Sylwester Kaliski

Sylwester Kaliski

generał dywizji
Data i miejsce urodzenia	19 grudnia 1925 Toruń
Data i miejsce śmierci	16 września 1978 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1949–1978
Stanowiska	komendant-rektor WAT w Warszawie, minister nauki, szkolnictwa wyższego i techniki, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk
Odznaczenia

Sylwester Kaliski

Data i miejsce urodzenia	19 grudnia 1925 Toruń
Data i miejsce śmierci	16 września 1978 Warszawa
Minister nauki, szkolnictwa wyższego i techniki
Okres	od 17 grudnia 1974 do 16 września 1978
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Poprzednik	Jan Kaczmarek
Następca	Janusz Górski

Grób gen. Sylwestra Kaliskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Sylwester Damazy Kaliski (ur. 19 grudnia 1925 w Toruniu, zm. 16 września 1978 w Warszawie) – polski wojskowy i naukowiec, generał dywizji WP, profesor (1961), inżynier, komendant-rektor Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie (1967–1974), członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk (1969–1978), działacz partyjny i państwowy, członek Komitetu Centralnego PZPR (1975–1978), minister nauki, szkolnictwa wyższego i techniki (1974–1978). Poseł na Sejm PRL VI i VII kadencji.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 19 grudnia 1925 w Toruniu, syn Wincentego – starszego ogniomistrza w 8 pułku artylerii ciężkiej Wojska Polskiego i Walerii, z d. Szynalewskiej. Do 1939 ukończył sześć klas szkoły powszechnej i jedną klasę gimnazjum w Toruniu. W 1940 został wywieziony do prac przymusowych w Niemczech, skąd w 1941 zbiegł i powrócił do rodzinnego miasta. W Toruniu pracował w warsztacie tapicerskim i związał się z ruchem oporu. We wrześniu 1943 został wcielony do służby w Kriegsmarine. Za odmowę służby oraz próbę ucieczki został aresztowany i osadzony w więzieniu wojskowym. W lutym 1944 został przewieziony do Gestapo w Bydgoszczy, następnie do obozu koncentracyjnego w Potulicach. Po wyzwoleniu pracował jako mierniczy w Oddziale Reformy Rolnej, następnie krótko w Milicji Obywatelskiej w Toruniu i jednocześnie kontynuował naukę.

Okres powojenny

W sierpniu 1945 eksternistycznie zdał maturę w Liceum Matematyczno-Fizycznym im. Stefana Żeromskiego w Toruniu i rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Lądowo-Wodnej Politechniki Gdańskiej (specjalność: budowy mostów i budownictwa przemysłowego), które ukończył 12 listopada 1949 z tytułem magistra inżyniera budowy mostów. Już na trzecim roku studiów został asystentem. Jeszcze jako student opublikował swoją pierwszą pracę naukową: Pasmo płytowe nieskończenie długie sprężyście zamocowane w dźwigarach. Po ukończeniu studiów pozostał w uczelni jako starszy asystent, a następnie adiunkt w Katedrze Budowy Mostów. Jednocześnie pracował jako samodzielny pracownik naukowy w Zakładzie Mechaniki Budowli Politechniki, współpracując przy projektach szeregu poważnych budowli przemysłowych. Prowadził również zajęcia w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej w Gdańsku. Równolegle samodzielnie studiował matematykę oraz fizykę.

W 1950 zawarł związek małżeński z Ireną Jankowicz (ur. 1925), lekarzem-stomatologiem. W 1954 urodził się ich syn Wojciech Sylwester.

31 grudnia 1950 został skierowany na kurs oficerów rezerwy (w grupie kwaterunkowo-budowlanej) w Centrum Wyszkolenia Kwatermistrzowskiego w Poznaniu. Kurs ukończył 6 kwietnia 1951 i rozpoczął zawodową służbę wojskową.

W kwietniu 1951 został pracownikiem Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie, gdzie początkowo był pomocnikiem kierownika sekcji programów i planowania w Wydziale Wyszkolenia. Od 18 marca 1952 był inspektorem Fakultetu Uzbrojenia. Od 6 września 1952 był zastępcą szefa Katedry Mechaniki Teoretycznej i Wytrzymałości Materiałów, a od 17 września 1953 był jednocześnie starszym wykładowcą w tej katedrze. Od 17 grudnia 1956 ponadto był starszym wykładowcą przedsięwzięć inżynieryjnej obrony przeciwatomowej. Od 1959 był kierownikiem Pracowni Teorii Drgań Ośrodków Ciągłych w Zakładzie Badań Drgań. Następnie był szefem Katedry Podstaw Mechaniki i Fizyki Technicznej (1961–1974) oraz zastępcą komendanta WAT do spraw naukowych. W latach 1962–1965 pełnił funkcję zastępcy komendanta Wydziału Chemii i Fizyki Technicznej do spraw szkolenia. W latach 1967–1974 był komendantem-rektorem WAT. W latach 1954–1978 był pracownikiem Instytutu Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk.

W 1966 awansował na stopień generała brygady, a w 1972 na stopień generała dywizji. Na podstawie rozkazu personalnego MON nr 07 z 4 stycznia 1975 został zwolniony z zawodowej służby wojskowej i przeniesiony do rezerwy.

Stopień naukowy kandydata nauk technicznych uzyskał 27 listopada 1954 na podstawie pracy pt.: Stateczność udarowa pręta (promotorem pracy był prof. Stefan Zięba). Z dniem 21 września 1961 po zmianie ustawy o stopniach i tytułach naukowych nadano mu z mocy prawa stopień naukowy doktora nauk technicznych. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w IPPT PAN w 1956 na podstawie pracy pt.: Pewne problemy brzegowe dynamicznej teorii sprężystości i ciał niesprężystych. Obie prace miały charakter niejawny, ich przedmiotem były de facto techniczne zagadnienia konstrukcji rakiet bojowych.

Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1958, a profesora zwyczajnego – w 1961. Od 1962 był członkiem-korespondentem, a od 1969 członkiem rzeczywistym PAN.

W 1976 utworzył Instytut Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy i został jego pierwszym dyrektorem. W 1973 przeprowadził eksperyment kontrolowanej mikrosyntezy termojądrowej, osiągając temperaturę plazmy 10 milionów stopni (tzw. Eksperyment „Focus”). Był wybitnym specjalistą w dziedzinie teorii pól sprzężonych, badań termojądrowych, twórcą polskiej elektronofononiki.

Podał teorię ciągłego wzmacniania ultradźwięków i hiperdźwięków w kryształach półprzewodnikowych. Był inicjatorem polskich badań nad mikrosyntezą termojądrową za pomocą lasera.

Od 1959 był redaktorem naczelnym czasopisma „Proceedings of Vibration Problems”, a następnie „Journal of Technical Physics”.

Opublikował około 550 prac naukowych, w tym książkę Lasery – synteza jądrowa (tom 284 serii wydawniczej Omega, Warszawa 1975). Ostatnia jego praca: Wydatek neutronów podczas pobudzonej wybuchowo kompresji deuter-tryt w układzie cylindrycznym z warstwą o dużej inercji została opublikowana już po jego śmierci – w 1979, w założonym przez niego czasopiśmie „Journal of Technical Physics”. Był autorem wielu ważnych wynalazków, opatentowanych w kraju i za granicą.

Od 28 stycznia 1959 był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w latach 1975–1978 członkiem Komitetu Centralnego PZPR, posłem na Sejm PRL VI i VII kadencji, przewodniczącym Sejmowej Komisji Nauki i Postępu Technicznego, w latach 1974–1978 ministrem nauki, szkolnictwa wyższego i techniki.

Był doktorem honoris causa Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego i Uniwersytetu Sofijskiego, a także laureatem wielu nagród m.in. Maksymiliana Tytusa Hubera (1954, 1957) oraz czterokrotnie nagrody państwowej I stopnia (1964, 1970, 1974, 1978) i dwukrotnie nagrody ministra obrony narodowej (1958 i 1968 – I stopnia).

Okoliczności śmierci

Zmarł w Centralnym Szpitalu Klinicznym Wojskowej Akademii Medycznej po długiej chorobie w następstwie ciężkich obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym z dnia 5 sierpnia 1978 koło Wyszewa pod Koszalinem (prowadził samochód Fiat 132-2000, nr rej. WAA 114C, jego żona była ciężko ranna i została sparaliżowana na stałe). Został pochowany 19 września 1978 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach Warszawie (kwatera B4-tuje-6). W pogrzebie gen. dyw. Sylwestra Kaliskiego wziął udział m.in. przewodniczący Rady Państwa prof. Henryk Jabłoński, prezes Rady Ministrów Piotr Jaroszewicz oraz minister obrony narodowej gen. armii Wojciech Jaruzelski.

Upamiętnienia

Zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 24 lipca 1979 ustanowiono nagrodę jego imienia (indywidualną i zbiorową), przyznawaną za wybitne prace naukowe, związane z obronnością kraju i przyczyniające się do rozwoju nauk technicznych oraz fizycznych.

Jest patronem ulicy w dzielnicy Bemowo w Warszawie. W listopadzie 2017 na mocy ustawy dekomunizacyjnej nazwa ulicy została zmieniona na ul. gen. Witolda Urbanowicza, ale 7 grudnia 2018 Naczelny Sąd Administracyjny przywrócił ją wraz z kilkudziesięcioma innymi zmienionymi nazwami ulic. Od 5 maja 1989 jego imię nosi również Zespół Szkół Technicznych w Turku.

Awanse wojskowe

• porucznik – 28 lutego 1951
• kapitan – 9 lipca 1952
• major – 29 grudnia 1954
• podpułkownik – 8 lipca 1957
• pułkownik – 30 czerwca 1960
• generał brygady − 29 września 1966
• generał dywizji − 5 października 1972

Odznaczenia i wyróżnienia

• Order Budowniczych Polski Ludowej – 1978 (pośmiertnie)
• Order Sztandaru Pracy I klasy – 1968
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 1973
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 1961
• Złoty Krzyż Zasługi – 1957
• Medal 30-lecia Polski Ludowej – 1974
• Złoty Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” – 1970
• Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Brązowy Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” – 1974
• Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Order Przyjaźni Narodów (Związek Radziecki) – 1973
• Order Za Zasługi Wojenne z Wielką Gwiazdą (Jugosławia) – 1967
• Wpis do „Honorowej Księgi Czynów Żołnierskich” – 1973
• i inne.

Bibliografia

• M. Czajka, M. Kamler, W. Sienkiewicz: Leksykon Historii Polski, Wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1995, ISBN 83-214-1042-1
• W. Czyżewski: Barwy życia i walki, część II, Wyd. „Projekt”. Warszawa 2000, ISBN 83-811-6824-6
• L. Grot: Z żałobnej karty. Gen. dyw. Sylwester Kaliski 1925–1978. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. nr 3 z 1978, s. 385–390
• T. Kmiecik: Sylwester Kaliski. W 14 rocznicę śmierci, „Polska Zbrojna” z 16 września 1992, s. 3
• J. Królikowski: Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, t. II, Wyd. Toruń 2010, ISBN 978-83-7611-800-0
• T. Mołdawa: Ludzie Władzy 1944–1991. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, s. 368. ISBN 83-01-10386-8. OCLC 69290887.
• K. Mroziewicz: Superbroń Kaliskiego, „Polityka”. nr 41 z 1992
• J.J. Pawelec: Generał Kaliski musiał zginąć, Wyd. Tolkmicko 2012, ISBN 978-83-7745-220-2
• (ang.) P. Martell, G.P. Hayes: World military leaders, R.R. Bowker LLC, New York 1974, ISBN 0-8352-0785-4
• (ang.) G. Stanford: Military Rule in Poland: The Rebuilding of Communist Power, 1981–1983, New York St. Martin's, 1986, ISBN 0-7099-3323-1
• Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN – noty biograficzne