Władysław III Warneńczyk: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Wojna z Turcją: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
→Król Węgier: drobne merytoryczne |
||
| Linia 68: | Linia 68: | ||
== Król Węgier == |
== Król Węgier == |
||
Pomimo że wdowa po Albrechcie była w ciąży, w [[1440]] r. Władysław III został wybrany przez |
Pomimo że wdowa po Albrechcie była w ciąży, w [[1440]] r. Władysław III został wybrany przez sejm węgierski na króla [[Węgry|Węgier]], liczących na pomoc Polski w obronie przed zagrażającym im bezpośrednio pochodem [[islam]]skiej [[Imperium Osmańskie|Turcji]]. W tym samym roku Władysław opuścił Polskę i wyruszył na Węgry, gdzie został koronowany [[17 lipca]] w [[Katedra Panny Marii w Székesfehérvár|katedrze]] w [[Székesfehérvár|Białogrodzie Królewskim]]<ref>[http://dziedzictwo.polska.pl/katalog/skarb,Potwierdzenie_przez_sejm_wegierski_koronacji_Wladyslawa_Warnenczyka_na_krola_Wegier_z_dnia_17_VII_1440_roku,gid,175835,cid,4115.htm?body=desc Potwierdzenie przez sejm węgierski koronacji Władysława Warneńczyka na króla Węgier z dnia 17 VII 1440 roku].</ref>. W Polsce nieobecnego króla zastąpili dwaj namiestnicy, którzy wkrótce popadli w konflikt, co sprawiło, że państwu groził poważny kryzys. |
||
W związku z tym, że [[Elżbieta Luksemburska (1409-1442)|Elżbieta]] – wdowa po zmarłym władcy czeskim i węgierskim, [[Albrecht II Habsburg|Albrechcie II]] urodziła syna [[Władysław Pogrobowiec|Władysława Pogrobowca]], którego chciała osadzić na tronie, pomiędzy jej stronnictwem a stronnictwem Władysława Warneńczyka rozgorzał dwuletni konflikt zakończony dopiero w sierpniu 1442 roku. Zwaśnione strony pogodził papież [[Eugeniusz IV]], który również przedstawił Władysławowi III plan powstrzymania potęgi tureckiej. |
|||
W związku z tym, że [[Elżbieta Luksemburska (1409-1442)|Elżbieta]] – wdowa po zmarłym władcy czeskim i węgierskim, [[Albrecht II Habsburg|Albrechcie II]] urodziła syna [[Władysław Pogrobowiec|Władysława Pogrobowca]], którego chciała osadzić na tronie, pomiędzy jej stronnictwem a stronnictwem Władysława Warneńczyka rozgorzał dwuletnia wojna domowa. Elżbieta zbiegła uciekła do Austrii, a na obrońcę praw swojego syna wyznaczyła Jana Jiskre, który na czele 5 tys. wojsk zawładnął północną i zachodnią częścią dzisiejszej Słowacji. W grudniu 1440 roku Władysław odnosi zwycięstwo pod Battaszék, a w lutym 1441 zdobywa Ostrzyhom. W tym samym miesiącu [[Jan Jiskra]] (dowódca wojsk Elżbiety) rozbija siły królewskie pod Samoborem i Koszycami. W dniu 19 sierpnia 1441 Władysław zawiera ugodę z Fryderykiem i [[Ulryk II Cylejski|Ulrykiem Cilly]] - dotychczasowymi stronnikami Elżbiety. Jesienią 1441 roku wojskom królewskim nie udaje się zdobyć Koszyc, a dodatkowo 15 października wojska Elżbiety zdobywają Kieżmark. Z kolei oddziałom królewskim udaje się obronić Tyrnawę. Wojna kończy się 15 grudnia 1442 roku układem pokojowym w Györ. Zwaśnione strony pogodził papież [[Eugeniusz IV]], który również przedstawił Władysławowi III plan powstrzymania potęgi tureckiej. |
|||
== Wojna z Turcją == |
== Wojna z Turcją == |
||
Wersja z 17:51, 10 mar 2016
| |
 Uwaga! Nieoparta na źródłach historycznych, współczesna (2010) rekonstrukcja herbu Władysława Warneńczyka o charakterze autorskiej fantazji![a] | |
| Król Polski | |
| Okres |
od 25 lipca 1434 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Król Węgier i Chorwacji | |
| Okres |
od 15 maja 1440 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci |
10 listopada 1444 |
| Ojciec | |
| Matka | |
.jpg)
Władysław III Warneńczyk (ur. 31 października 1424 w Krakowie, zm. 10 listopada 1444 pod Warną) – król Polski, król Węgier jako Władysław I (I. Ulászló) od 1440, starszy syn Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej. Na tronie Litwy Władysław nie zasiadł, choć formalnie tytułował się najwyższym księciem litewskim.
Tytuł królewski
Wladislaus, Dei gracia rex Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie, Rascie, Bulgarie, Sclavonie, nec non terrarum Cracovie, Sandomirie, Lancicie, Syradie, Cuyavie, Lythuanie princeps suppremus, Pomeranie, Russieque dominus et heres etc.
Tłumaczenie: Władysław z Bożej Łaski król Polski, Węgier, Dalmacji, Chorwacji, Raszki, Bułgarii, Slawonii, ziemi krakowskiej, sandomierskiej, łęczyckiej, sieradzkiej, Kujaw, najwyższy książę Litwy, pan i dziedzic Pomorza i Rusi etc.
Aż do XIX w. Władysław III powszechnie nazywany był Władysławem Jagiellończykiem.
Rządy Rady Opiekuńczej
Po śmierci Władysława II Jagiełły (1386-1434), królem został jego najstarszy syn Władysław III. Mimo poważnego oporu możnych, który ujawnili swoje obiekcje w czasie zjazdu w Opatowie, biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki przeforsował jego kandydaturę i w dniu 25 lipca 1434 roku, Władysław został w katedrze wawelskiej koronowany na króla Polski przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski Wojciecha Jastrzębca. Ponieważ w chwili wstąpienia na tron Władysław miał zaledwie 10 lat, przez kilka lat w jego imieniu rządy sprawowała Rada Opiekuńcza i regent, którym był kardynał Zbigniew Oleśnicki. Biskup szybko zajął dominującą pozycję w Radzie Opiekuńczej i to on faktycznie w latach małoletnich króla decydował o polityce wewnętrznej i zagranicznej, co wzbudzało sprzeciw niektórych możnych związanych z kręgiem królowej wdowy Zofii Holszańskiej.
W momencie wstąpienia na tron, toczyła się wojna polsko-krzyżacka, którą zakończył w 1435 pokój w Brześciu Kujawskim.
Po śmierci cesarza Zygmunta Luksemburskiego w 1437 roku, biskup Oleśnicki rozpoczął rokowania z jego dziedzicem królem czeskim Albrechtem II Habsburgiem w celu zapewnienia Władysławowi sukcesji na Węgrzech. W tym czasie prohusycka opozycja czeska, która nie uznawała Albrechta za swojego króla, zaproponowała Oleśnickiemu żeby Władysław objął tron czeski. Biskup Oleśnicki wrogo nastawiony do ruchu husyckiego odmówił, co doprowadziło do konfrontacji ze skupioną wokół królowej Zofii Holszańskiej opozycją zwalczającą Oleśnickiego. Wobec tego w 1438 roku Czesi kierowani przez arcybiskupa Jana z Rokycan, w kwietniu 1438 przeprowadzili elekcję w Kutnej Horze i wybrali na króla Kazimierza Jagiellończyka, brata króla Władysława III. Albrecht jednak zajął Pragę i w czerwcu koronował się na króla. Polacy zdobyli kilka miast, jednak musieli wycofać się pod naporem przeważających sił Habsburga i zamknąć się w husyckiej twierdzy Tabor, a w listopadzie pokonał polskie siły pod Żelenicami.
W 1439 roku w Nowym Mieście Korczynie zawiązała się konfederacja pod dowództwem Spytka z Melsztyna, możnowładcy z Małopolski. Dążyła ona do zmarginalizowania wpływów Zbigniewa Oleśnickiego, któremu konfederaci zarzucali ograniczanie dostępu do urzędów[1]. Wojna domowa została zakończona dzięki zdecydowanej postawie biskupa Oleśnickiego i porozumieniu z królową Zofią, która zgodziła się na kompromis i wycofała poparcie dla Spytka. Opuszczone przez stronników królowej wojska konfederatów zostały pokonane w bitwie pod Grotnikami, a Spytko, odnosząc śmiertelne rany, zginął.
W tym samym roku zmarł Albrecht Habsburg co zwolniło trony Węgier i Czech.
Król Węgier
Pomimo że wdowa po Albrechcie była w ciąży, w 1440 r. Władysław III został wybrany przez sejm węgierski na króla Węgier, liczących na pomoc Polski w obronie przed zagrażającym im bezpośrednio pochodem islamskiej Turcji. W tym samym roku Władysław opuścił Polskę i wyruszył na Węgry, gdzie został koronowany 17 lipca w katedrze w Białogrodzie Królewskim[2]. W Polsce nieobecnego króla zastąpili dwaj namiestnicy, którzy wkrótce popadli w konflikt, co sprawiło, że państwu groził poważny kryzys.
W związku z tym, że Elżbieta – wdowa po zmarłym władcy czeskim i węgierskim, Albrechcie II urodziła syna Władysława Pogrobowca, którego chciała osadzić na tronie, pomiędzy jej stronnictwem a stronnictwem Władysława Warneńczyka rozgorzał dwuletnia wojna domowa. Elżbieta zbiegła uciekła do Austrii, a na obrońcę praw swojego syna wyznaczyła Jana Jiskre, który na czele 5 tys. wojsk zawładnął północną i zachodnią częścią dzisiejszej Słowacji. W grudniu 1440 roku Władysław odnosi zwycięstwo pod Battaszék, a w lutym 1441 zdobywa Ostrzyhom. W tym samym miesiącu Jan Jiskra (dowódca wojsk Elżbiety) rozbija siły królewskie pod Samoborem i Koszycami. W dniu 19 sierpnia 1441 Władysław zawiera ugodę z Fryderykiem i Ulrykiem Cilly - dotychczasowymi stronnikami Elżbiety. Jesienią 1441 roku wojskom królewskim nie udaje się zdobyć Koszyc, a dodatkowo 15 października wojska Elżbiety zdobywają Kieżmark. Z kolei oddziałom królewskim udaje się obronić Tyrnawę. Wojna kończy się 15 grudnia 1442 roku układem pokojowym w Györ. Zwaśnione strony pogodził papież Eugeniusz IV, który również przedstawił Władysławowi III plan powstrzymania potęgi tureckiej.
Wojna z Turcją
Przygotowując się do wojny król Władysław zaczął na wielką skalę zastawiać dobra królewskie i zadłużać się u możnych. Po zgromadzeniu odpowiednich środków w październiku 1443 roku rozpoczął zbrojną wyprawę przeciwko Turcji. Do pierwszego poważnego starcia dochodzi 3 listopada 1443 roku pod Aleksinac, gdzie Władysław odnosi zwycięstwo. W dniu 1 grudnia 1443 roku Władysław II zajął i spalił Sofię, a 12 grudnia rozbił siły tureckie pod Zlatnicą. Po braku powodzenia w przełamaniu tureckich pozycji obronnych pod Zlatnicą w dniu 15 grudnia, następnego dnia wojska chrześcijańskie rozpoczęły odwrót w kierunku Melstnicy, gdzie 24 grudnia odniosły kolejne zwycięstwo nad wrogiem. W dniu 2 stycznia Władysław II pokonał wojska tureckie w wąwozie Kunowica. Kampania ta doprowadziła do podpisania 12 czerwca 1444 roku 10-letniego rozejmu w Segedynie, w którym sułtan Murad II zobowiązał się do opuszczenia Serbii oraz wydania Węgrom i Serbom 24 zamków naddunajskich.
Jednak za usilną namową legata papieskiego Juliana Cesariniego (obiecał on pomoc floty burgundzkiej i weneckiej, co okazało się obietnicą bez pokrycia) dwudziestoletni król 4 sierpnia zerwał rozejm, po czym we wrześniu poprowadził w kierunku tureckiego Edirne źle przygotowaną krucjatę chrześcijańską, złożoną z ok. 25 tys. wojsk węgiersko-polsko-wołoskich. W tym samym miesiącu Władysław II zdobył Widyń, w październiku Szumen, a 6 listopada Prowadię[3]. Jednakże flota wenecka została przekupiona przez Turków i nie zapobiegła ich przeprawie przez Bosfor, a także nie popłynęła na północ w celu wsparcia działań króla. Na wiadomość o tym oraz o przewadze liczebnej wroga, Władysław II postanowił zawrócić, jednak jego armia została zablokowana przez Turków i doszło do bitwy, która skończyła się klęską armii sojuszniczej i śmiercią Władysława III 10 listopada w bitwie pod Warną nad Morzem Czarnym.
Według niektórych relacji, głowę polskiego króla sułtan turecki przechowywał potem, jako trofeum wojenne, w garnku z miodem[4] przez wiele lat. Nigdy nie odnaleziono ciała monarchy (mimo że nawet odarte z odzieży było łatwe do rozpoznania, bowiem Warneńczyk miał 6 palców u jednej ze stóp), dlatego szerzyły się opowieści o jego cudownym ocaleniu, które spowodowały zwlekanie z koronacją przez Kazimierza Jagiellończyka.
Władysław III nie był żonaty oraz nie miał dzieci.
Po trzyletnim bezkrólewiu po śmierci Władysława Warneńczyka koronę królewską przejął jego młodszy brat, wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk (1447-1492). Długi okres oczekiwania Kazimierza z koronacją wynikał z konfliktu pomiędzy wielkim księciem i polskimi możnowładcami o układ sił politycznych w państwie a pretekstem do oddalania rozstrzygnięć i koronacji były utrzymujące się pogłoski o przeżyciu przez Władysława bitwy[5][6], teoria ta była popularna wśród mieszkańców różnych państw przez długi okres po śmierci króla, a wynikała z tego, że nigdy nie odnaleziono ciała Władysława. Dało to podstawę do licznych wersji historii, mówiących o ucieczce króla, który chciał odpokutować zerwanie przez siebie 10-letniego zawieszenia broni, wynegocjowanego z Turkami w Segedynie[7]. Istnieją różne legendy, mówiące o przebywaniu Warneńczyka w różnych miejscach Europy, m.in. w Santiago de Compostela czy na Maderze. Istnieli także oszuści podający się za zmarłego króla, jak na przykład Jan z Wilczyny[8]. Obecnie większość historyków odrzuca możliwość przeżycia przez króla bitwy, powołując się na zapis Chodży Effendiego o przesłaniu sułtanowi odciętej głowy królewskiej. Oto śmierć króla zgodnie z tą relacją:
janczar imieniem Kodża Chazer dzielnym natarciem ranił mu konia, zwalił na ziemię wychowańca piekła, uciął nikczemną głowę i, przynosząc ją padyszachowi, pochwały, względy i hojną nagrodę osiągnął. Głowa nieszczęsnego króla posłaną została do Brussy, przedtem stolicy państwa, aby na widok pospolitego ludu była tam wystawiona. Dla zachowania od zepsucia w miodzie była zatopiona.
Po klęsce pod Warną Europa nie chciała uwierzyć w śmierć Władysława. Wysłano między innymi wysłannika z Wenecji, któremu w Stambule okazano zakonserwowaną głowę męską. Miała ona jednak jasne kędziory, a król był ciemnowłosy[9]. Mimo poszukiwań, ciała króla nie odnaleziono.
Legenda portugalska głosi, iż król przeżył bitwę pod Warną, by następnie pod mianem Henrique Alemao (Henryk Niemiec, zwany także O Principe Polako – Książę Polak) – rycerza św. Katarzyny z góry Synaj – osiąść w posiadłości Madalena do Mar na portugalskiej Maderze, którą miał mu podarować książę Henryk Żeglarz. Tam miał się ożenić, doczekać syna i zginąć na morzu w wieku ponad 40 lat[10]. Rozwinięciem tej legendy jest twierdzenie, że jego syn, którego miał z zaślubioną na Maderze szlachcianką Eanes João dos Reis Gomes, to Krzysztof Kolumb[11][12].
Pamięć o królu
W 1935 roku powstał w Warnie pomnik–mauzoleum (właściwie cenotaf) Władysława Warneńczyka, wzniesiony na jednym z kurhanów ponad polem warneńskiej bitwy, które jest do dziś bardzo często odwiedzane przez turystów.
Na jego cześć nazwę nosił (nieistniejący już) jeden z bułgarskich klubów piłkarskich, Władysław Warna, będącym pierwszym zdobywcą tytułu mistrza Bułgarii.
Jego imieniem została także nazwana jedna z głównych ulic w Warnie.
Genealogia
| Olgierd ur. ok. 1296 zm. maj 1377 |
Julianna twerska ur. w lub po 1320 zm. wiosna 1392 |
Andrzej Holszański | Aleksandra Drucka zm. 1426 | ||||||||||
| Władysław II Jagiełło ur. ok. 1362 zm. 1 VI 1434 |
Zofia Holszańska ur. ok. 1405 zm. 21 IX 1461 |
||||||||||||
| Władysław III Warneńczyk ur. 31 X 1424 zm. 10 XI 1444 |
|||||||||
Zobacz też
- ↑ Herby zaczęto nakładać na płaszcze od końca XVI wieku. Obie tarcze, główna i sercowa, przypominają kształtem francuską tarczę współczesną, używaną od XIX w.
- ↑ http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/plain-content?id=202.
- ↑ Potwierdzenie przez sejm węgierski koronacji Władysława Warneńczyka na króla Węgier z dnia 17 VII 1440 roku.
- ↑ http://www.poczet.com/warnenczyk.htm
- ↑ Praca zbiorowa: Dynastie – Jagiellonowie. Wyd. I. Warszawa: Agora S.A., 2010, s. 29. ISBN 978-83-268-0081-8.
- ↑ Mariusz Trąba, Lech Bielski, Władcy i królowie Polski, wyd. Reader’s Digest, Warszawa, 2005.
- ↑ Biber T., Leszczyński M., Leszczyńska A., Poczet władców Polski, wyd. Roszak, Raniowski i Spółka.
- ↑ L. Kielanowski, s. 42.
- ↑ Król Warneńczyk żył jeszcze długo na ciepłej Maderze.
- ↑ L. Kielanowski, s. 19.
- ↑ Tak m.in. Joao Reis Gomes (1941), Joao C.D.Nacimento (1934), Conego Homen (1934), Alberto Artur Sarmento (1953) i in.
- ↑ Manuel da Silva Rosa, Kolumb. Historia Nieznana. Dom Wydawniczy Rebis, 2012.
- ↑ „Kolumb. Historia nieznana”, Manuel Rosa. Kolumb, syn Władysława.
Bibliografia
- Filipa Kallimacha Historia o królu Władysławie, tłum. Anna Komornicka, [w:] By czas nie zaćmił i niepamięć. Wybór kronik średniowiecznych, oprac. Antonina Jelicz, PIW, Warszawa 1975.
- Leopold Kielanowski, Odyseja Władysława Warneńczyka, Oficyna Poetów i Malarzy, Londyn 1991, ISBN 0-948668-19-9.
- Zbigniew Święch, Ostatni krzyżowiec Europy. Oddychający sarkofag Warneńczyka?, Wydawnictwo Wawelskie, Kraków 1995, ISBN 83-85347-09-7.
- Paweł Jasienica, Polska Jagiellonów, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983, ISBN 83-06-00305-5.
| Książęta Węgier |
| ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Królowie Węgier |
|
