Język międzysłowiański

medžuslovjansky
меджусловјанскы

Obszar	(kraje słowiańskie)
Liczba mówiących	ok. 20 tys. (2022)
Pismo/alfabet	łacińskie oraz cyrylica
Klasyfikacja genetyczna
Języki sztuczne Języki pomocnicze Języki regionalne Język międzysłowiański
Status oficjalny
język urzędowy	–
Organ regulujący	Medžuslovjanska Komisija
Kody języka
ISO 639-3	isv
IETF	isv
Glottolog	inte1263
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język międzysłowiański (medžuslovjansky/меджусловјанскы) – język sztuczny oparty na językach słowiańskich. Został skonstruowany przez zespół językotwórców z różnych krajów jako język pomocniczy, który ma zarazem ułatwić komunikację między Słowianami i służyć jako środek pozwalający osobom nieznającym żadnego języka słowiańskiego porozumiewać się ze Słowianami. Podstawową ideą międzysłowiańskiego jest fakt, że języki słowiańskie są na tyle do siebie zbliżone, że na podstawie wspólnych cech, takich jak słowa i końcówki gramatyczne, można stworzyć język, który jest zrozumiały dla wszystkich. Język międzysłowiański powstał w oparciu o dwa starsze projekty: slovianski z 2006 r. oraz novoslověnsky z 2009 r.

W założeniu swoich autorów międzysłowiański ma być językiem czysto naturalistycznym, składającym się wyłącznie z materiałów istniejących we wszystkich językach słowiańskich lub w większości z nich, nieobejmujących elementów sztucznych. Z tego pryncypium wynika, że międzysłowiański ma trzy rodzaje gramatyczne: męski, żeński i nijaki. Dlatego też międzysłowiański cechuje się pełną deklinacją i pełną koniugacją czasowników, mimo że w większości języków pomocniczych panuje dążność do unikania złożonej fleksji. Mimo to, międzysłowiański jest językiem uproszczonym w tym sensie, że posługuje się prostymi, jednoznacznymi końcówkami i na ogół unika nieregularności. Międzysłowiański jest językiem stale rozwijanym i ulepszanym pod kątem gramatyki, słownictwa oraz konwencji ortograficznych.

Międzysłowiański ma aktywną społeczność użytkowników, zrzeszonych między innymi w grupie facebookowej, do której wpisało się ponad czternaście tysięcy osób. Używany jest w rozmaitych publikacjach, zarówno internetowych, jak i papierowych. Od 2017 roku corocznie odbywa się międzynarodowa konferencja poświęcona językowi międzysłowiańskiemu. Ponadto międzysłowiański odgrywa ważną rolę w filmie Malowany ptak czeskiego reżysera Václava Marhoula, którego światowa premiera odbyła się 3 września 2019 podczas 76. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Wenecji.

Powstanie

Flaga języka międzysłowiańskiego

Język ten powstał w marcu 2006 roku pod nazwą slovianski, częściowo jako reakcja na mnogość niesłowiańskich elementów oraz nadmiar rusycyzmów w najbardziej znanym ówcześnie słowiańskim języku pomocniczym, slovio. W latach 2006–2009 slovianski istniał w dwóch odmianach: slovianski-N (opracowany przez Jana van Steenbergena i Igora Polakowa) został rozpoczęty jako język ściśle naturalistyczny, opierający się na materiałach, które zdarzają się w większości języków słowiańskich, podczas gdy slovianski-P (opracowany przez Ondreja Rečnika i Gabriela Svobodę) ograniczał się w gramatyce do zasobów istniejących we wszystkich językach słowiańskich. W praktyce oznaczało to, że slovianski-N dysponował sześcioma przypadkami, gdy slovianski-P w ogóle nie stosował przypadków i zamiast tego posługiwał się przyimkami. Oprócz tych dwóch wariantów (N odnosi się do naturalizmu, P do elementów pidżynowych) istniała jeszcze wersja schematyczna pt. slovianski-S, którą potem jednak porzucono. W grudniu 2009 r. ustalono, że slovianski-N będzie nosił nazwę „slovianski”. W oparciu o slovianski i slovio powstały również dwa inne projekty, rozumio i slovioski. Slovioski w założeniu miał stanowić ulepszoną wersję slovio o bardziej słowiańskiej gramatyce, ale po krótkim czasie jego autorzy zerwali stosunki ze slovio i po dwóch latach dołączyli do projektu slovianski.

W kolejnych latach społeczność rozwijająca język slovianski była ściśle związana ze społecznością, która w 2009 r. stworzyła niemal identyczny język pomocniczy, novoslovienskij (później: novoslověnsky). Ten drugi język, zamiast opierać się na odnajdowaniu podobieństw między istniejącymi językami słowiańskimi, była nowoczesną interpretacją starocerkiewnosłowiańskiego. Oba projekty miały wspólny słownik i dzieliły je jedynie drobne różnice gramatyczne i ortograficzne – znane były pod wspólnym szyldem medžuslovjanski. W 2011 r. opracowana została nowa wersja języka jako kontynuacja obu projektów, obejmując wszystkie różnice w jednym systemie gramatycznym i ortograficznym.

W czerwcu 2017 r., podczas pierwszej międzynarodowej konferencji poświęconej językowi międzysłowiańskiemu powołano pięcioosobową komisję, której zadaniem była całkowita unifikacja obu wersji językowych. Rezultatem była nowa gramatyka pt. medžuslovjansky wspólnego autorstwa Jana van Steenbergena i Vojtěcha Merunki.

Rozwój i zrozumiałość

Vojtěch Merunka i Jan van Steenbergen podczas drugiej konferencji poświęconej językowi międzysłowiańskiemu (CISLa 2018)

Język międzysłowiański ciągle się rozwija – w jego propagowaniu mocno udziela się Vojtěch Merunka. W kwietniu 2016 roku został wydany pierwszy numer czasopisma czesko- i słowackojęzycznego „Slovanská Unie”, w którym jednak możliwe jest także pisanie artykułów w języku międzysłowiańskim, przy zachowaniu pisowni możliwie obywającej się bez skomplikowanych znaków diakrytycznych. Razem z pierwszym numerem o temacie „Dny Slovanské Kultury” pojawił się artykuł w języku nowosłowiańskim napisany przez Vojtěcha Merunkę. Następcą czasopisma jest obecnie „Slovjani.info”, którego artykuły są archiwizowane w bazie CEEOL i Bibliotece Narodowej Republiki Czeskiej. W roku 2015 została zorganizowana ankieta internetowa, która miała pokazać stopień zrozumiałości międzysłowiańskiego, w której wzięło udział 1650 osób z różnych części świata. Z ankiety wynika, że zrozumiałość międzysłowiańskiego kształtuje się na poziomie 84%.

W czerwcu 2017 r. odbyła się w czeskiej miejscowości Staré Město pierwsza konferencja poświęcona językowi międzysłowiańskiemu pt. CISLa 2017. W konferencji brało udział 64 uczestników z dwunastu różnych krajów, a wszystkie wykłady były albo prowadzone w międzysłowiańskim, albo tłumaczone na międzysłowiański. W 2018 r. odbyła się druga konferencja. Obecnie międzysłowiańskie środowisko składa się z głównej grupy języka międzysłowiańskiego na Facebooku mającej ponad czternastu tysięcy członków oraz stron i grup pobocznych. Oprócz tego w Internecie można znaleźć m.in. stronę Jana van Steenbergena z różnymi narzędziami, opisem standardowej gramatyki, oraz słownikami mającymi obecnie po ok. 18 000 unikalnych haseł, projekt Medžuslovjansky Vikisbornik posiadający zbiór ok. 150 różnych tekstów, materiałów do nauki, tłumaczeń, cytatów i innych, projekt Medžuviki działający na wzór Wikipedii, dwa portale informacyjne i pomniejsze lub nieaktywne projekty. Dostępne są także książki: zbiorowa antologia międzysłowiańskiego, Mały Książę oraz podręcznik. Z międzysłowiańskiego korzysta także naukowe czasopismo „Ethnoentomology”.

Alfabet

Międzysłowiański może być zapisywany za pomocą różnych pisowni. Główną zasadą jest to, by każdy Słowianin mógł pisać po międzysłowiańsku na własnej klawiaturze. Dlatego jego autorzy opracowali dwie standardowe ortografie, jedną na podstawie alfabetu łacińskiego z haczkami, drugą zaś na podstawie cyrylicy, przeważnie serbskiej. Dla liter brakujących na niektórych klawiaturach autorzy proponują alternatywną pisownię.

Ortografia języka międzysłowiańskiego

łaciński	A	B	C	Č	D	DŽ	E	Ě	F	G	H	I	J	K	L	LJ	M	N	NJ	O	P	R	S	Š	T	U	V	Y	Z	Ž
łaciński (alt.)				CZ CX		DŻ DZS DZX		E								Ĺ			Ń					SZ SX				I		Ż ZS ZX
cyrylica	А	Б	Ц	Ч	Д	ДЖ	Е	Є	Ф	Г	Х	И	Ј	К	Л	Љ	М	Н	Њ	О	П	Р	С	Ш	Т	У	В	Ы	З	Ж
cyrylica (alt.)								Ѣ Е					Й			ЛЬ			НЬ									И
wymowa	ɑ a	b	t͡s	t͡ʃ t͡ʂ	d	d͡ʒ d͡ʐ	ɛ e	jɛ	f	g ɦ	x	i ɪ	j	k	l ɫ	lʲ ʎ	m	n	nʲ ɲ	o ɔ	p	r	s	ʃ ʂ	t	u	v ʋ	ɪ ɨ	z	ʐ ʒ

Ponieważ międzysłowiański nie jest językiem etnicznym, wymowa i akcent nie podlegają ścisłym regułom. Istnieje jednak wersja „domyślna” każdego słowa wraz z unikalną ortografią oraz proponowaną standardową wymową w IPA, tworzoną w taki sposób, by była jak najbardziej „pośrodku” wymowy występującej w językach żywych z różnych rodzin. W tym celu utworzone zostały dodatkowe, opcjonalne litery, które mogą wpływać na wymowę oraz/lub zawierać informacje etymologiczne (tzw. alfabet etymologiczny). Litery te pochodzą częściowo z różnych języków słowiańskich. Korzystanie z tych liter stanowi drugi poziom ortografii, podczas gdy na pierwszy składają się jedynie litery podane w tabeli powyższej. Mimo iż podstawowy zestaw liter w pełni wystarcza do zapisywania języka, dynamiczny słownik międzysłowiańsko-polski posiada opcję wyświetlania ortografii stopnia drugiego w celu uniknięcia nieścisłości. Chociaż dla większości liter z tej rozszerzonej pisowni istnieją też odpowiedniki cyrylickie (np. ѫ, ђ), odradza się ich używanie ze względu na brak zrozumiałości dla Słowian nieznających tychże liter.

znaki opcjonalne	Å	Ć	D́	Đ	Ė	Ę	Ĺ	Ń	Ȯ	Ŕ	Ś	T́	Ų	Ź
wymowa	ɒ	t͡ɕ	dʲ ɟ	d͡ʑ	ɛ ǝ	jæ	lʲ ʎ	nʲ ɲ	ə ʌ	rʲ r̝	sʲ ɕ	tʲ c	o ʊ	zʲ ʑ

Przykłady różnic ortograficznych w stopniu pierwszym (z wykorzystaniem uproszczonych opcji) i drugim ortografii

stopień pierwszy	smutni	ris	dnes	mekki	svez	krava	jarmo	dozsd	aktualnost	czest	czlanok	reszenje
stopień drugi	smųtny	ryś	dneś	mękky	svęź	kråva	jaŕmo	dȯžd́	aktuaĺnost́	čęst́	članȯk	rěšeńje
znaczenie	smutny	ryś	dziś	miękki	związek	krowa	jarzmo	deszcz	aktualność	część	członek, artykuł	decyzja

Słownictwo

Słowa w języku międzysłowiańskim powstają na podstawie porównywania słów w językach słowiańskich, które są podzielone na sześć grup:

• rosyjski
• ukraiński i białoruski
• polski
• czeski i słowacki
• słoweński, serbski, chorwacki i bośniacki
• bułgarski i macedoński

Grupy te są traktowane równo. Aby wejść do słownika międzysłowiańskiego, słowo powinno być zrozumiałe dla użytkowników maksymalnej liczby wyżej wymienionych grup. Właściwa forma jest ustalona nie tylko na podstawie frekwencji danego słowa we współczesnych językach słowiańskich, lecz również na podstawie regularnej derywacji z prasłowiańskiego, aby zapewnić spoistość wewnętrzną.

Porównanie kilku słów międzysłowiańskich z innymi językami słowiańskimi

Międzysłowiański		rosyjski	ukraiński	białoruski	polski	kaszubski	górnołużycki	czeski	słowacki	słoweński	chorwacki	serbski	macedoński	bułgarski
člověk	чловєк	человек	чоловік, людина	чалавек	człowiek	czôłwiek	čłowjek	člověk	človek	človek	čovjek	човек	човек	човек
pes	пес	пёс, собака	пес, собака	сабака	pies	pies	pos, psyk	pes	pes	pes	pas	пас	пес, куче	пес, куче
dom	дом	дом	дім	дом	dom	dóm	dom	dům	dom	dom, hiša	dom, kuća	дом, кућа	дом, куќа	дом, къща
kniga	книга	книга	книга	кніга	książka	ksążka	kniha	kniha	kniha	knjiga	knjiga	књига	книга	книга
noč	ноч	ночь	ніч	ноч	noc	noc	nóc	noc	noc	noč	noć	ноћ	ноќ	нощ
pismo	писмо	письмо	лист, письмо	пісьмо, ліст	list	lëst	list	dopis	list	pismo	pismo	писмо	писмо	писмо
veliky	великы	большой	великий	вялікі	wielki	wiôldżi	wulki	velký	veľký	velik	velik	велик	голем	голям
novy	новы	новый	новий	новы	nowy	nowi	nowy	nový	nový	nov	nov	нов	нов	нов

Tekst przykładowy

Ojcze nasz w dwóch głównych pisowniach:

Alfabet łaciński	Cyrylica
Otče naš, ktory jesi v nebesah, nehaj sveti se ime Tvoje. Nehaj prijde kraljevstvo Tvoje, nehaj bude volja Tvoja, kako v nebu tako i na zemji. Hlěb naš vsakodenny daj nam dnes, i odpusti nam naše grěhy, tako kako my odpuščajemo našim grěšnikam. I ne vvedi nas v pokušenje, ale izbavi nas od zlogo. Ibo Tvoje jest kraljevstvo i moč, i slava, na věky věkov. Amin.	Отче наш, кторы јеси в небесах, нехај свети се име Твоје. Нехај пријде краљевство Твоје, нехај буде воља Твоја, како в небу тако и на земји. Хлєб наш всакоденны дај нам днес, и одпусти нам наше грєхы, тако како мы одпушчајемо нашим грєшникам. И не введи нас в покушенје, але избави нас од злого. Ибо Твоје јест краљевство и моч, и слава, на вєкы вєков. Амин.

Liczby 1-10

Liczebniki	Medžuslovjansky	Меджусловјанскы
1	jedin	једин
2	dva	два
3	tri	три
4	četyri	четыри
5	pet / pęt́	пeт / пѧть
6	šest / šest́	шест / шесть
7	sedm	седм
8	osm	осм
9	devet / devęt́	девeт / девѧть
10	deset / desęt́	десeт / десѧть

Źródła

• Панславизм не умер окончательно. onu.edu.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. Uniwersytet Narodowy w Odessie im. I.I. Miecznikowa.
• Трошки про штучні мови: панслов'янська мова. Narodna Prawda, 22.08.2009.
• Н. М. Малюга, „Мовознавство в питаннях і відповідях для вчителя й учнів 5 класу”, w: Філологічні студії. Науковий вісник Криворізького державного педагогічного університету. Збірник наукових праць, випуск 1 (Krywyj Rih, 2008), s. 147.
• Алина Петропавловская, Славянское эсперанто. Европейский русский альянс, 23.06.2007.
• Marko Prelević, Slovijanski da svako razume, Večernje Novosti, 18.02.2010.
• Języki, które mają zrozumieć wszyscy Słowianie. ahistoria.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-12)]. Ahistoria.pl, 12.05.2010.

Bibliografia

• Barandovská-Frank, Věra. Panslawische Variationen. Brosch, Ciril i Fiedler, Sabine (ed.), Florilegium Interlinguisticum. Festschrift für Detlev Blanke zum 70. Geburtstag. Peter Lang Internationaler Verlag der Wissenschaften, Frankfurt am Main, 2011, ISBN 978-3-631-61328-3, str. 209–236.
• Duličenko, Aleksandr D. Pravigo de la slava interlingvistiko: slava reciprokeco kaj tutslava lingvo en la historio de Slavoj. Grundlagenstudien aus Kybernetik und Geisteswissenschaft, nr 57:2, czerwiec 2016, Akademia Libroservo, ISSN 0723-4899, str. 75–101.
• Kocór, Maria, et al. Zonal Constructed Language and Education Support of e-Democracy – The Interslavic Experience. W: Sokratis K. Katsikas & Vasilios Zorkadis red., E-Democracy – Privacy-Preserving, Secure, Intelligent E-Government Services. 7th International Conference, E-Democracy 2017, Athens, Greece, December 14-15, 2017, Proceedings (Communications in Computer and Information Science no. 792, Springer International Publishing, 2017, ISBN 978-3-319-71116-4, 978-3-319-71117-1).
• Meyer, Anna-Maria. Wiederbelebung einer Utopie. Probleme und Perspektiven slavischer Plansprachen im Zeitalter des Internets. Bamberger Beiträge zur Linguistik 6, Bamberg: Univ. of Bamberg Press, 2014, ISBN 978-3-86309-233-7.
• Merunka, Vojtěch; Heršak, Emil; Molhanec, Martin. Neoslavonic Language. Grundlagenstudien aus Kybernetik und Geisteswissenschaft, nr 57:2, czerwiec 2016, Akademia Libroservo, ISSN 0723-4899, str. 114–134.
• Merunka, Vojtěch. Neoslavonic zonal constructed language. České Budějovice, 2012, ISBN 978-80-7453-291-7.
• Рупосова, Л.П. История межславянского языка. Вестник Московского государственного областного университета. Московский государственный областной университет, 2012 no. 1, s. 51–56.
• Steenbergen, Jan van. Constructed Slavic languages in the 21th century. Grundlagenstudien aus Kybernetik und Geisteswissenschaft, nr 57:2, czerwiec 2016, Akademia Libroservo, ISSN 0723-4899, str. 102–113.
• Steenbergen, Jan van. Język międzysłowiański jako lingua franca dla Europy Środkowej. Ilona Koutny, Ida Stria (red.): Język / Komunikacja / Informacja nr XIII (2018). Poznań: Wydawnictwo Rys, 2018. ISBN 978-83-65483-72-0, ISSN 1896-9585, s. 47–61.

Linki zewnętrzne

• Strona języka międzysłowiańskiego
• Portal informatyczny o języku międzysłowiańskim
• Słownik wielojęzyczny języka międzysłowiańskiego
• Slovjani.info – czasopismo w języku międzysłowiańskim
• Medžuslovjanske novosti
• Zbiór tekstów po międzysłowiańsku
• Język międzysłowiański w rozmowie z Bułgarem, Chorwatem i Polakiem
• Svete mysli, zbiór cytatów duchowych po międzysłowiańsku. svetemysli.github.io. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-05)].
• Słownik międzysłowiański wygenerowany algorytmem Levenshteina