Krajenka
| ||||
 Ratusz przy ul. Jagiełły | ||||
| ||||
| Państwo | ||||
|---|---|---|---|---|
| Województwo | ||||
| Powiat | ||||
| Gmina | ||||
| Prawa miejskie | ||||
| Burmistrz |
Stefan Kitela | |||
| Powierzchnia |
3,76[1] km² | |||
| Wysokość |
101 m n.p.m. | |||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| |||
| Strefa numeracyjna |
+48 67 | |||
| Kod pocztowy |
77-430 | |||
| Tablice rejestracyjne |
PZL | |||
Położenie na mapie gminy Krajenka  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu złotowskiego  | ||||
 53°17′48,92″N 16°59′26,51″E/53,296922 16,990697
| ||||
| TERC (TERYT) |
3031034 | |||
| SIMC |
0966932 | |||
Urząd miejski ul. Szkolna 1777-430 Krajenka | ||||
| Strona internetowa | ||||
Krajenka (niem. Krojanke[3]) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie złotowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Krajenka.
Według danych z 30 czerwca 2016 miasto liczyło 3733 mieszkańców[4].
Krajenka uzyskała lokację miejską w 1420 roku[5].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miasto położone jest nad rzeką Głomią na wysokości 105 m n.p.m., w środkowej części Krajny, w pasie Pojezierza Południowopomorskiego (w tym Pojezierza Krajeńskiego), w odległości 126 km na północ od Poznania.
Przez Krajenkę przebiegają drogi:
- Droga wojewódzka nr 188 (Piła – Człuchów)
- Droga wojewódzka nr 190 (Gniezno – Krajenka)
Ponadto istnieją drogi lokalne do Głubczyna, Buntowa i Tarnówki.
Przez Krajenkę biegnie też linia kolejowa Piła – Tczew. Znajduje się tu stacja kolejowa.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwszymi odnotowanymi właścicielami Krajenki byli Danaborscy. Ten polski ród posiadał liczne dobra na Pałukach i Krajnie. Danaborscy spokrewnieni byli z Piastami śląskimi. W okresie ich władania zostały nadane Krajence prawa miejskie (prawo magdeburskie), które w 1420 roku potwierdził król Władysław Jagiełło. Przywilej ten Krajenka zawdzięczała Andrzejowi Danaborskiemu[6]. W późniejszym okresie tzw. klucz krajeński przechodził na własność: Kościeleckich, Grudzińskich, Działyńskich. W 1746 roku Krajenka przeszła na własność księcia Aleksandra Sułkowskiego. W historii miasta szczególną kartę zapisała jego żona – Anna Sułkowska – fundatorka kościoła pw. św. Mikołaja i św Anny. Zaadaptowała na ten cel należący do niej zamek. W 1774 roku kościół poświęcił kanonik Franciszek Ciżmowski. W 1793 roku Anna Sułkowska sprzedała swoje dobra Fryderykowi von Flotow – szambelanowi króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II. Szambelan króla pruskiego nie cieszył się jednak długo nabytymi dobrami. Jego kłopoty finansowe sprawiły bowiem, że w 1800 roku na licytacji dobra krajeńskie kupił Jakub Komierowski z Komierowa koło Sępólna Krajeńskiego. Brał on udział w wielu polskich zrywach niepodległościowych. Życie zakończył bohaterską śmiercią 13 stycznia 1807 roku, kiedy to na skutek ran odniesionych podczas walki z Prusakami pod wsią Ostrowite, skonał w Nowem nad Wisłą. Pochowany został w podziemiach tamtejszego kościoła farnego pw. św. Mateusza.
Po I rozbiorze Polski Krajenka znalazła się w granicach Prus. Jakub Komierowski – ostatni polski właściciel Krajenki, pozostawił po swojej śmierci liczne zadłużenia, które doprowadziły do zajęcia dóbr krajeńskich przez żydowskiego bankiera – Lepmanna Meyera Wulffa z Berlina. Jego spadkobiercysprzedali je w 1839 roku królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi III, a to z kolei skutkowało tym, że przez następne dziesięciolecia dobra krajeńskie stały się domeną członków rodziny pruskiego domu panującego. Mowa o następujących przedstawicielach rodu Hohenzollern: Wilhelmie III, Karolu, Fryderyku Karolu oraz Fryderyku Leopoldzie, który zmarł prawdopodobnie 13 września 1931 roku w Krajence. Niektóre źródła podają jako miejsce jego śmierci Kujań.
Pożary, epidemie trawiły kilkukrotnie miasto. Największy pożar miał miejsce w 1788 roku, kiedy wypaleniu uległo całe miasto. Krajenka rozwinęła się w XVIII i XIX wieku. Organizowane były tutaj 4 jarmarki rocznie, rozwijało się rzemiosło. W XIX wieku przeprowadzono linie kolejową przez miasto. W 1773 Krajenkę zamieszkiwało 905 mieszkańców, w 1910 ponad 3400 osób. Od 9 sierpnia 1931 r. do maja 1932 r. na terenie Krajenki funkcjonowała polska szkoła. Rodzice uczniów byli szykanowani przez Niemców. M.in. wywierano na nich presję ekonomiczną, grożąc zwolnieniami z pracy w przypadku dalszego posyłania dzieci do polskiej szkoły. Szykany dotykały również nauczycieli. W lutym 1932 kierownik szkoły Franciszek Gliszewski został pozbawiony prawa nauczania i wydalony do Polski. Funkcję po nim przejął Bolesław Jęchorek. Pracę pedagogiczną na terenie placówki prowadził również Paweł Hans. Franciszek Gliszewski został zamordowany przez Niemców w KL Sachsenhausen – Oranienburg 9 marca 1940 roku. Jesienią 1939 roku w miejscowości Silno koło Torunia Niemcy rozstrzelali Pawła Hansa[6].
Miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną 30 stycznia 1945 roku i spalone w 70%. Ucierpiała zabudowa, zakłady, urządzenia komunalne. Spłonęło stare centrum miasteczka, wiele zabytkowych budynków. W wyniku II wojny światowej Krajenka ponownie znalazła się w granicach Polski. Niemieckojęzyczna ludność miasta została wysiedlona do Niemiec. Odbudowy miasta podjęto się w latach 50. XX wieku. Krajenka jest ośrodkiem przemysłowym i handlowym w powiecie złotowskim.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa pilskiego.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Krajenka jest gminą typowo rolniczą z racji tego, iż ponad połowę jej powierzchni stanowią grunty orne. Jedynym przemysłem, który rozwinął się w gminie w sposób zadowalający, jest przemysł drzewny obejmujący Zakład Przemysłu Drzewnego. Kolejnym większym zakładem Krajenki jest firma Dunlopillo, która produkuje materace.
Miasto pełni rolę lokalnego ośrodka dla otaczających go miejscowości. W mieście zlokalizowana jest poczta, posterunek policji, dworzec PKP, dworzec PKS, stacje benzynowe, stacja kontroli pojazdów, sklepy, restauracja. W mieście istnieje też unikalna szkoła, gdzie kształcą się technicy przemysłu młynarskiego.
Kultura[edytuj | edytuj kod]
W Krajence działa Krajeński Ośrodek Kultury, który organizuje wiele imprez kulturalno – rozrywkowych dla mieszkańców Miasta i Gminy. Są to m.in.:
- Przegląd Orkiestr Dętych,
- Złote Maski
- Dni Krajenki
- Pożegnanie lata,
- Koncerty rockowe,
- Dożynki
- Dzień Niepodległości,
- Mikołajki,
- Sylwester na rynku,
- Zabawy wiejskie
- Spektakle teatralne
- i wiele innych
Prócz organizacji tych imprez Krajeński Ośrodek Kultury prowadzi wiele instytucji kulturalnych i artystycznych na terenie miasta i gminy. W KOK – u działa:
- Teatr
- Biblioteka,
- Zespoły taneczne
- Zespół Ludowy „Dzwon”,
- Kapela Mysomtacy,
- Kółko Plastyczne,
- Kółko Muzyczne i inne.
- Zespół taneczny mażoretek „Oleńki”
- Zespół taneczny „Segreto”
Festiwal Piosenki Czerwonokrzyskiej[edytuj | edytuj kod]
W roku 2006 już po raz dwudziesty odbył się Ogólnopolski Festiwal Piosenki Czerwonokrzyskiej w Krajence, jedyna tego rodzaju impreza w kraju. Uczestniczą w niej młodzi artyści z całej Polski, którzy śpiewając piosenki o treściach takich jak: pomoc osobom słabszym, starszym i niepełnosprawnym, szacunek, tolerancja, propagowanie zdrowego stylu życia, propagują ideę Polskiego Czerwonego Krzyża.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Krajenki w 2014 roku[2].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Obiekty wpisane do rejestru zabytków[7]:
- kościół parafialny św. Anny i św. Mikołaja – pochodzący z końca XVIII wieku, znajdują się w nim 4 ołtarze oraz zabytkowa ambona w kształcie dzioba okrętu, zabytkowe organy z 1886 roku
- zespół pałacowo-parkowy i folwarczny – pałac i mur z przełomu XVIII/XIX wieku
- neoromański kościół poewangelicki św. Józefa z 1846 r.
- historyczny układ urbanistyczny, XIII-1 poł. XX
- Obiekty historyczne:
- cmentarz żydowski z XVII wieku
- młyn przy ulicy Młyńskiej – zabytkowy młyn z końca XIX i początku XX wieku
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Krajence działają:
- Uczniowski Klub Sportowy „Sokół” przy Gimnazjum w Krajence
- Uczniowski Klub Sportowy „Krajna” przy Szkole Podstawowej w Krajence
- Uczniowski Klub Sportowy „Piast” przy Szkole Podstawowej w Głubczynie
- Ludowy Zespół Sportowy „Iskra” Krajenka
- Ludowy Zespół Sportowy „Piast” Głubczyn
- Ludowy Zespół Sportowy „Płomień” Podróżna
- Ludowy Zespół Sportowy „TPS” Skórka
- Ludowy Zespół Sportowy „Grom” Śmiardowo Krajeńskie
- KS Głomia
Znane osoby związane z Krajenką[edytuj | edytuj kod]
- Siggi Wilzig[8] – multimilioner żydowskiego pochodzenia
- Bernard Witucki[9] – ksiądz katolicki, bohater ruchu oporu we Francji
- Antoni Januszewski[10]
- Albert Kachellek[11] – amerykański gangster
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-03].
- ↑ a b Krajenka w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2016 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, czerwiec 2016, s. 122, ISSN 1734-6118 [dostęp 2016-11-02].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 42–43.
- ↑ a b Piotr Tomasz, Krajeńskie Drogi do Niepodległej, 2020.
- ↑ Rejestr zabytków województwa wielkopolskiego. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Poznaniu. s. 257–258. [dostęp 2011-04-25].
- ↑ https://www.77400.pl/wiadomosci/516,multimilioner-z-krajenki.
- ↑ https://www.77400.pl/wiadomosci/185,ksieza-krajny-cz4.
- ↑ https://www.77400.pl/wiadomosci/199,ksiadz-antoni-januszewski-zamordowany-w-barbarce.
- ↑ https://www.77400.pl/wiadomosci/711,gangster-rodem-z-krajenki-ktorego-bal-sie-al-capone.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Krajenka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 580.
- Siedziba gminy: miasto Krajenka
