Karol III

Karol III

Charles Philip Arthur George

Karol III (2024)
Król Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz pozostałych Królestw Wspólnoty Antigua i Barbuda od 2022 Australia od 2022 Bahamy od 2022 Belize od 2022 Grenada od 2022 Jamajka od 2022 Kanada od 2022 Nowa Zelandia od 2022 Papua-Nowa Gwinea od 2022 Saint Kitts i Nevis od 2022 Saint Lucia od 2022 Saint Vincent i Grenadyny od 2022 Tuvalu od 2022 Wyspy Salomona od 2022
Okres	od 8 września 2022
Koronacja	6 maja 2023
Poprzednik	Elżbieta II
Książę Kornwalii
Okres	od 6 lutego 1952 do 8 września 2022
Poprzednik	Edward VIII
Następca	Wilhelm, książę Walii
Książę Rothesay
Okres	od 6 lutego 1952 do 8 września 2022
Poprzednik	Edward VIII
Następca	Wilhelm, książę Walii
Książę Walii
Okres	od 26 lipca 1958 do 8 września 2022
Poprzednik	Edward VIII
Następca	Wilhelm, książę Walii
Książę Edynburga
Okres	od 9 kwietnia 2021 do 8 września 2022
Poprzednik	Filip, książę Edynburga
Następca	Edward, książę Edynburga
Dane biograficzne
Dynastia	Windsorowie
Data i miejsce urodzenia	14 listopada 1948 Londyn
Ojciec	Filip, książę Edynburga
Matka	Elżbieta II
Rodzeństwo	Anna, księżniczka królewska Andrzej, książę Yorku Edward, książę Edynburga
Żona	Diana Spencer od 29 lipca 1981 do 28 sierpnia 1996
Dzieci	Wilhelm, książę Walii Henryk, książę Sussexu
Żona	Kamila Parker Bowles od 9 kwietnia 2005
Odznaczenia

Karol III (ang. Charles Philip Arthur George; ur. 14 listopada 1948 w Londynie) – król Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz 14 innych suwerennych królestw Wspólnoty, w tym ich terytoriów i obszarów zależnych, od 8 września 2022. Ponadto głowa Wspólnoty, głowa Kościoła Anglii (Obrońca Wiary) i naczelny dowódca Brytyjskich Sił Zbrojnych.

Pochodzi z dynastii Windsorów. Jest pierworodnym synem królowej Elżbiety II i jej małżonka Filipa, księcia Edynburga. Od urodzenia nosił tytuł Jego Królewskiej Wysokości Księcia Karola z Edynburga. Po śmierci dziadka w 1952, gdy matka wstąpiła na tron Zjednoczonego Królestwa, zajął pierwsze miejsce w linii sukcesji brytyjskiego tronu, otrzymując tytuł księcia Kornwalii. W 1958, w wieku dziesięciu lat, nadano mu tytuł księcia Walii. W 2021 został księciem Edynburga, przejmując tytuł po swoim ojcu, który zmarł 9 kwietnia. Od 20 kwietnia 2011 zajmował pozycję najdłużej oczekującego następcy tronu w historii brytyjskiej rodziny królewskiej, a 19 września 2013 został najstarszym następcą tronu w dziejach Wielkiej Brytanii. Po śmierci Elżbiety II, 8 września 2022 został królem Zjednoczonego Królestwa i jednocześnie najstarszym wstępującym na tron brytyjski. Jego koronacja miała miejsce 6 maja 2023 w Opactwie Westminsterskim.

W latach 1981–1996 był żonaty z Dianą Spencer, z którą ma dwóch synów, księcia Wilhelma (ur. 1982) i księcia Henryka (ur. 1984), którzy zajmują kolejno pierwsze i piąte miejsce w linii sukcesji do brytyjskiego tronu. W 2005 wziął ślub z Kamilą Shand, znaną także pod nazwiskiem Parker Bowles. W 1970 ukończył Kolegium Trójcy Świętej Uniwersytetu w Cambridge i został pierwszym brytyjskim następcą tronu w historii, który uzyskał tytuł zawodowy. W latach 1971–1976 służył w Królewskich Siłach Powietrznych (Royal Air Force) i w Królewskiej Marynarce Wojennej (Royal Navy). Jako następca tronu zaangażowany był w działalność publiczną i charytatywną. Reprezentował swoją matkę w oficjalnych wystąpieniach i patronował ponad 400 organizacjom. W 1976 założył The Prince’s Trust – fundację, która wspiera młodych ludzi w ich rozwoju.

Rodzina i edukacja

Urodził się 14 listopada 1948 o godz. 9:14 w Pałacu Buckingham w Londynie poprzez cesarskie cięcie. Tego samego dnia, tuż przed północą, poinformowano opinię publiczną o jego narodzinach. Przy porodzie odbierał go sir William Gilliatt, od 1946 przewodniczący Królewskiego Koledżu Położnictwa i Ginekologii (Royal College of Obstetricians and Gynaecologists); w 2014 ówczesny następca tronu ujawnił, że Gilliatt wcześniej odebrał przy porodzie także jego późniejszą drugą żonę, Kamilę Shand. Jest synem Filipa, księcia Edynburga i jego żony, Elżbiety, księżnej Edynburga, która w latach 1952–2022 zasiadała na brytyjskim tronie jako Elżbieta II. Jego dziadkami byli: ze strony ojca książę Andrzej z Grecji i Danii i Alicja, księżniczka Battenbergu; ze strony matki Jerzy VI, król Zjednoczonego Królestwa i jego żona, Elżbieta z domu Bowes-Lyon, angielska arystokratka. Ma troje młodszego rodzeństwa: Annę (ur. 1950), Andrzeja (ur. 1960) i Edwarda (ur. 1964).

Karol w ramionach matki na zdjęciu rodzinnym wykonanym po uroczystości chrztu (1948)

Został ochrzczony 15 grudnia 1948 w kościele anglikańskim w Pokoju Muzycznym Pałacu Buckingham. Otrzymał tradycyjne imiona w historii brytyjskiej rodziny królewskiej – Karol Filip Artur Jerzy. Jego rodzicami chrzestnymi zostali: król Zjednoczonego Królestwa Jerzy VI (dziadek ze strony matki), król Norwegii Haakon VII (w jego imieniu wystąpił hrabia Althone), królowa-matka Zjednoczonego Królestwa Maria (prababka ze strony matki), hrabina Snowdon Małgorzata (siostra matki), książę grecko-duński Jerzy (w jego imieniu wystąpił książę Edynburga), markiza-wdowa Milford Haven Wiktoria (prababka ze strony ojca), lady Patricia Brabourne (kuzynka ojca) i David Bowes-Lyon (krewny ze strony matki). Ceremonii przewodniczył arcybiskup Canterbury, Geoffrey Fisher. W dorosłym życiu został ojcem chrzestnym 32 osób.

Odkąd skończył osiem miesięcy, wychowywał się w Clarence House. Z racji licznych obowiązków królewskich jego matki i służby ojca w marynarce wojennej przez większość dnia zajmowały się nim niańki: do grudnia 1948 jego opiekunką była Helen Rowe, a następnie – Helen Lightbody i Mabel Anderson. Często wysyłany był także do Sandringham do dziadków, króla Jerzego VI i Elżbiety, królowej matki. Wiosną 1952, po objęciu tronu przez jego matkę, przeprowadził się z rodzicami do Pałacu Buckingham. Od tamtej pory jeszcze rzadziej widywał się z rodzicami, a z racji ich częstych wyjazdów zagranicznych zdarzało się, że nie widział ich przez kilka miesięcy. Ojciec wychowywał go surowo i często stosował wobec niego kary cielesne, co wpłynęło na wybuchowy, nerwowy i nadwrażliwy charakter Filipa. Był nieśmiałym, wrażliwym, biernym i uległym ojcu dzieckiem, poza tym w okresie dorastania mierzył się z niską samooceną i czuł się nieprzystosowany do społeczeństwa. W kwietniu 1954 odbył swoją pierwszą zagraniczną podróż, dołączając do rodziców, którzy wizytowali na Malcie (w Valletcie).

Karol (1972)

Kiedy miał pięć lat, rozpoczął edukację domową i – według nauczycielki, Catherine Peebles – uczył się pilnie i sumiennie, choć nie był zdolnym uczniem, miał trudności z koncentracją i nie wykazywał zainteresowania zdobywaniem wiedzy. W listopadzie 1956 rozpoczął naukę w prywatnej Hill House School w West London. Z powodu słabego zdrowia (był słaby fizycznie, często chorował na grypę, a wiosną 1957 przeszedł operację usunięcia migdałków) często opuszczał lekcje. W latach 1957–1962 uczęszczał do szkoły z internatem Cheam School w hrabstwie Berkshire, przy czym w 1962 został wybrany na starostę szkoły. W międzyczasie przeszedł podstawowy kurs zapasów i boksu. W szkole interesował się głównie historią, a później także archeologią. Od kwietnia 1962 uczył się w szkole Gordonstoun w północno-wschodniej Szkocji. Udzielał się w szkolnym teatrze, w którym dostrzeżone zostały jego zdolności aktorskie i recytatorskie. Ze względu na królewskie pochodzenie był izolowany przez szkolnych rówieśników, którzy traktowali go ozięble, innym razem zastraszali i szturchali, a niekiedy stosowali wobec niego przemoc fizyczną, np. ciągnęli za uszy, bili ręcznikami i wkładali głowę do toalety. W tym okresie wyrobił certyfikat ratownika na publicznym kąpielisku w Elgin, po czym wstąpił do szkolnej drużyny ratowniczej. Pogłębiał także zainteresowanie muzyką: grał na pianinie, trąbce i wiolonczeli oraz śpiewał w chórze, poza tym rozwijał umiejętności garncarskie. W roku szkolnym 1965/1966 spędził dwa semestry w Geelong Church of England Grammar School w Geelong w Australii. W tym okresie, w ramach praktyk historycznych odwiedził Papuę-Nową Gwineę. Po powrocie do kraju jesienią 1966 został starostą szkoły Gordonstoun, którą ukończył w lipcu 1967 po zaliczeniu egzaminów z historii i języka francuskiego. Po ukończeniu szkoły średniej uzyskał tytuł bakałarza z historii na Uniwersytecie w Cambridge, co czyni go pierwszym następcą tronu z tytułem naukowym. W trakcie studiów występował w przedstawieniach akademickiej grupy teatralnej Dryden Society oraz udał się na semestralny wyjazd na Uniwersytecie Walijskim w Aberystwyth. Studiował także na Akademii Królewskich Sił Powietrznych w Cranwell i ukończył kurs na Britannia Royal Naval College w Dartmouth. 2 sierpnia 1975 został promowany do stopnia Master of Arts Uniwersytetu w Cambridge. Z wykształcenia jest archeologiem, specjalizuje się w historii wypraw krzyżowych.

Członek rodziny królewskiej

Status i znaczenie

Urodził się za panowania swojego dziadka, króla Jerzego VI, jako druga osoba w kolejce do odziedziczenia brytyjskiego tronu, po swojej matce. Jako syn brytyjskiego księcia, po urodzeniu otrzymał tytuł Jego Królewskiej Wysokości Księcia z Edynburga. 6 lutego 1952 po śmierci króla Jerzego VI matka Karola, wówczas 26-letnia Elżbieta, została kolejnym brytyjskim monarchą, a książę – bezpośrednim następcą tronu. Tego samego dnia otrzymał tytuły księcia Kornwalii i księcia Rothesay. 2 czerwca 1953 uczestniczył w koronacji królowej Elżbiety II w Opactwie Westminsterskim. 26 lipca 1958 królowa wydała dekret, w którym nadała Karolowi tytuły księcia Walii i hrabiego Chester. Uroczystość przyjęcia przez Karola księstwa Walii odbyła się 1 lipca 1969 w zamku w Caernarfon. Wydarzenie zostało zakłócone przez wybuch bomby oraz zachowanie chuliganów, którzy rzucali jajkami w powóz królowej. Już w sierpniu 1968 królowa zgłosiła do Scotland Yardu konieczność zwiększenia ochrony jej syna w związku z poczynaniami walijskich ekstremistów.

W lutym 1970 został formalnie wprowadzony do Izby Lordów. W maju 1977 został przyjęty do Royal Society of Edinburgh jako najmłodsza osoba w historii tej organizacji.

Służba wojskowa

8 marca 1971 rozpoczął szkolenie się na pilota odrzutowca w bazie Królewskich Sił Powietrznych (Royal Air Force) Cranwell w hrabstwie Lincolnshire. Początkowo latał samolotem szkolno-treningowym Chipmunk, a po zdaniu egzaminu praktycznego na licencję pilota szeregowego i otrzymaniu wstępnej odznaki lotniczej na samolocie Chipmunk przeniósł się na samolot Basset CC.1, na którym wylatał 90 godzin. Później rozpoczął pełnowymiarowe szkolenie odrzutowcowe w randze porucznika lotnictwa. Zaczął od dwutygodniowego szkolenia teoretycznego z przedmiotów technicznych, a następnie uczestniczył w wykładach ze sztuki pilotażu, aerodynamiki, meteorologii, medycyny lotniczej i nawigacji. 19 marca 1971 odbył swój pierwszy lot odrzutowcem. Jego instruktorem był główny marszałek lotnictwa, sir Richard Johns. 31 marca zasiadł za sterami odrzutowca Provost.

Po tym, jak zemdlał na paradzie wojskowej we wrześniu 1971, postanowił rozpocząć karierę w Królewskiej Marynarce Wojennej (Royal Navy). 15 września 1971 zapisał się na sześciotygodniowy kurs w Britannia Royal Naval College w Dartmouth. Dwa miesiące później został skierowany do służby na niszczycielu rakietowym HMS „Norfolk”, a następnie na fregatach HMS „Minerva” i HMS „Jupiter”. Służąc na „Minervie”, podczas patrolu w Indiach Zachodnich, został oficerem artylerii. Po 11 miesiącach spędzonych na pokładzie „Minervy” przeniesiono go na krótki czas na siostrzany okręt HMS „Jupiter”, pływający po Pacyfiku, po czym książę wrócił do Anglii, aby uczyć się lotnictwa morskiego.

Karol w ciągu 45 dni wylatał 105 godzin za sterami śmigłowca Wessex Mk5 w 707 Eskadrze Lotnictwa Morskiego. Następnie udał się na służbę w 845 Eskadrze Lotnictwa Morskiego, w ramach której odbywał ćwiczenia na lotniskowcu HMS „Hermes” w Kanadzie. W 1974 uzyskał kwalifikacje pilota śmigłowca w bazie marynarki wojennej RNAS Yeovilton, po czym powrócił do służby w 845 Eskadrze Lotnictwa Morskiego na HMS „Hermes”.

W lutym 1976 objął stanowisko dowódcy trałowca typu Ton HMS „Bronington”. W grudniu 1976 zakończył służbę w Królewskiej Marynarce Wojennej.

W 1977 został mianowany szefem Pułku Spadochronowego, a w następnym roku poprosił o dołączenie go do kursu spadochronowego w bazie Królewskich Sił Powietrznych Brize Norton. Swój pierwszy skok ze spadochronem wykonał jednak dużo wcześniej, w 1972, nad Zatoką Studland w hrabstwie Dorset.

Po odejściu z czynnej służby wojskowej Karol nadal ściśle współpracował z Siłami Zbrojnymi. W 2012 otrzymał od królowej Elżbiety II najwyższe stopnie we wszystkich trzech rodzajach sił zbrojnych – feldmarszałka, admirała floty i marszałka Królewskich Sił Powietrznych. Po śmierci królowej, we wrześniu 2022, objął funkcję naczelnego dowódcy Brytyjskich Sił Zbrojnych. Miesiąc później został generałem kapitanem Królewskiej Piechoty Morskiej (Royal Marines), przejmując tę rangę po swoim synu, księciu Sussexu Henryku, który utracił ją w lutym 2021, w następstwie zrezygnowania rok wcześniej wraz z żoną Meghan z pełnienia oficjalnych funkcji w rodzinie królewskiej.

Oficjalne wizyty zagraniczne

Karol jako książę-następca tronu regularnie odbywał podróże zagraniczne, wypełniając obowiązki w imieniu monarchy. W grudniu 1967 podjął pierwszą zagraniczną podróż w zastępstwie królowej, uczestnicząc w pogrzebie Harolda Holta, premiera Australii. W 1968 wizytował na Malcie, gdzie wydał przyjęcie w Pałacu St Anton, oficjalnej rezydencji prezydenta, a także wziął udział w meczu polo z okazji 100-lecia All Malta Polo Club. W 1969 wygłosił w języku walijskim wystąpienie na zakończenie festiwalu Urdd National Eisteddfod, ale jego przemowa była zakłócona przez bojowych nacjonalistów, których jednak po jakimś czasie powstrzymała policja. W 1970 odbył oficjalne wizyty w Australii, Hongkongu, Nowej Zelandii i Japonii (uczestniczył tam w międzynarodowych targach Expo), Kanadzie i Stanach Zjednoczonych oraz na Fidżi, a także – w imieniu królowej – uczestniczył w pogrzebie Charles’a de Gaulle’a w Paryżu. W 1978 odbył oficjalną podróż do Belgii, gdzie odwiedził Komisję Europejską. W 1979 odbył sześciotygodniową wizytę w Australii i Kanadzie. W 1983 wraz z księżną Walii Dianą i z dziewięciomiesięcznym synem Wilhelmem udał się w podróż do Australii. W 1984 reprezentował królową na obchodach Święta Niepodległości w Brunei, poza tym wyruszył w podróż dyplomatyczną po krajach Afryki (Tanzania, Zambia, Zimbabwe i Botswana), udał się do Papui-Nowej Gwinei, gdzie – w imieniu królowej – otworzył nowy gmach parlamentu w Port Moresby oraz wizytował we Francji, w Monako i Holandii. W 1985 wyruszył w oficjalne podróże do Norwegii, Niemiec, Włoch i Watykanu, a także – w towarzystwie księżnej Diany – odbył kilkudniową wizytę w Stanach Zjednoczonych, która obejmowała m.in. spotkanie z Ronaldem i Nancy Reaganami oraz udział w gali charytatywnej zorganizowanej przez Armanda Hammera w Palm Springs. W 1985 zaliczył 240 wystąpień publicznych, w 1986 – 312, a w 1987 – 340. W maju 1986 wygłosił mowę na uroczystym otwarciu festiwalu sztuki w Kanadzie. W 1987 i 1988 odbył oficjalne wizyty m.in. w Suazi, Indonezji, Malawi, Kenii, Hongkongu, Nigerii, Kamerunie, Węgrzech, Hiszpanii i Australii. W 1993 odbył oficjalne wizyty zagraniczne m.in. do Meksyku, Czechosłowacji i Turcji, a w 1994 udał się w kolejną dyplomatyczną podróż do Australii, gdzie 26 stycznia podczas obchodów Święta Australii w Sydney padł ofiarą próby zamachu na jego życie; napastnik David Kang został oskarżony o wywołanie zagrożenia, ale wyszedł z aresztu za kaucją. W 1997 Karol wraz z synem Henrykiem spotkał się z Nelsonem Mandelą w Johannesburgu.

Czterokrotnie był w Polsce. Po raz pierwszy miało to miejsce w maju 1993, kiedy odwiedził Warszawę, Gdańsk i Kraków. Zachęcając do ułatwienia handlu między Polską a Wielką Brytanią, w wystąpieniu przyznał, że sam posiada polską krew. W czerwcu 2002 spotkał się w Krakowie z osobami, które przeżyły holokaust oraz ze społecznością żydowską. W kwietniu 2008 razem z księżną Kornwalii przybył do Krakowa, gdzie otworzył centrum żydowskie i zwiedził Wawel. W marcu 2010 podczas wizyty w Polsce jako następca tronu spotkał się z prezydentem Polski Lechem Kaczyńskim. Po katastrofie lotniczej w Smoleńsku, do której doszło w kwietniu 2010 i w której zginął prezydent i 95 innych osób, książę Walii przekazał swoje kondolencje, ale z powodu wybuchu wulkanu na Islandii nie dotarł na uroczystości pogrzebowe prezydenta i jego małżonki w Krakowie.

W marcu 2019 razem z księżną Kornwalii zostali pierwszymi członkami rodziny królewskiej w dziejach, którzy odwiedzili Kubę. 24 stycznia 2020 w trakcie swojej pierwszej wizyty w Jerozolimie odwiedził grób babki, księżnej Alicji. Wziął udział w izraelskich obchodach 75. rocznicy uwolnienia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.

Ochrona środowiska

Karol przemawiający na otwarciu Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (COP21) w Paryżu (2015)

Karol od lat 70. XX wieku interesuje się zagadnieniami związanymi z ekologią i ochroną środowiska, m.in. zmianami klimatycznymi i zrównoważonym rolnictwem. W 1970, jako honorowy przewodniczący Walijskiego Komitetu Ochrony Krajobrazu, wygłosił przemówienie o negatywnych skutkach zanieczyszczenia środowiska na Europejskim Roku Ochrony Przyrody w Cardiff, a także ufundował nagrodę księcia Walii za projekty działań prowadzących do większego zrozumienia dla miejskiego i wiejskiego otoczenia. W 1981 napisał artykuł dla czasopisma „Observer”, w którym pochwalił działalność Grupy Rozwoju Technologii Pośrednich dbającej o inspirowanie krajów Trzeciego Świata do rozwoju. Wystąpił w ekologicznym filmie Jamesa Hawesa Ziemia w równowadze (The Earth in Balance, 1990) zrealizowanym dla BBC.

W 1998 napisał do premiera Wielkiej Brytanii Tony’ego Blaira list, w którym skrytykował rozwój genetycznie modyfikowanej żywności. W liście zarzucił przemysłowi biotechnologicznemu i naukowcom „coraz bardziej gorączkowe działania promocyjne”, a także pochwalił Blaira za zgodę na spotkanie z przeciwnikami modyfikacji genetycznych, broniąc ich przed zarzutem, że są „histeryczni, skrajni i antypostępowi”. Z powodu troski o środowisko Karol jest na częściowo wegańskiej diecie.

W 2009, w przemówieniu podczas ceremonii otwarcia ministerialnej części Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (COP15) w Kopenhadze, Karol stwierdził, że „przetrwanie gatunku” jest zagrożone, a także że światowi przywódcy są winni „naszym dzieciom i wnukom”, żeby coś zmienić.

W 2014 wraz z synami założył konsorcjum United for Wildlife mające na celu zwalczanie nielegalnego handlu zwierzętami.

W 2015, podczas otwarcia Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (COP21) w Paryżu ówczesny książę Walii powiedział, że globalne ocieplenie jest największym z zagrożeń, z którymi mierzy się ludzkość, a światowi przywódcy obecni na konferencji muszą podjąć niezwłoczne działania na rzecz ochrony planety dla przyszłych pokoleń.

W styczniu 2020 podczas Światowego Forum Ekonomicznego w Davos wygłosił przemówienie, w którym ostrzegał przed zbliżającą się katastrofą związaną ze zmianami klimatu oraz spotkał się ze szwedzką aktywistką klimatyczną Gretą Thunberg.

W 2021, podczas przemówienia na zorganizowanym na marginesie szczytu grupy G20 w Rzymie spotkaniu przedstawicieli krajów uprzemysłowionych G20 Karol stwierdził, że nadchodząca Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (COP26) w Glasgow jest „saloonem ostatniej szansy”, aby uratować świat przed wymykającymi się spod kontroli zmianami klimatycznymi, a ponadto dodał, że „nadszedł czas, aby odłożyć na bok dzielące nas różnice i wykorzystać tę wyjątkową okazję do rozpoczęcia istotnego zielonego uzdrowienia poprzez skierowanie światowej gospodarki na pewną, zrównoważoną trajektorię, a tym samym ocalenie naszej planety”. Podczas otwarcia COP26 ówczesny następca tronu powiedział, że żeby walczyć ze zmianami klimatycznymi „potrzebujemy wielkiej kampanii w stylu wojskowym, aby zarządzać siłą globalnego sektora prywatnego”.

Architektura i urbanistyka

Architektura i urbanistyka stanowią przedmiot szczególnego zainteresowania Karola. Na przestrzeni lat chętnie wypowiadał się i pisał teksty zarówno na temat architektury, jak i powinności architektów, ich odpowiedzialności oraz powagi ich zawodu, który ma wielki wpływ na życie ludzi. Wiele uwagi w swoich wypowiedziach i tekstach poświęcał sposobowi budowania miast po II wojnie światowej, charakteryzującemu się modernistycznym strefowaniem i tworzeniem kolejnych przedmieść. Począwszy od 1986, założył kilka zajmujących się szeroko rozumianą „walką o zrównoważone podejście do tego, jak żyjemy i budujemy nasze społeczności” organizacji: The Prince’s Foundation for Building Community, The Prince’s Regeneration Trust, The Great Steward of Scotland’s Dumfries House Trust i The Prince’s School of Traditional Arts. W 2018 organizacje te połączyły się w The Prince’s Foundation.

Karol III jest radykalnym przeciwnikiem modernizmu, nie ceni też postmodernizmu. 30 maja 1984 wygłosił przemówienie z okazji 150. rocznicy powstania Królewskiego Instytutu Architektów Brytyjskich, na którym skrytykował stworzony w latach 60. XX wieku na zlecenie lorda Petera Palumbo przez Ludwiga Miesa van der Rohego projekt wieżowca Mansion House Square, mającego powstać w City of London, a także projekt proponowanej rozbudowy londyńskiej Galerii Narodowej (National Gallery), autorstwa biura architektonicznego Ahrends, Burton and Koralek. Wieżowiec Miesa van der Rohego nazwał „gigantycznym szklanym kikutem, lepiej pasującym do centrum Chicago niż do City of London”, a rozbudowę Galerii Narodowej biura Ahrends, Burton and Koralek określił jako „potworny czyrak na twarzy ukochanego i eleganckiego przyjaciela”. Ostatecznie na miejscu planowanego wieżowca zbudowano postmodernistyczny budynek No 1 Poultry, zaprojektowany przez Jamesa Stirlinga, a rozbudowę National Gallery przeprowadzono według – zaakceptowanego przez Karola – postmodernistycznego projektu autorstwa Roberta Venturiego i Denise Scott Brown.

We współpracy z Christopherem Martinem z BBC przygotował film Wizja Brytanii (A Vision of Britain, 1988), w którym przedstawił problemy dotyczące architektury i środowiska. W następnym roku wydał książkę o tym samym tytule, w której zebrał myśli i idee związane z urbanistyką oraz architekturą; m.in. wyraził wyrazisty pogląd na temat wartości architektury tradycyjnej i związanej z danym regionem, wernakularnej, lokalnej, utrzymanej w klasycznych formach oraz proporcjach, a także podkreślił że nie ceni mało przyjaznej ludziom współczesnej urbanistyki; ceni natomiast idee Nowej Urbanistyki (New Urbanism), zakładającej budowę miast z tradycyjnym układem ulic, pierzejami i placami, a przede wszystkim z dość gęstą oraz wielofunkcyjną zabudową. Wyrażone w książce wizje architektoniczno-urbanistyczne Karola III odzwierciedla budowane od 1993 na zachodnich peryferiach Dorchester w hrabstwie Dorset eksperymentalne miasto Poundbury. Karol pod koniec lat 80. XX wieku współpracował z lokalnym organem planistycznym, Radą Okręgu West Dorset, przy tworzeniu modelu planowanego nowego miasta, a następnie zaangażował do zaprojektowania jego ogólnej koncepcji Léona Kriera. Krier zaprojektował Poundbury w oparciu o idee Nowej Urbanistyki, z gęstą, kameralną i mającą tradycyjną architekturę zabudową, oferującą w bliskiej odległości większość potrzebnych do życia funkcji.

W 2014 magazyn „Architectural Review” poprosił ówczesnego następcę tronu o spisanie jego głównych koncepcji dotyczących projektowania, urbanistyki i architektury. Książę napisał na ten temat obszerny artykuł i spuentował go dziesięcioma punktami dotyczącymi tego, co jego zdaniem jest najważniejsze przy projektowaniu miast i budynków: poszanowania krajobrazu, architektury jako języka, znaczenia skali, harmonii, tworzenia dobrze zaprojektowanych zespołów zabudowy, znaczenia materiałów, znaków i obiektów użytkowych w przestrzeniach publicznych, pieszego jako głównego punktu procesu projektowania, gęstości oraz elastyczności.

Ogrodnictwo i rolnictwo ekologiczne

W 1980 zajął się ogrodnictwem, tworząc na terenie zakupionej wówczas posiadłości Highgrove w hrabstwie Gloucestershire ogród z pomocą lady Miriam Rothschild. W jednym z późniejszych wywiadów stwierdził, że rozmawia z drzewami i roślinami w swoim ogrodzie: „Z radością rozmawiam z roślinami i drzewami i słucham ich. Myślę, że to absolutnie kluczowe”. Oprócz tworzenia ogrodu książę rozpoczął też proces przekształcania znajdującej się na terenie posiadłości farmy Duchy Home Farm w całkowicie ekologiczny system rolniczy. Kulminacją tego procesu było uruchomienie w 1990 marki żywności ekologicznej Duchy Originals, której pierwszy produkt, herbatniki owsiane, trafił na rynek dwa lata później.

W 2002 stworzył – we współpracy z byłym psychologiem duchowym – „ogród uzdrawiający”, oparty na świętej geometrii i starożytnej symbolice religijnej. Ogród ten w tym samym roku został zaprezentowany na wystawie kwiatów w Chelsea.

Sport

W wieku 19 lat zaczął brać udział w zawodach polo – treningi tego sportu rozpoczął cztery lata wcześniej, gdy dostał mallet w prezencie od ojca. W 1968 zdobył Puchar Księcia Ludwika w meczu z okazji 100-lecia All Malta Polo Club. 28 czerwca 1990 wskutek upadku z konia podczas meczu polo doznał podwójnego złamania ręki powyżej łokcia, a po operacji w Queen’s Medical Centre w Nottingham (która odbyła się dopiero na początku września) rozpoczął wielotygodniową rehabilitację. W 2015 zakończył karierę zawodniczą.

W 1977 zainteresował się jazdą na nartach, a jego instruktorem był Charlie Palmer-Tomkinson. Od 1978 rokrocznie jeździł na wyprawy narciarskie do Klosters. W 1988 przeżył lawinę, w której zginął major Hugh Lindsey, były koniuszy królowej Elżbiety II. Mimo tragedii każdego roku wracał do Klosters, co było krytycznie oceniane przez część komentatorów w mediach.

W 1980 wziął udział w rozgrywanych pomiędzy Izbą Lordów i Izbą Gmin zawodach strzeleckich Vizianagram, strzelając dla Izby Lordów. Pięć lat wcześniej został szóstym w historii prezesem brytyjskiego Narodowego Stowarzyszenia Strzeleckiego (National Rifle Association).

Był miłośnikiem polowań na lisy, które zostało zakazane w Anglii i Walii na mocy uchwalonej w 2004 i wprowadzonej w życie rok później odpowiedniej ustawy. Później w serii prywatnych listów Karol lobbował u premiera Tony’ego Blaira na rzecz zniesienia zakazu polowań na lisy. Wcześniej, bo już w 2002, na prywatnym spotkaniu miał powiedzieć: „Jeśli laburzystowski rząd kiedykolwiek zakaże polowań na lisy, to równie dobrze mogę opuścić ten kraj i spędzić resztę życia na jeździe na nartach”.

Jest kibicem klubu piłkarskiego Burnley F.C.

Działalność charytatywna

W 1974 został przewodniczącym Komisji Obchodów Jubileuszu Króla Jerzego, pod którego szyldem wspierał finansowo tzw. trudną młodzież. Dwa lata później powołał własną organizację – Prince’s Trust (Komitet Księcia), której głównym celem jest ułatwienie znalezienia pracy bezrobotnym Brytyjczykom, głównie młodym ludziom wkraczającym w samodzielność ekonomiczną. W 1986 utworzył Książęcy Komitet Biznesu Młodych (Prince’s Youth Business Trust).

W grudniu 2019 wsparł Royal British Legion, biorąc udział w nagraniu, w którym razem z matką, księciem Wilhelmem i księciem Jerzym przygotowywał pudding.

Związki z innymi rodzinami królewskimi

Karol spokrewniony jest ze wszystkimi rodzinami królewskimi i książęcymi, zasiadającymi na tronach europejskich państw, poprzez Jana Wilhelma Friso, księcia Oranii, który żył w latach 1687–1711. Jego ojciec wywodzi się z greckiej i duńskiej rodziny królewskiej, natomiast matka z rodziny brytyjskiej. Monarcha ma wśród swoich przodków króla Danii Chrystiana IX i królową Wielkiej Brytanii Wiktorię.

Był gościem ceremonii zaślubin: Haakona, księcia koronnego Norwegii z Mette-Marit Tjessem Høiby (Oslo, 2001), Wilhelma-Aleksandra, księcia Oranii z Maksymą Zorreguiettą Cerruti (Amsterdam, 2002) i Filipa, księcia Asturii z Letycją Ortiz Rocasolano (Madryt, 2004).

Reprezentował dwór brytyjski w czasie uroczystości pogrzebowych: Clausa, księcia holenderskiego (Delft, 2002) oraz Michała I, króla Rumunii (Bukareszt, 2017).

Media

W 1969 wystąpił w filmie dokumentalnym BBC The Royal Family (pol. Rodzina królewska). Był także bohaterem filmu dokumentalnego ITV Karol: prywatny człowiek, publiczna rola (Charles: The Private Man, the Public Role, 1994), w którym opowiedział o swoim małżeństwie, niewierności, aspiracjach, wierzeniach i przyszłości.

W październiku 2019 wyemitowano dokument z udziałem księcia Karola, dotyczący przyszłego panowania księcia Wilhelma.

12 listopada 2019 książę Walii opublikował swój pierwszy post na Instagramie.

W styczniu 2020 zaprezentowano drugi oficjalny portret przedstawicieli czterech generacji rodziny królewskiej, na którym znaleźli się: królowa Elżbieta II, książę Walii, książę Cambridge i książę Jerzy.

Patronaty

Karol jest patronem ponad 400 organizacji na terenie Wielkiej Brytanii i Wspólnoty Narodów. Do najważniejszych należą:

• British Council – wicepatron od kwietnia 1984;
• British Red Cross Society – prezes od 2003;
• Marie Curie – patron od 2003;
• Royal Academy of Culinary Arts – patron od lutego 1999;
• Scottish Ballett – patron od 2009;
• The British Film Institute – patron od 1979;
• The Royal Opera – patron od 1975;
• The Royal Opera House – patron od 2009;
• The Royal Television Society – patron od 1997.

Oczekiwanie na objęcie tronu

Był najstarszym następcą tronu w dziejach brytyjskiego królestwa oraz najdłużej oczekiwał na objęcie tronu, co było tematem często poruszanym przez brytyjskie i światowe media. W chwili objęcia tronu miał 73 lata i był najstarszym brytyjskim monarchą w historii rozpoczynającym swoje panowanie. Pobił rekord Wilhelma IV, który w momencie wstępowania na brytyjski tron w 1830 miał 64 lata, 10 miesięcy i pięć dni.

W przypadku śmierci królowej Elżbiety II kolejność następujących po sobie wydarzeń określał plan, nazwany Operation London Bridge. Książę Walii automatycznie został królem Zjednoczonego Królestwa, co zostało oficjalnie potwierdzone następnego dnia na specjalnym zgromadzeniu w Pałacu Świętego Jakuba. Nowy monarcha mógł wybrać jedno ze swoich imion jako swoje imię na okres panowania. Książę został również naczelnym zwierzchnikiem Kościoła Anglii.

Prasa regularnie donosiła na temat planowanej abdykacji przez królową Elżbietę II, jednak rzecznicy rodziny królewskiej nie podjęli tego tematu. Do abdykacji nie doszło, a Karol objął tron po śmierci królowej Elżbiety II.

Inne wydarzenia

Karol i Kamila na oficjalnym otwarciu Parlamentu Walijskiego w Cardiff (2011)

W październiku 1967 po raz pierwszy uczestniczył w otwarciu obrad parlamentu, co powtórzył dwa lata później. W 1970 po raz pierwszy uczestniczył w posiedzeniu Tajnej Rady. W 2013 zasiadł obok królowej Elżbiety II podczas ceremonii czytania przez nią programu rządu w parlamencie. Później zastąpił matkę na konferencji państw Wspólnoty Narodów w Kolombo. 10 maja 2022, jako następca tronu, w towarzystwie syna Wilhelma i żony Kamili po raz pierwszy w historii Zjednoczonego Królestwa wygłosił mowę tronową podczas otwarcia nowej sesji brytyjskiego parlamentu, zastępując – po raz pierwszy od 60 lat – królową Elżbietę II.

W lipcu 1969 towarzyszył królowej Elżbiecie II podczas oficjalnej wizyty prezydenta Finlandii Urho Kekkonena w Londynie oraz wziął udział w lunchu wydanym na cześć Zajida ibn Sultana Al Nahajjana, władcy Abu Zabi. W listopadzie tego samego roku przemówił na uroczystości w Londynie z okazji 100. rocznicy urodzin Mahatmy Gandhiego. W 1981 poprowadził – jako gość honorowy – wykład w William and Mary College w Williamsburgu. W grudniu 1982 przemówił jako prezes Brytyjskiego Stowarzyszenia Medycznego na uroczystości z okazji 150-lecia organizacji. W październiku 1993 zorganizował „Wieczór Williama Szekspira” w Pałacu Buckingham, a w sierpniu następnego roku otworzył Szekspirowską Szkołę Księcia Walii.

W czerwcu 1972 uczestniczył w pogrzebie króla Edwarda VIII. 8 kwietnia 2002 brał udział w Czuwaniu Książąt przy trumnie swojej babki, Elżbiety, królowej matki.

W maju 2018 odprowadził do ołtarza Meghan Markle, która brała ślub z jego synem, księciem Henrykiem. Ojciec aktorki, który miał pełnić tę funkcję, zrezygnował na kilka godzin przed ślubem, tłumacząc się nagłą chorobą kardiologiczną.

W styczniu 2020 książę i księżna Sussexu poinformowali, że zamierzają wycofać się z pełnienia oficjalnych obowiązków w rodzinie królewskiej i przeprowadzić do Ameryki Północnej. Książę Walii wziął udział w dyskusjach z synem, królową i księciem Wilhelmem co do warunków, na jakich para książęca opuści rodzinę królewską.

10 maja 2022, jako następca tronu, w towarzystwie syna Wilhelma i żony Kamili po raz pierwszy w historii Zjednoczonego Królestwa wygłosił mowę tronową podczas otwarcia nowej sesji brytyjskiego parlamentu, zastępując po raz pierwszy od 60 lat swoją matkę królową Elżbietę II.

Król Zjednoczonego Królestwa

Karol III i Kamila z niemiecką parą prezydencką: Frankiem-Walterem Steinmeierem i Elke Büdenbender przed Bramą Brandenburską w Berlinie w marcu 2023

Król Karol III wraz z królową Kamilą w dniu koronacji, pozdrawiający poddanych z balkonu pałacu Buckingham

8 września 2022 w szkockiej rezydencji Balmoral zmarła królowa Elżbieta II. Karol wraz z małżonką od rana przebywali z królową. Po śmierci matki Karol został kolejnym królem Wielkiej Brytanii, a jego żona Kamila – zgodnie z wolą królowej Elżbiety II – królową małżonką. W przemówieniu, które wygłosiła mianowana przez Elżbietę II dwa dni wcześniej premier Liz Truss, potwierdzono, że król będzie nosił imię Karol III (przy czym ostatecznie rozwiane zostały obecne od 2005 wątpliwości, jakoby miał przyjąć imię Jerzy VII na cześć swojego dziadka i tym samym uniknąć skojarzeń z kontrowersyjnymi królami z rodu Stuartów noszącymi imię Karol). Tego wieczoru król Karol wydał swoje pierwsze oświadczenie. 9 września 2022 przyjął na pierwszej audiencji premier Liz Truss oraz wygłosił swoje pierwsze orędzie do narodu.

10 września 2022 w pałacu św. Jakuba w Londynie Rada Akcesyjna w obecności księcia Walii Wilhelma, królowej małżonki Kamili oraz urzędującej premier i byłych premierów wydała proklamację, w której formalnie został ogłoszony królem Zjednoczonego Królestwa.

11 października 2022 Pałac Buckingham ogłosił, że koronacja Karola III wraz z jego małżonką, Kamilą, odbędzie się 6 maja 2023.

25 października 2022 przyjął na audiencji Rishiego Sunaka, powierzając mu misję stworzenia gabinetu.

29 marca 2023 wraz z Kamilą rozpoczął trzydniową wizytę państwową w Niemczech, która była jego pierwszą zagraniczną wizytą jako brytyjskiego monarchy.

6 maja 2023 Karol III i jego małżonka Kamila zostali koronowani na króla i królową Zjednoczonego Królestwa podczas ceremonii w Opactwie Westminsterskim, będącej 40. tego typu uroczystością w historii Opactwa.

7 listopada 2023 po raz pierwszy w roli brytyjskiego monarchy otworzył sesję parlamentu, wygłaszając z tej okazji mowę tronową.

5 lipca 2024 przyjął na audiencji Keira Starmera, powierzając mu misję stworzenia gabinetu.

27 stycznia 2025 po raz pierwszy jako król złożył wizytę w Polsce – najpierw pojechał do Krakowa, gdzie m.in. odwiedził Centrum Społeczności Żydowskiej na Kazimierzu, które powstało z jego inicjatywy i które osobiście otworzył w 2008 jako książę Walii, oraz spotkał się z prezydentem miasta Aleksandrem Miszalskim i reprezentantami społeczności żydowskiej, zaś później, po południu, wziął udział w uroczystościach z okazji 80. rocznicy wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, zorganizowanych na terenie tego obozu.

Życie prywatne

Związek z Kamilą Parker Bowles

Stan cywilny księcia Karola od początku był tematem zainteresowania mediów. W 1972 poznał Kamilę Shand, której został przedstawiony przez wspólną znajomą, Lucię Santa Cruz, córkę ambasadora Chile w Wielkiej Brytanii. Kamila zrobiła na nim wrażenie swoją erudycją, inteligencją, poczuciem humoru, taktem, opanowaniem i nienagannymi manierami. Po 18 miesiącach przyjaźni ich relacja przerodziła się w związek. W grudniu 1972 para się rozstała, a w lipcu 1973 Kamila wyszła za Andrew Parker Bowlesa, który wcześniej spotykał się z księżniczką Anną, siostrą Karola. Mimo rozstania pozostawali w bliskich relacjach, a Karol polegał na radach Kamili w kwestiach uczuciowych. Jesienią 1979 odnowił romans z Kamilą, w której znalazł pocieszenie po zamachu terrorystycznym na jego ulubionego wuja, lorda Louisa Mountbattena. Romans pary trwał do 1981, choć książę utrzymywał, że z Kamilą łączy go jedynie przyjaźń. Miał prosić Kamilę o rozwód z mężem, na co Parker-Bowles się nie zgodziła, a zamiast tego zaoferowała się do znalezienia mu odpowiedniej, młodej kandydatki na żonę. Zachęcała Karola do małżeństwa z Dianą Spencer, a w licznych różnicach w ich usposobieniu i zainteresowaniach upatrywała szansy na utrzymywanie bliskich relacji z księciem.

Małżeństwo z Dianą Spencer

W latach 1977–1978 przez kilka miesięcy był związany z lady Sarą Spencer. W grudniu 1977, odwiedzając ją w rodzinnej rezydencji Spencerów w Althorp, poznał jej młodszą siostrę, wówczas 16-letnią lady Dianę Spencer.

Uprzednio niechętny ustatkowaniu się i założeniu rodziny, po zamachu terrorystycznym na lorda Louisa Mountbattena w sierpniu 1979 zmienił podejście do ożenku i uświadomił sobie, że jego najważniejszym obowiązkiem jako następcy tronu jest zapewnić przyszłość rodzinie królewskiej. Znalazł się także pod presją Pałacu Buckingham, mediów i opinii publicznej, bo – mimo 32 lat – nadal nie miał ani żony, ani potomka męskiego, który mógłby odziedziczyć po nim tron. Wówczas rozpoczął poszukiwanie żony, jednak potencjalne kandydatki zostały wyeliminowane ze względu na brak królewskiego pochodzenia (Lucia Santa Cruz, modelka Fiona Watson, aktorka Susan George), nieodpowiednią religię (katoliczka Maria Astrid Luksemburska, serbsko-prawosławna Margarita z Karadźordźewiczów), brak zainteresowania ze strony Karola (Patricia Nixon, Anna Wallace) bądź rodzinne dramaty (śmierć dziadka Amandy Knatchull), a niektóre z kandydatek na księżną Walii poślubiły innych mężczyzn (Lady Sarah Spencer, Penelopa Eastwood). Wobec braku spełniających kryteria panien Pałac Buckingham uznał Dianę Spencer – anglikankę, dziewicę, wysoko urodzoną, ale też młodą, ładną, zdrową oraz skromną i nieśmiałą – za idealną kandydatkę na księżną Walii. Pospieszany przez ojca, 6 lutego 1981 na zamku w Windsorze oświadczył się Dianie, co ogłoszono publicznie 24 lutego. Gdy w wywiadzie zaręczynowym udzielonym telewizji BBC dziennikarz zadał pytanie: Czy jesteście w sobie zakochani?, to Diana odpowiedziała bez zastanowienia: Oczywiście!, a Karol: Cokolwiek to znaczy…, powodując szereg spekulacji na temat szczerości jego uczuć do narzeczonej.

Na dwa dni przed ślubem udzielił wywiadu telewizyjnego, w którym zapewnił, że „nie może się już doczekać”. 29 lipca 1981 zawarł z Dianą związek małżeński w obrządku anglikańskim w katedrze św. Pawła w Londynie. Ceremonii przewodniczył arcybiskup Canterbury, Robert Runcie. Drużbami Karola byli jego bracia: książęta Andrzej i Edward, a drugim świadkiem pana młodego był Harry Williams. W uroczystościach uczestniczyło ok. 3,5 tys. gości, a jej koszt przekroczył 48 mln funtów, stając się wówczas największym wydarzeniem w dziejach Anglii. Do Londynu nie przyleciał m.in. król Hiszpanii Jan Karol I, który swoją nieobecność tłumaczył sporem z Wielką Brytanią o Gibraltar. Po ślubie małżonkowie udali się na przyjęcie w Pałacu Buckingham, a następnego dnia pojawili się ze swoimi rodzinami na balkonie królewskim. Po ślubie udali się do rezydencji Broadlands, dawnej posiadłości Louisa Mountbattena w hrabstwie Hampshire, gdzie spędzili pierwsze trzy noce podróży poślubnej. 1 sierpnia ruszyli w 15-dniowy rejs po Morzu Śródziemnym na pokładzie HMY Britannia, a od drugiej połowy sierpnia do października przebywali z rodziną królewską na zamku Balmoral w Szkocji.

Związek Karola i Diany od początku był w centrum zainteresowania mediów brytyjskich i światowych. Pojawiały się doniesienia, że 32-letni książę Walii zdecydował się na małżeństwo pod przymusem i z rozsądku. Mówiono też, że Karol utrzymywał intymne relacje z Kamilą Parker Bowles, m.in. ponoć spędził z nią wieczór kawalerski. Karol w 1994 oświadczył publicznie, że nigdy nie kochał Diany, a do ślubu zmusił go ojciec.

5 listopada 1981 Pałac Buckingham oświadczył, że książę i księżna Walii spodziewają się narodzin swojego pierwszego dziecka. 21 czerwca 1982 w St. Mary’s Hospital w Londynie Diana urodziła syna i przyszłego następcę brytyjskiego tronu, który otrzymał imiona Wilhelm Artur Filip Ludwik. Para książęca zaprezentowała swoje dziecko poddanym na schodach szpitala. W tym okresie pogłębiał się kryzys w ich małżeństwie. 13 lutego 1984 rodzina królewska poinformowała o drugiej ciąży księżnej Walii. 15 września w St. Mary’s Hospital w Londynie urodziła drugiego syna, który otrzymał imiona Henryk Karol Albert Dawid i zajął trzecie miejsce w linii sukcesji, za ojcem i starszym bratem. Karol został pierwszym brytyjskim księciem w historii, który był obecny przy narodzinach swojego dziecka. Kilka godzin po porodzie żony udał się na mecz polo w Windsor Great Parku, co pogłębiło kryzys w jego małżeństwie, który narastał również w kolejnych latach. Przyczyniła się do tego różnica wieku między małżonkami, zaburzenia psychiczne księżnej (bulimia i depresja poporodowa), utrzymujący się romans Karola z Kamilą Parker-Bowles (odnowili relację w 1986 i potajemnie spotykali się w rezydencji Highgrove) oraz wieloletnia relacja Diany z nauczycielem jazdy konnej Jamesem Hewittem.

9 grudnia 1992 brytyjski premier John Major ogłosił separację księcia i księżnej Walii. W odczytanym przez premiera oświadczeniu zapewniono: Ich Królewskie Wysokości nie planują rozwodu i ich konstytucyjne pozycje pozostają niezachwiane. Decyzję podjęli polubownie. Oboje chcą nadal w pełni uczestniczyć w wychowywaniu swych dzieci. Ich Królewskie Wysokości będą nadal wypełniać swoje indywidualne obowiązku publiczne, a od czasu do czasu będą wspólnie uczestniczyć w rodzinnych lub narodowych uroczystościach. Królowa i książę Edynburga, chociaż zmartwieni, rozumieją i czują trudności, które doprowadziły do tej decyzji. Jej Majestat i Jego Królewska Wysokość mają nadzieję, że teraz ustaną ingerencje w prywatność księcia i księżnej. Wierzą, że pewien stopień prywatności i zrozumienia jest ważny, by Ich Królewskie Wysokości mogły zapewnić szczęśliwe i bezpieczne wychowanie swym dzieciom, kontynuując jednocześnie wypełnianie, z całym sercem i poświęceniem, publicznych obowiązków. Major zapewnił także o tym, że separacja Karola i Diany nie zmienia zasad sukcesji tronu. W tym samym roku, który królowa Elżbiera II określiła jako annus horribilis (pol. straszny rok), swoje rozwody ogłosili również książę Andrzej (brat Karola) i księżniczka Anna (siostra Karola). 12 stycznia 1993 magazyn „People” ujawnił treść nieprzyzwoitej rozmowy telefonicznej Karola i Kamili Parker Bowles, którą to nagrały tajne służby bezpieczeństwa. Skandal, określony przez prasę jako Camillagate, wpłynął negatywnie na medialny wizerunek księcia, który pozostawał mężem Diany. W czerwcu 1993 ukazała się książka Andrew Mortona pt. „Diana: prawdziwa historia”, w której księżna Walii ujawniła szczegóły relacji z Karolem, w tym jego zdrady z Kamilą. W odpowiedzi na zarzuty umieszczone w książce (a wcześniej przedrukowane w tabloidach) w „Sunday Times” ukazał się artykuł zawierający fragmenty rozmów z powiernikami Karola, m.in. z Patricią Brabourne, królem Konstantynem Wielkim oraz Nortonem i Penny Romseyami. Podobny tekst został później opublikowany w gazecie „Today”. Tuż przed premierą biografii przedstawiciele Pałacu Buckingham przygotowali oświadczenie, w którym uznali, że książka Mortona jest „nieścisła” i „wypacza fakty do tego stopnia, iż można to nazwać fabrykacją”, a także podkreślili, że książę i księżna Walii „wyrażają żal z powodu publikacji, która zniszczy ich życie rodzinne i utrudni wykonywanie przez nich (…) obowiązków publicznych”; treść komunikatu nie została zaakceptowana przez Dianę. 29 czerwca 1994 premierę w stacji telewizyjnej ITV miał film biograficzny Karol: prywatny człowiek, publiczna rola (Charles: The Private Man, The Public Role) zawierający m.in. fragmenty rozmów księcia z Jonathanem Dimbleby’em, któremu m.in. przyznał się do zdradzania Diany z Kamilą od ok. 1986, a także wyznał, że nigdy nie kochał żony. Dwuipółgodzinna rozmowa, którą obejrzało ponad 14 mln widzów, wzbudziła szerokie zainteresowanie w Wielkiej Brytanii i na świecie. W grudniu tego samego roku w sprzedaży ukazała się książka biograficzna Karola, w której Jonathan Dimbleby zawarł wypowiedzi księcia z jego telewizyjnego wywiadu oraz ujawnił więcej szczegółów związku Karola z Kamilą . 14 listopada 1995, tj. w dniu urodzin księcia Karola, telewizja BBC wyemitowała program Panorama zawierający godzinny fragment rozmowy Diany z Martinem Bashirem, któremu księżna m.in. zwierzyła się publicznie ze swoich problemów małżeńskich, skomentowała związek Karola i Kamilli, przyznała się do romansu z Jamesem Hewittem i podważyła kompetencje Karola do sprawowania królewskiej władzy. W styczniu 1995 Kamila i Andrew Parkerowie-Bowlesowie wzięli rozwód, a 28 sierpnia 1996 moc prawną uzyskał rozwód Karola i Diany. Również w 1996 zdjęcie ślubne Diany i Karola znalazło się na plakacie akcji społecznej organizowanej przez British Safety Council, której celem było promowanie bezpiecznych stosunków seksualnych z użyciem prezerwatywy. Po interwencji pałacu reklamę usunięto.

31 sierpnia 1997 księżna Walii zginęła w wypadku samochodowym w Paryżu. Książę Karol poleciał do Paryża i wrócił do Wielkiej Brytanii razem z trumną z ciałem byłej żony. Rodzina królewska uczestniczyła w państwowym pogrzebie Diany, który odbył się 6 września w Opactwie Westminsterskim. Na czele orszaku pogrzebowego, razem z Karolem, poszli: książęta Wilhelm i Henryk (synowie), książę Filip (ojciec Karola) i hrabia Spencer (brat Diany). Zgodnie z doniesieniami biografów, Karol nigdy nie odwiedził grobu żony na wyspie w posiadłości Althorp.

22 lipca 2013 urodził się pierwszy wnuk Karola, znajdujący się w bezpośredniej kolejce do brytyjskiego tronu, książę Jerzy Aleksander Ludwik z Cambridge, syn księcia Wilhelma i jego żony, księżnej Katarzyny.

Małżeństwo z Kamilą Parker Bowles

Książę Walii kontynuował znajomość z Kamilą, która zaczęła towarzyszyć mu w oficjalnych wystąpieniach – po raz pierwszy w styczniu 1999 w Hotelu Ritz w Londynie, gdzie wzięli udział w przyjęciu urodzinowym. W 2000 udali się razem do Szkocji, gdzie wypełniali obowiązki w imieniu monarchy. Od 2004 występują wspólnie w czasie pełnienia wszystkich jego publicznych obowiązków.

10 lutego 2005 Clarence House ogłosił zaręczyny księcia Walii z Parker Bowles, która otrzymała pierścionek zaręczynowy należący wcześniej do królowej matki Elżbiety. Para zdecydowała się na ślub cywilny, ponieważ narzeczona była rozwódką, a narzeczony – jako przyszły monarcha – miał zostać głową Kościoła Anglii. Planowana ceremonia zyskała aprobatę honorowego zwierzchnika Kościoła Anglii, arcybiskupa Canterbury Rowana Williamsa, który w oświadczeniu stwierdził, że „ustalenia te [dotyczące ślubu] mają moje silne poparcie i są zgodne z wytycznymi Kościoła dotyczącymi ponownego małżeństwa, które książę Walii w pełni akceptuje jako zaangażowany anglikanin i przyszły Najwyższy Gubernator Kościoła Anglii”. W czerwcu 2004 były arcybiskup Canterbury George Leonard Carey w wywiadzie prasowym powiedział, że Kościół zaakceptowałby małżeństwo Karola i Kamili, oraz dodał: „[Karol] jest następcą tronu i kocha ją. Naturalną rzeczą jest to, że powinien ją poślubić”. Początkowo chciano zorganizować ceremonię 8 kwietnia w zamku w Windsorze, jednak na cztery dni przed tym terminem plany zostały jednak zmienione, ponieważ tego samego dnia w Watykanie odbywał się pogrzeb papieża Jana Pawła II – Karol miał brać w nim udział jako reprezentant królowej. Zrezygnowano również z lokalizacji w zamku, ponieważ oznaczałoby to, że przez kolejny rok każda para mogłaby wziąć ślub w siedzibie monarchy. Królowa Elżbieta II wyraziła zgodę na ślub 2 marca, czyniąc małżeństwo dynastycznym. Karol i Kamila zawarli związek małżeński 9 kwietnia 2005 w XVII-wiecznym budynku Windsor Guildhall w Windsorze w hrabstwie Berkshire o godzinie 12:30. Przyszli małżonkowie pojawili się w budynku ok. 12:25, wspólnie podjeżdżając pod niego Rolls-Royce’em Phantomem VI. Na ok. dwie godziny przed ślubem wzdłuż trasy przejazdu zgromadziło się kilka tysięcy ludzi, chcących zobaczyć nową parę książęcą. Karol i Kamila zostali uznani za małżonków przez lokalną urzędniczkę stanu cywilnego Clair Williams podczas prywatnej, nietransmitowanej przez media, 20-minutowej ceremonii w obecności zaledwie 28 gości (zabrakło wśród nich rodziców Karola: królowej Elżbiety II i księcia Edynburga Filipa). Świadkami na ślubie byli najstarsi synowie pary z poprzednich małżeństw, książę Wilhelm i Tom Parker Bowles. Obrączki ślubne państwa młodych, za których przekazanie odpowiadał książę Wilhelm, były wykonane z walijskiego złota.

Po ceremonii ślubnej małżonkowie wzięli udział w 45-minutowym, transmitowanym przez telewizję, nabożeństwie w kaplicy św. Jerzego zamku w Windsorze, które poprowadził arcybiskup Canterbury Rowan Williams. Podczas trwającego w ramach liturgii błogosławieństwa nowożeńcy uklękli i odczytali z Modlitewnika Powszechnego 1662 słowa zawierające wyznanie „rozmaitych grzechów i niegodziwości”. W nabożeństwie uczestniczyło ok. 800 gości, w tym rodzina (obecni była królowa Elżbieta II z mężem, księciem Filipem) i przyjaciele pary oraz liczne osobistości, m.in. premier Wielkiej Brytanii Tony Blair i celebryci: Rowan Atkinson, Phil Collins, Kenneth Branagh, Joanna Lumley, Richard E. Grant, Jools Holland i Stephen Fry. Gościem nabożeństwa był także pierwszy mąż Kamili, Andrew Parker Bowles. Ostatnim punktem dnia ślubu było popołudniowe przyjęcie na zamku w Windsorze. Po ślubie Karol i Kamila pojechali na miesiąc miodowy do rezydencji królewskiej Birkhall, stanowiącej część posiadłości Balmoral.

Kontrowersje

W 2015 przyjaciel księcia, biskup Peter Ball został skazany za molestowanie seksualne nastolatków i młodych mężczyzn. Karol komentował sprawę publicznie, m.in. przyznając, że żałuje, iż zaufał Ballowi, gdy ten zaprzeczył oskarżeniom, które pojawiały się w mediach. Oficjalne oświadczenie wydał 6 czerwca 2018.

Zdrowie

25 marca 2020 rzecznik Clarence House poinformował, że u księcia Walii rozpoznano zakażenie wirusem SARS-CoV-2. Karol miał łagodne objawy infekcji dróg oddechowych w czasie pobytu w Szkocji. Nie ustalono, od kogo książę się zaraził, ponieważ w dniach poprzedzających diagnozę brał udział w wielu oficjalnych spotkaniach, w tym z Albertem II, księciem Monako, który także zachorował. Test księżnej Kornwalii miał ujemny wynik. 26 marca oświadczono, że książę kontynuuje swoją pracę w domu, a objawy jego choroby są łagodne. 30 marca Karol zakończył okres izolacji, a 1 kwietnia opublikował nagraną przez siebie wiadomość, w której opowiadał o swoich doświadczeniach z chorobą i wyraził wsparcie dla pracowników brytyjskiej ochrony zdrowia.

5 lutego 2024 roku w oficjalnym komunikacie poinformowano, że u króla Karola III zdiagnozowano raka. Chorobę wykryto podczas pobytu króla w szpitalu w dniach 26–29 stycznia, do którego trafił w związku z powiększoną prostatą. Nie ujawniono publicznie, jakiego typu jest rak.

Spuścizna

Jego imię nosi jego wnuk, książę Ludwik Artur Karol z Walii.

Kanadyjska Wyspa Księcia Karola nazwana jest na jego cześć.

Genealogia

Przodkowie

Osoba	Rodzice	Dziadkowie	Pradziadkowie	Prapradziadkowie
Karol III, król Zjednoczonego Królestwa	Filip, książę Edynburga	Andrzej, książę Grecji i Danii	Jerzy I, król Hellenów	Chrystian IX, książę Szlezwiku-Holsztynu, król Danii oraz książę Saksonii-Lauenburga
				Luiza, księżniczka Hesji-Kassel, królowa Danii
			Olga, królowa Grecji, wielka księżna Rosji	Konstanty Romanow, wielki książę Rosji
				Aleksandra z Saksonii-Altenburga
		Alicja, księżna Grecji i Danii	Ludwik Mountbatten, 1. markiz Milford Haven	Aleksander z Hesji-Darmstadt, książę Hesji i Renu
				Julia Hauke herbu Bosak
			Wiktoria, markiza Milford Haven	Ludwik IV, wielki książę Hesji
				Alicja Koburg, księżniczka Zjednoczonego Królestwa, wielka księżna Hesji i Renu
	Elżbieta II, królowa Zjednoczonego Królestwa	Jerzy VI, król Zjednoczonego Królestwa	Jerzy V, król Zjednoczonego Królestwa	Edward VII, król Zjednoczonego Królestwa
				Aleksandra Duńska, księżniczka Danii i królowa Zjednoczonego Królestwa
			Maria, królowa Zjednoczonego Królestwa	Franciszek Teck, hrabia von Hohenstein, później książę von Teck
				Maria Adelajda Hanowerska, księżniczka Cambridge, księżna Teck
		Elżbieta, królowa Zjednoczonego Królestwa	Claude Bowes-Lyon, 14. hrabia Strathmore i Kinghorne	Claude Bowes-Lyon, 13. hrabia Strathmore i Kinghorne
				Frances Bowes-Lyon
			Cecilia Bowes-Lyon, hrabina Strathmore i Kinghorne	Charles Cavendish-Bentinck
				Louisa Cavendish-Bentinck

Potomkowie

Dzieci	Wnuki
Wilhelm, książę Walii (1982–) ∞ Katarzyna Middleton (ślub 2011)	Książę Jerzy z Walii (2013–)
	Księżniczka Karolina z Walii (2015–)
	Książę Ludwik z Walii (2018–)
Henryk, książę Sussexu (1984–) ∞ Meghan Markle (ślub 2018)	Książę Archie z Sussexu (2019–)
	Księżniczka Lilibet z Sussexu (2021–)

Tytuły i godności

Tytuły

Królewski monogram króla Karola III w koronie Tudorów

Królewski monogram króla Karola III używany w Szkocji

• W latach 1948–1952: Jego Królewska Wysokość, Książę Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej Karol Filip Artur Jerzy z Edynburga;
• W latach 1952–1958: Jego Królewska Wysokość, Książę Kornwalii;
• W latach 1952–2022: Jego Królewska Wysokość Książę Walii, Książę Rothesay, Hrabia Carrick, Baron Renfrew, Lord Wysp/Isles, Książę i Wielki Steward Szkocji;
• W latach 2021–2022: Jego Królewska Wysokość Książę Edynburga, Hrabia Merioneth, Baron Greenwich;
• Od 2022: Jego Królewska Mość, Król Zjednoczonego Królestwa.

Ordery i odznaczenia

Poniższa lista nie zawiera wszystkich odznaczeń. Król jest suwerenem wielu orderów, należą do nich:

• Order Podwiązki (od czerwca 1968)
• Order Ostu
• Rycerz Krzyża Wielkiego Orderu Łaźni
• Order Zasługi
• Order św. Michała i św. Jerzego
• Order Królewski Wiktoriański
• Order Imperium Brytyjskiego
• Order Towarzyszy Honoru
• Order Wybitnej Służby
• Order Australii
• Order Kanady
• Order Nowej Zelandii
• Order Nowozelandzki Zasługi
• Order Służby Królowej (Nowa Zelandia)

oraz inne ordery państw Wspólnoty Narodów, których głową jest monarcha brytyjski

Pozostałe:

• Order Zasługi
• Medal Koronacyjny Królowej Elżbiety II
• Medal Srebrnego Jubileuszu Królowej Elżbiety II
• Medal Złotego Jubileuszu Królowej Elżbiety II
• Medal Diamentowego Jubileuszu Królowej Elżbiety II – 2012
• Canadian Forces Decoration z jedną belką – Kanada
• Queen’s Service Order – Nowa Zelandia
• New Zealand 1990 Commemoration Medal – Nowa Zelandia
• Medal Niepodległości – 1980, Zimbabwe
• Order Słonia – 1974, Dania
• Krzyż Wielki Klasy Specjalnej Orderu Zasługi RFN – 2023, Niemcy
• Wielki Order Hibiskusa (Mugunghwa) – 2023, Korea Południowa
• Order Chryzantemy – Wstęga (1971), Kollana (2024); Japonia

Publikacje książkowe o Karolu

• Jonathan Dimbleby, The Prince of Wales. A biography (1994; tytuł polski: Karol Książę Walii. Biografia, przekład Magda Papuzińska, Oficyna Wydawnicza „Rytm” 1997, ISBN 83-86678-68-2);
• Isabelle Rivère, Camilla & Charles (2005; tytuł polski: Kamila i Karol, przekład: Krystyna Szerzyńska-Maćkowiak, Bertelsmann Media Sp. z o.o. – Świat Książki 2005, ISBN 83-247-0053-6);
• Catherine Mayer, Charles. The Heart of a King (tytuł polski: Książę Karol. Serce króla, przekład: Elżbieta Królikowska-Avis, Wydawnictwo Dream Books 2015, ISBN 978-83-6446-032-6).

Bibliografia

• Andrew Grant: Lady Diana 1961–1997. Koniec baśni. Videograf II, 1997. ISBN 83-7183-052-1.
• Jonathan Dimbleby: Karol, książę Walii. Biografia. Magda Papuzińska (tłum.). Oficyna Wydawnicza Rytm, 1997. ISBN 83-86678-68-2.
• Andrew Morton: Diana. Prawdziwa historia. Elżbieta Królikowska-Avis (tłum.). Wydawnictwo „Nasza Księgarnia” Spółka z o.o., 1992. ISBN 83-10-09673-9.
• Marek Rybarczyk: Elżbieta II. Ostatnia taka królowa. Muza SA, 2022. ISBN 978-83-287-2183-8.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Brytyjskiej Monarchii