Szlak boczny we Wrocławiu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szlak boczny we Wrocławiu
Ilustracja
Wrocławski Węzeł Wodny.
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Lata budowy

1530–1555
1892–1897 (główna inwest.)
1913–1917

Długość

13,10 km

Początek
Akwen

Odra

Miejsce

Wrocław: Opatowice

Koniec
Akwen

Stara Odra

Miejsce

Wrocław: Kleczków

Typ kanału

żeglugowy

Śluzy

Śluza Opatowice
Śluza Szczytniki
Śluza Miejska

brak współrzędnych

Szlak boczny we Wrocławiu – śródlądowa droga wodna prowadząca przez Wrocław, stanowiąca alternatywę dla Wrocławskiego Szlaku Głównego, jako boczne odgałęzienie Odrzańskiej Drogi Wodnej[1][2][3]. Szlak boczny jest elementem Wrocławskiego Węzła Wodnego – jednym z trzech szlaków wodnych prowadzących przez miasto[1][2][4], a jedną z dwóch dróg wodnych[1][2][3]. Zasadnicza część tego szlaku powstała w latach 1892–1897 w ramach inwestycji z zakresu hydrotechniki, tzw. pierwszej kanalizacji Odry we Wrocławiu[5][6][7][8][9][10][11][12]. Pozostałe odcinki i elementy drogi wodnej powstały bądź wcześniej, np. przekop z lat 1530-1555[13][14], bądź później, np. Kanał Opatowicki wraz ze Śluzą Opatowice z lat 1913-1917 wybudowanych w ramach innej, dużej inwestycji hydrotechnicznej, tzw. drugiej kanalizacji Odry we Wrocławiu[15]. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi w Polsce kryteriami ta droga wodna zaliczana jest do II klasy dróg wodnych[1][2][16]. Ma 13,10 km długości[2], z czego 7,1 km to szlak ukształtowany podczas pierwszej kanalizacji rzeki[12]. Zaczyna się w 243,50 km rzeki Odra, a kończy w 10,10 km Wrocławskiego Szlaku Głównego[2]. Swój początek bierze w Bartoszowicko-Opatowickim Węźle Wodnym, gdzie od głównego koryta Odry następuje rozwidlenie Kanału Opatowickiego[a][17][18], w biegu którego położona jest Śluza Opatowicka[19]. Następnie prowadzi przekopem Opatowickim[b][20] (Przekop Bartoszowicko-Szczytnicki[21]) do Szczytnickiego Węzła Wodnego, gdzie oddziela się od szlaku śródmiejskiego i prowadzi przez Przekop Szczytnicki, ze Śluzą Szczytniki, dalej Starą Odrą i Kanałem Miejskim, przez Śluzę Miejską. Końcowy odcinek prowadzi ponownie Starą Odrą do połączenia tego ramienia rzeki z Kanałem Różanka, będącego elementem głównej drogi wodnej[2][3][19].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Odra (przekop), Kładka Zwierzyniecka.

Wrocławski szlak boczny w zasadniczej części powstał podczas tzw. pierwszej kanalizacji Odry we Wrocławiu w latach 1892-1897, w ramach budowy drogi wodnej omijającej centrum miasta[5][6][7][8][9][10][11][12][22]. Jednak oprócz odcinka szlaku ukształtowanego podczas tej inwestycji, obejmuje on także odcinki ukształtowane wcześniej[13][14], oraz przekształcone później[15].

Przekop Odry[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy odcinek tej drogi wodnej powstał w latach 1530-1555 jako przekop Odry. Jego budowa nie wiązała się oczywiście w żaden sposób z budową szlaku omijającego centrum miasta. Wręcz przeciwnie – podjęta inwestycja miała na celu skierowanie wód Odry w kierunku Starego Miasta, z ograniczeniem zasilania w wodę silnie meandrującego ramienia tej rzeki, tzw. Odry Swojczyckiej. Próby takiego ukształtowania koryt rzeki podejmowano kilkukrotnie już wcześniej. Obejmowały budowę następujących przekopów[11][22][23][24][25]:

  • 1494
  • 1494–1495 (1496)
  • 1530-1555: najbardziej na południe wykonany przekop, z odpowiednio ukształtowanym odpływem z dawnego koryta rzeki w postaci łagodnego zakola.

Lecz dopiero ostatnia z inwestycji z lat 1530-1555 okazała się skuteczna i nowe koryto do dziś stanowi główną odnogę rzeki[11][24] (Odra Miejska[11])[25][20], biegnącą od Bartoszowicko-Opatowickiego Węzła Wodnego do Szczytnickiego Węzła Wodnego (Przekop Bartoszowicko-Szczytnicki[21], Przekop Opatowicki[20]), gdzie rozdziela się na Odrę Główną (Odrę Górną) i Odrę Starą[20], choć jego bieg nie jest identyczny z wykonanym przekopem, lecz lekko meandruje, a przed dalszą erozją tereny przyległe zabezpieczone są odpowiednimi budowlami regulacyjnymi, tj. umocnieniami brzegowymi i tamami (ostrogami)[24].

Pierwsza kanalizacja Odry we Wrocławiu[edytuj | edytuj kod]

Kanał Miejski, Most Osobowicki południowy.

Przed powstaniem tej drogi wodnej, dzięki wykonaniu wyżej opisanego przekopu, transport wodny w mieście prowadził przez Śródmiejski Węzeł Wodny. Jednak znaczny wzrost potrzeb transportowych, który ujawnił się szczególnie pod koniec XIX w., w tym między innymi węgla z Górnego Śląska, a także potrzeba stosowania jednostek pływających o większych gabarytach i ładowności spowodowały, iż podjęto decyzję o budowie nowej drogi wodnej. Inwestycję tę zrealizowano w latach 1892–1897, a nowa droga wodna wykorzystując w początkowym biegu przekop z lat 1530-1555, a w zasadniczej części nowo ukształtowane cieki wodne, tj. Przekop Szczytnicki, Starą Odrę i Kanał Miejski, stała się główną drogą prowadzącą przez miasto[5][6][7][8][9][10][11][12][22], dzięki której żeglugę transportową wyprowadzono poza centrum miasta[20]. Ówcześnie w odniesieniu do tej drogi wodnej stosowano nazwę Droga Wielkiej Żeglugi[12][26][27], później Wrocławski Szlak Miejski[5][7][19][27][28]. W ramach inwestycji wybudowano w biegu tej drogi wodnej oprócz kanałów żeglugowych, także stopnie wodne: Stopień wodny Szczytniki[29] oraz Stopień Wodny Psie Pole[8].

 Osobny artykuł: Pierwsza kanalizacja Odry we Wrocławiu.

Druga kanalizacja Odry we Wrocławiu[edytuj | edytuj kod]

Wielka Wyspa (i na południowy wschód od niej, znacznie mniejsza Wyspa Opatowicka).

Stosunkowo szybko okazało się jednak, że nowa droga wodna również nie jest w stanie zapewnić właściwej przepustowości, w związku z czym podjęto decyzję i zrealizowano nową inwestycję budując znacznie nowocześniejszą drogę wodną. Nowa inwestycja, tzw. druga kanalizacja Odry we Wrocławiu, przeprowadzona w latach 1913-1917, stworzyła współczesną, główną drogę wodną oraz nowy system zabezpieczenia miasta przed powodzią[15][20][22][25][30][31], a dotychczas eksploatowany szlak wodny stał się szlakiem bocznym, którego znaczenie transportowe znacznie zmalało. Sama zaś dotychczasowa droga wodna wykorzystywana była między innymi jako zimowisko lub miejsce cumowania jednostek podczas wezbrań, w obrębie zabezpieczonego bramami powodziowymi Kanału Miejskiego, oraz jako kanał portowy dla kilku nabrzeży powstałych na jego brzegach. Nowa inwestycja miała także wpływ na obecny kształt szlaku bocznego. W wyniku jej realizacji powstał Bartoszowicko-Opatowicki Węzeł Wodny, w którym od dotychczasowego szlaku wodnego odchodził nowy, obecnie główny szlak transportowy. Natomiast w biegu starej drogi wodnej (obecnego szlaku bocznego) w ramach tej inwestycji zbudowano Kanał Opatowicki wraz ze Śluzą Opatowice w Bartoszowicko-Opatowickim Węźle Wodnym i piętrzący wody razem z Jazem Bartoszowice, Jaz Opatowice zlokalizowany w początkowym biegu dawnego przekopu Odry[15][18][20][30]. Wybudowanie nowych kanałów wodnych na północnym zachodzie Wrocławia spowodowało utworzenie tzw. Wielkiej Wyspy, która od południa i zachodu otoczona jest wodami szlaku bocznego, a od północy i północnego wschodu wodami Kanału Powodziowego[25][32][33][34]. Powierzchnia odciętego obszaru wynosi około 11 km²[32]. Budowa zaś Kanału Opatowickiego, będącego kanałem żeglugowym skracającym, spowodowała powstanie Wyspy Opatowickiej, od południa otoczonej wodami tego kanału, a ze wschodu, północy i zachodu, otoczona wodami Odry i jej przekopu z lat 1530-1555[20][33][34][35][36]. Powierzchnia tak powstałej wyspy wynosi 0,4 km²[36].

 Osobny artykuł: Druga kanalizacja Odry we Wrocławiu.

Znaczenie szlaku[edytuj | edytuj kod]

Wrota powodziowe przy Śluzie Miejskiej.
Zamknięte nabrzeże browaru.
Żegluga białej floty i wykorzystanie rekreacyjne Kanału Miejskiego.

Przed powstaniem szlaku żegluga, w tym transport wodny, prowadzony był przez Śródmiejski Węzeł Wodny. Po jego ukończeniu i oddaniu do eksploatacji, szlak ten stał się głównym szlakiem żeglugowym, umożliwiając prowadzenie transportu z pominięciem centrum miasta, przy znacznie lepszych parametrach żeglugowych drogi wodnej. Nowa droga wodna dawała też możliwość eksploatacji większych jednostek wodnych o większej ładowności. Drogę tę zbudowano w okresie intensywnego rozwoju gospodarczego, w tym przemysłowego, a co za tym idzie w okresie o intensywnym rozwoju transportu. Rozwój ten dotyczył także potrzeb w zakresie transportu wodnego[5][6][7][8][9][10][11][12][22]. Z tego względu szybko okazało się, że nowa droga przestaje spełniać pokładane w niej oczekiwania[15][20][25][30][31].

W kolejnej inwestycji zbudowano nową drogę wodną o znacznie lepszych parametrach, która stała się główną drogą wodną. Ta nowa inwestycja sprawiła, że dotychczas główny transportowy szlak wodny, o znacznie gorszych parametrach żeglugowych, głównie pod względem wymiarów śluz komorowych, ale też i innych, stał się szlakiem bocznym, o znikomym znaczeniu dla transportu towarowego[15][20][25][30][31]. Stał się natomiast miejscem budowy nabrzeży przy zakładach przemysłowych oraz miejscem postoju lub zimowania jednostek pływających[37][38][39][40][41]. Innym sposobem na jego wykorzystanie było także uruchomienie tramwajów wodnych[42] oraz wycieczkowej żeglugi pasażerskiej[43].

Po zakończeniu wojny, przejęciu Wrocławia przez polską administrację oraz przejęciu w administrowanie samej Odry i to ograniczone znaczenie szlaku wodnego stopniowo zanikało. W początkowym okresie istniały jeszcze i funkcjonowały tramwaje wodne, oraz żegluga białej floty. W kolejnych latach następowała likwidacja zarówno tramwajów wodnych jak i transportu towarowego. Zamykano kolejne nabrzeża położone przy szlaku, zrezygnowano z funkcji zimowiska dla jednostek pływających, ograniczano obsługę śluz i możliwość śluzowania[30][42][44].

Współcześnie znaczenie tego szlaku praktycznie ogranicza się do żeglugi wycieczkowej białej floty oraz wykorzystania rekreacyjnego dla małych jednostek pływających jak np. kajaki[44]. Jedynym wyjątkiem jest dolny, końcowy odcinek szlaku, przy którym położona jest Przeładownia Elektrociepłowni Wrocław[38][39][45]. Natomiast rozpoczęte w 2013 r. inwestycje hydrotechniczne ukierunkowane są na wykorzystanie odcinka tego szlaku od przekopu Odry, do przeprowadzenia wód powodziowych, łącznie z Kanałem Miejskim[46][47], co praktycznie wyklucza odtworzenie pierwotnej, żeglugowej funkcji kanału, czyniąc istniejącą żeglugową infrastrukturę hydrotechniczną oraz istniejące na kanale bramy powodziowe bezużytecznymi. Część środowiska związanego z hydrotechniką i żeglugą krytykuje ten kierunek działań.

Systematycznie jednak zwiększa się jej znaczenie w zakresie żeglugi turystycznej i rekreacyjnej. Powstają nowe przystanie i wypożyczalnie sprzętu wodnego umożliwiające aktywny wypoczynek. Powstają różnorodne projekty oraz plany i opracowania zmierzające do wykorzystania istniejących akwenów, dotychczas mało dostępnych. Ma to swoje odzwierciedlenie w polityce władz miasta, w szczególności w uchwalanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego[44][48].

Zarówno przekop Odry jak i Stara Odra wykorzystywane są jak trasy wycieczkowe dla statków białej floty. Przystań Zwierzyniecka położona przy Starej Odrze, zlokalizowana w pobliżu Ogrodu Zoologicznego (ul. Zygmunta Wróblewskiego 1), działa od 1963 r. i jest jedną z bardziej popularnych przystani białej floty. W 2005 r. przy brzegu koryta przekopu Odry reaktywowano założoną w 1906 roku przystań ZOO (obok wejścia tylnego do ogrodu, tzw. Brama Japońska)[20][30][44][49][50][51].

Współczesność[edytuj | edytuj kod]

Kanał Miejski, Przeładownia Elektrociepłowni Wrocław.
Kanał Miejski, Nabrzeże Browaru Piastowskiego.
Jaz Psie Pole. Różnica poziomów wody w stanowiskach dolnym i górnym.

Jak wyżej zaznaczono szlak boczny we Wrocławiu nie ma współcześnie znaczenia transportowego. Parametry żeglugowe zarówno cieków wodnych jak i śluz żeglugowych są zdecydowanie zbyt małe, aby ta droga wodna mogła mieć istotne znaczenie dla współczesnego, towarowego transportu wodnego[30].

Ulega jednak degradacji istniejąca tu jeszcze infrastruktura związana z transportem wodnym. Poszczególne nabrzeża zostały wyłączone lub są wyłączane z eksploatacji, zamykane i pozostają niewykorzystane. W najlepszym razie traktowane są jako ubezpieczenie brzegu lub zalążek do ewentualnego powstania przyszłych przystani żeglarskich[44].

Od powstania tego szlaku wodnego obiekty hydrotechniczne i inne, związane z drogą wodną, podlegały zmianom polegającym na remontach i ich przebudowie lub modernizacji, a także odbudowie po katastrofalnych powodziach w wyniku których część z nich ulegała zniszczeniu bądź awarii. W 1979 r. przebudowano Jaz Szczytniki podnosząc poziom piętrzenia o blisko 1 m w stanowisku górnym Śluzy Szczytniki. Zmianie podlegały także między innymi napędy zamknięć w śluzach, np. dla Śluzy Szczytniki wykonano elektryczny napęd zamknięć w latach 70. XX wieku. Powódź tysiąclecia, która miała miejsce w 1997 r. spowodowała uszkodzenia i awarie wielu budowli i urządzeń hydrotechnicznych. Po tym wydarzeniu prowadzono wiele robót naprawczych i remontowych, ale i także budowano nowe elementy infrastruktury. Przykładem przeprowadzonej modernizacji jest natomiast wyposażenie Jazu Szczytniki, który pierwotnie był jazem stałym[13], w zamknięcia powłokowe[8][52][53] umożliwiające regulację przepływu wody i jej rozdziału na Starą Odrę i Odrę Miejską[54][53]. W latach 70 XX wieku wybudowano nowy Jaz Opatowicki, jaz segmentowy, natomiast stary jaz kozłowo-iglicowy położony nieco powyżej nowego został wyłączony z eksploatacji[36]. Zachowany został natomiast ostatni czynny na Odrze jaz kozłowo-iglicowy, tj. Jaz Psie Pole, który reguluje poziom wody w stanowisku górnym Śluzy Miejskiej[30][52][55][56]. Inne tego typu jazy na rzece w ramach modernizacji były sukcesywnie w drugiej połowie XX wieku przebudowywane na jazy sektorowe[57].

Zmianom ulegały także przeprawy nad korytami i kanałami, którymi prowadzi szlak boczny. Dotyczy to zarówno istotnej przebudowy części mostów, np. Most Warszawski nad Kanałem Miejskim[58][59], którego przęsło przeniesione zostało w 1928 r. nad Oławę – Most Rakowiecki[58][60][61], Most Trzebnicki Południowy[62], jak i remontów, czy też rozbudowy wybranych mostów, np. Most Szczytnicki[63]. Z nowych mostów powstała jedynie nowa nitka w zespole Mostów Warszawskich[58].

Podnoszone są również postulaty zachowania dorobku technicznego powstałego między innymi w obrębie szlaku bocznego we Wrocławiu między innymi poprzez objęcie zachowanych do dzisiaj obiektów ochroną, w tym w odniesieniu do Stopnia wodnego Szczytniki, który to zespół obiektów, obejmujący około 30 000 m², zachował do dziś kształt i zasadę działania, nadane mu w okresie budowy, a późniejsze zmiany są stosunkowo niewielkie. Postulaty te obejmują między innymi konieczność zachowania także przy remontach obiektów dotychczasowych kształtów i zasad ich działania, oraz udostępnienia turystycznie budowli hydrotechnicznych i Wyspy Szczytnickiej[30].

Do obiektów związanych ze szlakiem bocznym, które już zostały objęte taką ochroną, należą:

  • budowle hydrotechniczne, pomocnicze i budynki: Stopień Wodny Psie Pole, nr rej.: A/5863 z 8.03.2013 r.[64]
  • mosty przerzucone nad szlakiem bocznym:
    • Most Osobowicki Południowy, nr rej.: A/1643/331/Wm z 15.10.1976 r.[65]
    • Most Osobowicki Północny, nr rej.: A/1642/337/Wm z 15.10.1976 r.[65]
    • Most Trzebnicki Południowy, nr rej.: A/1645/335/Wm z 15.10.1976 r.[65]
    • Most Trzebnicki Północny, nr rej.: A/1644/336/Wm z 15.10.1976 r.[65]
    • Most Zwierzyniecki, nr rej.: A/1646/334/Wm z 15.10.1976 r.[65].

Obszary otoczone wodami tej drogi wodnej i głównej drogi wodnej, tj. obszary Wielkiej Wyspy, Wyspy Opatowickiej i grobli rozdzielającej Kanał Żeglugowy od Kanału Powodziowego, chronione są w formie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, tj. Szczytnickiego Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego. Ochrona obejmuje również samą Odrę uznawaną jako główny korytarz ekologiczny[32][33][34].

Współcześnie szlak boczny, podobnie jak i cały Wrocławski Węzeł Wodny, zgodnie z zasięgiem działania, podlega zarządowi Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu[2][16].

Cieki wodne[edytuj | edytuj kod]

Ta droga wodna, jako szlak boczny Odrzańskiej Drogi Wodnej, prowadzi ramionami i kanałami Odry[c], których obecny kształt, jak wynika z powyższego, znacznie odbiega od pierwotnego, współcześnie zatartego wskutek licznych robót hydrotechnicznych. Obejmuje następujące cieki wodne Odry: Kanał Opatowicki, Odrę (przekop), Przekop Szczytnicki, Starą Odrę, równoległy do niej Kanał Miejski i znów Starą Odrę[19][20][66].

Podsumowując szlak boczny prowadzi następującymi odcinkami i ramionami rzeki Odra oraz kanałami wodnymi[c]:

Cieki wodne szlaku bocznego
nazwa cieku długość [km] inwestycja śluza/stanowisko[3][19] foto
cieku szlaku
Odra – bifurkacja Kanału Opatowickiego
początek szlaku bocznego 		8,40 km
Kanał Opatowicki[17] 2,6[18] 2,6[18] druga kanalizacja
Śluza Opatowice
5,60 km
Odra przekop 1530-1555
Przekop Szczytnicki pierwsza kanalizacja
Śluza Szczytniki
6,70 km
Stara Odra[67] 7,2[66] 4,0[12] pierwsza kanalizacja
Kanał Miejski[68] pierwsza kanalizacja
Śluza Miejska
6,60 km
Stara Odra[67] jw. jw. jw.
koniec szlaku bocznego
Stara Odra – ujście Kanału Różanka; dalej Odra

Stanowiska i budowle piętrzące[edytuj | edytuj kod]

Zarówno szlak boczny, jak i cały Wrocławski Węzeł Wodny, znajdują się w obrębie skanalizowanego odcinka Odry[1][57]. Oznacza to, że każde stanowisko znajduje się w zasięgu oddziaływania określonego stopnia wodnego (lub zespołu stopni wodnych), którego budowa determinuje powstanie zbiornika przepływowego o stałym poziomie piętrzenia (z wyłączeniem stanów ekstremalnych), dzięki zastosowaniu jazów z zamknięciami. Zbiorniki takie obejmują w sposób ciągły koryto rzeki, dzięki czemu dana rzeka nadaje się do żeglugi śródlądowej, a parametry drogi wodnej są znacząco lepsze od rzeki swobodnie płynącej. Poszczególne stopnie wodne składają się z budowli piętrzących i innych niezbędnych obiektów hydrotechnicznych, zapewniając określone parametry dla danej drogi wodnej[69][70]. W przypadku szlaku bocznego stopnie wodne składają się z jazu zlokalizowanego w korycie rzeki, utrzymującego odpowiedni poziom piętrzenia dla śluzy komorowej, położonej w kanale wodnym. Szlak boczny obejmuje następujące stanowiska, stopnie wodne i wchodzące w ich skład budowle piętrzące, utrzymujące odpowiedni poziom wody dla poszczególnych stanowisk[d][1].

Stanowiska i budowle piętrzące[1]
stanowisko[d] ww[i] stopień wodny budowla piętrząca ciek wodny szlak wodny
Śluzy Janowice
8,40 km[2]
Śluza Opatowice 		BOWW[ii] Stopień Wodny Opatowice Śluza Opatowice Kanał Opatowicki szlak boczny/szlak ŚWW
Jaz Opatowice Przekop Odry n.d.
Stopień Wodny Bartoszowice Śluza Bartoszowice Kanał Żeglugowy Wrocławski Szlak Główny
Jaz Bartoszowice Kanał Powodziowy n.d.
Śluza Opatowice
5,60 km[2]
Śluza Szczytniki 		SzWW[iii] Stopień Wodny Szczytniki Śluza Szczytniki Przekop Szczytnicki szlak boczny
Jaz Szczytniki Stara Odra n.d.
ŚWW[iv] Piaskowy Stopień Wodny Śluza Piaskowa
(w górę rzeki) 		Odra Południowa szlak ŚWW
Upust powodziowy Klary
(w dół rzeki) 		Odra Północna szlak ŚWW
Jaz św. Klary Odra Północna n.d.
rynny robocze Młynów św. Klary Upust Klary n.d.
Młyn Maria i Feniks Kanał Młyna Maria n.d.
Jaz św. Macieja Kanał Jazu Macieja n.d.
Jaz św. Macieja Odra Południowa
Śluza Szczytniki
6,70 km[2]
Śluza Miejska 		Stopień Wodny Psie Pole Śluza Miejska Kanał Miejski szlak boczny
Jaz Psie Pole Stara Odra n.d.
Śluza Miejska
6,60 km[2]
Śluzy Rędzin 		Stopień Wodny Rędzin Śluzy Rędzin Przekop Rędzin Odrzańska Droga Wodna
Jaz Rędzin Odra n.d.
  1. ↑ ww – węzeł wodny
  2. ↑ BOWW – Bartoszowicko-Opatowicki Węzeł Wodny
  3. ↑ SzWW – Szczytnicki Węzeł Wodny
  4. ↑ ŚWW – Śródmiejski Węzeł Wodny

Mosty i przeprawy[edytuj | edytuj kod]

Obecnie nad szlakiem bocznym przerzucone są przeprawy mostowe, obejmujące mosty kolejowe, drogowe (w tym drogowo-tramwajowe), oraz kładkę dla pieszych. Oprócz tej grupy przepraw są także przerzuty napowietrznej linii energetycznych oraz sieci gazowej[71]. W przeszłości istniała także przeprawa promowa, w okolicach istniejącej dziś Kładki Zwierzynieckiej[72], a także most przy Śluzie Opatowice, łączący osiedle z wyspą[73]. Po ciekach szlaku bocznego pływały także regularne połączenia pasażerskie tramwajów wodnych funkcjonujących niegdyś we Wrocławiu[42].

Współcześnie nad szlakiem bocznym przerzucone są następujące przeprawy mostowe[71]:

Mosty nad szlakiem bocznym[71]
nazwa ciek km[e] rodzaj foto
Kładka Zwierzyniecka[74][75][76] Odra (przekop) 249,000 Odry kładka
Most Zwierzyniecki[77][78][79][80]

nr rej.: A/1646/334/Wm z 15.10.1976 r.[65]

Stara Odra 1,000 most drogowy
Most Szczytnicki[63][77][81][82] Stara Odra 1,700 most drogowy
Most Burzowy[77] Kanał Miejski 3,300 most drogowy
Most Warszawski[58] Kanał Miejski 3,795 most drogowy
Most Warszawski[19][58][59][77][83] Kanał Miejski 3,800 most drogowy
Most Oleśnicki[19][77][84]
(Warszawski[85]) 		Kanał Miejski 4,100 most kolejowy
Most Trzebnicki[19][62][77][86][87]

nr rej.: A/1645/335/Wm z 15.10.1976 r.[65]

Kanał Miejski 5,400 most drogowy
Most Osobowicki[19][77][88][89][90]

nr rej.: A/1643/331/Wm z 15.10.1976 r.[65]

Kanał Miejski 6,000 most drogowy

Locja szlaku[edytuj | edytuj kod]

Locja szlaku bocznego
km[e] ciek brzeg[71] element szlaku stanowisko foto
Śluzy Janowice
Odra 8,4[19]
0,0 km szlaku
243,5 km Odry[2][18] 		Odra[91] początek szlaku bocznego
bifurkacja: Kanał Opatowicki
1,0 szlaku[18][71]
(243,035[71]) 		Kanał Opatowicki[17][36]
dł.: 2,6 km[18] 		n.d. Śluza Opatowice


szerokość: 9,6m[19][92]
długość komory: 74,6m[19] (66,85m[92])
spad:2,00m[19]

prawy dawana przystań białej floty[43] 5,6km[19]
246,1[18] prawy ujście do Odry (przekopu)
247,300[71] Odra
(przekop z lat 1530-1555)[24][26] 		n.d. przewód wysokiego napięcia[71]
247,8 Odry[71] prawy zatoka, Przystań Stanica[71][93]
247,8 Odry[94]
(247,850[71]) 		n.d. przerzut gazociągu[71][94]


przęsło żeglowne: 50m[71][94]
prześwit:
przy NPP[f]: 15,90m
przy NWŻ[g]: 13,80m[71][94]

248,200[71] n.d. przewód wysokiego napięcia[71]
248,200[71] lewy Przystań Rancho[71][95]
249,000[71] n.d. Kładka Zwierzyniecka[71][74][75]


przęsło żeglowne: 50m[94][71]
prześwit
przy NPP[f]: 9,05m
przy NWŻ[g]: 5,55m[94][71]

prawy Przystań ZOO
Odra Główna[20][96]
jej odcinek:
Odra Górna[97] 		prawy bifurkacja: Stara Odra[29]
249.175[71]

249,305[71]

lewy zatoka, przystanie[95][98]

Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe – WOPR[71]
Ośrodek Sportów Wodnych AZS[71]

249.400[71] prawy przystań przy Wyspie Szczytnickiej[99]

Przystań klubowa „Relax” – LOK[71]

249,550[71]

249,750[71]
249,800[71]

lewy zatoka, przystanie[98]

Przystań sportowa KS „Dolmel”[71]
Przystań – port sportowy i camping „Ślęza”[71]
Przystań „Wodnik”[71]

250,10 prawy bifurkacja: Przekop Szczytnicki[29]
250,100[71] Przekop Szczytnicki lewy (przekop)
prawy (Odra)[71] 		Przystań AZS[71][95][100][101][102]
lewy Otwarte Muzeum Odry[100][103][104]
0,25 przekopu[105] (0,6[14]) n.d. Śluza Szczytniki[106]


szerokość: 9,6m[19][92][105]
długość komory: 55,0m[19] (49,88m[105]; 48m[92])
spad:2,05m[19]

0.675[71] prawy Przystań Policji Wodnej[71][107] 5,7km[19]
prawy ujście do Starej Odry[29]
0,450 Starej Odry[71] Stara Odra[67]
dł.: 7,2km[66] 		prawy Przystań Zwierzyniecka[27][108][109][110][43]
1,0 Starej Odry[77] (0,500[71])[h] n.d. Most Zwierzyniecki[78][79][108]

nr rej.: A/1646/334/Wm z 15.10.1976 r.[65]
przęsło żeglowne: 39m[77]
prześwit
przy NPP[f]: 5,02m
przy NWŻ[g]: 3,39m[77]

1,7 Starej Odry[77] (1,200[71])[h] n.d. Most Szczytnicki}[63][81]


przęsło żeglowne: 18m[77]
prześwit
przy NPP[f]: 4,98m
przy NWŻ[g]: 3,70m[77]

prawy ujście Czarnej Wody[66]
3,2[5] lewy bifurkacja: Kanał Miejski
3,3 szlaku m.[71][77]
(3,9[111]) 		Kanał Miejski[5][68] n.d. Brama Przeciwpowodziowa[9][71]
Most Burzowy[77]

nr rej.: A/5863 z 8.03.2013 r.[64]
przęsło żeglowne: 10m[19][71][77]
prześwit
przy NPP[f]: 4,34m
przy NWŻ[g]: 3,80m[77] spad: 0m[19]
głębokość: 2,57m[112]

3,795[71] n.d. Most Warszawski[58][113]


przęsło żeglowne: b.d.
prześwit
przy NPP[f]: b.d.
przy NWŻ[g]: 3,71[71]

3,800[71][77] n.d. Most Warszawski[58][59][113]


przęsło żeglowne: 15m[19][77][71]
prześwit
przy NPP[f]: 4,27m
przy NWŻ[g]: 3,71m[77][71]

4,06[38] lewy Nabrzeże Browaru Piastowskiego[40]
4,100[71][77] n.d. most kolejowy południowy[84][85](Kolejowy Oleśnicki[77])


przęsło żeglowne: 18m[19][77]
prześwit
przy NPP[f]: 5,09m
przy NWŻ[g]: 4,53m[77]

lewy Nabrzeże przeładunkowe zboża[41]
2,60 KM[37]
(4,50[38]) 		lewy Nabrzeże przeładunkowe kruszyw[39]
(Nabrzeże zakładów betonowych i żelbetowych[38])
lewy dawana przystań białej floty[43]
5,400[71][77] n.d. Most Trzebnicki południowy[62][86]

nr rej.: A/1645/335/Wm z 15.10.1976 r.[65]
przęsło żeglowne: 17m[19][77]
(18m[71])
prześwit
przy NPP[f]: 4,17m
przy NWŻ[g]: 3,61m[71][77]

prawy przystań "Laz Pegaz"[114][115]
6,000[71][77] n.d. Most Osobowicki południowy[88][89][116]

nr rej.: A/1643/331/Wm z 15.10.1976 r.[65]
przęsło żeglowne: 18m[19][77]
prześwit
przy NPP[f]: 4,37m
przy NWŻ[g]: 3,81m[77] (3,38[71])

6,05[38] lewy Nabrzeże przeładunkowe
(Nabrzeże Przedsiębiorstwa Budownictwa Hydrotechnicznego "Odra 2"[38])
6,3[5][117] n.d. Śluza Miejska[9]

nr rej.: A/5863 z 8.03.2013 r.[64]
szerokość: 9,6m[19][92]
długość komory: 55,8m[19] (44,2m[92])
spad:3,65m[19]

lewy Przeładownia Elektrociepłowni Wrocław[38][39][45] 6,6km[19]
6,4[5]
255,8km Odry[118][119] 		prawy ujście do Starej Odry[120]
13,10 szlaku bocznego[2]
10,1 szlaku głównego[2] 		Stara Odra[66] prawy ujście Kanału Różanka (szlak główny)
koniec szlaku bocznego
Stara Odra, Odra
Śluzy Rędzin

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Kanał Opatowicki to przekop Odry skracający zakole rzeki. Część autorów różnych publikacji oraz niektóre wydawnictwa publikujące plany miasta stosują do tego kanału nazwę Kanał Boczny, część z nich stosuje taką nazwę do odcinka kanału do śluzy, a od śluzy przypisuje nazwę Kanał Opatowicki. Nie znajduje to potwierdzenia w wykazie nazw wód płynących. Można jedynie domniemywać, że nazwa Kanał Boczny jest mylnym stosowaniem oznaczenia szlaku bocznego, który obejmuje całą drogę wodną, a nie tylko ten kanał, ewentualnie że nazwa ta została przypisana z ogólnego pojęcia stosowanego w hydrotechnice – kanał boczny, lecz w tym przypadku cały Kanał Opatowicki jest w znaczeniu hydrotechnicznym kanałem bocznym, a nie tylko jego odcinek.
  2. ↑ Przekop Bartoszowicko-Szczytnicki (Przekop Opatowicki), to przekop Odry z lat 1530-1555, który zanim powstał obecny szlak boczny stanowił początkowy odcinek drogi wodnej prowadzącej przez Śródmiejski Węzeł Wodny. Obecnie oba szlaki w początkowym biegu prowadzą tym wspólnym korytem rzeki.
  3. ↑ a b Praktycznie cały szlak boczny prowadzi przekopami i kanałami wodnymi wytworzonymi podczas poszczególnych, licznych w historii miasta i rzeki, inwestycji hydrotechnicznych. Choć przekop z lat 1530-155 uznaje się dziś za główne koryto Odry, jest jednak sztucznie wybudowanym przekopem, poddanym później regulacji i umocnieniu brzegów. To samo dotyczy pozostałych, wymienionych w tabeli kanałów i przekopów, a także dolnego odcinka Starej Odry. Jedynie w odniesieniu do początkowego biegu tego ramienia rzeki można uznać, ze biegnie korytem zbliżonym do pierwotnego, choć istotnie przebudowanym i poddanym regulacji rzeki, a także z odwróconym w stosunku do pierwotnego kierunkiem przepływu wody.
  4. ↑ a b Zestawienie obejmuje wszystkie stanowiska w ramach których przebiega szlak boczny. Pierwsze wymienione stanowisko (Śluzy Janowice ... Śluza Opatowice) jest oczywiście w zasadniczej części swego biegu wspólne dla wszystkich szlaków wodnych prowadzących do Wrocławia z południowego wschodu. To samo dotyczy stanowiska ostatniego (Śluza Miejska ... Śluzy Rędzin), w swym zasadniczym, końcowym odcinku wspólnym dla wszystkich szlaków prowadzących z Wrocławia w dół rzeki.
  5. ↑ a b Kilometrowanie Odry prowadzone jest wzdłuż głównego ramienia rzeki: we Wrocławiu przez przekop z lat 1530-1555, stanowiący do bifurkacji Starej Odry szlak boczny; dalej kilometrowanie prowadzone jest przez Śródmiejski Węzeł Wody wzdłuż Odry Głównej (tzn. Odra Górna – Odra Południowa – Odra Dolna). Natomiast dla obiektów na szlaku bocznym kilometrowanie jest prowadzone odrębnie dla poszczególnych odcinków, tzn. do bifurkacji Starej Odry – jest zgodne z kilometrowaniem Odry; od bifurkacji Starej Odry do końca szlaku bocznego, prowadzi się je odrębnie; od połączenia szlaku bocznego ze szlakiem głównym, do połączenia z Odra Główną, kilometrowanie stosuje się dla szlaku głównego. Tak więc na ogół nie stosuje się kilomentrowania szlaku bocznego od jego początku (tzn. od początku Kanału Opatowickiego), lecz od rozszielenia się szlaku bocznego od głównego nurtu Odry. W tabeli "Locja szlaku bocznego" podaje się wartości kilometrowania dla obiektów zapodane przez źródła – jeśli nie podano wprost, odnosi się do kilometrowania szlaku bocznego od bifurkacji Starej Odry; dla innych przypadków podano wprost dla jakiego szlaku/cieku stosuje się dane kilometrowanie; KM – kilometr Kanału Miejskiego.
  6. ↑ a b c d e f g h i j NPP: Normalny poziom piętrzenia; jest to stały, eksploatacyjny poziom piętrzenia na danym stopniu wodnym.
  7. ↑ a b c d e f g h i j NWŻ: Najwyższa woda żeglowna; najwyższy stan wody przy którym dopuszczalna jest na danym szlaku żegluga. Stosuje się także oznaczenie WWŻ: Wielka Woda Żeglowna.
  8. ↑ a b Różnice w kilometrowaniu mostów na Starej Odrze występujące pomiędzy informatorem nawigacyjnym RZGW a innymi zapodanymi źródłami, wynikają prawdopodobnie z faktu, że informator nawigacyjny RZGW rzeczywiście podaje kilometrowanie dla Starej Odry, a pozostałe źródła dla szlaku żeglugowego, czyli od Przekopu Szczytnickiego. Potwierdzają tę tezę różnice w kilometrowaniu zawartym w informatorze nawigacyjnym RZGW dalej położonych mostów dla których osobno podane są różne wartości dla Starej Odry, a osobno inne wartości dla Kanału Miejskiego (czyli dla drogi wodnej). Różnica ta jest stała i wynosi 0,500 km. Wynika ona z faktu, że Przekop Szczytnicki jest dłuższy o tę wartość od odcinka Starej Odry (od Odry Głowej do ujścia Przekopu Szczytnickiego).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g Trojanowski i in. 2006 ↓, s. 8-10.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o RZGW: WWW – drogi i szlaki wodne ↓.
  3. ↑ a b c d Rozp. RM w sprawie ś.d.w. 2019 ↓.
  4. ↑ Rak, CEL I ZAKRES MODERNIZACJI WWW 2011 ↓, s. 7.
  5. ↑ a b c d e f g h i Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 342: Kanał Miejski.
  6. ↑ a b c d Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 986-988: Wrocławski Węzeł Wodny.
  7. ↑ a b c d e Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 867: Szlak Żeglugowy Historyczny.
  8. ↑ a b c d e f Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 8-15: 2.4 Stopień wodny Szczytniki.
  9. ↑ a b c d e f Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 3-5, 18-23, 29-30.
  10. ↑ a b c d Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 30-31.
  11. ↑ a b c d e f g Janusz Fąfara, Śródmiejski Węzeł ... 2010 ↓.
  12. ↑ a b c d e f g Pyś, Odra 2013 ↓, s. 162.
  13. ↑ a b c Janusz Fąfara, Śródmiejski Węzeł ... 2009 ↓.
  14. ↑ a b c Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 840: Stopień Wodny Szczytniki.
  15. ↑ a b c d e f Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 3-5, 6-11, 14-17, 30-32.
  16. ↑ a b KZGW: Śródlądowe drogi ... ↓.
  17. ↑ a b c Hydronimy cz. 1 ↓, s. 196.
  18. ↑ a b c d e f g h Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 342: Kanał Opatowicki.
  19. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Trojanowski i in. 2006 ↓, s. 8.
  20. ↑ a b c d e f g h i j k l m Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 606-607: Odra.
  21. ↑ a b Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 7.
  22. ↑ a b c d e Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 867: Szlak Żeglugowy Śródmiejski.
  23. ↑ Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 3.
  24. ↑ a b c d Poskromić żywioł – rzeka w mieście ... 2012 ↓.
  25. ↑ a b c d e f Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 986-988: WWW.
  26. ↑ a b Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 4.
  27. ↑ a b c Historia Wrocławskiego Węzła Wodnego 2011 ↓.
  28. ↑ Zabytki przy Odrze ↓.
  29. ↑ a b c d Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 8-15.
  30. ↑ a b c d e f g h i Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 9.
  31. ↑ a b c Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 342-343: Kanał Powodziowy.
  32. ↑ a b c Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 952: Wielka Wyspa.
  33. ↑ a b c Uchwała RM Wr 1998 ↓, s. § 1, zał. graficzny.
  34. ↑ a b c Powiatowy program ... 2006 ↓, s. 23-26.
  35. ↑ Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 7-8.
  36. ↑ a b c d Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 998: Wyspa Opatowicka.
  37. ↑ a b Studium .. Odry, Diagnoza ↓, s. 102.
  38. ↑ a b c d e f g h Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 708: Porty.
  39. ↑ a b c d Tomasz Moś 2006 ↓, s. 12.
  40. ↑ a b Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 23.
  41. ↑ a b Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 24.
  42. ↑ a b c Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 918: Tramwaje wodne.
  43. ↑ a b c d Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 729: Przystanie Białej Floty.
  44. ↑ a b c d e Pyś, Odra 2013 ↓, s. 166, 175-176.
  45. ↑ a b Studium .. Odry, Diagnoza, St. Gosp. ↓, s. 91.
  46. ↑ Przystosowanie Kanału Miejskiego ... ↓.
  47. ↑ Rak, CEL I ZAKRES MODERNIZACJI WWW 2011 ↓, s. 8.
  48. ↑ Uchwała RM Wr 1998 ↓, s. § 8.
  49. ↑ Przystań ↓.
  50. ↑ Przystań MZ ↓.
  51. ↑ Przystań ZOO ↓.
  52. ↑ a b Tomasz Moś 2006 ↓, s. 5-6.
  53. ↑ a b Wrocław nad Odrą, Obiekty ↓, s. Jazy, Jaz Szczytniki.
  54. ↑ Bożek i in. 2002 ↓.
  55. ↑ Cuda techniki nad Odrą 2011 ↓.
  56. ↑ Wrocław nad Odrą, Obiekty ↓, s. Jazy, Jaz Psie Pole.
  57. ↑ a b Szling i Winter 1988 ↓, s. 6-12.
  58. ↑ a b c d e f g Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 22-23.
  59. ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 10 (87. Most Warszawski Zachodni).
  60. ↑ MP, Mosty ↓, s. Most Rakowiecki.
  61. ↑ MP, Mosty ↓, s. Most Warszawski.
  62. ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 9 (83. Most Trzebnicki Południowy).
  63. ↑ a b c ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 8 (73. Most Szczytnicki).
  64. ↑ a b c Wykaz zabytków 2013 ↓, s. 209.
  65. ↑ a b c d e f g h i j k Wykaz zabytków 2013 ↓, s. 208.
  66. ↑ a b c d e Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 608: Odra Stara.
  67. ↑ a b c Hydronimy cz. 1 ↓, s. 265.
  68. ↑ a b Hydronimy cz. 1 ↓, s. 136.
  69. ↑ Szling i Winter 1988 ↓, s. 40-52.
  70. ↑ Depczyński i Szamowski 1997 ↓, s. 149-150.
  71. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd RZGW: informator nawigacyjny ↓.
  72. ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 803: Siedlec.
  73. ↑ Bakuliński i in., Pomniki WWW 2008 ↓.
  74. ↑ a b Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 29 (rozdz. 2.19).
  75. ↑ a b ZDiUM, Kładki 2009 ↓, s. 4 (poz. 31).
  76. ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 379-380:Kładki.
  77. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad Studium .. Odry, Diagnoza ↓, s. 97.
  78. ↑ a b Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 30-31 (rozdz. 2.20).
  79. ↑ a b ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 11 (97. Most Zwierzyniecki).
  80. ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 558-559: Most Zwierzyniecki.
  81. ↑ a b Bakuliński i in., Mosty i przeprawy 2007 ↓, s. 32 (rozdz. 2.21).
  82. ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 555: Most Szczytnicki.
  83. ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 561: Mosty Warszawskie.
  84. ↑ a b Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 23-24.
  85. ↑ a b Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 559-560: Mosty.
  86. ↑ a b Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 24-25.
  87. ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 561: Mosty Trzebnickie.
  88. ↑ a b ZDiUM, Mosty 2009 ↓, s. 5 (46. Most Osobowicki Południowy).
  89. ↑ a b Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 26-27.
  90. ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 560-561: Mosty Osobowickie.
  91. ↑ Hydronimy cz. 1 ↓, s. 191.
  92. ↑ a b c d e f Studium .. Odry, Diagnoza ↓, s. 99.
  93. ↑ HOW Stanica ↓.
  94. ↑ a b c d e f Studium .. Odry, Diagnoza ↓, s. 96.
  95. ↑ a b c Studium .. Odry, Diagnoza, St. Gosp. ↓, s. 73.
  96. ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 607: Odra Główna.
  97. ↑ Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 607: Odra Górna.
  98. ↑ a b Harasimowicz, Encyklopedia Wrocławia 2006 ↓, s. 730: Przystanie Klubów Sportowych.
  99. ↑ Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 9-11.
  100. ↑ a b Wrocław nad Odrą, Obiekty ↓, s. Śluzy, Śluza Szczytniki.
  101. ↑ Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 6.
  102. ↑ Wrocław nad Odrą, Obiekty ↓, s. Przystanie, Przystań AZS Jacht Club.
  103. ↑ Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 8, 11-13.
  104. ↑ Wrocław nad Odrą, Obiekty ↓, s. Pozostałe zabytki, Muzeum Odry FOMT.
  105. ↑ a b c ŚLUZA SZCZYTNIKI ↓.
  106. ↑ Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 8-10, 13-15.
  107. ↑ Bakuliński i in., Zabytki techniki ŚWW 2007 ↓, s. 9, 15.
  108. ↑ a b Czarnecki, Miasto stu mostów: ... Zwierzyniecki ... 2013 ↓.
  109. ↑ Żegluga pasażerska we Wrocławiu ... 2011 ↓.
  110. ↑ Wrocław nad Odrą, Obiekty ↓, s. Przystanie, Przystań Zwierzyniecka.
  111. ↑ Studium .. Odry, Bariery ↓, s. 4.
  112. ↑ Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 20-21.
  113. ↑ a b Czarnecki, Mostem Warszawskim ... 2013 ↓.
  114. ↑ Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 25.
  115. ↑ Wrocław nad Odrą, Obiekty ↓, s. Przystanie, Przystań Wioślarska PEGAZ.
  116. ↑ Czarnecki, Miasto stu mostów: ... Osobowicki ... 2013 ↓.
  117. ↑ Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 18.
  118. ↑ Pyś, Odra 2013 ↓, s. 6.
  119. ↑ Pyś, Co przemawia ... 2007 ↓.
  120. ↑ Bakuliński i in., Budowle hydrotechniczne WWW 2007 ↓, s. 30.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Wrocławski węzeł wodny
Ogólne
Wody powierzchniowe
rzeki
mniejsze cieki
kanały
Wyspy we Wrocławiu
wyspy odrzańskie
Budowle hydrotechniczne
porty, nabrzeża, przystanie
stocznie
stopnie wodne na Odrze
elektrownie wodne
śluzy na Odrze
jazy na Odrze
śluzy na Oławie
jazy na Oławie
stopnie wodne na Bystrzycy
Instytucje, administracja, firmy
Bulwary
Inwestycje hydrotechniczne
Drogi i szlaki wodne
Pozostałe

Herb Wrocławia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szlak_boczny_we_Wrocławiu&oldid=73463768”