Pf11
Szablon:Lokomotywa parowa infobox
Pf11 – polskie oznaczenie austriackiego parowozu pospiesznego serii kkStB 108 o układzie osi 2'B1', produkowanego w latach 1901-1910. Parowóz wykorzystywał parę nasyconą i czterocylindrowy silnik sprzężony.
Historia i służba
Parowóz serii 108 przedstawiał nowy etap rozwoju austriackich parowozów pospiesznych, wprowadzając na koleje państwowe kkStB układ osi 2'B1' i kocioł o dużej wydajności. Na próbach osiągał prędkość 140 km/h[1]. W 1906 roku parowóz numer 108.22 otrzymał nagrodę Gran premio na wystawie w Mediolanie[1]. Zbudowano 36 lokomotyw tej serii, w dwóch fabrykach austriackich Wiener Neustadt i StEG oraz czeskiej BMM. Z tego, 25 było przeznaczonych dla austro-węgierskich kolei państwowych kkStB (numery od 108.01 do 108.25)[2], a pozostałe 11 nieco odmiennych dla austriackich Kolei Południowych (Südbahn, numery od 211 do 221)[3][1]. W 1901 roku zbudowano pierwszą lokomotywę, w kolejnym roku dwie. Większość lokomotyw (21) zbudowano w 1903 roku, po czym w 1905 zbudowano jeszcze cztery, w 1906 i 1907 po trzy i jeszcze po jednej w 1908 i 1910[2][3]. Lokomotywy kkStB prowadziły pociągi pospieszne między Wiedniem a Pragą i Wiedniem a Krakowem[1].
Po I wojnie światowej ostatecznie 24 lokomotywy z dawnych kolei kkStB otrzymała Czechosłowacja, gdzie służyły na kolejach ČSD jako seria 275.0 (numery 275.001 do 275.024)[2]. Stosowano je m.in. na trasach z Pragi do Brna, Chebu i Bratysławy, ostatnie służyły na trasie Praga - Horažďovice do 1949 roku[1]. Jedna lokomotywa (108.14) trafiła do kolei rumuńskich (CFR)[2]. Jedenaście lokomotyw Kolei Południowych natomiast kontynuowało służbę na Kolejach Austriackich (BBÖ) jako seria 108 (numery 108.01 - 108.11) do lat 30.[1][3]
W okresie międzywojennym na PKP pracował przejściowo tylko jeden parowóz tej serii - dawny 108.15[a]. Według systemu oznaczeń PKP, parowóz miał mieć oznaczenie Pf11-1, lecz nie jest jasne, czy został przenumerowany. W 1924 roku został przekazany Czechosłowacji, gdzie służył dalej pod numerem 275.014[2].
Opis
Lekki parowóz pospieszny, o układzie osi 2'B1'[4]. Przedni wózek z osiami tocznymi średnicy 995 mm i rozstawem osi 2420 mm miał czop skrętu przesunięty o 50 mm poza jego środek. Z tyłu parowóz miał oś Adamsa z kołami średnicy 1258 mm, bez nastawiacza powrotnego[4][5]. Koła napędne miały średnicę 2100 mm, oś napędowa była podwójnie wykorbiona. Parowóz miał wysoko umieszczony kocioł (środek 2830 mm nad główką szyny), z rusztem o dużej długości (3270 mm)[4]. Kocioł miał 329 płomieniówek lub 314 w parowozach produkcji od 1905 roku, powierzchnia ogrzewalna kotła (od strony wody) odpowiednio wynosiła 227,5 m² lub 217,5 m²[5]. Typowo dla austriackich lokomotyw, dymnica miała dwudzielne drzwiczki, a koła napędowe były od góry nakryte ozdobnymi szerokimi błotnikami[1].
Silnik sprzężony czterocylindrowy, z cylindrami wysokoprężnymi umieszczonymi pod dymnicą, między ostojnicami i napędzającymi oś wykorbioną oraz cylindrami niskoprężnymi na zewnątrz[4]. Cylindry miały średnicę odpowiednio 350 i 600 mm oraz skok 680 mm[5]. Suwaki cylindrów były płaskie, z zewnętrznym napędem[4], rozrząd Heusingera[5].
Stosowano kilka różnych serii tendrów trzy- lub czteroosiowych[1].
- ↑ a b c d e f g h J. Bek, Z. Bek, Parní..., s.47-48.
- ↑ a b c d e J. Pospichal, kkStB 108 w serwisie Lokstatistik [dostęp 21-4-2012]
- ↑ a b c J. Pospichal, Südbahn 108/BBÖ 108" w serwisie Lokstatistik [dostęp 21-4-2012]
- ↑ a b c d e Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiepiwBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ a b c d Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiebek2BŁĄD PRZYPISÓW
Bibliografia
- Jindřich Bek, Zdenek Bek, Parní lokomotivy ČSD [1], Praga, 1999, ISBN 80-86116-13-1
- Jan Piwowoński, Parowozy kolei polskich, Warszawa: WKiŁ, 1978
- Josef Pospichal, Lokstatistik