Przejdź do zawartości

Województwo

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez MatmaBot (dyskusja | edycje) o 18:00, 16 maj 2009. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Podział administracyjny Polski (stan na 1 stycznia 2006)

Województwo – jednostka podziału administracyjnego wyższego stopnia w Polsce, od 1990 r. jednostka zasadniczego podziału terytorialnego dla administracji rządowej, od 1999 r. także jednostka samorządu terytorialnego.

Podział kraju na województwa ma swoje korzenie w okresie rozbicia dzielnicowego, stąd ich zróżnicowanie pod względem wielkości w czasach I Rzeczypospolitej. Pierwsze województwa powstawały na przełomie XIV i XV w.

Status województwa reguluje w Polsce ustawa o samorządzie województwa z dnia 5 czerwca 1998 (Dz.U. z 1998 r. nr 91, poz. 576, tekst jednolity Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590 z pózn. zm).

Liczba województw

(w Księstwie Warszawskim w miejsce województw wprowadzono departamenty)

(w Królestwie Polskim w latach 1837-1915 w miejsce województw wprowadzono gubernie)

Stan aktualny – 16 województw

Herby województw
Herb województwa dolnośląskiego.
Herb województwa kujawsko-pomorskiego.
Herb województwa lubelskiego.
Herb województwa lubuskiego.
Herb województwa łódzkiego.
Herb województwa małopolskiego.
Herb województwa mazowieckiego.
Herb województa opolskiego.
Herb województwa podkarpackiego.
Herb województwa podlaskiego.
Plik:POL województwo pomorskie alt COA.svg
Herb województwa pomorskiego
Plik:Śląskie herb.svg
Herb województwa śląskiego
Herb województwa świętokrzyskiego
Herb województwa warmińsko-mazurskiego
Herb województwa wielkopolskiego
Herb województwa zachodniopomorskiego
Flagi województw
Flaga województwa dolnośląskiego.
Flaga województwa kujawsko-pomorskiego.
Flaga województwa lubelskiego.
Flaga województwa lubuskiego.
Flaga województwa łódzkiego.
Flaga województwa małopolskiego.
Flaga województwa mazowieckiego.
Flaga województa opolskiego.
Flaga województwa podkarpackiego.
Flaga województwa podlaskiego.
Plik:POL województwo pomorskie flag alt.svg
Flaga województwa pomorskiego
Plik:Slaskie flag.svg
Flaga województwa śląskiego
Plik:Wojewodztwo swietokrzyskie flaga.svg
Flaga województwa świętokrzyskiego
Plik:Warminsko-mazurskie flaga.svg
Flaga województwa warmińsko-mazurskiego
Flaga województwa wielkopolskiego
Plik:Zach-pomorskie flag.svg
Flaga województwa zachodniopomorskiego

Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia 1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy było utworzenie większych regionów, które mogłyby konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii Europejskiej (zobacz: NUTS). Dotychczasowe województwa były zbyt małe, by efektywnie wykorzystywać środki finansowe i zarządzać terytorium województwa.

Wprowadzeniu nowego podziału na województwa towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały utworzenie mniejszej liczby województw (najczęściej mówiło się o 12 nowych województwach). Nieco mniej zwolenników miały projekty utworzenia 25 województw lub pozostawienia dotychczasowego podziału na 49 województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu czy Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby jednostek. Natomiast w dwóch województwach zdecydowano się na rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw.

Od 1999 pojawiają się opinie postulujące utworzenie jeszcze trzech województw: województwa staropolskiego, województwa środkowopolskiego, województwa środkowopomorskiego oraz wyłączenia Warszawy z województwa mazowieckiego.


Podział na województwa od 1999 r.

kod tablica
rejestracyjna 		województwo miasto
wojewódzkie 		powierzchnia
km² 		ludność
(31 XII 2007)
02
D dolnośląskie Wrocław 19 946,77 2 878 410
04
C kujawsko-pomorskie Bydgoszcz ¹
Toruń ² 		17 971,69 2 066 136
06
L lubelskie Lublin 25 122,50 2 166 213
08
F lubuskie Gorzów Wielkopolski ¹
Zielona Góra ² 		13 987,88 1 008 481
10
E łódzkie Łódź 18 218,96 2 555 898
12
K małopolskie Kraków 15 182,79 3 279 036
14
W mazowieckie Warszawa 35 558,14 5 188 488
16
O opolskie Opole 9411,67 1 037 088
18
R podkarpackie Rzeszów 17 845,73 2 097 338
20
B podlaskie Białystok 20 187,01 1 192 660
22
G pomorskie Gdańsk 18 310,22 2 210 920
24
S śląskie Katowice 12 333,51 4 654 115
26
T świętokrzyskie Kielce 11 710,20 1 275 550
28
N warmińsko-mazurskie Olsztyn 24 173,32 1 426 155
30
P wielkopolskie Poznań 29 826,51 3 386 882
32
Z zachodniopomorskie Szczecin 22 892,48 1 692 271
(¹) – siedziba wojewody, (²) – siedziba sejmiku wojewódzkiego

Województwa w przeszłości

Pierwsze województwa w Polsce

Prowincja L.p. Województwo Ziemia
(na której się znajdowało)		 Okres istnienia Wojewodowie Miasto wojewódzkie Współczesne województwo
(w przybliżeniu)
Wielkopolska 1. poznańskie poznańska,
wschowska		 1314 - 1793 wojewodowie Poznań wielkopolskie
2. kaliskie kaliska 1314 - 1793 wojewodowie Kalisz wielkopolskie
3. sieradzkie sieradzka,
wieluńska		 1339 - 1795 wojewodowie Sieradz łódzkie
4. łęczyckie łęczycka 1339 - 1793 wojewodowie Łęczyca łódzkie
5. brzeskie kujawska XIV w. - 1793 wojewodowie Brześć Kujawski kujawsko-pomorskie
6. gniewkowskie kujawska,
dobrzyńska		 XIV w. - XV w. wojewodowie Gniewkowo kujawsko-pomorskie
Małopolska 7. krakowskie krakowska 1308 - 1795 wojewodowie Kraków małopolskie
8. sandomierskie sandomierska,
radomska		 1308 - 1795 wojewodowie Sandomierz świętokrzyskie

Województwa w okresie I Rzeczypospolitej

 Osobny artykuł: Podział terytorialny Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Województwa Królestwa Polskiego (do 1816 – departamenty) 1815-1837

Podział administracyjny Królestwa Polskiego w 1907 r.
 Osobny artykuł: Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Od 1837 Królestwo Polskie dzieliło się na gubernie

Województwa w okresie międzywojennym (1918-1939)

Podział administracyjny II RP w 1930 r.

2 sierpnia 1919 uchwałą sejm podzielił terytorium byłego Królestwa Polskiego na 5 województw, a dla Warszawy przewidział odrębną jednostkę administracyjną:

W ciągu następnych kilku lat dodano kolejnych 10 województw z ziem pozostałych zaborów:

15 lipca 1920 roku utworzono nowe autonomiczne województwo powstałe na terenach odłączonych od Niemiec

Województwa z podziałem na powiaty – zobacz podział administracyjny II RP.

Podział na województwa w okresie międzywojennym
(stan na 1 kwietnia 1939)
tab.
rej.
od 1937 		województwo
miasto wydzielone 		miasto
wojewódzkie 		powierzchnia
w tys. km² (1930) 		ludność
w tys. (1931)
00-19 miasto Warszawa Warszawa 0,14 1179,5
20-24 białostockie Białystok 26,0 1263,3
25-29 kieleckie Kielce 22,2 2671,0
30-34 krakowskie Kraków 17,6 2300,1
35-39 lubelskie Lublin 26,6 2116,2
40-44 lwowskie Lwów 28,4 3126,3
45-49 łódzkie Łódź 20,4 2650,1
50-54 nowogródzkie Nowogródek 23,0 1057,2
55-59 poleskie Brześć 36,7 1132,2
60-64 pomorskie Toruń 25,7 1884,4
65-69 poznańskie Poznań 28,1 2339,6
70-74 stanisławowskie Stanisławów 16,9 1480,3
75-79 ? śląskie Katowice 5,1 1533,5
80-84 tarnopolskie Tarnopol 16,5 1600,4
85-89 warszawskie Warszawa 31,7 2460,9
90-94 wileńskie Wilno 29,0 1276,0
95-99 wołyńskie Łuck 35,7 2085,6

Województwa w latach 1944-1975

Podział administracyjny w 1946 r.
Podział administracyjny w 1957 r.
Podział administracyjny w 1968 r.

Zmiany terytorium Polski po II wojnie światowej wymusiły reorganizację podziału administracyjnego kraju. W 22 sierpnia 1944 na mocy Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I-ej i II-ej instancji (Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8) przywrócono przedwojenny podział administracyjny Polski. Ponieważ granice kraju nie były jeszcze ustalone, a jego część znajdowała się nadal pod okupacją, nie można mówić o faktycznej liczbie istniejących wówczas województw.

1 kwietnia 1945 z województwa kieleckiego przeniesiono do województwa krakowskiego powiat miechowski, 7 kwietnia 1945 powołano województwo gdańskie, w którego skład wszedł obszar Wolnego Miasta Gdańska i 6 powiatów województwa pomorskiego (gdyński, kartuski, morski, starogardzki, kościerski i tczewski). 7 maja 1945 anulowano autonomię województwa śląskiego. 9 sierpnia fragment województwa lwowskiego włączono do województwa lubelskiego, a 18 sierpnia 1945 utworzono województwo rzeszowskie z pozostałej w Polsce części województwa lwowskiego i 4 powiatów województwa krakowskiego (dębicki, gorlicki, jasielski i mielecki) oraz zmieniono granice województw: śląskiego, krakowskiego, kieleckiego, białostockiego i warszawskiego (powiaty będziński i zawierciański przeniesiono z województwa kieleckiego do śląskiego, olkuski z kieleckiego do krakowskiego oraz łomżyński z warszawskiego do białostockiego). Dodatkowo z województwa łódzkiego wydzielono miasto Łódź, które stało się miastem na prawach województwa.

Tereny włączone do Polski początkowo znajdowały się pod radziecką administracją wojskową, a 14 marca 1945, jeszcze przed zajęciem wszystkich tych terenów, utworzono na nich 4 okręgi administracyjne nie posiadające statusu województw: Okręg I (Śląsk Opolski), Okręg II (Dolny Śląsk), Okręg III (Pomorze Zachodnie), Okręg IV (Mazurski) [1]. Dopiero 28 czerwca 1946 (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych., Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 177) obszar Ziem Odzyskanych włączono do zasadniczego podziału kraju tworząc na nim trzy nowe województwa (olsztyńskie, szczecińskie i wrocławskie) oraz część ziem włączając do województw: białostockiego, gdańskiego, poznańskiego i śląskiego.

Od 28 czerwca 1946 Polska dzieliła się na 14 województw oraz 2 miasta wydzielone:

W 1950 r. dokonano kilku zmian w podziale administracyjnym. Zmiany te dotyczyły tak zwanych Ziem Odzyskanych. Trzy istniejące już województwa podzielono, wydzielając tym samym trzy nowe jednostki terytorialne: województwo koszalińskie (z województwa szczecińskiego), województwo zielonogórskie (z województwa poznańskiego) i województwo opolskie (z województwa śląskiego, które zmieniło nazwę na województwo katowickie (w latach 1953-1956 województwo stalinogrodzkie). Owe zmiany nie ograniczały się jednak tylko do utworzenia nowych województw, skorygowano także granice już istniejących. Natomiast w 1957 roku wydzielone zostały 3 kolejne miasta: Kraków, Poznań i Wrocław.

Podział na województwa i miasta wydzielone w latach 1945-1975
tab
rej
od 1956 		województwo miasto
wojewódzkie 		powierzchnia
km² (1965) 		ludność
(1965)
A białostockie Białystok 23 136 1 160 400
B bydgoskie Bydgoszcz 20 794 1 837 100
G gdańskie Gdańsk 10 984 1 352 800
S katowickie (1953-1956 stalinogrodzkie) Katowice (1953-1956 Stalinogród) 9 518 3 524 300
C kieleckie Kielce 19 498 1 899 100
E koszalińskie ¹ Koszalin 17 974 755 100
K krakowskie Kraków 15 350 2 127 600
L lubelskie Lublin 24 829 1 900 500
F łódzkie Łódź 17 064 1 665 200
O olsztyńskie Olsztyn 20 994 956 600
H opolskie ¹ Opole 9 506 1 009 200
P poznańskie Poznań 26 723 2 126 300
R rzeszowskie Rzeszów 18 658 1 692 800
M szczecińskie Szczecin 12 677 847 600
T warszawskie Warszawa 29 369 2 453 000
X wrocławskie Wrocław 18 827 1 967 000
Z zielonogórskie ¹ Zielona Góra 14 514 847 200
tab
rej
od 1956 		miasto wydzielone powierzchnia
km² (1965) 		ludność
(1965)
I Łódź 214 744 100
W Warszawa 446 1 252 600
K Kraków ² 230 520 100
P Poznań ² 220 438 200
X Wrocław ² 225 474 200
¹ – nowe województwa utworzone w 1950;
² – miasta wydzielone w 1957, nie otrzymały odrębnych liter w tablicach rejestracyjnych

Województwa w latach 1975-1998

W latach 1975-1998 istniał podział na 49 województw. Niekiedy miastami wojewódzkimi były miasta poniżej 50 tys. mieszkańców. Podział ten był krytykowany zwłaszcza pod koniec lat 80. i 90. Małe województwa, które miały przyczyniać się do rozwoju obszarów peryferyjnych i nowych siedzib województw, w rzeczywistości nie funkcjonowały zbyt dobrze. Krytykowano także zlikwidowanie powiatów, które zostały podzielone niekiedy nawet pomiędzy 3-4 województwa. By usprawnić ten podział powołano dodatkowe struktury przestrzenne: makrorejony oraz rejony.

Podział na województwa w latach 1975-1998
województwo miasto
wojewódzkie 		powierzchnia
km² (1998) 		ludność
(1980) 		miasta gminy
bialskopodlaskie Biała Podlaska 5 348 286 400 6 35
białostockie Białystok 10 055 641 100 17 49
bielskie Bielsko-Biała 3 704 829 900 18 47
bydgoskie Bydgoszcz 10 349 1 036 000 27 55
chełmskie Chełm 3 865 230 900 4 25
ciechanowskie Ciechanów 6 362 405 400 9 45
częstochowskie Częstochowa 6 182 747 900 17 49
elbląskie Elbląg 6 103 441 500 15 37
gdańskie Gdańsk 7 394 1 333 800 19 43
gorzowskie Gorzów  Wielkopolski 8 484 455 400 21 38
jeleniogórskie Jelenia Góra 4 378 492 600 24 28
kaliskie Kalisz 6 512 668 000 20 53
katowickie Katowice 6 650 3 733 900 43 46
kieleckie Kielce 9 211 1 068 700 17 69
konińskie Konin 5 139 441 200 18 43
koszalińskie Koszalin 8 470 462 200 17 35
krakowskie Kraków 3 254 1 167 500 10 38
krośnieńskie Krosno 5 702 448 200 12 37
legnickie Legnica 4 037 458 900 11 31
leszczyńskie Leszno 4 254 357 600 19 28
lubelskie Lublin 6 793 935 200 16 62
łomżyńskie Łomża 6 684 325 800 12 39
łódzkie Łódź 1523 1 127 800 8 11
nowosądeckie Nowy Sącz 5 576 628 800 14 41
olsztyńskie Olsztyn 12 327 681 400 21 48
opolskie Opole 8 535 975 000 29 61
ostrołęckie Ostrołęka 6 498 371 400 9 38
pilskie Piła 8 205 437 100 24 35
piotrkowskie Piotrków Trybunalski 6 266 604 200 10 51
płockie Płock 5 117 496 100 9 44
poznańskie Poznań 8 151 1 237 800 33 57
przemyskie Przemyśl 4 437 380 000 9 35
radomskie Radom 7 295 702 300 15 61
rzeszowskie Rzeszów 4 397 648 900 13 41
siedleckie Siedlce 8 499 616 300 12 66
sieradzkie Sieradz 4 869 392 300 9 40
skierniewickie Skierniewice 3 959 396 900 8 36
słupskie Słupsk 7 453 369 800 11 31
suwalskie Suwałki 10 490 422 600 14 42
szczecińskie Szczecin 9 981 897 900 29 50
tarnobrzeskie Tarnobrzeg 6 283 556 300 14 46
tarnowskie Tarnów 4 151 607 000 9 41
toruńskie Toruń 5 348 610 800 13 41
wałbrzyskie Wałbrzych 4 168 716 100 31 30
warszawskie Warszawa 3 788 2 319 100 27 32
włocławskie Włocławek 4 402 413 400 14 30
wrocławskie Wrocław 6 287 1 076 200 16 33
zamojskie Zamość 6 980 472 100 5 47
zielonogórskie Zielona Góra 8 868 609 200 26 50


Zobacz też

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Województwo&oldid=17074696”