Przejdź do zawartości

Lista istniejących monarchii

Przejrzana
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Monarchie na świecie w 2024 roku oraz ich typy:

     Monarchie absolutne

     Monarchie konstytucyjne

     Monarchie parlamentarne

     Commonwealth realms (monarchie parlamentarne w unii personalnej z Wielką Brytanią)

     Monarchie plemienne

Lista istniejących monarchii przedstawia współczesne byty prawne o ustroju monarchicznym, ich typy, a także obecnie panujących władców (monarchów).


Monarchie suwerenne

[edytuj | edytuj kod]

Istniejące formy monarchii

[edytuj | edytuj kod]

Państwa oznaczone gwiazdką (*) to państwa w unii personalnej ze Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej: „Commonwealth realms” (15), New Zealand Realm (2) i Dependencje brytyjskiej korony (3) – gdzie króla reprezentuje gubernator.

Państwo forma monarchii ustrój monarchii dynastia[1]
lub monarchia elekcyjna
tytuł monarchy panujący portret od następca tronu
(imię i tytuł)
 Afganistan emirat teokracja islamska monarchia elekcyjna emir Hajbatullah Achundzada 2021 brak
 Andora księstwo parlamentarna monarchia elekcyjna/z urzędu[2] Współksiążę francuski[3] Emmanuel Macron[4] 2017 brak
współksiążę episkopalny[5] Joan Enric Vives Sicília[6] 2003 brak
 Antigua i Barbuda* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie[7] król Karol III[8] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Arabia Saudyjska królestwo absolutna Saudowie król Salman ibn Abd al-Aziz as-Saud 2015 Muhammad ibn Salman ibn Abd al-Aziz Al Su’ud
 Australia* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[9] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Bahrajn królestwo konstytucyjna al-Chalifa król Hamad ibn Isa al-Chalifa 1999 Salman bin Hamad bin Isa Al Khalifa
 Bahamy* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[10] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Belgia królestwo parlamentarna Koburgowie król Filip I 2013 Elżbieta, księżna Brabancji
 Belize* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[11] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Bhutan królestwo konstytucyjna Wangchuck król Jigme Khesar Namgyel Wangchuck 2006 Jigme Namgyel Wangchuck
 Brunei sułtanat absolutna Bolkiah sułtan Hassanal Bolkiah 1967 Al-Muhtadee Billah
 Dania
(Wspólnotowe Królestwo Danii)[12]
królestwo konstytucyjna Glücksburgowie król Fryderyk X 2024 Chrystian (książę koronny Danii)
 Eswatini królestwo absolutna Dlamini 1.król
2.królowa-matka
1.Mswati III
2.Ntombi[13]
1986
 Grenada* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[14] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
Guernsey Guernsey* księstwo
Dependencja korony brytyjskiej[15]
parlamentarna Windsorowie Książę Normandii[16] Karol III[17] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Hiszpania królestwo parlamentarna Burbonowie król[18] Filip VI 2014 Eleonora, księżna Asturii
 Holandia
(Królestwo Niderlandów)[19]
królestwo parlamentarna Oranje-Nasau król Wilhelm Aleksander 2013 Katarzyna Amalia, księżniczka Oranii
 Jamajka* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[20] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Japonia cesarstwo parlamentarna cesarz Naruhito 2019 Akishino
Jersey Jersey* księstwo
Dependencja korony brytyjskiej
parlamentarna Windsorowie Książę Normandii[16] Karol III[21] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Jordania królestwo konstytucyjna Haszymici król Abd Allah II ibn Husajn 1999 Husajn ibn al-Abdullah
 Kambodża królestwo konstytucyjna Norodom król Norodom Sihamoni 2004
 Kanada* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[22] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Katar emirat absolutna Al Sani emir Tamim ibn Hamad Al Sani 2013
 Kuwejt emirat konstytucyjna Sabah emir Miszal al-Ahmad al-Dżabir as-Sabah 2023
 Lesotho królestwo konstytucyjna Moshesh król Letsie III 1996 Lerotholi Seeiso
 Liechtenstein księstwo konstytucyjna Liechtensteinowie ksiażę Jan Adam II[23] 1989 Alojzy Liechtenstein (regent)
 Luksemburg wielkie księstwo parlamentarna Burbonowie[24] wielki ksiażę Henryk 2000 Wilhelm
 Malezja federacja sułtanatów[25] parlamentarna monarchia elekcyjna Yang di-Pertuan Agong (król) Ibrahim ibni Almarhum[26] 2024
Wyspa Man* królestwo
Dependencja korony brytyjskiej
parlamentarna Windsorowie Król, Pan Man[27] Karol III[28] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Maroko królestwo konstytucyjna Alawici król Mohamed VI 1999 Mulaj Hassan
 Monako księstwo konstytucyjna Grimaldi książę Albert II 2005 Jakub Grimaldi
 Niue* królestwo
New Zealand Realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[29] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Norwegia królestwo konstytucyjna Glücksburgowie król Harald V 1991 Haakon Magnus Glücksburg
 Nowa Zelandia* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[30] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Oman sułtanat absolutna Al 'Bu Sa'id sułtan Hajsam ibn Tarik Al Sa’id 2020 Zi Jazan ibn Hajsam Al Sa’id
 Papua-Nowa Gwinea* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[31] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Saint Kitts i Nevis* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[32] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Saint Lucia* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[33] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Saint Vincent i Grenadyny* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[34] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Samoa królestwo (dyskusyjne)[35] konstytucyjna monarchia elekcyjna O le Ao o le Malo Tuimalealiʻifano Vaʻaletoa Sualauvi II 2017 z wyboru
 Szwecja królestwo parlamentarna Bernadotte król Karol XVI Gustaw 1973 Wiktoria Bernadotte, księżna Västergötland
 Tajlandia królestwo parlamentarna Czakri król Rama X 2016 Dipangkorn Rasmijoti
 Tonga królestwo konstytucyjna Tupou król Tupou VI[36] 2012 Siaosi Manumataongo, Ulukalala
 Tuvalu* królestwo parlamentarna Windsorowie król Karol III[37] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
Stolica Apostolska[38] podmiot prawa międzynarodowego absolutna monarchia elekcyjna[39] papież Franciszek 2013 brak
 Watykan[38] państwo kościelne z urzędu[39] Suweren[40]
 Wielka Brytania[41] królestwo parlamentarna Windsorowie król Karol III 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Wyspy Cooka* królestwo
New Zealand Realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[42] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
 Wyspy Salomona* królestwo
Commonwealth realm
parlamentarna Windsorowie król Karol III[43] 2022 Wilhelm, książę Walii i Cambridge
Zakon Maltański Zakon Maltański państwo zakonne[44] konstytucyjna monarchia elekcyjna wielki mistrz John T. Dunlap 2023 brak
 Zjednoczone Emiraty Arabskie federacja emiratów
konstytucyjna monarchia elekcyjna
(sporne)[45]
Prezydent[46] Muhammad ibn Zajid Al Nahajjan 2022 brak

Tytularna monarchia

[edytuj | edytuj kod]

 Fidżi – Tytuł królewski „Tui Viti” tradycyjnie przysługuje od 1878 monarchom brytyjskim. Mimo że 1987 Fidżi zostało ogłoszone republiką z prezydentem na czele, Wielka Rada Wodzów Plemiennych (80 dziedzicznych fidżyjskich wodzów plemiennych) honorowo uznawała królową Elżbietę II jako „Tui Viti” bez realnej władzy w Fidżi[47]. Sama królowa nie rościła sobie prawa do tego tytułu pozostawiając tę kwestię decyzji obywateli Fidżi.

Monarchie – części składowe federacji

[edytuj | edytuj kod]

Monarchie w ZEA

[edytuj | edytuj kod]

Władcy poszczególnych emiratów Zjednoczonych Emiratów Arabskich

Monarchie w Malezji

[edytuj | edytuj kod]

Władcy stanów w Malezji

Monarchie plemienne

[edytuj | edytuj kod]

W kilku państwach Afryki oraz w Indonezji i na Oceanii istnieją tradycyjne monarchie plemienne niemające charakteru państwowego.

Są to m.in.:

Quasimonarchie

[edytuj | edytuj kod]

Współcześnie niektóre państwa rządzone metodami dyktatorskimi lub autorytarnymi mimo iż formalnie są republikami są uważane za quasi-monarchie[48]. Wynika to z faktu sukcesji władzy w obrębie jednej rodziny, która stoi na czele państwa tak jak to dzieje się w dziedzicznych monarchiach. Przykłady quasi-monarchii:

Państwo Tytuł głowy
państwa
Poprzednia głowa państwa Rok przekazania władzy Relacja następcy
wobec poprzednika
Aktualna głowa państwa
 Azerbejdżan Prezydent Hejdar Alijew 2003 syn Ilham Alijew[49]
 Czad Prezydent Idriss Déby 2021 syn Mahamat Déby Itno[50]
 Dżibuti Prezydent Hasan Guled Aptidon 1999 siostrzeniec Ismail Omar Guelleh
 Korea Północna Najwyższy Przywódca Kim Ir Sen[51]
Kim Dzong Il[52]
1994–1998
2011–2012
syn
wnuk[53]
Kim Dzong Un[54][55]
 Syria Prezydent Hafiz al-Assad 2000 syn Baszszar al-Asad
 Togo Prezydent Gnassingbé Eyadéma 2005 syn Faure Gnassingbé
 Turkmenistan Prezydent Gurbanguly Berdimuhamedow 2022 syn Serdar Berdimuhamedow

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. W przypadku monarchii dziedzicznej.
  2. Andora nie jest monarchią elekcyjną w pełnym znaczeniu tego słowa, gdyż Współksiążę francuski, którym jest prezydent Francji, pochodzi z wyborów przeprowadzanych na terenie Francji, nie Andory, natomiast Współksiążę episkopalny – biskup Seo de Urgel pochodzi z nominacji papieża
  3. Prezydent Francji.
  4. Reprezentowany przez przedstawiciela – Patrick Strzoda.
  5. Biskup Seo de Urgel w Hiszpanii
  6. Reprezentuje go przedstawiciel – Josep Maria Mauri.
  7. Windsorowie – oficjalna nazwa linii angielskiej dynastii Saksonia-Coburg-Gotha od 1917.
  8. Króla reprezentuje gubernator Rodney Williams.
  9. Króla reprezentuje gubernator generalny David Hurley.
  10. Króla reprezentuje gubernator generalny Marguerite Pindling
  11. Króla reprezentuje gubernator generalny Froyla Tzalam.
  12. Grenlandia i Wyspy Owcze choć posiadają bardzo szeroką autonomię (np. nie należą do UE), razem z Danią tworzą Wspólnotowe Królestwo Danii (Rigsfællesskabet).
  13. Ntombi – królowa-matka, współpanująca – z tytułem „Indovukazi” („Wielka Słonica”)
  14. Króla reprezentuje gubernator generalny Cécile La Grenade.
  15. W ramach Guernsey – dependencja Sark, jest monarchią z seniorem na czele i lennem króla Anglii.
  16. a b „Książę Normandii” oficjalny tytuł monarchy brytyjskiego na Wyspach Normandzkich (bez względu na płeć) http://www.royal.gov.uk/MonarchUK/QueenandCrowndependencies/ChannelIslands.aspx
  17. Króla reprezentuje gubernator porucznik Ian Corder.
  18. W pełnej tytulaturze króla Hiszpanii po słowach Z Bożej łaski król Hiszpanii znajdują się m.in. tytuły król Portugalii i arcyksiążę Austrii, które są pozostałościami po czasach historycznego panowania władców Hiszpanii w tych państwach i nie stanowią obecnie podstawy do żadnych roszczeń o koronę.
  19. Holandia to de facto nazwa Królestwa Niderlandów. De iure Holandia stanowi europejską część Królestwa Niderlandów w skład którego wchodzą również Aruba, Curaçao i Sint Maarten.
  20. Króla reprezentuje gubernator generalny Patrick Allen.
  21. Króla reprezentuje gubernator porucznik Stephen Dalton.
  22. Króla reprezentuje gubernator generalna Julie Payette.
  23. Faktycznie sprawami bieżącymi Liechtensteinu zajmuje się koregent Alojzy Liechtenstein, syn i następca tronu.

  24. Linia Parmeńska dynastii Burbonów
  25. Yang di-Pertuan Agong (tytuł głowy państwa Malezji zwyczajowo tłumaczony jako „król”, wybierany jest na 5 letnią kadencje spośród władców dziewięciu stanów-sułtanatów.
  26. January 2024. rulers.org. [dostęp 2024-07-27].
  27. Monarcha brytyjski jest tytułowany na Man jako „król/królowa, Lord/Pani Man”.
  28. Króla reprezentuje gubernator porucznik Richard Gozney.
  29. Króla reprezentuje wysoki komisarz Ross Ardern.
  30. Króla reprezentuje gubernator generalny Patsy Reddy.
  31. Króla reprezentuje gubernator generalny Bob Dadae.
  32. króla reprezentuje gubernator generalny Samuel Weymouth Tapley Seaton
  33. króla reprezentuje gubernator generalny Neville Cenac.
  34. Króla reprezentuje gubernator generalny Frederick Ballantyne.
  35. O le Ao o le Malo – tytuł głowy państwa Samoa. Tłumaczenie w przybliżeniu brzmi: „szef rządu”. Pełni on głównie funkcję reprezentacyjne. Gdy Samoa ogłosiło niepodległość w 1962 roku, dwaj o le Ao o le Malo zostali powołani na urząd dożywotnio – Malietoa Tanumafili II i Tupua Tamasese Mea'ole. Po śmierci Tupua Tamasese Mea'ole w 1963 roku Malietoa Tanumafili II pozostał jedynym o le Ao o le Malo i pełnił tę funkcję do śmierci w 2007 roku. Jego następca został wybrany spośród czterech żyjących wielkich wodzów na pięcioletnią kadencję przez parlament. Konstytucja Samoa nie precyzuje, czy o le Ao o le Malo powinien być uznawany za prezydenta, a kraj za republikę, czy za króla, a kraj za monarchię. Za republiką przemawia pięcioletnia kadencja oraz wybór głowy państwa przez parlament. Jednak dożywotnie sprawowanie urzędu przez dwóch pierwszych o le Ao o le Malo oraz tytułowanie głowy państwa Jego Wysokość są cechami charakterystycznymi dla monarchii dlatego przyjęło się Samoa określać jako monarchię a O le Ao o le Malo jako króla.
  36. Pełne imię: Aho’eitu ’Unuaki-’o-Tonga Tuku’aho Tupou VI
  37. Króla reprezentuje gubernator generalny Iakoba Italeli.
  38. a b Watykan i Stolica Apostolska – stanowią państwa (suwerenne podmioty prawa międzynarodowego) o ustroju teokratycznym złączone ze sobą ścisłą unią personalną i funkcjonalną. Ich głową jest Papież, w imieniu którego władze w Państwie Watykan sprawuje Prezydent Gubernatoratu
  39. a b Monarchią elekcyjną jest Stolica Apostolska - papież jest wybierany na konklawe, zostaje równocześnie głową Państwa Watykan na mocy unii personalnej łączącej oba podmioty.
  40. Suweren Państwa Miasto Watykan – oficjalny tytuł papieża jako głowy Państwa Watykańskiego
  41. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
  42. Króla reprezentuje Przedstawiciel Króla Tom Marsters.
  43. Króla reprezentuje gubernator generalny Frank Kabui.
  44. Zakon Maltański uznawany jest za podmiot prawa międzynarodowego na równi z państwami i organizacjami międzynarodowymi. Jego dwie rzymskie nieruchomości i jedna na Malcie posiadają status eksterytorialny. Zakon jest stroną umów międzynarodowych, utrzymuje stosunki dyplomatyczne, bierze udział w konferencjach międzynarodowych i działa w różnych organizacjach jako obserwator. Stanowi suwerenne państwo i jest oficjalnie uznawany przez rządy 92 państw na świecie (w tym Polskę), przy których posiada on swoich ambasadorów.
  45. Formalnie głowa Zjednoczonych Emiratów Arabskich nosi tytuł „prezydenta” (odpowiadający republice) i jest wybierana przez Federalną Radę Najwyższą na 5 letnią kadencję, jednak w praktyce władza przechodzi z ojca na syna (emirów Abu Zabi) i jest dziedziczna.
  46. Oficjalny tytuł głowy państwa ZEA, w praktyce jest on monarchą (zob. wyżej).
  47. Fiji votes to make Queen `supreme tribal chief' – The Independent (London, England) | HighBeam Research
  48. Book Review: „Nothing to Envy: Ordinary Lives in North Korea” by Barbara Demick
  49. http://wiadomosci.wp.pl/prezydent-azerbejdzanu-ilham-alijew-dziedzic-dynastii-6078996452201089a Prezydent Azerbejdżanu Ilham Alijew – dziedzic dynastii
  50. Przewodniczący Tymczasowej Rady Wojskowej
  51. 1972-1994 Prezydent
  52. 1998- 2011 Przewodniczący Komisji Obrony Narodowej
  53. KRLD to jedyna quasimonarchia, w której sukcesja nastąpiła w trzecim pokoleniu.
  54. Od 2012 Przewodniczący Komisji Obrony Narodowej
  55. Po śmierci Kim Dzong Ila: Nowa-stara Korea Północna W sierpniu 2013 Partia Pracy Korei oficjalnie zapisała w swoich głównych zasadach, że władza w państwie będzie dziedziczona przez dynastię Baekdu.