Przejdź do zawartości

Szamotuły: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Zabytki: drobne redakcyjne
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Zobacz też: drobne merytoryczne
Linia 172: Linia 172:
* [[Parafia Matki Bożej Pocieszenia i św. Stanisława Biskupa w Szamotułach]]
* [[Parafia Matki Bożej Pocieszenia i św. Stanisława Biskupa w Szamotułach]]
* [[Cmentarz żydowski w Szamotułach]]
* [[Cmentarz żydowski w Szamotułach]]

== Bibliografia ==
* Munch H. ''Geneza rozplanowania miast wielkopolskich XIII i XIV w.'', Kraków, 1946
* Gomolec L. ''Szamotuły, gród Halszki'', Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, z. 2, 1958
* Jakimowicz T. ''Architektura 1500-1630, [w.] Dzieje Wielkopolski'', T. 1. Do roku 1793. Red. J. Topolski. Poznań, 1969
* Jakimowicz T. ''Wyniki wstępnych prac badawczych na zamku w Szamotułach'', KAU,18; z. 2, s. 167-176., 1973
* Gałka W. ''Z badań nad rozwojem ośrodka miejskiego w Szamotułach do końca XV w.'', Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, t. 15(30), z. 2, 1983
* Stiller J. ''Zamek w Szamotułach. Historia architektoniczno-budowlana'', Maszynopis, 1996
* Krause E. ''Badania archeologiczne na zamku Górków w Szamotułach w latach 1973 oraz 1981-1983'', [w.] Badania archeologiczne na Ziemi Szamotulskiej. Poznań, 2002


{{Przypisy}}
{{Przypisy}}

Wersja z 10:22, 9 sie 2011

{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]]
{{{opis zdjęcia}}}
Herb [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]]
[[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo {{{państwo}}}
Zarządzający

burmistrz

Powierzchnia

10,07 km²

Wysokość

115 m n.p.m.

Populacja (2010)
• liczba ludności
• gęstość


{{{liczba ludności}}}
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Nr kierunkowy

{{{numer kierunkowy}}}

Kod pocztowy

{{{kod pocztowy}}}

Tablice rejestracyjne

{{{tablice rejestracyjne}}}

Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Szamotuły (niem. Samter) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie szamotulskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Szamotuły. Położone nad rzeką Samą, na Pojezierzu Wielkopolskim, ok. 35 km na północny zachód od Poznania.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 18 878 mieszkańców[2].

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 10,07 km²[3].

Miasto jest położone w dorzeczu dolnej Warty, nad rzeką Samą, w północnej części Pojezierza Poznańskiego.

Szamotuły znajdują się na wysokości 115 m n.p.m.[potrzebny przypis]

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego. Leży ok. 35 km na północny zachód od Poznania.

Historia

Rynek w Szamotułach
Szamotulska Kolegiata
Baszta Halszki
  • XI wiek – Początki osady należącej do rodu Szamotulskich herbu Nałęcz. Powstała ona z czterech odrębnych ośrodków: najstarszego, grodziska Osówka, położonego 1 km na południe od rynku, osady targowej Stare Szamotuły leżącej ok. 2,5 km na północ od dzisiejszego centrum tzw. Nowych Szamotuł, które obejmowały obszar dzisiejszego śródmieścia, oraz grodu Świdlin-Ostrówek położonego na prawym brzegu Samy.
  • 1231 – pierwsze wzmianki o osadzie zwanej później Starymi Szamotułami,
  • do 1257 – Stare Szamotuły osadą targową,
  • 1284 – pierwsze wzmianki o Nowych Szamotułach, osadzie prywatnej Świdów-Szamotulskich,
  • 1284 – prawo do odbywania targów,
  • 1306 – powstanie parafii św. Stanisława,
  • 1306 – zniszczenie Starych Szamotuł w wyniku wojny domowej,
  • 1352 – wzmianka o osadzie obronnej Świdlin-Ostrówek,
  • 1381 – wzmianka o murowanym zamku Świdów-Szamotulskich w Świdlinie-Ostrówku,
  • 1383 – Nowe Szamotuły określone mianem miasta,
  • 1382-1385 – Wojna pomiędzy rodami Grzymalitów i Nałęczów. Szamotuły wraz z okolicą były częstym obiektem ataków i zostały mocno zniszczone. Stare Szamotuły zostały spalone,
  • 1420 – nadanie praw miejskich przez Władysława Jagiełłę,
  • 1423-1431 – Wzniesienie murowanej świątyni w stylu gotyckim na miejscu starego drewnianego kościoła pw. św. Stanisława,
  • 1445 – utworzenie szkoły parafialnej,
  • początek XV w. – podział miasta między Świdwów-Szamotulskich i Górków,
  • 1551 – powstanie pierwszej drukarni w regionie wielkopolskim
  • II poł. XVI w. – budowa drugiego zamku przez Górków,
  • XVI w. – ośrodek reformacji,
  • XVI i I poł. XVII w. – rozkwit miasta; osadnictwo niemieckie, szkockie, żydowskie,
  • 1682-1685 – na miejscu zamku w Świdlinie powstaje klasztor oo. franciszkanów reformowanych,
  • poł. XVII-XVIII w. powolny upadek,
  • 1793-1919 – zabór pruski,
  • od 1815 – Szamotuły znajdują się w obrębie Wielkiego Księstwa Poznańskiego
  • 1818-1975 – siedziba powiatu (przywróconego w 1999 r.),
  • 1818-1919 i 1939-1945 – urzędowa nazwa niemiecka Samter,
  • pocz. XIX w. – ostatnia wzmianka o Starych Szamotułach,
  • 1841 – powstanie Towarzystwa Zbieraczów Starożytności Krajowych. Uznawane za pierwsze w Polsce towarzystwo archeologiczne.
  • od 1848 – linia kolejowa Poznań-Szczecin,
  • przełom XIX/XX w. – powstanie cukrowni, olejarni, meblarni i młynów,
  • 1918-1919 – ośrodek powstania wielkopolskiego.
  • 13 marca 2007 – odnalezienie ruin XIII-wiecznego miasta tzw. Starych Szamotuł podczas prac archeologicznych 3 km na północ od Szamotuł w okolicach Mutowa. Jest to jedno z nielicznych takich znalezisk w Europie.

Architektura

Zabytki

Lista zabytków chronionych prawem w Szamotułach[4]:

  • historyczny układ urbanistyczny, XIV-XX,
  • kolegiata MB Pocieszenia i św. Stanisława Biskupa, ul. Kapłańska, 1423, 1513-42,
  • zespół klasztorny reformatów (ul. Dworcowa): obejmujący kościół pw. Świętego Krzyża z lat 1675-82, oraz klasztor z 2. połowy XVII wieku,
  • zespół zamkowy:
    • wieża mieszkalna „Baszta Halszki” z XIV w., przebudowana w 1518 i 1869 r.,
    • budynek na podzamczu, tzw. Zamek, koniec XV w., 1518-49, 1869
    • oficyna z końca XVIII
    • park z fragmentami fosy i wałów, (XV) XIX
  • dom przy ul. Braci Czeskich 8, szachulcowy z XIX w.,
  • dom przy Rynku 10, z połowy XIX w.,
  • dom przy Rynku 14, wybudowany po 1826,
  • dom przy pl. Sienkiewicza 23, z 2. połowy XIX,
  • budynek chłodni z lodownią, na terenie d. rzeźni, ul. Wodna 3, 1907,

Pomniki

Stare Szamotuły

Niecałe 3 kilometry na północ od Szamotuł, pod ziemią, znajdują się ruiny miasta z końca XIII w., tzw. Starych Szamotuł założonych przez Tomisława z Szamotuł. Odkrycia tego dokonano po tym gdy archeolog Ryszard Pietrzak poprosił prof. Włodzimierza Rączkowskiego z Instytutu Prahistorii Uniwersytetu im. A.Mickiewicza aby zbadał ten teren za pomocą fotografii lotniczych. Okazało się, że miasto to miało powierzchnię 23 hektarów, wybudowano je wokół rynku na planie czworoboku o długości 75 metrów. Badania prof. Tomasza Herbricha, geofizyka z Instytutu Etnologii i Archeologii PAN wykazały, że układ ulic w późniejszym mieście z XIV w. jest taki sam, jak w odnalezionej osadzie z wieku XIII. Teren ten jest nazwany zespołem archeologicznym Mutowo.

Gospodarka

W mieście dominuje gospodarka rolno-przemysłowa. Wiąże się to z bogatą bazą surowcową w okolicy.[potrzebny przypis] Funkcjonują tutaj zakłady z branży spożywczej, przedsiębiorstwa produkujące na potrzeby rolnictwa oraz wiele mniejszych, prywatnych zakładów przemysłowych. W mieście działa jeden z największych zakładów tłuszczowych w Polsce[potrzebny przypis] – ADM Szamotuły.

Kultura i oświata

Szamotuły posiadają tradycje kulturalno-oświatowe i folklorystyczne. Folklor szamotulski, stroje, tradycje, melodie i przyśpiewki kultywują kapele Łed Szczuczyna, Zespół Folklorystyczny Szamotuły oraz zespół Małe Szamotuły. Miasto jest siedzibą wielu placówek kulturalnych (Szamotulski Ośrodek Kultury, Biblioteka Publiczna, Powiatowa Biblioteka Publiczna, Muzeum-Zamek Górków z bogatą kolekcją ikon, Ognisko Muzyczne).

Sport

W 1649 r. powstało tu Bractwo Kurkowe, w II połowie XIX w. – gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, a w 1922 r. – Szamotulski Klub Sportowy, który pod nazwą Sparta Szamotuły działa do dziś z sekcją piłki nożnej. Klub Sparta wykorzystuje obiekty Szamotulskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (m.in. 2 boiska piłkarskie, płyta treningowa, hala Wacław, basen kąpielowy, kryta pływalnia i korty tenisowe). W Szamotułach ma swą siedzibę szkółka piłkarska MSP Szamotuły. W lipcu 2006 w mieście odbywały się mecze fazy grupowej Mistrzostw Europy U-19 w piłce nożnej. W Szamotułach działają też dziecięcy klub sportowy MKS Szamotuły oraz drużyna seniorów Sparta Szamotuły, które niedawno się połączyły i stanowią jedną całość.

Transport i komunikacja

Szamotuły stanowią węzeł drogowy.

Przez miasto przebiegają drogi wojewódzkie:

Oraz linie kolejowe:

Miasta partnerskie

Lista miasta z którymi władze Szamotuł podpisały umowę o współpracy[6]:

Ludzie związani z Szamotułami

 Osobna strona: Kategoria:Ludzie związani z Szamotułami.

Zobacz też

Bibliografia

  • Munch H. Geneza rozplanowania miast wielkopolskich XIII i XIV w., Kraków, 1946
  • Gomolec L. Szamotuły, gród Halszki, Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, z. 2, 1958
  • Jakimowicz T. Architektura 1500-1630, [w.] Dzieje Wielkopolski, T. 1. Do roku 1793. Red. J. Topolski. Poznań, 1969
  • Jakimowicz T. Wyniki wstępnych prac badawczych na zamku w Szamotułach, KAU,18; z. 2, s. 167-176., 1973
  • Gałka W. Z badań nad rozwojem ośrodka miejskiego w Szamotułach do końca XV w., Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, t. 15(30), z. 2, 1983
  • Stiller J. Zamek w Szamotułach. Historia architektoniczno-budowlana, Maszynopis, 1996
  • Krause E. Badania archeologiczne na zamku Górków w Szamotułach w latach 1973 oraz 1981-1983, [w.] Badania archeologiczne na Ziemi Szamotulskiej. Poznań, 2002
  1. ↑ Szamotuły – Urząd miasta i gminy
  2. ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-06-10. ISSN 1734-6118.
  3. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-08-20. ISSN 1505-5507.
  4. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024.
  5. ↑ Dawny zespół szkół rolniczych to zespół szkół nr 2 http://www.zsnr2-szamotuly.pl/
  6. ↑ Współpraca zagraniczna. Urząd Miasta i Gminy Szamotuły. [dostęp 2011-08-07].

Linki zewnętrzne

Szablon:Linki do map Polski

Miasta województwa wielkopolskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa wielkopolskiego

Gmina Szamotuły
Miasto
Wsie
Kolonie
Osady
Integralne
części wsi

Powiat szamotulski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat szamotulski (1919–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1919–75)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szamotuły&oldid=27567254”