniu modelu chemiosmotycznego[84]
1979 Herbert C. Brown Uniwersytet Purdue za rozwój zastosowania związków boru i fosforu w ważnych reagentach w syntezie organicznej[85]
Georg Wittig Uniwersytet w Heidelbergu
1980 Paul Berg in 1980.jpg Paul Berg Uniwersytet Stanforda za podstawowe badania biochemii kwasów nukleinowych ze szczególnym uwzględnieniem rekombinacji DNA[86]
WalterGilbert2.jpg Walter Gilbert Uniwersytet Harvarda za wkład związany z określeniem sekwencji zasad w kwasach nukleinowych[86]
Frederick Sanger2.jpg Frederick Sanger Medical Research Council
1981 Kenichi Fukui (cropped).jpg Ken’ichi Fukui Uniwersytet Kiotyjski za teorie, rozwijane niezależnie od siebie, związane z przebiegiem reakcji chemicznych[87]
Roald Hoffmann.jpg Roald Hoffmann Uniwersytet Cornella
1982 Aaron Klug 1979.jpg Aaron Klug Medical Research Council za rozwinięcie krystalograficznej mikroskopii elektronowej oraz za określenie struktury biologicznie ważnych kompleksów białek z kwasami nukleinowymi[88]
1983 Henry Taube crop.jpg Henry Taube Uniwersytet Stanforda za prace nad mechanizmem reakcji związanych z przeniesieniem elektronu, szczególnie w kompleksach metali[89]
1984 R. B. Merrifield.jpg Robert Bruce Merrifield Uniwersytet Rockefellera za rozwinięcie metodologii związanej z syntezą chemiczną na podłożu stałym[90]
1985 Herbert Hauptman - UB 2009.jpg Herbert A. Hauptman Medical Foundation of Buffalo za niezwykłe osiągnięcia w rozwoju bezpośrednich metod określania struktury krystalicznej[91]
Jerome Karle, 2009.jpg Jerome Karle United States Naval Research Laboratory
1986 Dudley R. Herschbach in Lindau.jpg Dudley R. Herschbach Uniwersytet Harvarda za pionierską pracę w zastosowaniu chemiluminescencji podczerwonej do badań dynamiki reakcji chemicznych
za wkład związany z dynamiką elementarnych procesów chemicznych[92]
Yuan T. Lee 1-1.jpg Yuan T. Lee Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley
John Polanyi 01.jpg John C. Polanyi Uniwersytet w Toronto
1987 Donald J. Cram Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles za rozwinięcie i zastosowanie cząsteczek o szczególnie selektywnych oddziaływaniach zależnych od struktury[93]
Portrait Jean-Marie Lehn.JPG Jean-Marie Lehn Uniwersytet Louis Pasteura
Charles J. Pedersen DuPont
1988 Johann Deisenhofer University of Texas Southwestern Medical Center za określenie struktury centrum reakcji fotosyntetycznej bakterii[94]
Robert-huber.jpg Robert Huber Towarzystwo Maxa Plancka
Michel, Hartmut (1948).jpg Hartmut Michel
1989 Sidney Altman crop.jpg Sidney Altman Uniwersytet Yale za odkrycie katalitycznych właściwości RNA[95]
Thomas Robert Cech.jpg Thomas R. Cech Uniwersytet Kolorado w Boulder
1990 E.J.Coreyx240.jpg Elias James Corey Uniwersytet Harvarda za rozwinięcie teorii metodologii syntezy organicznej[96]
1991 Richard R Ernst.jpg Richard Ernst Politechnika Federalna w Zurychu za wkład w rozwój metodologii wysokorozdzielczej spektroskopii magnetycznego rezonansu jądrowego[97]
1992 Prof. Dr. Rudolph A. Marcus.jpg Rudolph Marcus Kalifornijski Instytut Techniczny za wkład do teorii reakcji przeniesienia elektronu w układach chemicznych[98]
1993 Kary Mullis.jpg Kary Mullis za metody ukierunkowanej mutagenezy i reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR)[99]
Michael Smith cropped.jpg Michael Smith Uniwersytet Kolumbii Brytyjskiej
1994 Oláh György előadása 8299 cropped.JPG George Olah Uniwersytet Południowej Kalifornii za pionierskie badania karbokationów oraz ich roli w reakcjach chemicznych węglowodorów[100]
1995 Paul Crutzen.jpg Paul Crutzen Towarzystwo Maxa Plancka za badania reakcji zachodzących w atmosferze (m.in. procesy destrukcji warstwy ozonowej)[101]
Mario Molina 1c389 8387.jpg Mario Molina Instytut Techniczny Massachusetts
F. Sherwood Rowland.jpg F. Sherwood Rowland Uniwersytet Kalifornijski w Irvine
1996 Robert Curl crop 2009 CHAO.jpg Robert Curl Uniwersytet Rice’a za odkrycie fulerenów nowej odmiany węgla (obok grafitu i diamentu) w 1985[102]
Harold Kroto 1c389 8471.sweden.jpg sir Harold Kroto Uniwersytet Sussex
Richard Smalley cropped.jpg Richard Smalley Uniwersytet Rice’a
1997 Paul D. Boyer.jpg Paul Boyer Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles za wyjaśnienie mechanizmu enzymatycznego syntezy kwasu adenozynotrifosforowego (ATP)[103]
John Ernest Walker.jpg John Walker Medical Research Council
Skou2008crop.jpg Jens Skou Uniwersytet Aarhus za odkrycie pierwszego enzymu przenoszącego jony[103]
1998 Walter Kohn.jpg Walter Kohn Uniwersytet Kalifornijski w Santa Barbara za rozwój teorii funkcjonału gęstości (Walter Kohn) i metod obliczeniowych w chemii kwantowej (John Pople)[104]
John Anthony Pople.png John Pople Uniwersytet Northwestern
1999 Ahmed Zewail HD2009 Othmer Gold Medal portrait.JPG Ahmed Zewail Kalifornijski Instytut Techniczny za badania nad przejściowymi stanami reakcji chemicznych przy użyciu spektroskopii femtosekundowej[105]
2000 Heeger, Alan J. (1936).jpg Alan Heeger Uniwersytet Kalifornijski w Santa Barbara za odkrycie i badania nad polimerami przewodzącymi prąd elektryczny[106]
Alan MacDiarmid 2005.017.004e crop.tif Alan MacDiarmid Uniwersytet Pensylwanii
Hideki Shirakawa 20011212.jpg Hideki Shirakawa Uniwersytet w Tsukubie
2001 William Knowles za prace nad chiralnie katalizowanymi reakcjami utleniania[107]
Noyori small.jpg Ryōji Noyori Uniwersytet w Nagoi
Barry Sharpless 02.jpg Barry Sharpless The Scripps Research Institute
2002 Kurt wuethrich.jpg Kurt Wüthrich za badania białek[108]
John B Fenn01.jpg John Fenn Uniwersytet Wspólnoty Wirginii
Koichi Tanaka 2003.jpg Kōichi Tanaka Shimadzu Corp.
2003 Peter Agre.jpg Peter Agre Uniwersytet Johnsa Hopkinsa za badania kanałów w błonach komórkowych[109]
Roderick MacKinnon, M.D..jpg Roderick MacKinnon Uniwersytet Rockefellera
2004 Flickr - Government Press Office (GPO) - Nobel Laureate Aaron Ciechanover.jpg Aaron Ciechanower Technion za odkrycie roli ubikwityn w degradacji białek w organizmie[110]
Flickr - Government Press Office (GPO) - Nobel Laureate Avram Hershko.jpg Awram Herszko
Nobel2004chemistrylaurets-Rose.jpg Irwin Rose Uniwersytet Kalifornijski w Irvine
2005 Yves Chauvin Institut Français du Pétrole za badania mechanizmu reakcji metatezy olefin[111]
Robert H. Grubbs portrait-2.jpg Robert Grubbs Kalifornijski Instytut Techniczny
R. Schrock 2012.jpg Richard Schrock Instytut Techniczny Massachusetts
2006 Roger.Kornberg.JPG Roger Kornberg Uniwersytet Stanforda za badania molekularnego mechanizmu transkrypcji w komórkach eukariotycznych[112]
2007 Prof Ertl-Portrait.jpg Gerhard Ertl Towarzystwo Maxa Plancka za badania procesów chemicznych zachodzących na powierzchni ciał stałych[113]
2008 Osamu Shimomura-press conference Dec 06th, 2008-2.jpg Osamu Shimomura Marine Biological Laboratory,
Szkoła Medyczna Uniwersytetu Massachusetts
za odkrycie i rozwój białek zielonej fluorescencji[114]
Martin Chalfie-press conference Dec 07th, 2008-4.jpg Martin Chalfie Uniwersytet Columbia
Roger Tsien-press conference Dec 07th, 2008-2.jpg Roger Y. Tsien Uniwersytet Kalifornijski w San Diego
Instytut Medyczny Howarda Hughesa
2009 Nobel Prize 2009-Press Conference KVA-08.jpg Venkatraman Ramakrishnan Medical Research Council za badania nad strukturą i funkcją rybosomu[115]
Nobel Prize 2009-Press Conference KVA-10.jpg Thomas Steitz Uniwersytet Yale
Instytut Medyczny Howarda Hughesa
Ada E. Yonath.jpg Ada Jonath Instytut Naukowy Weizmana
2010 Richard Fred Heck cropped.jpg Richard Heck Uniwersytet Delaware za katalizowane palladem reakcje sprzęgania krzyżowego w syntezie organicznej[116]
Ei-ichi Negishi 3.jpg Ei’ichi Negishi Uniwersytet Purdue
Akira Suzuki 3.jpg Akira Suzuki Uniwersytet Hokkaido
2011 Nobel Prize 2011-Press Conference KVA-DSC 7721.jpg Dan Szechtman Technion za odkrycie kwazikryształów[117]
2012 Lefkowitz3.jpg Robert Lefkowitz Instytut Medyczny Howarda Hughesa
Duke University
za badania nad receptorami sprzężonymi z białkami G[118]
Brian Kobilka (649437151).jpg Brian Kobilka Uniwersytet Stanforda
2013 Martin Karplus Nobel Prize 22 2013.jpg Martin Karplus Uniwersytet Strasburski
Uniwersytet Harvarda
za rozwój wieloskalowych modeli dla złożonych układów chemicznych[119]
Nobel Prize 17 2013.jpg Michael Levitt Uniwersytet Stanforda
AW TW PS.jpg Arieh Warshel Uniwersytet Południowej Kalifornii
2014 Eric Betzig (cropped).jpg Eric Betzig Janelia Research Campus
Instytut Medyczny Howarda Hughesa
za wkład w rozwój mikroskopii fluorescencyjnej wysokiej rozdzielczości[120]
Stefan W Hell.jpg Stefan Hell Towarzystwo Maxa Plancka
Niemieckie Centrum Badań nad Rakiem
WE Moerner.jpg William Moerner Uniwersytet Stanforda
2015 Tomas Lindahl 0113.jpg Tomas Lindahl Francis Crick Institute
Clare Hall Laboratory
za badania mechanistyczne nad naprawą DNA[121]
Paul L. Modrich 0116.jpg Paul Modrich Instytut Medyczny Howarda Hughesa
Duke University
Aziz Sancar 0060.jpg Aziz Sancar Uniwersytet Karoliny Północnej
2016 FeringaWiki.jpg Ben Feringa Uniwersytet w Groningen za zaprojektowanie i syntezę maszyn molekularnych[122]
Jean-Pierre Sauvage.jpg Jean-Pierre Sauvage Université de Strasbourg I
Nobel Laureates Fraser Stoddart 2016 (31117136180).jpg Fraser Stoddart Uniwersytet Północno-Zachodni
2017 Jacques Dubochet, 2017 (cropped).jpg Jacques Dubochet Uniwersytet w Lozannie za opracowanie kriomikroskopii elektronowej wysokiej rozdzielczości do ustalania struktury biocząsteczek w roztworze[123]
Joachim Frank EM1B8792 (27115577469).jpg Joachim Frank Uniwersytet Columbia
Richard Henderson D81 4486 (38005042695).jpg Richard Henderson Uniwersytet w Cambridge
2018 Frances Arnold EM1B5925 (32361896448) (cropped).jpg Frances Arnold Kalifornijski Instytut Techniczny za sterowaną ewolucję enzymów[124]
George Smith EM1B5857 (31295408057).jpg George P. Smith Uniwersytet Missouri za zastosowanie metody prezentacji fagowej do peptydów i przeciwciał[124]
Gregory Winter, 2016 (cropped).jpg Gregory P. Winter MRC Laboratory of Molecular Biology
2019 John B. Goodenough (cropped).jpg John B. Goodenough Uniwersytet Teksański w Austin za rozwój akumulatorów litowo-jonowych[125]
Stanley Whittingham (portrait) 2020.jpg M. Stanley Whittingham Uniwersytet Missouri
Akira Yoshino cropped 2 Akira Yoshino 201910.jpg Akira Yoshino Asahi Kasei, Meijo University
2020 Emmanuelle Charpentier.jpg Emmanuelle Charpentier Max-Planck-Institut für Infektionsbiologie za rozwój metody edycji genomu[126]
Professor Jennifer Doudna ForMemRS.jpg Jennifer Doudna Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley
2021 Empfang für Benjamin List im Rathaus Köln-7597-crop.jpg Benjamin List Max-Planck-Institut für Kohlenforschung za rozwój asymetrycznej organokatalizy[127]
David MacMillan.jpg David MacMillan Uniwersytet Princeton
2022 Carolyn Bertozzi (cropped).jpg Carolyn Bertozzi Uniwersytet Stanforda za rozwój chemii „click” i chemii bioortogonalnej[128]
Morten Meldal Uniwersytet Kopenhaski
Barry Sharpless 02.jpg Barry Sharpless Scripps Research

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Nomination and Selection of Chemistry Laureates, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2021-10-06] (ang.).
  2. a b c Facts on the Nobel Prize in Chemistry, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2021-10-06] (ang.).
  3. Alfred Nobel’s Will, Nobel Prize Outreach AB [zarchiwizowane z adresu 2014-07-17] (ang.).
  4. a b The Nobel Prize in Chemistry 1901, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2021-10-06] (ang.).
  5. Bo G. Malmström, Bertil Andersson, The Nobel Prize in Chemistry: The Development of Modern Chemistry, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2021-10-06] (ang.).
  6. Marcin Kawa, Nagrody Nobla związanie z biotechnologią, BioTechnolog.pl, 20 października 2004 [dostęp 2021-10-06].
  7. All Nobel Prizes in Chemistry, Nobel Prize Outreach AB 2013 [dostęp 2021-10-06] (ang.).
  8. The Nobel Prize in Chemistry 1902, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  9. The Nobel Prize in Chemistry 1903, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  10. The Nobel Prize in Chemistry 1904, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  11. The Nobel Prize in Chemistry 1905, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  12. The Nobel Prize in Chemistry 1906, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  13. The Nobel Prize in Chemistry 1907, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  14. The Nobel Prize in Chemistry 1908, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  15. The Nobel Prize in Chemistry 1909, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  16. The Nobel Prize in Chemistry 1910, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  17. The Nobel Prize in Chemistry 1911, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  18. a b The Nobel Prize in Chemistry 1912, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  19. The Nobel Prize in Chemistry 1913, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  20. The Nobel Prize in Chemistry 1914, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  21. The Nobel Prize in Chemistry 1915, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  22. The Nobel Prize in Chemistry 1916, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  23. The Nobel Prize in Chemistry 1917, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  24. The Nobel Prize in Chemistry 1918, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  25. The Nobel Prize in Chemistry 1919, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  26. The Nobel Prize in Chemistry 1920, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  27. The Nobel Prize in Chemistry 1921, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  28. The Nobel Prize in Chemistry 1922, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  29. The Nobel Prize in Chemistry 1923, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  30. The Nobel Prize in Chemistry 1924, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  31. The Nobel Prize in Chemistry 1925, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  32. The Nobel Prize in Chemistry 1926, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  33. The Nobel Prize in Chemistry 1927, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  34. The Nobel Prize in Chemistry 1928, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  35. The Nobel Prize in Chemistry 1929, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  36. The Nobel Prize in Chemistry 1930, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  37. The Nobel Prize in Chemistry 1931, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  38. The Nobel Prize in Chemistry 1932, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  39. The Nobel Prize in Chemistry 1933, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  40. The Nobel Prize in Chemistry 1934, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  41. The Nobel Prize in Chemistry 1935, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  42. The Nobel Prize in Chemistry 1936, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  43. a b The Nobel Prize in Chemistry 1937, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  44. The Nobel Prize in Chemistry 1938, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  45. a b The Nobel Prize in Chemistry 1939, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  46. The Nobel Prize in Chemistry 1940, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  47. The Nobel Prize in Chemistry 1941, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  48. The Nobel Prize in Chemistry 1942, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  49. The Nobel Prize in Chemistry 1943, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  50. The Nobel Prize in Chemistry 1944, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  51. The Nobel Prize in Chemistry 1945, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  52. a b The Nobel Prize in Chemistry 1946, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  53. The Nobel Prize in Chemistry 1947, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  54. The Nobel Prize in Chemistry 1948, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  55. The Nobel Prize in Chemistry 1949, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  56. The Nobel Prize in Chemistry 1950, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  57. The Nobel Prize in Chemistry 1951, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  58. The Nobel Prize in Chemistry 1952, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  59. The Nobel Prize in Chemistry 1953, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  60. The Nobel Prize in Chemistry 1954, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  61. The Nobel Prize in Chemistry 1955, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  62. The Nobel Prize in Chemistry 1956, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  63. The Nobel Prize in Chemistry 1957, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  64. The Nobel Prize in Chemistry 1958, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  65. The Nobel Prize in Chemistry 1958, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  66. The Nobel Prize in Chemistry 1960, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  67. The Nobel Prize in Chemistry 1961, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  68. The Nobel Prize in Chemistry 1962, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  69. The Nobel Prize in Chemistry 1963, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  70. The Nobel Prize in Chemistry 1964, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  71. The Nobel Prize in Chemistry 1965, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  72. The Nobel Prize in Chemistry 1966, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  73. The Nobel Prize in Chemistry 1967, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  74. The Nobel Prize in Chemistry 1968, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  75. The Nobel Prize in Chemistry 1969, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  76. The Nobel Prize in Chemistry 1970, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  77. The Nobel Prize in Chemistry 1971, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  78. a b The Nobel Prize in Chemistry 1972, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  79. The Nobel Prize in Chemistry 1973, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  80. The Nobel Prize in Chemistry 1974, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  81. a b The Nobel Prize in Chemistry 1975, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  82. The Nobel Prize in Chemistry 1976, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  83. The Nobel Prize in Chemistry 1977, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  84. The Nobel Prize in Chemistry 1978, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  85. The Nobel Prize in Chemistry 1979, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  86. a b The Nobel Prize in Chemistry 1980, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  87. The Nobel Prize in Chemistry 1981, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  88. The Nobel Prize in Chemistry 1982, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  89. The Nobel Prize in Chemistry 1983, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  90. The Nobel Prize in Chemistry 1984, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  91. The Nobel Prize in Chemistry 1985, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  92. The Nobel Prize in Chemistry 1986, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  93. The Nobel Prize in Chemistry 1987, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  94. The Nobel Prize in Chemistry 1988, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  95. The Nobel Prize in Chemistry 1989, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  96. The Nobel Prize in Chemistry 1990, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  97. The Nobel Prize in Chemistry 1991, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  98. The Nobel Prize in Chemistry 1992, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  99. The Nobel Prize in Chemistry 1993, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  100. The Nobel Prize in Chemistry 1994, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  101. The Nobel Prize in Chemistry 1995, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  102. The Nobel Prize in Chemistry 1996, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  103. a b The Nobel Prize in Chemistry 1997, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  104. The Nobel Prize in Chemistry 1998, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  105. The Nobel Prize in Chemistry 1999, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  106. The Nobel Prize in Chemistry 2000, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  107. The Nobel Prize in Chemistry 2001, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  108. The Nobel Prize in Chemistry 2002, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  109. The Nobel Prize in Chemistry 2003, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  110. The Nobel Prize in Chemistry 2004, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  111. The Nobel Prize in Chemistry 2005, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  112. The Nobel Prize in Chemistry 2006, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  113. The Nobel Prize in Chemistry 2007, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  114. The Nobel Prize in Chemistry 2008, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  115. The Nobel Prize in Chemistry 2009, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  116. The Nobel Prize in Chemistry 2010, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  117. The Nobel Prize in Chemistry 2011, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  118. The Nobel Prize in Chemistry 2012, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  119. The Nobel Prize in Chemistry 2013, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-06-05] (ang.).
  120. The Nobel Prize in Chemistry 2014, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2014-10-08] (ang.).
  121. The Nobel Prize in Chemistry 2015, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2015-10-07] (ang.).
  122. The Nobel Prize in Chemistry 2016, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2017-10-04] (ang.).
  123. The Nobel Prize in Chemistry 2017, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2017-10-04] (ang.).
  124. a b The Nobel Prize in Chemistry 2018, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2018-10-03] (ang.).
  125. The Nobel Prize in Chemistry 2019, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2019-10-09] (ang.).
  126. The Nobel Prize in Chemistry 2020, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2020-10-08] (ang.).
  127. The Nobel Prize in Chemistry 2021, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2021-10-06] (ang.).
  128. The Nobel Prize in Chemistry 2022, Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2022-10-05] (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]