Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Akwarela Leo Perlbergera (1890–1935) jednego z malarzy zatrudnionych w Oddziale Grobów Wojennych przedstawiająca cmentarz wojenny nr 138 w Bogoniowicach w 1917 r.[1]
Odbudowany cmentarz nr 51 na Rotundzie – stan 2017

Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie (niem. Kriegsgräber-Abteilung K.u.K. Militär-Kommando Krakau) – jedna z terenowych filii Wydziału Grobów Wojennych wiedeńskiego Ministerstwa Wojny, utworzonego 3 listopada 1915 roku. Wydzielona jednostka wojska austro-węgierskiego, która doprowadziła do wybudowania zespołu ponad 400 zachodniogalicyjskich cmentarzy wojennych.

Założenia ogólne[edytuj | edytuj kod]

Instytucja ta posiadała szerokie uprawnienia i zadania – miała ewidencjonować poległych, ekshumować i komasować zwłoki żołnierzy w wybranych miejscach, a także projektować i budować cmentarze wojenne. Ministerstwo Wojny Austro-Węgier powołało 9 oddziałów grobów wojennych, z których 3 powstały w Galicji (Kraków – Galicja Zachodnia, Przemyśl – Galicja Środkowa, Lwów – Galicja Wschodnia).

Teren działania[edytuj | edytuj kod]

Teren działania Krakowskiego Oddziału obejmował Galicję Zachodnią. Na terenie tym powstało 388 cmentarzy wojennych[2].

Podział organizacyjny[edytuj | edytuj kod]

Dokonano podziału organizacyjnego. Utworzono jedenaście grup do prac w wybranych kierunkach: Oczyszczania Miejsc Walk (w Tarnowie), Ewidencji Poległych, Koncepcyjną, Kierownictwo Artystyczne, Budowy Cmentarzy, Malarzy, Rzeźbiarzy, Modelarzy, Ogrodników, Fotografów.

Schemat organizacyjny Oddziału Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie
Schemat organizacyjny Oddziału Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie

Schemat organizacyjny Oddziału Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie[3]

Schemat w języku polskim:

Schemat organizacyjny Oddziału Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie pl
Schemat organizacyjny Oddziału Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie pl

Okręgi cmentarne[edytuj | edytuj kod]

Całe zachodniogalicyjskie pole bitewne podzielono na XI Okręgów: Nowy Żmigród (31 cmentarzy), Jasło (31 cmentarzy), Gorlice (54 cmentarze), Łużna (27 cmentarzy), Pilzno (27 cmentarzy), Tarnów (62 cmentarze), Dąbrowa Tarnowska (15 cmentarzy), Brzesko (50 cmentarzy), Bochnia (40 cmentarzy), Limanowa (29 cmentarzy), Kraków (22 cmentarze)[4].

Oddział XI (Kraków), obejmujący 22 cmentarze o numerach od 379 (Mała Wieś) do 400 (Prusy) oraz pięć mogił pojedynczych lub podwójnych, usytuowanych na podmiejskich cmentarzach parafialnych, działał jako wydzielony Oddział do spraw Grobów Wojennych Twierdzy Kraków. Kierował nim czeski rzeźbiarz akademicki Karl Korschan[5].

Mapa okręgów cmentarnych Oddziału Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie
Mapa okręgów cmentarnych Oddziału Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie

Mapa okręgów cmentarnych Oddziału Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie[6]

Historia i opis działań[edytuj | edytuj kod]

Każdy z okręgów był kierowany przez oficera z wykształceniem inżynierskim lub artystycznym. Do jego obowiązków należało rozpoznanie terenu, nadzór nad wyborem miejsca, projekt techniczny, koncepcja artystyczna, dostawa budulca, załatwianie formalności prawno-własnościowych dla wyznaczonego terenu. Dowódcy okręgów na terenach górskich mieli wyjątkowo trudne zadanie – cmentarze projektowano często w miejscach trudno dostępnych, gdzie pierwszym etapem było zaprojektowanie i wykonanie drogi dojazdowej.

Zakres prac jakie musiały być wykonane obrazują dwie liczby: z pobojowisk zebrano około 60 000 ciał, w tym 43 000 ekshumowano jednocześnie je identyfikując na podstawie dokumentów, mundurów i rzeczy osobistych.

W oddziale zatrudniano zarówno wojskowych (również jeńców) jak i cywilów. Łącznie służyło tu ponad 3000 osób. Byli wśród nich rosyjscy cieśle, włoscy kamieniarze, rzemieślnicy rozmaitych specjalności, ogrodnicy oraz szczególnie starannie dobierani projektanci: architekci, rzeźbiarze. Byli też malarze, rysownicy, fotografowie i kreślarze stanowiący pomocniczy personel artystyczny.

Do budowy ponad 400 cmentarzy użyto ogromne ilości materiałów budowlanych i innych. Pracami technicznymi Wydziału Grobów Wojennych, zajmowała się Komendantura Uprzątania Pól Bitewnych w Tarnowie, jej 12 oddziałów i zakład budowlany w Krakowie z podległymi im zakładami. Prace objęły ekshumację i ponowny pochówek 42 749 zwłok żołnierzy, niezliczone pertraktacje w sprawie przekazania gruntów oraz założenie i rozbudowę 378 cmentarzy z 60 829 pochowanymi.

Zestawienie zużytych materiałów[edytuj | edytuj kod]

Cmentarz wojenny nr 11 – Wola Cieklińska w Woli Cieklińskiej. Autorem jest Dušan Jurkovič
Cmentarz nr 125 – Zagórzany, pomnik centralny
Cmentarz nr 80 – Sękowa. Cmentarz jest dziełem niedokończonym – na najwyższym (trzecim) tarasie miała stanąć monumentalna, pseudorenesansowa kaplica-mauzoleum na cześć żołnierzy pułków bawarskich poległych w tzw. bitwie pod Sękową podczas nieudanej próby przerwania obrony rosyjskiej w marcu 1915[7]
Oryginalny austriacki słupek informacyjny, ustawiony w pobliżu cmentarza. Napisy po niemiecku i polsku

Zużyto następujące ilości materiałów:[8]

  • 377 520 cet. m. kamienia łamanego (18 500 ton),
  • 231 000 cet. m. betonu,
  • 117 711 cet. m. piasku rzecznego (5900 ton),
  • 32 712 cet. m. cementu portlandzkiego,
  • 26 148 cet. m. kamienia ciosanego,
  • 7150 cet. m. wapna zwykłego (białego),
  • 5390 cet. m. cegieł i dachówek,
  • 1230 300 cet. m. drewna modrzewiowego (61 000 ton),
  • 4888 700 cet. m. drewna miękkiego (245 000 ton),
  • 49 600 cet. m. drewna dębowego,
  • 200 500 cet. m. żeliwa (10 000 ton),
  • 111 100 cet. m. żelaza kutego (5555 ton),
  • 22 800 cet. m. klamer i gwoździ (1200 ton),
  • 20 000 cet. m. tynku szlachetnego,
  • 12 500 cet. m. blachy ocynkowanej,
  • 7800 cet. m. blachy cynkowej,
  • 4700 cet. m. środków do impregnacji drewna,
  • 1700 cet. m. farby olejnej.

Odlano z żeliwa około 12 000 krzyży na groby pojedyncze i 1400 krzyży na groby zbiorowe. Do zagospodarowania cmentarzy sprowadzono 420 000 sadzonek bluszczu i innych roślin wiecznie zielonych, 35 000 krzewów ozdobnych, 25 000 sadzonek wysokopiennych drzew iglastych, 9500 sadzonek modrzewia, 3214 wysokopiennych drzew liściastych, 9500 drzew dziko rosnących, 34 789 krzewów ozdobnych, 2000 krzewów kwitnących, 2100 roślin pnących, do założenia trawników zużyto: 2000 kg nasion traw.

Z betonu i kamienia ciosanego wybudowano przy wojennych cmentarzach:

  • 50 kapliczek, ścian pomnikowych, obelisków, kolumn i ołtarzy;
  • 125 dużych krzyży pomnikowych;
  • 180 małych krzyży i kamieni nagrobnych,

z żeliwa:

  • 400 krzyży na groby masowe,
  • 11 188 na groby indywidualne,

z żelaza kutego:

  • 6 dużych krzyży pomnikowych;
  • 773 krzyży na groby indywidualne,
  • 56 krzyży na groby masowe,
  • 110 furt i krat oraz wiele innych ozdób,

z drewna:

  • 8 kaplic i innych budowli pomnikowych,
  • 109 dużych krzyży pomnikowych,
  • 48 krzyży na groby masowe,
  • 407 krzyży na groby indywidualne.

Ponadto wykonano:

  • 120 tablic marmurowych,
  • 40 innych tablic kamiennych,
  • 17 000 tablic i tabliczek emaliowanych.

Komendantura Uprzątania Pól Bitewnych w Tarnowie zbudowała na terenie dworca kolejowego magazyn przejściowy dla ogromnych ilości materiałów. Nadchodzące materiały kierowane były stąd do różnych oddziałów zgodnie z zamówieniami. Tędy również przesyłano rośliny, przeznaczonych do wystroju zieleni cmentarzy[9];

Wykaz cmentarzy[edytuj | edytuj kod]

Wykaz[10]

Nazwa Numer Okręg
Ożenna 1 I
Ożenna 2 I
Ożenna 3 I
Grab 4 I
Grab 5 I
Krempna 6 I
Desznica 7 I
Nowy Żmigród 8 I
Łysa Góra 9 I
Wola Cieklińska 10 I
Wola Cieklińska 11 I
Cieklin 12 II
Cieklin 13 II
Cieklin 14 II
Harklowa 15 II
Osobnica 16 II
Osobnica 17 II
Dębowiec 18 II
Tarnowiec 19 II
Bierówka 20 II
Warzyce 21 II
Jasło-Ulaszowice 22 II
Jasło 23 II
Jasło 24 II
Trzcinica 25 II
Sławęcin 26 II
Bączal Górny 27 II
Jabłonica-Wałówka 28 II
Siepietnica 29 II
Święcany 30 II
Szerzyny 31 II
Szerzyny 32 II
Swoszowa 33 II
Ołpiny 34 II
Ołpiny 35 II
Podzamcze 36 II
Krajowice 37 II
Nawsie Kołaczyckie 38 II
Kołaczyce 39 II
Bieździedza 40 II
Bieździadka 41 II
Sieklówka 42 II
Radocyna 43 I
Długie 44 I
Lipna 45 I
Konieczna-Beskidek 46 I
Konieczna 47 I
Regetów Wyżny 48 I
Blechnarka 49 I
Wysowa 50 I
Regetów Niżny – Rotunda 51 I
Zdynia 52 I
Czarne 53 I
Krzywa 54 I
Gładyszów 55 I
Smerekowiec 56 I
Uście Ruskie 57 I
Przysłup 58 I
Przysłup 59 I
Magura 60 I
Gładyszów-Wirchne 61 I
Banica 62 I
Pętna 63 III
Bartne 64 III
Małastów Kornuty 65 III
Małastów 66 III
Ropica Ruska 67 III
Ropica Ruska 68 III
Przegonina 69 III
Rychwałd 70 III
Łosie 71 III
Ropa 72 III
Szymbark-Łęgi 73 III
Szymbark 74 III
Szymbark-Dół 75 III
Siary 76 III
Ropica Ruska 77 III
Ropica Ruska 78 III
Sękowa 79 III
Sękowa 80 III
Męcina Mała 81 III
Męcina Wielka 82 III
Wapienne 83 III
Bednarka 84 III
Rozdziele 85 III
Ropica Polska 86 III
Gorlice-Nowodwór 87 III
Gorlice-Sokół 88 III
Gorlice 89 III
Gorlice 90 III
Gorlice 91 III
Stróżówka 92 III
Stróżówka 93 III
Stróżówka 94 III
Stróżówka 95 III
Stróżówka 96 III
Stróżówka 97 III
Glinik Mariampolski 98 III
Kobylanka 99 III
Kobylanka 100 III
Libusza 101 III
Wójtowa 102 III
Pagorzyna 103 III
Strzeszyn-Wilczak 104 III
Biecz 105 III
Biecz 106 III
Biecz 107 III
Biecz 108 III
Biecz 109 III
Binarowa 110 III
Racławice 111 III
Rożnowice 112 IV
Olszyny 113 IV
Rzepiennik Strzyżewski 114 IV
Rzepiennik Marciszewski 115 IV
Staszkówka-Dawidówka 116 IV
Staszkówka 117 IV
Staszkówka 118 IV
Staszkówka 119 IV
Łużna-Podbrzezie 120 IV
Biesna 121 IV
Łużna 122 IV
Łużna-Pustki 123 IV
Moszczenica 124 IV
Zagórzany 125 IV
Florynka 126 III
Binczarowa 127 III
Wawrzka 128 III
Grybów 129 III
Grybów 130 III
Stróże Wyżne 131 IV
Bobowa 132 IV
Bobowa 133 IV
Siedliska 134 IV
Zborowice 135 IV
Zborowice 136 IV
Ciężkowice 137 IV
Bogoniowice 138 IV
Tursko-Łosie 139 IV
Tursko-Zapotocze 140 IV
Ciężkowice 141 IV
Ostrusza 142 IV
Ostrusza 143 IV
Królowa Polska 144 X
Gromnik 145 VI
Gromnik 146 VI
Golanka 147 VI
Chojnik 148 VI
Chojnik-Zadziele 149 VI
Chojnik 150 VI
Lubaszowa 151 VI
Siedliska 152 VI
Siedliska 153 VI
Chojnik-Zadziele 154 VI
Lichwin-Stadniczówka 155 VI
Siedliska 156 VI
Dąbrówka Tuchowska 157 VI
Tuchów-Garbek 158 VI
Lichwin-Łazy 159 VI
Tuchów 160 VI
Tuchów 161 VI
Tuchów 162 VI
Tuchów-Przedmieście Górne 163 VI
Tuchów-Wołowa 164 VI
Bistuszowa 165 VI
Zalasowa 166 VI
Ryglice 167 VI
Kowalowa 168 VI
Łowczów 169 VI
Łowczów 170 VI
Łowczówek 171 VI
Łowczówek 172 VI
Pleśna 173 VI
Piotrkowice 174 VI
Poręba Radlna 175 VI
Piotrkowice 176 VI
Woźniczna 177 VI
Woźniczna 178 VI
Woźniczna-Kłokowa 179 VI
Tarnowiec 180 VI
Siemiechów 181 VI
Siemiechów 182 VI
Siemiechów 183 VI
Brzozowa 184 VI
Lichwin-Gródek 185 VI
Lichwin-Zagórze 186 VI
Lichwin-Zagórze 187 VI
Rychwałd 188 VI
Lubinka-Korzenna 189 VI
Janowice 190 VI
Lubcza 191 VI
Lubcza 192 VI
Dąbrówka Szczepanowska 193 VI
Szczepanowice-Żabno 194 VI
Szczepanowice-Granice 195 VI
Rzuchowa 196 VI
Szczepanowice-Racek 197 VI
Błonie 198 VI
Zbylitowska Góra 199 VI
Tarnów-Chyszów 200 VI
Nazwa Numer Okręg
Tarnów 201 VI
Tarnów 202 VI
Tarnów-Krzyż 203 VI
Wola Rzędzińska 204 VI
Wałki 205 VI
Pogórska Wola 206 VI
Lisia Góra 207 VII
Niedomice 208 VII
Glów 209 VIII
Łęka Siedlecka 210 VIII
Siedlec 211 VII
Bobrowniki Małe 212 VIII
Rudka 213 VIII
Gosławice 214 VIII
Wierzchosławice 215 VIII
Mikołajowice 216 VIII
Januszkowice 217 V
Bukowa 218 V
Błażkowa 219 V
Klecie 220 V
Klecie 221 V
Brzostek 222 V
Brzostek 223 V
Brzostek 224 V
Brzostek 225 V
Zawadka Brzostecka 226 V
Gorzejowa 227 V
Przeczyca 228 V
Błażkowa 229 V
Dęborzyn 230 V
Jodłowa 231 V
Jodłowa 232 V
Rabka 233 X
Lubcza 234 V
Słotowa 235 V
Pilzno 236 V
Pilzno 237 V
Parkosz 238 V
Łęki Dolne 239 V
Czarna 240 V
Róża 241 V
Zasów 242 V
Jastrząbka Stara 243 V
Radgoszcz-Narożniki 244 VII
Radgoszcz-Zadębie 245 VII
Radgoszcz 246 VII
Szczucin 247 VII
Dąbrowa Tarnowska 248 VII
Bolesław 249 VII
Gręboszów 250 VII
Ujście Jezuickie 251 VII
Otfinów 252 VII
Żabno 253 VII
Miechowice Małe 254 VIII
Wietrzychowice 255 VIII
Pasieka Otfinowska 256 VIII
Biskupice Radłowskie Zawodzie 257 VII
Biskupice Radłowskie Zawodzie 258 VIII
Biskupice Radłowskie 259 VIII
Zabawa 260 VIII
Wał-Ruda 261 VIII
Przybysławice 262 VIII
Zaborów 263 VIII
Szczurowa 264 VIII
Rudy-Rysie 265 VIII
Borzęcin 266 VIII
Waryś 267 VIII
Radłów 268 VIII
Niwka 269 VIII
Bielcza 270 VIII
Biadoliny 271 VIII
Przyborów 272 VIII
Szczepanów 273 VIII
Przyborów 274 VIII
Brzesko 275 VIII
Brzesko 276 VIII
Okocim 277 VIII
Jadowniki Podgórne 278 VIII
Sterkowiec 279 VIII
Porąbka Uszewska 280 VIII
Dębno 281 VIII
Wojnicz-Zamoście 282 VIII
Łętowice-Zawrocie 283 VIII
Zakrzów 284 VIII
Wojnicz 285 VIII
Olszyny 286 VIII
Roztoka 287 VIII
Charzewice 288 VIII
Charzewice 289 VIII
Charzewice 290 VIII
Domosławice 291 VIII
Faściszowa 292 VIII
Zakliczyn 293 VIII
Zakliczyn 294 VIII
Paleśnica 295 VIII
Paleśnica 296 VIII
Czchów 297 VIII
Tymowa 298 VIII
Lipnica Murowana 299 IX
Rajbrot-Kobyła 300 IX
Żegocina 301 IX
Żegocina 302 IX
Rajbrot 303 IX
Łąkta Górna 304 IX
Łąkta Dolna 305 IX
Łąkta Dolna 306 IX
Łąkta Dolna 307 IX
Królówka 308 IX
Trzciana 309 IX
Leszczyna 310 IX
Nowy Wiśnicz 311 IX
Stary Wiśnicz 312 IX
Bochnia 313 IX
Bochnia 314 IX
Krzeczów 315 IX
Gawłów 316 IX
Bogucice 317 IX
Wrzępia 318 IX
Uście Solne 319 IX
Niedary 320 IX
Świniary 321 IX
Grobla 322 IX
Mikluszowice 323 IX
Wola Batorska 324 IX
Wola Batorska-Sitowiec 325 IX
Niepołomice 326 IX
Niepołomice 327 IX
Niepołomice 328 IX
Podborze 329 IX
Podłęże 330 IX
Podłęże 331 IX
Brzezie 332 IX
Cichawa 333 IX
Chełm 334 IX
Niegowić 335 IX
Gierczyce-Czyżyczka 336 IX
Grabina 337 IX
Nieprześnia 338 IX
Sobolów 339 IX
Zonia 340 IX
Wola Nieszkowska-Wichras 341 IX
Łapanów 342 IX
Kępanów 343 IX
Tarnawa 344 IX
Muszyna 345 X
Krynica 346 X
Barcice 347 X
Stary Sącz 348 X
Nowy Sącz-Dąbrówka 349 X
Nowy Sącz 350 X
Nowy Sącz-Zabełcze 351 X
Marcinkowice 352 X
Tęgoborze 353 X
Sienna 354 X
Żbikowice 355 X
Podole 356 X
Kamionka Mała 357 X
Laskowa 358 X
Jaworzna 359 X
Słupia 360 X
Krasne-Lasocice 361 X
Szczyrzyc 362 X
Mszana Dolna 363 X
Kasina Wielka 364 X
Tymbark 365 X
Limanowa 366 X
Mordarka 367 X
Limanowa-Jabłoniec 368 X
Stara Wieś-Golców 369 X
Jordanów 370 X
Droginia 371 X
Myślenice 372 X
Wiśniowa 373 X
Wiśniowa 374 X
Gdów 375 X
Suchoraba 376 X
Krościenko 377 X
Zakopane 378 X
Mała Wieś 379 Z
Kokotów 380 Z
Wieliczka 381 Z
Świątniki Górne 382 Z
Wróblowice 383 Z
Kraków-Łagiewniki 384 Z
Kraków-Podgórze 385 Z
Kraków-Podgórze 386 Z
Kraków 387 Z
Kraków-Rakowice 388 Z
Kraków-Bronowice 389 Z
Mogiła 390 Z
Kocmyrzów 391 Z
Kocmyrzów 392 Z
Górka Kościelnicka 393 Z
Czulice 394 Z
Karniów 395 Z
Czulice 396 Z
Podstolice 397 Z
Bieńczyce 398 Z
Prusy 399 Z
Prusy 400 Z


Wykaz kadry Oddziału Grobów Wojennych[11][a][edytuj | edytuj kod]

Komendant

Zastępcy komendanta – oficerowie koncepcyjni:

Projektanci:

Oddział budowlany (Bau-Gruppe):

Zespół rzeźbiarzy (Bildhauer-Gruppe)

Zespół malarzy (Die Maler):

Grupa ewidencyjna (Evidenz-Gruppe):

Komenda Porządkowania Pól Bitewnych w Tarnowie (Schlf. Aufr. Komdo. Tarnów)

Okręg I Żmigród (Abteilung I Żmigród)

Okręg II Jasło (Abteilung II Jasło)

  • Oberleutnant a.D. Leo Wellart
  • Oberleutnant i.d.R. Johann Jäger

Okręg III Gorlice (Abteilung III Gorlice)

Okręg IV Łuźna (Abteilung IV Łuźna)

Okręg V Pilzno (Abteilung V Pilzno)

Okręg VI Tarnów (Abteilung VI Tarnów)

Okręg VII Dąbrowa Tarnowska (Abteilung VII Dąbrowa Tarnowska)

Okręg VIII Brzesko (Abteilung VIII Brzesko)

Okręg IX Bochnia (Abteilung IX Bochnia)

Okręg X Limanowa (Abteilung X Limanowa)

Okręg XI Gorlice II (Abteilung XI Gorlice II)

Okręg XII (porządkowy, zajmujący się drewnem – Abteilung XII Holzaufräumen)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Źródło nie obejmuje tłumaczeń struktury organizacyjnej
  2. ↑ Nazwy stopni wojskowych w wykazie kadry podano w języku niemieckim

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Archiwum państwowe w Krakowie (29); Dział: wojsko; Kategoria:sztaby, dowództwa terytorialne; Nr zespołu: 275/1; Karta: A i B; Nazwa główna: C. i K. Komenda Wojskowa w Krakowie, Oddział Grobów Wojennych (K.u.K. Militärkommando Krakau, Kriegsgräberabtilung); daty skrajne: 1914–1914, 1916–1918 (24 j.a., opracowane; inwentarz książkowy)
  2. ↑ 13 dodatkowych powstało poza kompetencją Oddziału Grobów Wojennych w Krakowie. Dokładna liczba cmentarzy, które powstały w Galicji Zachodniej do dzisiaj jest różnie określana przez znawców problemu.
  3. ↑ Źródło: Archiwum Państwowe w Krakowie... op. cit
  4. ↑ Frodyma Roman. Galicyjskie Cmentarze Wojenne tom I. str. 12
  5. ↑ Jan Schubert: Muzea wojny. Cmentarze wojenne twierdzy Kraków (rozmawia: Robert Sendek) [w:] "Polska zbrojna. Historia" nr 3 (19) 2021, s. 16-21
  6. ↑ Źródło: Archiwum Państwowe w Krakowie...op.cit.
  7. ↑ Duda Oktawian. Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej 1914–1918. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu 1995. str.160
  8. ↑ Zużyte ilości materiałów podano w jednostce cetnar metryczny (Meterzentner), powszechnie wówczas stosowanej w Europie i używanej także w zaborze pruskim i austriackim. 1 cetnar metryczny zwany również celnym = ok. 50 kg.
  9. ↑ Zachodniogalicyjskie groby bohaterów z lat wojny światowej 1914–1915, przekład filologiczny Henryk Sznytka, opracowanie, wstęp i przypisy Jerzy Drogomir, Tarnów: Muzeum Okręgowe w Tarnowie 1996, ISBN 83-85988-40-8, str. 19-23
  10. ↑ wykaz cmentarzy sporządzono na podstawie: Duda Oktawian. Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej 1914–1918. str. 319-445
  11. ↑ Broch Rudolf, Hauptmann Hans. Westgalizische Heldengraeber aus den Jahren des Weltkrieges 1914–1915, Wien: 1918

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Zachodniogalicyjskie groby bohaterów z lat wojny światowej 1914–1915, przekład filologiczny Henryk Sznytka, opracowanie, wstęp i przypisy Jerzy Drogomir, Tarnów: Muzeum Okręgowe w Tarnowie 1996, ISBN 83-85988-40-8, wstęp str.VII;
  • Frodyma Roman. Cmentarze wojenne z I wojny światowej na Ziemi Tarnowskiej. Przewodnik Turystyczny. Krosno: Wydawnictwo „Ruthenus” 2006. ISBN 978-83-7530-000-0;
  • Frodyma Roman. Galicyjskie Cmentarze Wojenne tom I. Pruszków: Rewasz 1995. ISBN 83-85557-20-2;
  • Frodyma Roman. Galicyjskie Cmentarze Wojenne tom II. Pruszków: Rewasz 1997. ISBN 83-85557-38-5;
  • Frodyma Roman. Galicyjskie Cmentarze Wojenne tom III. Pruszków: Rewasz 1998. ISBN 83-85557-52-0;
  • Duda Oktawian. Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej 1914–1918. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu 1995. ISBN 83-85548-33-5;
  • Drogomir Jerzy. Polegli w Galicji Zachodniej 1914–1915 (1918). Wykazy poległych, zmarłych i pochowanych na 400 cmentarzach wojskowych w Galicji Zachodniej. Tarnów: Muzeum Okręgowe w Tarnowie tom I. Tarnów: 1999. ISBN 83-85988-26-2
  • Drogomir Jerzy. Polegli w Galicji Zachodniej 1914–1915 (1918). Wykazy poległych, zmarłych i pochowanych na 400 cmentarzach wojskowych w Galicji Zachodniej. Tarnów: Muzeum Okręgowe w Tarnowie tom II. Tarnów: 2002; ISBN 83-85988-32-7;
  • Drogomir Jerzy. Polegli w Galicji Zachodniej 1914–1915 (1918). Wykazy poległych, zmarłych i pochowanych na 400 cmentarzach wojskowych w Galicji Zachodniej. Tarnów: Muzeum Okręgowe w Tarnowie tom III. Tarnów: 2005; ISBN 83-85988-57-2;
  • Agnieszka Partridge, Otwórzcie bramy pamięci. Cmentarze wojenne z lat 1914–1918 w Małopolsce, Rafał Korzeniowski, Kraków: LETTRA-GRAPHIC, 2005, s. 44-69, ISBN 83-89937-10-7, OCLC 69501265.
  • Archiwum Państwowe w Krakowie (29); Dział: wojsko; Kategoria:sztaby, dowództwa terytorialne; Nr zespołu: 275/1; Karta: A i B; Nazwa główna: „C. i K. Komenda Wojskowa w Krakowie, Oddział Grobów Wojennych (K.u.K. Militärkommando Krakau, Kriegsgräberabtilung)”; daty skrajne: 1914–1914, 1916–1918 (24 j.a., opracowane; inwentarz książkowy), Zawartość:
    • 29\275\1 K.k. Militärkommando Krakau, Kriegsgräberabteilung (C.k. Komenda Wojskowa w Krakowie, Oddział Grobów Wojennych) (1914) 1916–1918, sygn.GW 1-24 (korespondencja, dzienniki podawcze, wykazy zmarłych i zaginionych, mat. dot. postępowania spadkowego po zmarłych żołnierzach);
    • 29\275\0 Urząd Opieki nad Grobami Wojennymi Okręgu Generalnego Krakowskiego 1918–1923, sygn. GW 25-34 (korespondencja, dzienniki podawcze, indeksy, rejestry poległych, ekshumacje, składki na groby wojenne), Dokumentacja techniczna i ewidencyjna 1914–1922 (1939) (wykazy poległych i zmarłych oraz jeńców, sprawy gruntowe, plany i mapy cmentarzy).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zachodniogalicyjskie cmentarze wojenne z I wojny światowej
Okręg I – Żmigród
Okręg II – Jasło
Okręg III – Gorlice
Okręg IV – Łużna
Okręg V – Pilzno
Okręg VI – Tarnów
Okręg VII – Dąbrowa
Okręg VIII – Brzesko
Okręg IX – Bochnia
Okręg X – Limanowa
Okręg XI – Kraków
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oddział_Grobów_Wojennych_C._i_K._Komendantury_Wojskowej_w_Krakowie&oldid=70935007”