Pasłęk: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Urodzeni w Pasłęku: na razie nie ency
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Bibliografia: drobne merytoryczne
Linia 184: Linia 184:
== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę|nazwisko=Rusiński|imię=Władysław|autor link=Władysław Rusiński|tytuł=Osady tzw. „olędrów” w dawnym województwie poznańskim|rok=1947|miejsce=Kraków}}
* {{cytuj książkę|nazwisko=Rusiński|imię=Władysław|autor link=Władysław Rusiński|tytuł=Osady tzw. „olędrów” w dawnym województwie poznańskim|rok=1947|miejsce=Kraków}}
* Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. {{ISBN|83-902165-0-7}} s. 46-48
* Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: ''Warmia Mazury, przewodnik'', Białystok: Agencja TD, 1996. {{ISBN|83-902165-0-7}} s. 46-48
*Długokęcki Wiesław, ''Pasłęk jako ośrodek administracyjny i gospodarczy zakonu krzyżackiego'', [w:] Pasłęk, 1997, s. 267–272.
*Długokęcki Wiesław, ''Dzieje miasta Pasłęka w latach 1297–1454'', [w:] Pasłęk, 1997, s. 255–266.
*Długokęcki Wiesław, ''Dzieje polityczne Pasłęka w okresie Związku Pruskiego i wojny trzynastoletniej'', [w:] Pasłęk, 1997, s. 273–27
* [http://www.ZabytkowyPaslek.pl ZABYTKOWY PASŁĘK]
* [http://www.ZabytkowyPaslek.pl ZABYTKOWY PASŁĘK]


Wersja z 17:55, 28 paź 2019

Pasłęk
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Ratusz w Pasłęku (2014)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

elbląski

Gmina

Pasłęk

Prawa miejskie

1297

Burmistrz

Wiesław Śniecikowski

Powierzchnia

10,63[1] km²

Wysokość

42 m n.p.m.

Populacja (31.12.2017)
• liczba ludności
• gęstość


12 298
1156,9 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 55

Kod pocztowy

14-400

Tablice rejestracyjne

NEB

Położenie na mapie gminy Pasłęk
Mapa konturowa gminy Pasłęk, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pasłęk”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Pasłęk”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Pasłęk”
Położenie na mapie powiatu elbląskiego
Mapa konturowa powiatu elbląskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Pasłęk”
Ziemia54°03′42,95″N 19°39′49,66″E/54,061931 19,663794
TERC (TERYT)

2804074

SIMC

0932927

Urząd miejski
pl. św. Wojciecha 5
14-400 Pasłęk
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Pasłęk (dawniej Holąd Pruski, niem. Preußisch Holland, prus. Pāistlauks) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pasłęk. Położony jest na północnym skraju Pojezierza Iławskiego, w krainie historycznej Prusy Górne. Przez miasto przepływa rzeka Wąska uchodząca do jeziora Druzno.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. elbląskiego.

Według danych z 1 stycznia 2018 Pasłęk liczył 12 298 mieszkańców[2].

Miasto utrzymuje się głównie dzięki rolnictwu i przemysłowi lekkiemu. Funkcjonuje duża mleczarnia (produkująca wyroby nabiałowe na całą Polskę północną), młyn oraz suszarnia zboża. Pasłęk leży obok ważnej dla północnych regionów Polski drogi ekspresowej S7, z dwoma zjazdami, węzeł Pasłęk północ i węzeł Pasłęk południe oraz dróg w kierunku obwodu kaliningradzkiego, dzięki czemu można go uznać za węzeł komunikacji lądowej.

Historia

Mury miejskie z basztami i bramami
Brama Młyńska i pozostałości obwarowań miejskich, (XIV, XVIII w.)
Brama Młyńska w Pasłęku
Brama Kamienna w Pasłęku

We wczesnym średniowieczu był tu gród pruskiego plemienia Pogezanów. Po raz pierwszy wymieniony w dokumentach z 1267 r. jako Pazluch. Miasto założono w końcu XIII w. na miejscu staropruskiej osady Pazluk z rozkazu mistrza krzyżackiego Meinhardta z Kwerfurtu. Znajdowało się ono na terenie historycznej krainy Prusy Górne, która została zajęta przez Zakon krzyżacki w roku 1249. Pierwszymi osadnikami byli Holendrzy sprowadzeni do osuszania miejscowych bagien. Była to pierwsza osada holenderska w Prusach Książęcych i jednocześnie na terenie dzisiejszej Polski. Dała ona początek intensywnemu, trwającemu aż do początków XIX w. osadnictwu olęderskiemu[3].

Prawa miejskie nadał mistrz krajowy Meinhardt von Querfurt w roku 1297 i po osiedleniu kolonistów z Holandii nadał miastu nazwę Hollandt. Ówcześnie był to ośrodek handlowo-rzemieślniczy. Na przełomie XIII i XIV wieku wybudowano mury miejskie z basztami trzema bramami. Ok. 1318 wybudowano zamek, który w późniejszych latach rozbudowywany. Po bitwie pod Grunwaldem miasto zostało zajęte przez wojska Jagiełły. W czasie trwania wojny trzynastoletniej (1454–1466) opowiedział się po stronie polskiej i dobrowolnie poddał wojskom polskim, jednak na mocy pokoju toruńskiego (1466) razem z resztą Prus Górnych pozostał pod władaniem krzyżackim (w zamian za Sztum). Ponownie wojska polskie oblegały Pasłęk podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1521 r., po zajęciu miasta pozostawały tu do 1525 r. Po 1525 roku miasto znajdowało się na terenie Prus Książęcych, a później Niemiec. W 1543 miasto strawił ogień zaprószony prawdopodobnie przez dworzan ks. Albrechta. Od 1627 przez rok Pasłęk okupowały wojska szwedzkie Gustawa Adolfa, w Pasłęku w kościele św. Bartłomieja w 1635 podpisano traktat pokojowy między Polską a Szwecją. W czasie drugiej wojny polsko-szwedzkiej w 1656 r. na zamku pasłęckim spotkali się: król szwedzki Karol Gustaw i elektor Fryderyk Wilhelm. Obaj władcy uzgodnili działania wojskowe przeciw Polsce. W latach wojny siedmioletniej od 1758 do 1762 miasto okupowali Rosjanie. Znaczne zniszczenia spowodowały przemarsze wojsk napoleońskich w latach 1807 i 1812, w 1807 miasto zajął marszałek Francji Jan Baptysta Juliusz Bernadotte, który później został królem Szwecji[4]. W 1818 Pasłęk został siedzibą powiatu.

W wieku XIX miasto intensywnie się rozwijało, powstały niewielkie zakłady przemysłowe, uruchomiono linię kolejową (w 1882), początkowo do Morąga, a później do Olsztyna i Elbląga (w 1883). W 1898 r. w Pasłęku powstało Górnopruskie Towarzystwo Historyczne (Oberländischer Geschichtsverein), którego honorowym przewodniczącym został książę Alexander zu Dohna ze Słobit[5]. W 1939 miasto liczyło 6345 mieszkańców[6].

28 stycznia 1945 roku wojska hitlerowskie zostały wyparte z miasta przez oddziały 2 armii uderzeniowej i 5 armii pancernej gwardii 2 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej[7].

Po zakończeniu II wojny światowej (1939–1945) miasto znalazło się w granicach Polski, zniszczone w 80% przez działania wojenne oraz podpalenia dokonane przez żołnierzy radzieckich. Obecną nazwę administracyjnie zatwierdzono 7 maja 1946[8]. W pierwszych latach powojennych władze polskie usunęły dotychczasowych mieszkańców Pasłęka do Niemiec, zastępując ich głównie ludźmi wysiedlonymi z terenów wschodnich II RP. Systematycznie odbudowywany i rozwijany.

W Pasłęku znajdują się obecnie dwa przedszkola, dwie szkoły podstawowe, dwa gimnazja oraz dwie szkoły średnie.

Demografia

Według danych z 30 czerwca 2014 r. miasto liczyło 12 452 mieszkańców[9].

  • Piramida wieku mieszkańców Pasłęka w 2014 roku[10].


Zabytki

Zamek krzyżacki
Kościół św. Bartłomieja
Zabytkowe kamieniczki na ulicy Dąbrowskiego w Pasłęku
  • Zamek krzyżacki, zbudowany ok. 1320 r., wielokrotnie odbudowywany w XIV i XVI w. oraz po 1945. Zamek zniszczony podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1521 r. i pożarem w 1543 r. Odbudowany z dodaniem dwóch skrzydeł: wschodniego i zachodniego oraz dwóch narożnych wież. W 1945 zniszczony, odbudowany w latach 60. XX w., z przeznaczeniem na cele kulturalne. Obecnie zamek składa się z trzech skrzydeł, otaczających prostokątny dziedziniec otwarty od południa. Skrzydło północne flankują wieże.
  • Gotycki trzynawowy kościół pod wezwaniem świętego Bartłomieja pochodzący z pierwszej połowy XIV w., a rozbudowany w XVI. Niegdyś wieże wieńczył barokowy hełm, lecz w 1922 uległ on spaleniu i zastąpiono go obecnym dachem siodłowym. Wystrój wnętrza w większości neogotycki. Barokowy ołtarz główny autorstwa rzeźbiarza Izaaka Rigi z Królewca z 1687 r., barokowa ambona i konfesjonał tego samego autorstwa co ołtarz, organy wykonane przez gdańskiego mistrza Hildebrandta z 1719[11].
  • Mury miejskie z basztami (Wieża Kamienna) i bramami (Brama Młyńska), zbudowane pomiędzy XIII a XV w., otaczają Stare Miasto. Zachowane w większej części, wysokość ok. 8 metrów, długości 1200 metrów, wzmacnianych kilkunastoma basztami łupinowymi
  • Kilkanaście kamieniczek z XVIII i XIX w. (ul. Chrobrego, Dąbrowskiego, Osińskiego, Sienkiewicza).
  • Gotycki ratusz pochodzący z XIV w., przebudowany w XVI, a odbudowany w 1960 roku. Późnorenesansowe szczyty pochodzą z XVII w. Posiada podcień wsparty na trzech kolumnach, nad podcieniem sklepienie gwiaździste.
  • Neogotycki kościół św. Józefa, obecnie cerkiew greckokatolicka.
  • Renesansowy kościół św. Jerzego, obecnie wspólnie użytkowany przez społeczność ewangelicką (jako kościół filialny parafii w Ostródzie) oraz prawosławną (jako parafialna cerkiew pw. św. Onufrego).
  • Miejska wieża wodociągowa z 1910 roku.
  • cmentarz żydowski założony w XIX wieku

Inne

  • Izba pamięci na zamku.
  • Park Ekologiczny ze ścieżką dydaktyczną i miejscami rekreacyjnymi.

Wspólnoty wyznaniowe

Cerkiew św. Onufrego współużytkowana przez Kościół Ewangelicko-Augsburski jako kościół Świętego Jerzego

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

  • zbór w Pasłęku

Oświata

Na terenie miasta i gminy znajdują się następujące placówki oświatowe:

– przedszkola:

– szkoły podstawowe:

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Władysława Jagiełły
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Władysława Broniewskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. mjr. Henryka Sucharskiego
  • Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Rogajnach
  • Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi w Zielonce Pasłęckiej

– szkoły średnie:

  • Zespół Szkół w Pasłęku (w jego skład wchodzą: Liceum Ogólnokształcące im. Bohaterów Grunwaldu, 1 Technikum, 1 Branżowa Szkoła I Stopnia i Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych)[13]
  • Zespół Szkół Ekonomicznych i Technicznych w Pasłęku
  • Zespół Szkół Zawodowych w Pasłęku

Transport

Przez miasto przechodzą drogi:

Ciekawostki

  • Podziemia zamku w Pasłęku znajdują się na liście prawdopodobnych miejsc ukrycia Bursztynowej Komnaty. Do dziś nie zostały dokładnie spenetrowane[14].
  • Taksówkarze z Pasłęka byli inspiracją do nakręcenia filmu „Wielki Szu” w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego[15][16].
  • Miejscowość ze względu na jej dobrze zachowaną starówkę porównuje się z miastem Rothenburg[17][18].
  • W latach 1957-1963 prowadzono prace wiertnicze i badania karotażowe w otworach wiertniczych w poszukiwaniu rud uranu. Przy okazji świadczenia tych prac wykryto przejawy mineralizacji uranowej w głęboko zalegających strukturach geologicznych[potrzebny przypis] na Niżu Polskim, m.in. w rejonie Pasłęka (w 1958, zawartość uranu w próbkach punktowych wahała się w granicach 420-8400 gram/tonę)[19]. Ze względu na grubą pokrywę osadów czwartorzędowych zrezygnowano tam jednak z przeprowadzania podziemnych prac rozpoznawczych i sporządzono jedynie dokumentację złóż w oparciu o badania rdzeni z otworów wiertniczych.[potrzebny przypis]

Sport

W mieście swą siedzibę ma Polonia Pasłęk – klub wielosekcyjny. Początkowo klub funkcjonował pod nazwą Związkowy Klub Sportowy Ogniwo Pasłęk. Pierwszym prezesem został Jan Czymbor. Obok piłki nożnej funkcjonują między innymi siatkówka i sekcja motorowa, w kolejnych latach powstają koszykówka, kick- boxing i lekkoatletyka. W 1957 roku zmieniono nazwę na Miejski Klub Sportowy Polonia Pasłęk z prezesem Bogdanem Korzeniowskim. Rok 1980 przyniósł kolejną zmianę nazwy Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy Polonia Pasłęk. W 1999 roku piłkarze Polonii awansują do IV ligi.

  • Sekcja koszykówki z trenerem Krzysztofem Kowalem osiągająca w rozgrywkach kategorii wiekowej kadet bardzo dobre wyniki w rozgrywkach wojewódzkich i powiatowych.
  • Sekcja piłkarska

Aktualnie Polonia Pasłęk występuje w lidze okręgowej, w grupie warmińsko-mazurskiej.

Klub Sportowy Polonia Pasłęk, rok założenia 1950, Barwy klubowe: niebiesko-biało-czerwone

  • Najwyższa klasa rozgrywkowa IV liga

Stadion Miejski w Pasłęku został gruntownie przebudowany w latach 2011-2012. Pojemność trybun po modernizacji wynosi 1 450 miejsc. W ramach inwestycji powstała również bieżnia tartanowa oraz oświetlenie. Rewitalizacji doczekała się również murawa piłkarska. Gmina Pasłęk na realizację tego przedsięwzięcia otrzymała dofinansowanie ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej w ramach „Wojewódzkiego wieloletniego programu rozwoju bazy sportowej”. Przyznana kwota to 950 tys. zł (200 tys. zł w roku 2011 i 750 tys. zł w roku 2012)[20].

  • Strzelnica

Strzelnica myśliwska w Gołąbkach k. Pasłęka powstała na terenie K.Ł. „Bóbr” w Pasłęku i stanowi własność tego koła. Pełni też funkcję Okręgowej Strzelnicy Myśliwskiej Okręgu Elbląskiego. Jest pięknie położona i utrzymana. Można na niej sprawnie przeprowadzić wszystkie konkurencje strzelań myśliwskich. Kilka lat z rzędu drużyna reprezentująca K.Ł. „Bóbr” składająca się z trzech zawodników wygrywa Mistrzostwa Okręgu Elbląskiego i reprezentuje okręg na Krajowym Konkursie Kół Łowieckich.

  • Golf

Pole golfowe Sand Valley powstało w latach 2006-2009. Codzienne prace konstrukcyjne i kształtujące pole prowadzone były przez Tonego Ristole. To właśnie jego rzemiosło widać we wszystkich detalach pola. Natomiast Lassi Pekka Tilander i Kai Hulkkonen odpowiadali za wytyczenie fairwayów i sporządzenie projektu komponujące pole golfowe z naturalną rzeźbą terenu. Pole Golfowe znajduje się przy drodze ekspresowej E7 kilkaset metrów od zjazdu z węzła Pasłęk północ.

Urodzeni w Pasłęku

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie[21]:

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 1.10.2009].
  2. ↑ http://www.polskawliczbach.pl/Paslek, w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ Rusiński, s. 4.
  4. ↑ Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 s. 62-63 ISBN 83-7200-631-8
  5. ↑ Andreas Kossert, „Prusy Wschodnie. Historia i mit”, Wyd. nauk. Scholar, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7383-354-8
  6. ↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 170-171
  7. ↑ ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945” Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 182
  8. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  9. ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2014r. Stan w dniu 30.VI.2014 r. GUS 2014, s. 98.
  10. ↑ Pasłęk polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.
  11. ↑ Orgel der Pfarrkirche St. Bartholomäus / Organy kościoła parafialnego pw. św. Bartłomieja. Baltisches Orgel Centrum. [dostęp 2014-05-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-07)].
  12. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-19].
  13. ↑ Zespół Szkół w Pasłęku [online], zspaslek.edu.pl [dostęp 2017-11-25].
  14. ↑ Bursztynowa komnata. paslek.pl. [dostęp 2013-03-04].
  15. ↑ Uroczysty pokaz "Wielkiego Szu" • PISF. Polski Instytut Sztuki Filmowej [online], www.pisf.pl, 17 września 2014 [dostęp 2019-04-02], Cytat: Mieszkałem przez pewien czas w małym miasteczku - Pasłęku i tam było dwóch oszustów, do których przyjeżdżali najwięksi kozacy z Polski i z nimi przegrywali. Zaprzyjaźniłem się z nimi, co dało mi możliwość obserwowania ich w akcji - wspominał scenarzysta, Jan Purzycki. (pol.).
  16. ↑ Jerzy P., Wielki Szu w Pasłęku [online], www.glospasleka.pl, 4 sierpnia 2015 [dostęp 2019-04-02] (pol.).
  17. ↑ Rothenburg Wschodu
  18. ↑ niem. Ostpreußische Rothenburg (Wschodniopruski Rothenburg)
  19. ↑ Mirosław Zdulski, Źródła do dziejów kopalnictwa uranowego w Polsce, Wydawn. DiG, styczeń 2000, s. 74, ISBN 978-83-7181-139-5 [dostęp 2019-04-02] (pol.).
  20. ↑ Moda na sport. . [dostęp 2012-04-17]. 
  21. ↑ Współpraca z zagranicą - Urząd Miejski w Pasłęku [online], paslek-um.bip-wm.pl [dostęp 2019-04-02].

Bibliografia

  • Władysław Rusiński: Osady tzw. „olędrów” w dawnym województwie poznańskim. Kraków: 1947.
  • Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 46-48
  • Długokęcki Wiesław, Pasłęk jako ośrodek administracyjny i gospodarczy zakonu krzyżackiego, [w:] Pasłęk, 1997, s. 267–272.
  • Długokęcki Wiesław, Dzieje miasta Pasłęka w latach 1297–1454, [w:] Pasłęk, 1997, s. 255–266.
  • Długokęcki Wiesław, Dzieje polityczne Pasłęka w okresie Związku Pruskiego i wojny trzynastoletniej, [w:] Pasłęk, 1997, s. 273–27
  • ZABYTKOWY PASŁĘK

Linki zewnętrzne

Miasta województwa warmińsko-mazurskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa warmińsko-mazurskiego

Gmina Pasłęk
Wsie
Kolonie
Osady
Przysiółek
Osady leśne
Integralne cz.
miejscowości
Nieofic. cz. wsi

Powiat elbląski
Miasta
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat pasłęcki (1945–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pasłęk&oldid=57826390”