Siemiatycze

{{{nazwa}}}

{{{nazwa oryginalna}}}

[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]] {{{opis zdjęcia}}}
[[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]] [[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo	{{{państwo}}}
Zarządzający	Burmistrz
Powierzchnia	36,25 km²
Populacja (XII 2009) • liczba ludności • gęstość	{{{liczba ludności}}} {{{gęstość zaludnienia}}} os./km²
Nr kierunkowy	{{{numer kierunkowy}}}
Kod pocztowy	{{{kod pocztowy}}}
Tablice rejestracyjne	{{{tablice rejestracyjne}}}
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | nazwa oryginalna = | numer kierunkowy = | zdjęcie = | gęstość zaludnienia = | commons = | dopełniacz nazwy = | kod pocztowy = | liczba ludności = | współrzędne = | opis zdjęcia = | państwo = | flaga = | nazwa = | tablice rejestracyjne = Nieznane pola: "fax_um", "sekundN", "flaga_miasta", "Miasto", "herb_miasta", "gęstość", "grodzki", "tel_um", "mail_um", "rodzaj_gminy", "kod_poczt", "populacja", "opis_panoramy", "tablica_rej", "panorama", "gmina", "galeria_commons", "domena", "adres_um", "nr_kier", "powiat", "prawa_miejskie", "założone", "minutE", "TERYT", "aglomeracja", "stopniN", "kod_poczt_um", "mapa_miasta", "miejska", "stopniE", "pozycja", "sekundE", "SIMC", "minutN", "dopełniacz_miasta", "mail", "miasta_partnerskie", "prezydent" oraz "województwo".

Siemiatycze biał. Сямятычы - miasto i gmina w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, położone na Wysoczyźnie Drohiczyńskiej, nad rzeką Kamionką (prawy dopływ Bugu). W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.

Położenie

Siemiatycze są położone we wschodniej Polsce, w południowej części województwa podlaskiego i 64 km od Siedlec.

• powierzchnia: 36,25 km²
• liczba mieszkańców: 14 931 (XII 2009)
• Prawa miejskie: 1542

Historia

Historia do 1795 roku

Historia miasta sięga połowy XV wieku, kiedy wyodrębniają się pierwsze dobra siemiatyckie. W 1431 zostaje wydany przywilej na budowę cerkwi pw. św. Trójcy, a wokół wzgórza cerkiewnego formuje się osada (obecnie na dawnym miejscu stoi wzniesiona w 1866 murowana cerkiew pw. świętych apostołów Piotra i Pawła). Już w 1527 dobra siemiatyckie obejmują 7 wsi. W styczniu 1542 Zygmunt August wydaje dokument zezwalający Siemiatyczom na korzystanie z prawa magdeburskiego (prawa miejskie). Korzysta z tego prawa Stanisław Tęczyński, który 2 kwietnia 1542 wprowadza władze miejskie i zleca pracę nad organizacją miasta i jego kolonizacją. W 1580 w Siemiatyczach było 26 domów rynkowych, 186 domów ulicznych, 32 chałupy oraz 40 domów z zagrodami. Ogółem 282 domów zamieszkiwało 1 900 osób. Siemiatycze zaliczały się wtedy do miast średniej wielkości w województwie podlaskim. Na 1582 datuje się początki osadnictwa żydowskiego na terenie Siemiatycz.

W latach 1655-1660 rozwój miasta zostaje zahamowany przez "Potop". Blisko 30% społeczności traci życie. Zniszczenie przez Szwedów Mielnika i Drohiczyna sprawia, że wzrasta znaczenie Siemiatycz. W latach 1710-1711 "wielki pomór" lub inaczej "morowe powietrze" (epidemia cholery) dziesiątkuje ludność, a pozostali przy życiu chronią się w pobliskiej cerkwi na Grabarce, która od tej pory zyskuje sławę cudownego miejsca. W 1722 zgromadzenie misjonarzy przejęło prowadzenie parafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP. Misjonarze założyli i sprawowali opiekę nad szkołą i przytułkiem dla starców i kalek, prowadzili także działalność charytatywną. Przed kościołem zostaje wzniesiona brama z figurą św. Michała Archanioła.

Od 1758 Siemiatycze przechodzą w posiadanie księżnej Anny z Sapiehów Jabłonowskiej. Następuje rozbudowa miasta. W tym samym roku wielki pożar niszczy większość zabudowań, w tym kościół. W 1772 na polecenie księżnej dokonano rozbiórki starego drewnianego ratusza, a w jego miejsce postawiono nowy murowany budynek. Ratusz miał cztery skrzydła i wewnętrzny prostokątny dziedziniec z niewielkim budynkiem wagi w środkowej części. W obrębie budynku uwzględniono miejsce na stragany (tzw. kramy). W 1775 liczba domostw w Siemiatyczach wynosiła 285, Siemiatycze były pod tym względem piątym miastem na całym Podlasiu po Międzyrzecu, Węgrowie, Tykocinie i Ciechanowcu.

Bitwa pod Siemiatyczami 1863

Lata 1775-1918

W 1777 w Siemiatyczach rozpoczęto budowę siedziby księżnej Anny Jabłonowskiej. Pałac mieścił w swych murach okazałe zbiory zoologiczne i botaniczne, dzieła sztuki medalierskiej, miedzioryty i inne. W pałacu gościł m.in. król Stanisław August, dostojnicy oraz ludzie nauki: Staszic, Kołłątaj. Jest to także prawdopodobny rok umieszczenia posągów Sfinksów na sarkofagowych cokołach bramy pałacowej, które po rekonstrukcji można oglądać obecnie.

W 1795 Siemiatycze zostają objęte zaborem pruskim. Okres 1797-1801 to lata budowy Bożnicy Żydowskiej, która w czasie II wojny światowej zostanie spalona.

7 lipca 1807 na mocy traktatu tylżyckiego Siemiatycze przyłączono do Cesarstwa Rosyjskiego. W 1825 Siemiatycze zamieszkiwało 1 945 osób. W mieście stało 20 budynków murowanych, 330 drewnianych, 2 manufaktury, 10 sklepów, 40 szynków, łaźnia i dwa parki miejskie. W 1861 gmina siemiatycka obejmowała 25 wiosek i przysiółków.

6-7 lutego 1863 to data bitwy pod Siemiatyczami, stoczonej pomiędzy oddziałami powstańczymi dowodzonymi przez Lewandowskiego, Cichorskiego i Rogińskiego a wojskiem rosyjskim pod przywództwem gen. Maniukina. Bitwa rozegrała się na miejscowym cmentarzu i w jego okolicach (obecnie między ulicami Ciechanowiecką i Powstania Styczniowego). W wyniku dużej przewagi ogniowej Rosjan i nieudolnego dowodzenia oddziałami powstańczymi bitwa zakończyła się klęską. Po odniesionym zwycięstwie Rosjanie w odwecie ograbili i spalili miasto. Całkowitemu zniszczeniu uległ pałac Jabłonowskich, którego nigdy potem nie odbudowywano.

29 kwietnia 1865 – poświęcono kamień węgielny pod budowę murowanej cerkwi prawosławnej na wzgórzu obok nadwyrężonego budynku drewnianego. Budowę ukończono w 1866. 2 listopada nowa cerkiew została wyświęcona pw. św. św. Piotra i Paraskiewy. W 1897 społeczeństwo Siemiatycz stanowili: 75% żydzi, 15% katolicy, blisko 10% prawosławnych oraz nieliczni ewangelicy. W 1900 nieopodal synagogi powstaje neobarokowy Przyszkółek (Dom Talmudyczny). Po wojnie w budynku tym mieściło się m.in. państwowe przedszkole, później przez dłuższy czas był siedzibą Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Anny Jabłonowskiej, aktualnie znajduje się tam Zasadnicza Szkoła Zawodowa. W budynku po koszarach zorganizowano jednoklasową szkołę cerkiewno-parafialną, przekształconą później w dwuklasową.

II Rzeczpospolita

W 1921 Siemiatycze liczyły 5 694 mieszkańców (6816 os. w 1931). Orientacyjny skład społeczeństwa był następujący: 65% żydzi, 25,7% katolicy, 9% prawosławni. Za Polaków uważało się 33%, do narodowości żydowskiej przynależność deklarowało ok. 61% i białoruskiej ok. 5%. Orientacyjnie w mieście mieszkało ok. 26% Polaków, 65% Żydów, 8% Białorusinów. Gminę siemiatycką zamieszkiwało 10 676 osób, 54% prawosławnych, 45% katolików, Polacy stanowili połowę ludności, druga połowa to Białorusini.

II wojna światowa

11 września 1939 oddziały niemieckie wkraczają do Siemiatycz i zajmują miasto. W dniach 17-20 września 1939 miasto i jego okolice jest opuszczany przez Niemców ustępujących przed wkraczającymi oddziałami radzieckimi. Podczas okupacji i wycofywania się Niemcy dokonują aktów przemocy i terroryzują okoliczną ludność. W 1940 Rosjanie wystawiają w Siemiatyczach pomnik Lenina, by uczcić przyłączenie miasta do terytorium Białoruskiej Republiki Sowieckiej. Pomnik zniszczyli Niemcy w 1941. W trakcie potyczek z oddziałami radzieckimi i okupacji, w 1941, dochodzi do licznych morderstw ludności cywilnej, przeprowadzono pacyfikacje i palenia okolicznych wsi. Niemcy często "karzą" ludność polską za straty jakie ponoszą w wyniku prowadzonych walk, nie oszczędzając osób w podeszłym wieku i dzieci. Następuje ostateczne zniszczenie siemiatyckiego ratusza, jednego z bardziej okazałych budynków tego typu w rejonie. Ratusz nie został odbudowany, a jego ruiny po zasypaniu ziemią zmieniły się w park w centrum miasta.

W sierpniu okupanci tworzą w Siemiatyczach getto (w kwadracie ulic: Górnej, Wysokiej, Koszarowej i Słowiczyńskiej) głównie dla ludności żydowskiej z Siemiatycz i okolic. W getcie zgromadzono 4,2 tys. osób, byli to mieszkańcy Siemiatycz i okolicznych wsi. W 1942 roku następuje likwidacja siemiatyckiego getta (pierwsza deportacja 2 – 9 września 1942), jego mieszkańcy trafiają głównie do obozu zagłady Treblinka II (ok. 90 km od Siemiatycz), gdzie zostają zamordowani wraz z 750 tys. innych więźniów. W okresie wojny miasto utraciło 60% zabudowy mieszkalnej i ok. 50% budynków użyteczności publicznej, zniszczeniu (także celowemu) uległy zakłady przemysłowe i elektrownia. Tuż po wyzwoleniu szacowano ludność miasta na 3000 osób (40% stanu z roku 1939 – 7850 os.). Po powrocie części mieszkańców w 1946 roku ludność Siemiatycz liczyła 4106 osób, 52% stanu z 1939 roku. Niemal całkowitej zagładzie uległa ludność żydowska, stanowiąca przed wojną 60% mieszkańców Siemiatycz.

PRL

W roku 1952 z południowej części powiatu bielskiego wyodrębniono nowy powiat ze stolicą w Siemiatyczach. Siemiatycze pozostają miastem powiatowym do roku 1975. 1 maja 1973 w siemiatyckiej cerkwi wybucha pożar. Budynek nie zostaje doszczętnie zniszczony, ogień powoduje jednak znaczne straty, ucierpiało wyposażenie cerkwi i ikony. 12 lipca wyremontowaną cerkiew wyświęcił metropolita warszawski Bazyli. W 1975 roku oddano do użytku pierwszy siemiatycki zalew. Aktualnie są 3 zbiorniki.

Po roku 1989

W 1990 r. ukazuje się pierwszy numer "Głosu Siemiatycz", czasopisma regionalnego, pierwotnie czarno-białego, od kwietnia 2000 wydawanego co tydzień w kolorowej szacie graficznej. 14 października 1998 miasto odwiedził prawosławny patriarcha Konstantynopola Bartłomiej I, który w asyście metropolity Sawy dokonał uroczystego aktu wmurowania kamienia węgielnego w przygotowany już fundament nowej cerkwi pw. Zmartwychwstania Pańskiego. Nie był to jedyny wysoki prawosławny dostojnik, jaki odwiedził Siemiatycze. 18 sierpnia 2001 do miasta przybył Patriarcha Aleksandrii i całej Afryki Piotr VII. W wyniku reformy administracyjnej w 1999 powiat siemiatycki zostaje reaktywowany, obejmując gminy: Drohiczyn, Dziadkowice, Grodzisk, Mielnik, Milejczyce, Nurzec-Stacja, Perlejewo, Siemiatycze. Powiat jest częścią województwa podlaskiego, ze stolicą w Białymstoku.

Zabytki

Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego

Posąg sfinksa przy dawnej bramie wjazdowej do pałacu księżnej Anny Jabłonowskiej

Klasztor Misjonarzy

zachowane:

• Zespół pomisjonarski
  • Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP fundowany w 1456 r. pw. św. Michała, budowany w obecnym późnobarokowym kształcie od 1719-1727 wg projektu Karola Antoniego Baya. Fasadę przekomponowano w 1729 i 1732 r. Zachowane są w nim także starsze elementy renesansowe.
  • Klasztor misjonarzy – zbudowany w obecnym późnobarokowym kształcie od 1719-1727 wg projektu Karola Antoniego Baya. Po 1914 r. rozebrano spalony pawilon pn-wsch.
  • Ogrodzenie i dzwonnica późnobarokowa z lat 1725-27.
  • Figura św. Jana Nepomucena z XVIII wieku.
  • Szpital z 1726 r. wzniesiony przez Wincentego Rachettiego. Oszpecony przebudową w 1850 r.
• Dawna bożnica z 1797 r. zbudowana wg proj. z 1777 r. autorstwa Szymona Bogumiła Zuga. W stylu klasycystycznym. Odbudowana w 1964 r. z zatarciem cech stylowych.
• Przyszkółek z 1900 r. przy ul. Pałacowej 10 w stylu neobarokowym i modernistycznym.
• Cerkiew prawosławna pw. św. Trójcy, apostołów Piotra i Pawła z 1866 roku.
• Kaplica cmentarna ewangelicko-augsburska z poł. XIX wieku.
• Kaplica cmentarna św. Anny z 1826-27.
• Oranżeria z z 1860 r.
• Domy klasycystyczne przy ul. Pałacowej (nr 14, 19, 25, 28).
• Posągi sfinksów przy dawnej bramie wjazdowej do pałacu księżnej Anny Jabłonowskiej.
• Cmentarz (wielowyznaniowy) założony w 1805 r.
• Kapliczka przydrożna słupowa na wschód od miasta z poł. XIX wieku.
• Cmentarz wojenny z I wojny światowej.
• Ruiny zespołu zakładu kaflarskiego z końca XIX w.

niezachowane:

• Ratusz na Rynku zbudowany po 1772 r. wg proj. Szymona Bogumiła Zuga i zniszczony w 1941 r. przez Niemców
• Południowa dzwonnica z XVIII wieku przy zespole misjonarskim, zburzona przez Niemców w czasie II wojny światowej.
• Pałac księżnej Anny Jabłonowskiej zbudowany po 1777 r. wg proj. Szymona Bogumiła Zuga. Został spalony w czasie powstania styczniowego w 1863 r.

Sport

Od 27 czerwca 1991 roku na terenie miasta działa Towarzystwo Sportowe. Stowarzyszenie założone przez nauczycieli wychowania fizycznego organizuje imprezy rekreacyjno-sportowe. Na początku lat 90. stowarzyszenie przejęło majątek i zadania Rejonowego Ośrodka Sportu i Rekreacji. W tym czasie zorganizowano siłownie, triathlon, Biegi Niepodległości, zajęcia aerobiku i kick-boxingu, sekcje piłki ręcznej. W 1993 miasto rozwiązało umowę z Towarzystwem Sportowym, od tego czasu dotacje od burmistrza miasta systematycznie malały co skutkowało pogorszeniem się oferty rekreacyjno-sportowej. Organizacja skupiła się na promowaniu piłki ręcznej, w której osiąga liczne sukcesy.

Gospodarka

Ośrodek przemysłowo-usługowy; przemysł spożywczy, materiałów budowlanych i meblowy. Rzemiosło ludowo-artystyczne. Do największych zakładów produkcyjnych należą mleczarnia "Polser" należąca do koncernu "Lactalis" oraz fabryki soków i mrożonek "Oerlemans" i "OK" stworzone na bazie dawnego ZPOW "Hortex".

Przeciętna stopa bezrobocia w latach 1997-2006

Na podstawie obwieszczeń Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Stan na dzień 30 czerwca danego roku.

Rok	PUP Siemiatycze	Polska
1997	6,0	11,6
1998	4,0	9,6
1999	5,3	11,6
2000	6,1	13,6
2001	7,3	15,9
2002	7,2	17,4
2003	7,4	17,7
2004	9,0	19,4
2005	8,8	18,0
2006	9,7	15,4

Transport

Herb miasta w centrum Siemiatycz

Komunikację autobusową zapewnia firma PKS w Siemiatyczach Sp. z o.o. Posiada dalekobieżne linie do Białegostoku, Warszawy, Łomży, Gdańska, Siedlec, Olsztyna oraz linie międzynarodowe na połączeniach Siemiatycze – Bruksela, Białystok – Bruksela. Najważniejsze z połączeń lokalnych to Ciechanowiec, Hajnówka, Brańsk, Bielsk Podlaski, Drohiczyn, Mielnik, Klukowicze i inne.

Drogi

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• 19 Kuźnica Białostocka→ Białystok→ Siemiatycze→ Lublin→ Rzeszów
• 62 Strzelno→Włocławek→Płock- Wyszków→ Węgrów→ Siemiatycze
• 690 Czyżew-Osada→ Ciechanowiec→ Siemiatycze
• 693 Siemiatycze→ Kleszczele

Kolej

6 km od miasta przebiega niezelektryfikowana linia kolejowa nr 31 Siedlce – Siemianówka. Znajduje się przy niej osada Siemiatycze-Stacja. Ze stacji Siemiatycze można dojechać pociągami osobowymi bezpośrednio do Siedlec, Czeremchy i Hajnówki, oraz pociągiem pośpiesznym do Warszawy, który na odcinku Siedlce - Hajnówka kursuje jako osobowy. Z powodu nierentowności połączeń ich liczba stopniowo maleje lub są one zastępowane Kolejową Komunikacją Autobusową realizowaną przez PPKS Siemiatycze na zlecenie Kolei Mazowieckich. Obecnie ze stacji odjeżdżają 4 pociągi dziennie w obu kierunkach. W celu zmniejszenia kosztów, połączenia regionalne na tej linii obsługiwane są przez szynobusy SA108-007 i SA105-103 zakupione ze środków samorząd województwa podlaskiego oraz Unii Europejskiego w ramach programu ZPORR.

Komunikacja miejska

Obsługą komunikacji na terenie miasta jest PKS Siemiatycze. W Siemiatyczach funkcjonują 3 linie autobusowe:

• 1 ulicami Armii Krajowej – Kościuszki – Grodzieńską – pl. Jana Pawła II – Ciechanowiecką (powrót do pl. Jana Pawła II ulicami: Głowackiego – 3 Maja)
• 2 ulicami Armii Krajowej – Kościuszki – Żwirki i Wigury – 11 Listopada – Legionów Piłsudskiego – Ogrodową – Drohiczyńską – pl. Jana Pawła II – Grodzieńską – Wysoką – Andersa – Górną – Kasztanową – Słowiczyńską
• 3 ulicami 11 Listopada – Legionów Piłsudskiego – Ogrodowa – Drohiczyńską – pl. Jana Pawła II – Grodzieńską – Wysoką – Andersa – Górną – Kasztanową – Słowiczyńską

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002 Siemiatycze ma obszar 36,25 km², w tym:

• użytki rolne: 61%
• użytki leśne: 23%

Miasto stanowi 2,48% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2007:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	15 060	100	7 843	52,1	7 217	47,9
powierzchnia	36,25 km²
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	415,4		216,4		199,1

Według danych z roku 2002 średni dochód na mieszkańca wynosił 1210,41 zł.

Edukacja

Szkoły podstawowe i gimnazja

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Księżnej Anny z Sapiehów Jabłonowskiej, ul. Ogrodowa 2
• Gimnazjum Publiczne nr 1, ul. Świętojańska 25
• Gminne Gimnazjum w Siemiatyczach, ul. T. Kościuszki 88

• Zespół Szkół z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana Pawła II, ul. Andersa 4
  • Szkoła Podstawowa nr 3
  • Publiczne Gimnazjum nr 2

Szkoły ponadgimnazjalne

Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej

• Zespół Szkół w Siemiatyczach, ul. T. Kościuszki 43
  • Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej
  • Technikum
• Policealna Szkoła Ochrony "VIP" w Siemiatyczach, ul. T. Kościuszki 43
• Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Siemiatyczach ZDZ w Białymstoku, ul. Pałacowa 24
• Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Siemiatyczach ZDZ w Białymstoku, ul. Pałacowa 24
• Szkoła Policealna dla Dorosłych w Siemiatyczach, ZDZ w Białymstoku, ul. Pałacowa 24

Szkoły wyższe

• Nadbużańska Szkoła Wyższa, ul. Pałacowa 20

Szkoły muzyczne

• Szkoła Muzyczna I Stopnia, ul. Legionów Piłsudskiego 1

Szkoły specjalne

• Zespół Szkół Specjalnych w Siemiatyczach, ul. Pałacowa 16
  • Szkoła Podstawowa Specjalna
  • Gimnazjum Specjalne w Siemiatyczach

Kościoły

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół Rzymskokatolicki
• Kościół Prawosławny
• Wspólnota Kościołów Chrystusowych

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Siemiatyczach

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta Siemiatycze
• Powiat siemiatycki
• Opis kościoła w Siemiatyczach