Przejdź do zawartości

Stefan Pawlicki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stefan Zachariasz Pawlicki CR
Ilustracja
Kraj działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

9 września 1839
Gdańsk

Data i miejsce śmierci

28 kwietnia 1916
Kraków

Miejsce pochówku

Cmentarz Rakowicki w Krakowie

Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
Okres sprawowania

1905–1906

Wyznanie

chrześcijańskie

Kościół

rzymskokatolicki

Inkardynacja

Zgromadzenia Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa

Prezbiterat

1872

Stefan Zachariasz Pawlicki (ur. 2 września 1839 w Gdańsku, zm. 28 kwietnia 1916 w Krakowie) – ksiądz katolicki, zmartwychwstaniec (CR), profesor, filozof i historyk filozofii, teolog, psycholog, etyk, logik, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prekursor naukowej apologetyki w Polsce[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny kupieckiej. Początkowo kształcił się w Gdańsku, później, po przeniesieniu się rodziny do Wielkopolski, w Pleszewie. W wieku trzynastu lat stracił rodziców podczas epidemii. Ukończył pleszewskie progimnazjum dzięki pomocy miejscowego proboszcza, księdza Basińskiego. Naukę kontynuował w latach 1853–1858 w Królewskim Katolickim Gimnazjum w Ostrowie, dzięki stypendium otrzymanemu od Jana Działyńskiego z Kórnika. Na egzaminie maturalnym w 1858 roku zwolniony był, jako jeden z najlepszych uczniów, z części ustnej. Podczas rozdawania świadectw wygłosił mowę pt. De vita et scriptis Sarbievii Poloni.

W latach 1858–1862 studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Wrocławskim. We Wrocławiu był sekretarzem i prezesem Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego. W 1862 roku opuścił Wrocław bez uzyskania stopnia akademickiego. W latach 1862–1864 był w Rogalinie guwernerem Edwarda Aleksandra Raczyńskiego. Od 1864 studiował na Wydziale Filozofii na Uniwersytecie Wrocławskim. Równolegle uczęszczał też na wykłady z psychologii i logiki. W 1865 roku obronił pracę doktorską De Schopenhaueri doctrina et philosophandi ratione – pionierską wówczas rozprawę na temat myśli Arthura Schopenhauera.

W 1866 roku uzyskał za rozprawę Szkoła Eleatów docenturę w Szkole Głównej w Warszawie. Wykładał tam do roku 1868 na Wydziale Filologiczno-Historycznym historię filozofii. Prowadził też w Warszawie otwarte wykłady dla inteligencji. W 1868 został członkiem redakcji Biblioteki Warszawskiej, na łamach której publikował recenzje teatralne i literackie.

W Warszawie pod wpływem założyciela i przełożonego generalnego Zgromadzenia Księży Zmartwychwstania Pańskiego, księdza Piotra Semenenki dokonuje się w nim przełom duchowy. W 1868 roku wyjechał do Rzymu i wstąpił do nowicjatu zmartwychwstańców. W 1872 roku przyjął w bazylice św. Jana na Lateranie święcenia kapłańskie.

W 1869 roku rozpoczął studia filozofii chrześcijańskiej i teologii w jezuickim Collegium Romanum. W 1873 roku obronił doktorat z teologii na temat Tajemnica Trójcy Świętej. W tym samym roku został Wicerektorem Kolegium Polskiego w Rzymie. W 1887 próbował uzyskać katedrę filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jego starania zakończyły się niepowodzeniem, pozostał w Rzymie i został powołany przez papieża Piusa IX na wykładowcę Accademia di Religione Cattolica.

W 1882 roku uzyskał profesurę na Wydziale Teologicznym krakowskiego uniwersytetu. Jego przybycie Leon XIII zapowiedział słowami: Magnum lumen vobis mitto (Posyłam wam wielkie światło). Na konsystorzu, który odbył się 10 listopada 1884 papież pragnął wynieść ks. Pawlickiego do godności kardynała, jednakże ten odmówił[2]. W 1884 wybrany został członkiem korespondentem Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności, a w 1891 jej członkiem czynnym. W 1894 przeszedł na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego[1]. W latach 1888–1889 oraz 1892-1893 dziekan Wydziału Teologicznego krakowskiego uniwersytetu. W roku akademickim 1905-1906 pełnił funkcję rektora w tejże uczelni. Przeszedł na emeryturę w 1910 wykładając potem na uczelni jako profesor honorowy.

Obdarzony poczuciem humoru, niezwykle lubiany jako wykładowca, uchodził za profesora posiadającego wielką wiedzę i erudycję oraz umiejętność dzielenia się nią z innymi, tytułowany ozdobą Uniwersytetu i legendą Krakowa[potrzebny przypis].

Po przejściu na emeryturę prowadził wykłady z filozofii na Kursach Wyższych dla Kobiet im. Adriana Baranieckiego. Od 1911 roku przewodniczył Komisji Historii Filozofii Polskiej. Był członkiem Towarzystwa Filozoficznego w Krakowie i Polskiego Towarzystwa Filozoficznego we Lwowie. Należał ponadto do szeregu włoskich i niemieckich towarzystw naukowych. Brał udział w zjazdach filozofów i wygłaszał na nich odczyty.

Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[3] (kwatera O, zach.). Bogaty księgozbiór zapisał Bibliotece Jagiellońskiej.

Grobowiec księży zmartwychwstańców na cmentarzu Rakowickim

Uhonorowany w Krakowie ulicą jego imienia.

Poglądy

[edytuj | edytuj kod]

Zajmował się głównie historią filozofii, stąd też nie stworzył szkoły filozoficznej. Filozofia była dla profesora Pawlickiego Sztuką życia i przeglądem różnorodnych aspektów świata, różnorodnych pomysłów, jak można patrzeć na świat. Istotę filozofii według Pawlickiego określa jej historia oraz stosunek do nauk szczegółowych, których wyniki filozofia uogólnia. W stosunku do różnych systemów filozoficznych zajmował stanowisko liberalne twierdząc, że ich sprzeczność jest tylko pozorna, ponieważ każdy z nich uchwycił inny promień prawdy. Stanowisko mediatorskie zajmował także w stosunku do dylematu idealizm-realizm. Dążył do stworzenia nowego systematu o nowej metodzie filozoficznej, biorąc za punkt wyjścia człowieka. Miała to być metoda psychologiczna, ale szerzej pojęta niż u Kartezjusza i Kanta – Pawlicki domagał się również uwzględnienia strony uczuciowej człowieka, oraz jego więzi społecznej.

Wybrane publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Historia filozofii greckiej od Talesa do śmierci Arystotelesa, t.I 1890[4], t.II 1903[5], nieukończona
  • Wiktor Cousin, 1867
  • O początkach chrześcijaństwa, 1884[6]
  • Pozytywizm (Studia nad pozytywizmem), 1886[7]
  • Renan, 1896[8]
  • Filozofia Fouillé'go, 1899
  • Materializm (Materializm wobec nauki), 1870[9]
  • Darwinizm, 1876
  • Mózg i dusza, 1874[10]
  • Kilka uwag o podstawach i granicach filozofii, 1878[11]
  • Lassale i przyszłość socjalizmu
  • Żywot i dzieła Ernesta Renana[12]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Andrzej Kazimierz Banach: Młodzież chłopska na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1860/61-1917/18. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1997, s. 86. ISBN 83-7188-188-6.
  2. Informacja na temat nominacji kardynalskiej ks. Pawlickiego wraz z krótką biografią- The Cardinals of the Holy Roman Church
  3. Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 213, ISBN 978-83-233-4527-5.
  4. Stefan Pawlicki, Historya filozofii greckiej od Talesa do śmierci Arystotelesa. T. 1 [online], polona.pl [dostęp 2019-08-01].
  5. Stefan Pawlicki, Historya filozofii greckiej od Talesa do śmierci Arystotelesa. T. 2 cz. 1-2 [online], polona.pl [dostęp 2019-08-01].
  6. Stefan Pawlicki, O początkach chrześcijaństwa [online], polona.pl [dostęp 2019-08-01].
  7. Stefan Pawlicki, Studya nad pozytywizmem [online], polona.pl [dostęp 2019-08-01].
  8. Stefan Pawilicki, Żywot i dzieła Ernesta Renana [online], polona.pl [dostęp 2019-08-01].
  9. Stefan Pawlicki, Materyalizm wobec nauki [online], polona.pl [dostęp 2019-08-01].
  10. Stefan Pawlicki, Mózg i dusza [online], polona.pl [dostęp 2019-08-01].
  11. Stefan Pawlicki, Kilka uwag o podstawie i granicach filozofii [online], polona.pl [dostęp 2019-08-01].
  12. Stefan Pawilicki, Żywot i dzieła Ernesta Renana [online], polona.pl [dostęp 2019-07-31].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Stefan Pawlicki, w: Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, tom XII, Kraków 1932, przedruk Kraków 1995
  • Krystyna Ostrowska: Pawlicki Stefan. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 163-164.
  • Jarosław Biernaczyk, Stefan Pawlicki, w: Alma Mater Ostroviensis – Księga Pamięci – Non Omnis Moriar, tom X, Ostrów Wielkopolski 2003
  • Tadeusz Sinko Ś.p. O. Stefan Pawlicki Czas 1916 nr 221 (2 maja) s. 1-2 [1]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]