Lwówek

Lwówek
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Panorama lwóweckiego rynku
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	nowotomyski
Gmina	Lwówek
Data założenia	1406
Prawa miejskie	1414
Burmistrz	Piotr Długosz
Powierzchnia	3,16 km²
Wysokość	100 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 3038; 961,4 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Kod pocztowy	64-310
Tablice rejestracyjne	PNT
	Położenie na mapie gminy Lwówek Lwówek
	Położenie na mapie Polski Lwówek
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Lwówek
	Położenie na mapie powiatu nowotomyskiego Lwówek
	52°26′52,48″N 16°10′51,65″E/52,447911 16,181014
TERC (TERYT)	3015024
SIMC	0971028
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Lwówek (do poł. XIX w. Lwowek^[3]^[4]; niem. Neustadt bei Pinne^[a]^[5]) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie nowotomyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Lwówek, nad rzeką Czarną Wodą, dopływem Obry.

W okresie I i II Rzeczypospolitej oraz w latach 1945–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Miasto ma metrykę średniowieczną i notowane jest od XV wieku. W 1418 jako Lwow, Lwowo, 1419 Lwowo vel nova civitas, 1419 Lwow, 1457 Lvowek, 1464 Lwoff, 1475 Lvoff, 1482 Lwuow, 1499 Lwowek, 1504 Lvov, 1509 Lwovek, Lvovek, 1510 Luow, 1511 Lvowko, 1513 Lwowko, 1517 Lwow, 1521 Lwowsko, 1522 Lvoveck, 1523 Lwovko, 1524 Lvovko, Lvofko, Lwof, 1537 Lvouek, 1564 Lwouek, 1580 Lwowek, 1622-24 Lwowek, 1789 Lwowek, 1884 Lwówek, niem. Neustadt bei Pinne, 1921 Lwówek^[6]^[7].

Nazwa miasta pochodzi od nazwy osobowej Lew oraz nazwy herbu Lew. Pierwotnie miejscowość nazywała się Lwów, a obecna postać Lwówek pojawiła się dopiero w II poł. XV wieku w celu odróżnienia od nazwy miasta Lwów położonego na ówczesnej Rusi Czerwonej^[7].

W latach 1943–1945 niemiecka, nazistowska administracja zmieniła nazwę na nową ahistoryczną – Kirschneustadt^[8]

Historia[edytuj | edytuj kod]

Historia osadnictwa na terenie dzisiejszego Lwówka sięga do ok. 200 roku przed naszą erą. Świadczą o tym zachowane ślady z czasów rzymskich (cmentarzysko kultury wielbarskiej).

Miasto Lwówek lokowane zostało w 1418 na gruntach wcześniejszego miasta o nazwie Wojszyno oraz wsi Więcewojszyno, które notowane były w 1406 jako własność Wojszy (Wojsława). Zanotowane zostało w Kodeksie dyplomatycznym Wielkopolski po łacinie we fragmencie: de antiquo oppido nostro Woyschino super haereditate nostra Wieczwyschino wulgariter nuncupata et loco semideserto oppidum dictum vulgariter Lwow transtulimus, mutavimus, locavimus, transferimus, mutamus et locamus...^[7]

Prawa miejskie, na prośbę wojewody poznańskiego Sędziwoja Ostroroga, zostały nadane przez króla Władysława II Jagiełłę, przebywającego w obozie wojskowym pod Brodnicą. Ustalono także cotygodniowe targi w poniedziałek. W 1419 roku Sędziwoj przeniósł miasto i nazwał je Lwowem zamieszkując w obronnym dworze (curia) otoczonym fosą^[6]. Następnie osada rozwijała się, niszczona parokrotnie przez pożary. W XV w. sporadycznie w Lwówku odbywały się sądy starosty generalnego (sądy grodzkie)^[9]. W czasie wojny trzynastoletniej Lwówek wystawił w 1458 roku 12 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi zamku w Malborku^[10].

Według Jana Nepomucena Bobrowicza urodził się tu Andrzej Wolan – teolog protestancki, pisarz, tłumacz i publicysta^[3].

W XVI wieku miasto było własnością lwóweckiej linii familii Ostrorogów i słynęło z warzenia piwa^[3]. Później należało również do Grudzińskich, Pawłowskich, Bnińskich. W 1580 roku położone było w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów^[4]^[11].

Zabory Polski[edytuj | edytuj kod]

Widok pałacu przed 1912

W okresie 1815–1887 miasto było jednym z pięciu w powiecie bukowskim rejencji poznańskiej Królestwa Prus^[3]^[12]. Lwówek leżał wtedy na odcinku Pniewy-Zbąszyń drogi berlińskiej. W 1811 roku liczyło 223 domy i 1459 mieszkańców, a według spisu urzędowego z 1837 roku 2449 mieszkańców^[3]. Działał tu kościół katolicki, protestancki oraz synagoga żydowska, a miasto posiadało zamek, przedmieścia i było otoczone fosą^[3]. Ówczesnym właścicielem miasta był Antoni Łącki^[b]^[3]. Działały także warsztaty sukiennicze, tkackie, garbarnie oraz poczta konna. Co roku odbywały się cztery jarmarki: 10 kwietnia, 22 maja, 26 czerwca oraz 23 października^[3]^[5].

Po zwycięskim dla Polaków drugim powstaniu wielkopolskim jakie odbyło się w 1806 miasto w latach 1807–1815 znalazło się w granicach Księstwa Warszawskiego. Od 1815 decyzją kongresu wiedeńskiego dokonano podziału księstwa i Wielkopolska ponownie weszła w skład Królestwa Prus jako Wielkie Księstwo Poznańskie^[13].

W 1848 w mieście zawiązała się delegatura Komitetu Polskiego, a mieszkańcy wzięli czynny udział w czwartym powstaniu wielkopolskim jakie miało miejsce w czasie Wiosny Ludów. W 1850 w miejscowości powstało Towarzystwo Pedagogiczne^[13].

Miasto wymienione zostało w powiecie bukowskim w XIX wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. W 1871 w mieście znajdowało się 247 domów zamieszkiwanych przez 2456 mieszkańców w tym 636 protestantów, 1280 katolików i 540 żydów. W 1881 zamieszkane było przez 2466 mieszkańców w tym 1000 Polaków. Pod względem wyznania 666 było ewangelikami, 1346 katolikami oraz 445 wyznawców judaizmu. W mieście znajdował się kościół katolicki i protestancki, synagoga, 2 szkoły elementarne kilkuklasowe dla katolików i protestantów. Słownik notuje również 449 analfabetów^[5].

W mieście odbywały się 4 jarmarki rocznie. Znajdowały się w nim: kasa oszczędności, bank ludowy, spółdzielnia „Rolnik”, kółko włościańskie, urząd celny, urząd pocztowy trzeciej klasy, stacja telegraficzna. Mieszkańcy trudnili się sukiennictwem, garbarstwem, handlem zbożem oraz bydłem. W okolicy uprawiano również chmiel, a także wydobywano torf. W mieście funkcjonowało także 7 gorzelni z napędem parowym. Pod koniec XIX wieku miasto należało do familii Łąckich^[5]^[13].

Okres II RP[edytuj | edytuj kod]

Dworzec Opalenickiej Kolei Dojazdowej ok. 1920 r.

W czasie powstania wielkopolskiego z lat 1918–1919 w Lwówku powstał oddział powstańczy, który brał udział w walkach w okolicy miasta oraz działaniach militarnych o Zbąszyń^[13].

12 sierpnia 1919 Lwówek znalazł się w granicach województwa poznańskiego II Rzeczypospolitej. W 1921 miasto liczyło 2502 mieszkańców mieszkających w 2855 domach. W 1939 liczba ludności wzrosła do 2750^[13].

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Podczas okupacji niemieckiej, 18 maja 1943, władze nazistowskie zmieniły niemiecką nazwę Neustadt bei Pinne na Kirschneustadt^[8]. Miasto zostało zajęte przez oddziały Armii Czerwonej 25 stycznia 1945^[14]. W latach 1945–1998 ponownie znalazło się w granicach województwa poznańskiego.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 2939 mieszkańców^[15].

Piramida wieku mieszkańców Lwówka w 2014 roku^[2].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół Wniebowzięcia NMP oraz św. J. Chrzciciela i św. J. Ewangelisty

Pałac

późnogotycki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty
późnobarokowy kościół cmentarny św. Krzyża z ok. 1780 zbudowany na planie greckiego krzyża prz ul. Pniewskiej
dawny późnobarokowy kościół ewangelicki z 1778
rynek w centrum miasta z ratuszem z XIX w.,wieżyczką zegarową i zabytkowymi brukami
barokowy pałac z 1728 wraz z parkową aleją grabową przy ul. 3 Stycznia 3a
spichlerz z 1851 przy ul. Długiej 18

Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]

Miasta i gminy partnerskie^[16]:

Miasta partnerskie^[17]
Lp.	Miasto	Powiat	Województwo	Kraj	Data rozpoczęcia współpracy
1.	Lwówek Śląski^[18]	lwówecki	dolnośląskie	Polska	31 sierpnia 2003^[19]
2.	Chartres-de-Bretagne	Ille-et-Vilaine	Bretania	Francja	b.d.
3.	Kozłowa Ruda	Rejon mariampolski	Okręg mariampolski	Litwa	b.d.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Lwówek Wąskotorowy

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Co znaczy dosłownie Nowe Miasto koło Pniew.
↑ Również właściciel majątku Lwowek Zamek (niem. Neustadt).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-03].
↑ ^a ^b Lwówek w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Jan Nepomucen Bobrowicz: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księztwa Poznańskiego. Lipsk: Księgarnia zagraniczna (Librairie étrangère), 1846, s. 194, 196–197, 201, 560. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).
↑ ^a ^b I. Palatinatus Posnaniensis (Województwo Poznańskie). W: Adolf Pawiński: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XII: Wielkopolska, Tom I. Cz. II: Polonia Major. Warszawa: Skład główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa, 1883-03-10, s. 50, seria: Źródła dziejowe. [dostęp 2018-01-04]. (łac.).
↑ ^a ^b ^c ^d Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. V, hasło „Lwówek”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1884. s. 554–555. [dostęp 2019-05-20].
↑ ^a ^b Buczek 2001 ↓, s. 69.
↑ ^a ^b ^c Rymut 2005 ↓, s. 249.
↑ ^a ^b Rolf Jehke: Amtsbezirk Kirchneustadt-Stadt. [w:] Territoriale Veränderungen in Deutschland und deutsch verwalteten Gebieten 1874 – 1945 [on-line]. 2005-06-24. [dostęp 2018-01-11]. (niem.).
↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 175.
↑ Starostwo Powiatowe w Buku. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2014-12-29].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Praca zbiorowa 1967 ↓, s. 258–259.
↑ Włodzimierz Łęcki: Lwówek - Dzieje miast. Region Wielkopolska, 1994. [dostęp 2018-01-11]. (pol.).
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, czerwiec 2010, s. 104, ISSN 1734-6118 [dostęp 2010-07-16] .
↑ Strony www gmin partnerskich. UMiG Lwówek. [dostęp 2012-01-14]. (pol.).
↑ [1].
↑ Portal Gminy i Miasta Lwówek Śląski. Gmina i Miasto Lwówek Śląski. [dostęp 2012-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-17)].
↑ Uroczysta Sesja Rady Miejskiej w Lwówku Śląskim, lwowekslaski.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-05] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. VI L-Ma, hasło „Lwówek”. Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Języka polskiego, 2005, s. 249. ISBN 83-88866-26-5.
Karol Buczek: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, t. II, hasło „Lwówek”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2001, s. 69. ISBN 83-04-00938-2.
Lwówek, Antoni Śmigielski, wyd. WBP, Poznań 1994
Praca zbiorowa: Miasta polskie w tysiącleciu, tom II, województwo poznańskie, hasło „Lwówek”. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Ossolineum, 1967, s. 258–259.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

[uwaga1-5] Co znaczy dosłownie Nowe Miasto koło Pniew.

[uwaga2-14] Również właściciel majątku Lwowek Zamek (niem. Neustadt).

[gus-1] Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-03].

[populacja2016-2] Lwówek w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[Bobrowicz-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Jan Nepomucen Bobrowicz: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księztwa Poznańskiego. Lipsk: Księgarnia zagraniczna (Librairie étrangère), 1846, s. 194, 196–197, 201, 560. [dostęp 2018-01-04]. (pol.).

[Pawiński-4] I. Palatinatus Posnaniensis (Województwo Poznańskie). W: Adolf Pawiński: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XII: Wielkopolska, Tom I. Cz. II: Polonia Major. Warszawa: Skład główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa, 1883-03-10, s. 50, seria: Źródła dziejowe. [dostęp 2018-01-04]. (łac.).

[SgKP-6] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. V, hasło „Lwówek”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1884. s. 554–555. [dostęp 2019-05-20].

[CITEREFBuczek200169-7] Buczek 2001 ↓, s. 69.

[CITEREFRymut2005249-8] Rymut 2005 ↓, s. 249.

[Kirschneustadt-9] Rolf Jehke: Amtsbezirk Kirchneustadt-Stadt. [w:] Territoriale Veränderungen in Deutschland und deutsch verwalteten Gebieten 1874 – 1945 [on-line]. 2005-06-24. [dostęp 2018-01-11]. (niem.).

[10] M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.

[11] Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.

[12] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 175.

[NAC-13] Starostwo Powiatowe w Buku. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2014-12-29].

[CITEREFPraca_zbiorowa1967258–259-15] Praca zbiorowa 1967 ↓, s. 258–259.

[16] Włodzimierz Łęcki: Lwówek - Dzieje miast. Region Wielkopolska, 1994. [dostęp 2018-01-11]. (pol.).

[17] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, czerwiec 2010, s. 104, ISSN 1734-6118 [dostęp 2010-07-16] .

[18] Strony www gmin partnerskich. UMiG Lwówek. [dostęp 2012-01-14]. (pol.).

[19] [1].

[20] Portal Gminy i Miasta Lwówek Śląski. Gmina i Miasto Lwówek Śląski. [dostęp 2012-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-17)].

[21] Uroczysta Sesja Rady Miejskiej w Lwówku Śląskim, lwowekslaski.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-05] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[b]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rydzyna Rychwał Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Wsie	Brody Bródki Chmielinko Grońsko Grudzianka Józefowo Komorowice Komorowo Konin Krzywy Las Linie Lipka Wielka Pakosław Tarnowiec Władysławowo Wymyślanka Zębowo Zębówko Zgierzynka
Osady	Lwówek Marszewo Mokre Ogrody Paryżewo Posadowo Posadówek Pawłówek Zygmuntowo
Integralne części wsi	Huby Podlesie Polesie Smug

Miasta	Lwówek Nowy Tomyśl Opalenica Zbąszyń
Gminy miejsko-wiejskie	Lwówek Nowy Tomyśl Opalenica Zbąszyń
Gminy wiejskie	Kuślin Miedzichowo

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta (1919–75)	Buk (← od 1932) Grodzisk (Wielkopolski) (← od 1932) Lwówek Nowy Tomyśl Opalenica (← od 1932) Zbąszyń (← od 1920)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Buk Granowo Grodzisk (Wielkopolski) Kuślin Lwówek Miedzichowo Nowy Tomyśl Opalenica Zbąszyń
Gromady (1954–72)	Bielawy (1954–59) Bolewice (1954–71) Boruja Kościelna (← 1955–71) Brody (1954–71) Buk (1972) Bukowiec (1954–71) Chrośnica (1954–61) Dakowy Mokre (1954–59) Glinno (1954–59) Głuponie (1954–59) Granowo (1954–72) Grąblewo (1954–59) Grodzisk Wielkopolski (1960–72) Grudna (1954–59) Jabłonka Stara (1954–59) Jastrzębniki (1954–59) Jastrzębsko Stare (1954–59) Kąkolewo (1954–61) Kobylniki (1954–59) Kuślin (1954–72) Lwówek (1954–72) Miedzichowo (1954–72) Niepruszewo (1954–59) Nowy Tomyśl (1968–72) Nowy Tomyśl-Południe (1960–68) Nowy Tomyśl-Północ (1960–68) Opalenica (1971–72) Opalenica-Wschód (1960–71) Opalenica-Zachód (1960–71) Paproć (1954–59) Przyprostynia (1954–68) Ptaszkowo (1954–59) Rudniki (1954–59) Słocin (1954–59) Strzyżewo (1954–59) Szewce (1954–59) Śliwno (1954–59) Urbanowo (1954–59) Wąsowo (1954–68) Wielkawieś (1954–71) Wojnowice (1954–59) Wytomyśl (1954–59) Zbąszyń (1954–72) Zębowo (1954–71)