Juliusz II: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Korektysta (dyskusja | edycje) m kat. |
m zmiany redakcyjne (pisownia małą literą) przy użyciu AWB |
||
| Linia 65: | Linia 65: | ||
Jeden z najpotężniejszych i najbardziej wpływowych papieży, był centralną postacią wysokiego renesansu i pozostawił po sobie znaczące dziedzictwo kulturowe i polityczne{{r|Blech}}. W wyniku jego polityki podczas wojen włoskich, [[Państwo Kościelne]] pozostało niezależne i scentralizowane, a urząd papiestwa pozostawał kluczowy dyplomatycznie i politycznie przez cały XVI wiek we [[Włochy|Włoszech]] i [[Europa|Europie]]. |
Jeden z najpotężniejszych i najbardziej wpływowych papieży, był centralną postacią wysokiego renesansu i pozostawił po sobie znaczące dziedzictwo kulturowe i polityczne{{r|Blech}}. W wyniku jego polityki podczas wojen włoskich, [[Państwo Kościelne]] pozostało niezależne i scentralizowane, a urząd papiestwa pozostawał kluczowy dyplomatycznie i politycznie przez cały XVI wiek we [[Włochy|Włoszech]] i [[Europa|Europie]]. |
||
W 1506 roku założył [[Muzea Watykańskie]] i zapoczątkował przebudowę [[ |
W 1506 roku założył [[Muzea Watykańskie]] i zapoczątkował przebudowę [[bazylika św. Piotra na Watykanie|bazyliki św. Piotra]]. |
||
== Życiorys == |
== Życiorys == |
||
| Linia 73: | Linia 73: | ||
Po okresie dzieciństwa spędzonym w miejscu urodzenia wstąpił do [[Zakon Braci Mniejszych|zakonu franciszkanów]]{{r|Wollpert}}, którego generałem był wtedy jego stryj [[Sykstus IV|Francesco della Rovere]], ostatecznie jednak nie złożył ślubów zakonnych{{r|Kelly}}. Rozpoczął studia prawnicze w Perugii. Kiedy stryj został papieżem Sykstusem IV (1471-1484), Giuliano zaczął szybko awansować w hierarchii kościelnej{{r|Wollpert}}. Sprawował wiele urzędów kościelnych; był m.in.: [[biskup]]em [[Carpentras]] (1471-1472), biskupem [[Lozanna|Lozanny]] (1472-1476), biskupem [[Katania|Katanii]] (1473-1474), [[Awinion]]u (1474-1503; od 1475 arcybiskupem), biskupem [[Coutances]] (1476-1477), biskupem [[Viviers (Ardèche)|Viviers]] (1477-1478), biskupem [[Mende (Francja)|Mende]] (1478-1483), biskupem [[Bolonia|Bolonii]] (1483-1502), biskupem [[Lodève|Lodeve]] (1488-1489), biskupem Savony (1499-1502), biskupem Vercelli (1502-1503){{r|FIU}}. |
Po okresie dzieciństwa spędzonym w miejscu urodzenia wstąpił do [[Zakon Braci Mniejszych|zakonu franciszkanów]]{{r|Wollpert}}, którego generałem był wtedy jego stryj [[Sykstus IV|Francesco della Rovere]], ostatecznie jednak nie złożył ślubów zakonnych{{r|Kelly}}. Rozpoczął studia prawnicze w Perugii. Kiedy stryj został papieżem Sykstusem IV (1471-1484), Giuliano zaczął szybko awansować w hierarchii kościelnej{{r|Wollpert}}. Sprawował wiele urzędów kościelnych; był m.in.: [[biskup]]em [[Carpentras]] (1471-1472), biskupem [[Lozanna|Lozanny]] (1472-1476), biskupem [[Katania|Katanii]] (1473-1474), [[Awinion]]u (1474-1503; od 1475 arcybiskupem), biskupem [[Coutances]] (1476-1477), biskupem [[Viviers (Ardèche)|Viviers]] (1477-1478), biskupem [[Mende (Francja)|Mende]] (1478-1483), biskupem [[Bolonia|Bolonii]] (1483-1502), biskupem [[Lodève|Lodeve]] (1488-1489), biskupem Savony (1499-1502), biskupem Vercelli (1502-1503){{r|FIU}}. |
||
W 1472 otrzymał (jako komendatariusz) opactwo Grottaferrata w diecezji tuskulańskiej. W latach 1473-1486 był opatem [[Gorze]] w [[Lotaryngia|Lotaryngii]]. W latach 1471-1479 był [[kardynał]]em prezbiterem z tytułem [[ |
W 1472 otrzymał (jako komendatariusz) opactwo Grottaferrata w diecezji tuskulańskiej. W latach 1473-1486 był opatem [[Gorze]] w [[Lotaryngia|Lotaryngii]]. W latach 1471-1479 był [[kardynał]]em prezbiterem z tytułem [[bazylika św. Piotra w Okowach|św. Piotra w Okowach]]{{r|Kelly}}, 1479-1483 kardynałem biskupem Sabiny i 1483-1503 kardynałem biskupem Ostia e Velletri{{r|FIU}}. W latach 1476–1503 sprawował funkcję [[legat]]a w Awinionie. W latach 1480-1482 pełnił funkcję [[legat papieski|legata]] we Francji, gdzie był rozjemcą pomiędzy arcyksięciem [[Maksymilian I Habsburg|Maksymilianem I]], a królem [[Ludwik XI|Ludwikiem XI]]{{r|Kelly}}. Ponadto w roku 1479 sprawował funkcję [[Kamerling Świętego Kolegium Kardynałów|kamerlinga Świętego Kolegium Kardynalskiego]]{{r|FIU}}. Z pomocą jego protekcji, papieżem wybrany został [[Innocenty VIII]] i w tych czasach della Rovere był jednym z bardziej wpływowych kardynałów{{r|Kelly}}. Był jednak zagorzałym wrogiem [[Aleksander VI|Aleksandra VI]], po którego elekcji, uciekł do Francji i ukrywał się niemal przez cały czas pontyfikatu Borgii{{r|Kelly}}. |
||
=== Wybór na papieża === |
=== Wybór na papieża === |
||
| Linia 106: | Linia 106: | ||
== Mecenat artystyczny == |
== Mecenat artystyczny == |
||
Był znanym patronem sztuk pięknych i wydawał olbrzymie sumy na fundowanie budowli pałacowych i obronnych{{r|Schaff}}. Wspierał m.in. [[Michał Anioł|Michała Anioła]], [[Donato Bramante]]go, [[Rafael Santi|Rafaela Santiego]]{{r|Wollpert}}. To za jego [[pontyfikat]]u i na jego zlecenie Michał Anioł namalował [[fresk]]i zdobiące sklepienie [[ |
Był znanym patronem sztuk pięknych i wydawał olbrzymie sumy na fundowanie budowli pałacowych i obronnych{{r|Schaff}}. Wspierał m.in. [[Michał Anioł|Michała Anioła]], [[Donato Bramante]]go, [[Rafael Santi|Rafaela Santiego]]{{r|Wollpert}}. To za jego [[pontyfikat]]u i na jego zlecenie Michał Anioł namalował [[fresk]]i zdobiące sklepienie [[kaplica Sykstyńska|kaplicy Sykstyńskiej]]{{r|Wollpert}}. Portrety Juliusza II występują w [[National Gallery w Londynie|National Gallery]] w [[Londyn]]ie (malowany przez Rafaela), w [[Galeria Uffizi|Galerii Uffizi]] we [[Florencja|Florencji]] (warsztat Rafaela) i Pallazzo Pitti (przypisywany Tycjanowi). Za jego środki rozbudowano [[Twierdza w Kamieńcu Podolskim|zamek kamieniecki]]{{r|Aleksander Rasszczupkin Katedra}}. 18 kwietnia 1506 papież osobiście położył kamień węgielny pod nową [[bazylika św. Piotra na Watykanie|bazylikę św. Piotra]]{{r|Kelly}}. |
||
== W kulturze masowej == |
== W kulturze masowej == |
||
Postać kardynała Giuliano della Rovere (za czasów pontyfikatu papieża [[Aleksander VI|Aleksandra VI]]) w serialu ''[[Rodzina Borgiów (serial telewizyjny)|Rodzina Borgiów]]'' zagrał amerykański aktor [[Colm Feore]]{{r|tv.com}}, a w filmie „Konklawe” (2006) – Matthias Koeberlin{{r|imdb}}. |
Postać kardynała Giuliano della Rovere (za czasów pontyfikatu papieża [[Aleksander VI|Aleksandra VI]]) w serialu ''[[Rodzina Borgiów (serial telewizyjny)|Rodzina Borgiów]]'' zagrał amerykański aktor [[Colm Feore]]{{r|tv.com}}, a w filmie „Konklawe” (2006) – Matthias Koeberlin{{r|imdb}}. |
||
Z kolei w „Udręce i ekstazie” (1965) na podstawie powieści [[Irving Stone|Irvinga Stone’a]] w rolę papieża Juliusza II wcielił się [[Rex Harrison]]{{r|imdb2}}. |
Z kolei w „Udręce i ekstazie” (1965) na podstawie powieści [[Irving Stone|Irvinga Stone’a]] w rolę papieża Juliusza II wcielił się [[Rex Harrison]]{{r|imdb2}}. |
||
Postać pojawia się też w powieści Maria Puzo „[[Rodzina Borgiów (powieść)|Rodzina Borgiów]]”. |
Postać pojawia się też w powieści Maria Puzo „[[Rodzina Borgiów (powieść)|Rodzina Borgiów]]”. |
||
Wersja z 23:10, 4 maj 2022
| Giuliano della Rovere | ||
| Papież Biskup Rzymu | ||
 Portret Juliusza II pędzla Rafaela Santi | ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
5 grudnia 1443 | |
| Data i miejsce śmierci |
21 lutego 1513 | |
| Miejsce pochówku | ||
| Papież | ||
| Okres sprawowania |
1 listopada 1503–21 lutego 1513 | |
| Penitencjariusz większy | ||
| Okres sprawowania |
1476–1 listopada 1503 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Nominacja biskupia |
16 października 1471 | |
| Sakra biskupia |
1479/1483 | |
| Kreacja kardynalska |
16 grudnia 1471 | |
| Kościół tytularny |
San Pietro in Vincoli (22 grudnia 1471) | |
| Pontyfikat |
1 listopada 1503 | |
| Data konsekracji |
między 19 kwietnia 1479 a 30 stycznia 1483 | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Juliusz II (łac. Iulius II, wł. Giulio II, właśc. Giuliano della Rovere; ur. 5 grudnia 1443 w Albisoli, zm. 21 lutego 1513 w Rzymie) – papież w okresie od 1 listopada 1503 do 21 lutego 1513[1]. Imię papieskie wybrał na cześć Juliusza Cezara[2].
Jeden z najpotężniejszych i najbardziej wpływowych papieży, był centralną postacią wysokiego renesansu i pozostawił po sobie znaczące dziedzictwo kulturowe i polityczne[3]. W wyniku jego polityki podczas wojen włoskich, Państwo Kościelne pozostało niezależne i scentralizowane, a urząd papiestwa pozostawał kluczowy dyplomatycznie i politycznie przez cały XVI wiek we Włoszech i Europie.
W 1506 roku założył Muzea Watykańskie i zapoczątkował przebudowę bazyliki św. Piotra.
Życiorys
Wczesne życie
Urodził się 5 grudnia 1443 roku w Albisoli. Pochodził z rodu della Rovere i był jednym z pięciorga dzieci Rafaella della Rovere i Teodory di Giovanni Maneroli[4]. Siedmioosobowa rodzina żyła w biedzie, a on sam miał zostać wychowany na kupca[5]. Jego kuzynem był kardynał Girolamo Basso della Rovere, a bratem kondotier, Giovanni della Rovere[4].
Po okresie dzieciństwa spędzonym w miejscu urodzenia wstąpił do zakonu franciszkanów[6], którego generałem był wtedy jego stryj Francesco della Rovere, ostatecznie jednak nie złożył ślubów zakonnych[1]. Rozpoczął studia prawnicze w Perugii. Kiedy stryj został papieżem Sykstusem IV (1471-1484), Giuliano zaczął szybko awansować w hierarchii kościelnej[6]. Sprawował wiele urzędów kościelnych; był m.in.: biskupem Carpentras (1471-1472), biskupem Lozanny (1472-1476), biskupem Katanii (1473-1474), Awinionu (1474-1503; od 1475 arcybiskupem), biskupem Coutances (1476-1477), biskupem Viviers (1477-1478), biskupem Mende (1478-1483), biskupem Bolonii (1483-1502), biskupem Lodeve (1488-1489), biskupem Savony (1499-1502), biskupem Vercelli (1502-1503)[4].
W 1472 otrzymał (jako komendatariusz) opactwo Grottaferrata w diecezji tuskulańskiej. W latach 1473-1486 był opatem Gorze w Lotaryngii. W latach 1471-1479 był kardynałem prezbiterem z tytułem św. Piotra w Okowach[1], 1479-1483 kardynałem biskupem Sabiny i 1483-1503 kardynałem biskupem Ostia e Velletri[4]. W latach 1476–1503 sprawował funkcję legata w Awinionie. W latach 1480-1482 pełnił funkcję legata we Francji, gdzie był rozjemcą pomiędzy arcyksięciem Maksymilianem I, a królem Ludwikiem XI[1]. Ponadto w roku 1479 sprawował funkcję kamerlinga Świętego Kolegium Kardynalskiego[4]. Z pomocą jego protekcji, papieżem wybrany został Innocenty VIII i w tych czasach della Rovere był jednym z bardziej wpływowych kardynałów[1]. Był jednak zagorzałym wrogiem Aleksandra VI, po którego elekcji, uciekł do Francji i ukrywał się niemal przez cały czas pontyfikatu Borgii[1].
Wybór na papieża
Po śmierci Aleksandra VI nie został wybrany della Rovere, lecz Pius III, który po 26 dniach pontyfikatu zmarł[1]. Drugie konklawe z 1503 obradowało zaledwie jeden dzień, po którym wybrało kardynała Giuliano della Rovere nowym papieżem[6]. Juliusz II zapewnił sobie elekcję dzięki symonii[6]. Ponieważ został wybrany dzięki zwykłemu przekupstwu, jako papież w 1505 wydał bullę Cum tam divino ustanawiającą z automatu nieważność wyboru papieża dokonanego z udziałem wspomnianego wyżej nadużycia[7]. Szczególnie surowo potępił wszelakie zabiegi noszące znamiona świętokupstwa występujące w czasie konklawe[8].
Pontyfikat
Juliusz II dążył do poszerzenia i umocnienia granic Państwa Kościelnego, osłabionego pod rządami Borgiów[1]. Po śmierci zagrażającego mu Cezara Borgii, papież przystąpił do prób odbicia Romanii[1]. Dzięki sojuszowi z Niemcami i Francją udało mu się osiągnąć ten cel niemal całkowicie w 1504 (nie odzyskał jedynie Faenzy i Rimini)[1]. Dwa lata później zajął Perugię i Bolonię, a w marcu 1509 przyłączył się do antyweneckiej koalicji, Ligi z Cambrai[1]. W kwietniu Juliusz nałożył na Wenecję ekskomunikę, a w maju ją sobie podporządkował – nie chciał jednak nadmiernie jej osłabiać, w perspektywie ewentualnej wojny z Turkami[1]. Wkrótce potem oddał w lenno Ferdynandowi Aragońskiemu Neapol, aby zawrzeć pokój, niezbędny do możliwej wojny z Francją[1].
Następnym krokiem papieża było osłabienie Francuzów i w tym celu zaatakował on Ferrarę (1510), której ostatecznie nie udało mu się jednak zdobyć, choć zdołał podbić Modenę[1]. W odpowiedzi, król Ludwik XII, w porozumieniu ze zbuntowanymi kardynałami zwołał sobór w Pizie (1 września 1511), który zebrał się w październiku i podjął decyzję o usunięciu papieża z urzędu[1]. Juliusz, obawiając się suspensy, na 19 kwietnia 1512 zwołał sobór laterański V[6]. Jednak jeszcze zanim to nastąpiło, zawiązał w 1511 roku Ligę Świętą wraz z Wenecją, Hiszpanią i Anglią[1]. Wprawdzie wojska Ligi poniosły klęskę w bitwie pod Rawenną w kwietniu 1512, ale po przybyciu posiłków ze Szwajcarii Francuzi musieli na stałe wycofać się z Włoch, a papież przyłączył do Państwa Kościelnego Parmę[1].
W sprawach kościelnych papież sprzeciwiał się symonii, pomimo że sam został wybrany w ten sposób[6]. W 1504 roku wydał bullę, w której zakazywał symonii[6]. Utworzył także pierwsze biskupstwa w Ameryce Południowej, a na soborze laterańskim potępił schizmatyków z Pizy[1]. W 1506 roku, w czasie wojen o panowanie we Włoszech, Juliusz II sprowadził najemników ze Szwajcarii, z których potem uformowała się Gwardia Szwajcarska[9].
Fundator Baszty Papieskiej w Twierdzy w Kamieńcu Podolskim (budowana w latach 1503-1513)[10].
Życie prywatne
Życie moralne i religijne Juliusza II nie odbiegało od standardów epoki renesansu. Miał co najmniej jedną córkę z Lukrezią Normanni[11]:
- Felice della Rovere[9] (ur. ok. 1483, zm. 27 września 1536), od 1505 żona Gian Giordano Orsiniego (zm. 1517)[11]
Wielu autorów (Pastor, Kelly) twierdzi, że Juliusz II był ojcem jeszcze dwóch innych nieślubnych córek, Giulii i Clarice. Nie udało się jednak znaleźć potwierdzenia tej informacji w źródłach współczesnych. Jako pierwszy informację tę podał dziewiętnastowieczny historyk i genealog Pompeo Litta, który prawdopodobnie błędnie zidentyfikował wnuczki Juliusza II jako jego córki[12][13].
Śmierć
Wyczerpujące kampanie wojenne oddziaływały niekorzystnie na zdrowie papieża[14]. Po Bożym Narodzeniu 1512 nie był w stanie samodzielnie wstać z łóżka[14]. W wyniku uciążliwych gorączek i osłabień, jego stan nie ulegał już znacznym poprawom[14]. Juliusz zmarł w otoczeniu płaczących kardynałów i najbliższych współpracowników, z powodu malarii, 21 lutego 1513[1][14].
Ocena
Przez historyków jest oceniany najczęściej jako papież silny i wybuchowy (nosił przydomek „Il terrible”)[1][6]. Okazał się być dobrym administratorem, który pozostawił po sobie pełny skarbiec papieski, podczas gdy zastał go niemal całkowicie opustoszałym[1]. Większość współczesnych Juliuszowi historyków i kronikarzy uważało go za męża stanu, wyzwoliciela spod tyranii i obrońcę przed „francuskimi barbarzyńcami”[14].
Szwajcarski teolog i historyk chrześcijaństwa Philip Schaff stwierdził, że Juliusz II odbudował wizerunek Stolicy Piotrowej, nadszarpnięty za pontyfikatu Aleksandra VI[9]. Stało się tak głównie dzięki brakowi skandali wewnętrznych (pomimo że papież miał co najmniej jedno nieślubne dziecko)[9]. Zdaniem Schaffa, poważnym błędem papieża był brak reformy kościelnej, a jedynie skupienie się na zjednoczeniu Państwa Kościelnego[9].
Związany z Medyceuszami, XV-wieczny historyk i polityk, Francesco Guicciardini twierdził, że Juliusz II nie ma nic wspólnego ze stanem duchownym, z wyjątkiem noszenia sutanny[14]. Badacz historii papiestwa Ludwig von Pastor odrzucił tę teorię, jako niesprawiedliwą[14]. Pastor twierdził, że della Rovere, dopóki zdrowie mu na to pozwoliło, dobrze wypełniał obowiązki kapłańskie[14]. Zdaniem historyka, papież był jednym z największych następców św. Piotra od czasów Innocentego III[14]. Pomimo podjęcia wielu przedsięwzięć, mających na celu zjednoczenie Państwa Kościelnego przy użyciu przemocy, Pastor uznał Juliusza za „zbawcę papiestwa”[14].
W podobnym do Pastora tonie wypowiadał się Ferdinand Gregorovius[15]. Uważał on, że Juliusz słusznie prowadził politykę wojskową, mającą na celu zjednoczenie Włoch, jednocześnie nie idąc drogą niemoralności i skandali (jak Aleksander VI)[15]. Jego zdaniem, papież był indywidualistą i człowiekiem o wielkiej sile i charakterze[15].
Mecenat artystyczny
Był znanym patronem sztuk pięknych i wydawał olbrzymie sumy na fundowanie budowli pałacowych i obronnych[9]. Wspierał m.in. Michała Anioła, Donato Bramantego, Rafaela Santiego[6]. To za jego pontyfikatu i na jego zlecenie Michał Anioł namalował freski zdobiące sklepienie kaplicy Sykstyńskiej[6]. Portrety Juliusza II występują w National Gallery w Londynie (malowany przez Rafaela), w Galerii Uffizi we Florencji (warsztat Rafaela) i Pallazzo Pitti (przypisywany Tycjanowi). Za jego środki rozbudowano zamek kamieniecki[16]. 18 kwietnia 1506 papież osobiście położył kamień węgielny pod nową bazylikę św. Piotra[1].
W kulturze masowej
Postać kardynała Giuliano della Rovere (za czasów pontyfikatu papieża Aleksandra VI) w serialu Rodzina Borgiów zagrał amerykański aktor Colm Feore[17], a w filmie „Konklawe” (2006) – Matthias Koeberlin[18].
Z kolei w „Udręce i ekstazie” (1965) na podstawie powieści Irvinga Stone’a w rolę papieża Juliusza II wcielił się Rex Harrison[19].
Postać pojawia się też w powieści Maria Puzo „Rodzina Borgiów”.
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v John N. D. Kelly: Encyklopedia papieży. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 356-358. ISBN 83-06-02633-0.
- ↑ Dopierała 2019 ↓, s. 698.
- ↑ Benjamin Blech: The Sistine secrets. 2008. [dostęp 2021-05-23].
- ↑ a b c d e Della Rovere, Giovanni. The Cardinals of the Holy Roman Church. [dostęp 2013-04-25]. (ang.).
- ↑ Dopierała 2019 ↓, s. 696.
- ↑ a b c d e f g h i j Rudolf Fischer-Wollpert: Leksykon papieży. Kraków: Znak, 1996, s. 128-129. ISBN 83-7006-437-X.
- ↑ Dębski 2018 ↓, s. 30.
- ↑ Jan Wierusz-Kowalski Poczet papieży, KAW Warszawa 1986, s.134.
- ↑ a b c d e f The Last Popes of the Middle Ages. 1447–1521. W: Philip Schaff: History of the Christian Church. T. VI: From Boniface VIII. to Martin Luther. A.D. 1294–1517. Christian Classics Ethereal Library. (ang.).
- ↑ Stanisław Sławomir. Nicieja, Twierdze kresowe Rzeczypospolitej : historia, legendy, biografie, Warszawa: Iskry, 2006, s. 67-88, ISBN 83-244-0024-9, OCLC 191696849.
- ↑ a b Caroline P. Murphy: The Pope’s Daughter. Oxford University Press, 2005. ISBN 978-0-19-518268-2.
- ↑ Ivan Cloulas: Jules II. Le pape terrible. Paryż: 1990, s. 127. ISBN 978-2-213-02346-5.
- ↑ por. Frederic Baumgarten, Julius II: prince, patron, pastor, w: James Corkery,Thomas Worcester: TThe Papacy Since 1500: From Italian Prince to Universal Pastor. Cambridge University Press, 210, s. 12. ISBN 978-0-521-50987-9.
- ↑ a b c d e f g h i j Ludwig von Pastor: The history of the popes, from the close of the middle ages. T. VI. Londyn: Kegan Paul, Trench, Trubner, Co & Ltd., 1901, s. 432-454.
- ↑ a b c Ferdinand Gregorovius: History of the City of Rome in the Middle Ages. T. VIII. Londyn: George Bell & Sons, 1902, s. 117-119. (ang.).
- ↑ Aleksander Rasszczupkin, „Katedra św. Apostołów Piotra i Pawła w Kamieńcu Podolskim”, Kamieniec Podolski 2003, str. 19
- ↑ The Borgias Episodes. TV.com. [dostęp 2012-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-19)]. (ang.).
- ↑ The Conclave (2006). IMDb. [dostęp 2013-04-16]. (ang.).
- ↑ Udreka i ekstaza (1965). IMDb. [dostęp 2013-04-16]. (ang.).
Bibliografia
- Kazimierz Dopierała: Księga papieży. Poznań: Zysk i S-ka, 2019. ISBN 978-83-8116-793-2.
- Paweł Janowski, Stanisław Wilk, Laterański Sobór V, 18 sobór powszechny zwołany przez papieża Juliusza II, 1512-1517, [w:] Encyklopedia Katolicka, Lublin 2004, t. X, kol. 532-535 (pierwsze w języku polskim tak szerokie opracowanie tego Soboru).
- Maciej Dębski. Tajemnice konklawe. „Zakazana Historia Nr 10 (62)”. FreeDomMedia Sp. z o.o. ISSN 23005084.
- Pope Julius II. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2013-04-23]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- {{{tytuł}}} [online], catholic-hierarchy.org (ang.).
- Juliusz II – dokumenty w bibliotece Polona
- ISNI: 0000000121326761
- VIAF: 51697938
- ULAN: 500281862
- LCCN: n80030746
- GND: 118714090
- LIBRIS: hftx37l12k83l5m
- BnF: 119549219
- SUDOC: 027528081
- SBN: BVEV026043
- NLA: 61543043
- NKC: jn20000700841
- DBNL: juli018
- BNE: XX1183372
- NTA: 070167656
- BIBSYS: 90798945
- Open Library: OL4773367A
- PLWABN: 9810574053605606
- NUKAT: n99008158
- J9U: 987007263502705171
- CANTIC: a10473749
- BLBNB: 000186007
- LIH: LNB:V*125009;=BD
- RISM: people/50042005
- WorldCat: lccn-n80030746