Wincenty Aleksander Gosiewski

Wincenty Korwin Gosiewski
Rodzina	Gosiewski
Data i miejsce urodzenia	ok. 1620 ; Wołczyn
Data i miejsce śmierci	29 listopada 1662 ; k. Ostryny
Ojciec	Aleksander Korwin Gosiewski
Matka	Ewa Pac
Dzieci	Bogusław Korwin Gosiewski, Zofia, Teresa

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 4 sie 2014, była oparta na tej wersji.

Wincenty Aleksander Korwin Gosiewski herbu Ślepowron (ur. ok. 1620 w Wołczynie, zm. 29 listopada 1662 pod Ostryną^[a]) – hetman polny litewski od 1654, podskarbi wielki litewski i pisarz wielki litewski od 1652, generał artylerii litewskiej od 1651, stolnik wielki litewski od 1646.

Życiorys

Po ojcu starosta puński i markowski, po bracie Krzysztofie również starosta wieliski. Marszałek Sejmu zwyczajnego w Warszawie 21-24 grudnia 1650. Polski dowódca wojskowy oraz dyplomata.

Pochodził ze szlacheckiej rodziny Gosiewskich, z linii pieczętującej się herbem Ślepowron. Syn Aleksandra Gosiewskiego, wojewody smoleńskiego. Żonaty z Magdaleną z Konopackich, kasztelanką elbląską.

Ukończył studia na Akademii Wileńskiej, studiował także w Wiedniu, w Padwie oraz w Rzymie.

Po powrocie do kraju został mianowany przez Władysława IV stolnikiem litewskim; pełniąc ten urząd podpisał dokument elekcyjny Jana Kazimierza.

Służbę wojskową rozpoczął jako dowódca pułku jazdy walcząc w 1648 pod dowództwem hetmana polnego litewskiego Janusza Radziwiłła. W lipcu 1649 jako zastępca naczelnego wodza Janusza Radziwiłła miał swój poważny udział w rozbiciu wojsk kozackich w bitwie pod Łojowem. Już jako generał artylerii litewskiej w 1651 w bitwie pod Czarnobylem pobił wojska kozackie dowodzone przez pułkowników Antonowa i Adamowicza. Uczestniczył jako komisarz w rokowaniach pokojowych, które doprowadziły do ugody białocerkiewskiej.

W 1654 otrzymał buławę hetmana polnego litewskiego po Januszu Radziwille, który mianowany został wówczas hetmanem wielkim litewskim.

Podczas potopu szwedzkiego odegrał niebagatelną rolę polityczną i wojskową. W 1655 w Kiejdanach podpisał wprawdzie akt uznania króla Karola X Gustawa, jednakże już wkrótce wystąpił przeciw układom kiejdańskim i podjął działania, których celem było uzyskanie pomocy strony rosyjskiej. Pomimo nadzoru zdołał nawiązać kontakt z rosyjskim dyplomatą Wasylem Licharowem^[1]. Uwięziony przez Janusza Radziwiłła został osadzony w Kiejdanach, skąd jako więzień stanu przewieziony został następnie do Królewca. Będąc w niewoli nakłaniał Karola Gustawa do ataku na Rosję i zdołał uzyskać od niego pisemne potwierdzenie takiego zamiaru, które po odzyskaniu wolności przekazał carowi Aleksemu^[1]. Wiosną 1656 uciekł z niewoli na Litwę gdzie w krótkim czasie, własnym kosztem, zorganizował kilka chorągwi. Walcząc z siłami szwedzkimi dotarł aż pod Warszawę, gdzie jako jeden z komisarzy królewskich nadzorował przejęcie stolicy. Uczestniczył w oblężeniu Tykocina oraz w bitwie, po której wojska szwedzkie ponownie zajęły Warszawę. Następnie na rozkaz króla przeniósł się ze swoimi chorągwiami na teren Prus Książęcych i Litwy. 8 października 1656 pod Prostkami doszczętnie rozbił wojska brandenburskie i szwedzkie, biorąc do niewoli księcia Bogusława Radziwiłła. Bitwa ta została opisana przez Henryka Sienkiewicza w powieści Potop. Kolejna bitwa stoczona pod jego dowództwem 22 października 1656 pod Filipowem zakończyła się jednak zwycięstwem wojsk dowodzonych przez feldmarszałka Gustawa Ottona Stenbocka; w bitewnym zamieszaniu udało się zbiec księciu Radziwiłłowi. W listopadzie 1656 w Wierzbowie zawarł rozejm z elektorem brandenburskim Fryderykiem Wilhelmem, po czym jako komisarz królewski doprowadził w 1657 do zawieszenia broni, a następnie do zawarcia traktatów welawsko-bydgoskich. W 1658 walczył ze Szwedami na terenach Inflant i Żmudzi.

W 1658 uczestniczył w delegacji skierowanej przez króla na rokowania z Rosją. Pobity pod Werkami dostał się do niewoli, w której przebywał blisko cztery lata. Zwolniony z niewoli moskiewskiej został w 1662. Jako rekompensatę za doznane krzywdy otrzymał Kiejdany.

Był zwolennikiem silnej i scentralizowanej władzy królewskiej; popierał koncepcję wyboru następcy tronu jeszcze za życia króla (elekcja vivente rege). Na polecenie króla dążył do rozwiązania Związku Braterskiego, który powstał po wypowiedzeniu posłuszeństwa królowi przez część długo nieopłacanego wojska. W lipcu 1662 udał się do Wilna w na rozmowy ze zbuntowanymi oddziałami wojska litewskiego. Został tam podstępnie pojmany przez Konstantego Kotowskiego, wicemarszałka związku, który w ten sposób zamierzał zapobiec porozumieniu, mogącemu w efekcie spowodować rozwiązanie konfederacji. Został zamordowany 29 listopada 1662 w pobliżu Ostryny (prawdopodobnie w Kobrowcach^[2]). Sprawcy mordu skazani zostali na karę śmierci.

Potomstwo

Dziećmi hetmana W. Gosiewskiego i Magdaleny Konopackiej byli:

Bogusław – kantor wileński, sufragan białoruski, biskup smoleński, nie miał dzieci, zm. 1744 r.,
Teresa – wyszła za mąż: 1. za Józefa Bogusława Słuszkę, hetmana polnego litewskiego, kasztelana wileńskiego, 2. za Kazimierza Jana Sapiehę, wojewodę wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego. Z obu małżeństw córka Teresa nie doczekała się potomstwa,
Zofia – wyszła za mąż za Aleksandra Przyjemskiego, podstolego koronnego.

Po śmierci W. Gosiewskiego wdowa po nim wyszła za mąż za księcia Janusza Karola Czartoryskiego, podkomorzego krakowskiego.

↑ Często podawana jest Ostrynia, w rzeczywistości miejscowość leżąca na Ukrainie, wówczas w województwie ruskim.

Bibliografia

Paweł Jasienica: Rzeczpospolita Obojga Narodów. Calamitatis Regnum. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986. ISBN 83-06-01093-0.

Linki zewnętrzne

Zobacz też

[CITEREFJasienica1986120-2] Jasienica 1986 ↓, s. 120.

[3] Antoni Grzymała-Przybytko, Krótki przewodnik turystyczny po powiatach lidzkim i szczuczyńskim, Lida 1936

[1] Często podawana jest Ostrynia, w rzeczywistości miejscowość leżąca na Ukrainie, wówczas w województwie ruskim.

[a]

[1]

[2]