XXI Batalion Saperów

XXI Batalion Saperów
Górski Baon Saperów Nr 21
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1920
Rozformowanie	1929
	Dowódcy
Pierwszy	kpt. Karol Czarnecki
	Działania zbrojne
	wojna polsko-bolszewicka; wyprawa kijowska
	Organizacja
Dyslokacja	garnizon Biała; garnizon Kraków
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	saperzy
Podległość	Dywizja Górska; 5 Pułk Saperów

XXI Batalion Saperów (XXI bsap) – pododdział saperów Wojska Polskiego.

Historia batalionu

Dowództwo XXI górskiego batalionu saperów zostało sformowane w Białej, na pograniczu czeskim, przez Dowództwo Okręgu Generalnego Kraków z przeznaczeniem dla tworzonej Dywizji Górskiej^[1].

Zorganizowanie batalionu odbyło się w czasie od 3 marca do 18 kwietnia 1920 w składzie dwóch kompanii V batalionu saperów: 1/V bsap pod dowództwem porucznika Jana Matkowskiego i 4/V bsap pod dowództwem kapitana Adama Skóry z byłych Legionów Polskich. l/V bsap została przemianowana na 1/XXI bsap, zaś 4/V bsap na 2/XXI bsap. 30 marca 1920 na stanowisko dowódcy batalionu został wyznaczony kapitan Józef Szkolnikowski z byłej armii austro-węgierskiej^[2]. Zaraz po zorganizowaniu się dowództwa batalionu zostało ono wysłane w pole, do grupy pułkownika Józefa Rybaka i wzięło udział w wyprawie kijowskiej^[3].

W kwietniu 1920 w Batalionie Zapasowym Saperów Nr V w Krakowie została sformowana 3 kompania pod dowództwem porucznika Oswalda Ungera. 3/XXI bsap weszła w skład batalionu dopiero 3 maja 1920.

W październiku 1921 XXI bsap został włączony w skład 5 pułku saperów, a 3/XXI bsap w skład XXIII batalionu saperów i przemianowana na 2/XXIII bsap.

10 września 1925 popełnił samobójstwo dowódca 3 kompanii, por. Zenon Janowczyk, odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi^[4].

Ważniejsze roboty techniczne wykonane w 1920

1/XXI kompania saperów

Maj 1920 — Fortyfikacja prawej strony przedmościa Kijowskiego w Darnicy (trzy linie umocnień).
Kwiecień — Naprawa toru pod Horodyszczami.
Czerwiec — Roboty fortyfikacyjne i minierskie, budowa i naprawa mostów oraz dróg w czasie odwrotu kolumny pułkownika Aleksandrowicza.
Czerwiec — Zniszczenie mostu drogowego na Dnieprze pod Kijowem.

2/XXI kompania saperów

Czerwiec — Budowa mostów w Głębokiem.
Sierpień - Udział fortyfikacji przedmościa warszawskiego w grupie pułkownika Małachowskiego.

3/XXI kompania saperów

Maj — Budowa mostu koło wsi Rychnia - Szybież. Budowa mostu pod wsią Nowa Grobla. Budowa trzech mostów drogowych przez rzekę Trzpień. Fortyfikacja lewej strony przedmościa kijowskiego, we wsi Wigórowszczyzna. Zniszczenie mostu łańcuchowego pod Kijowem.
13 czerwca — Zniszczenie toru i stacji kolejowej pod Kijowem. Budowla mostu na rzece Zwietrz pod Borodzianką.
24 czerwca — Budowla i fortyfikacja przedmościa Słonim.
7 lipca — Zniszczenie dwóch mostów na rzece Uborć.
17 lipca — Budowa drogi drewnianej pod Pińskiem długości 3860 metrów.
20 lipca — roboty ziemne na przedmościu Pińsk. Spalenie mostu drogowego na Jasiołdzie pod Pińskiem.
24 lipca — ufortyfikowanie toru kolejowego pod Brodnicą.
29 lipca — spalenie mostu na Muchawcu pod Brześciem nad Bugiem.
1 sierpnia — spalenie mostu na Bugu pod Brześciem nad Bugiem.
5 sierpnia — spalenie mostu północnego w Brześciu.
6 sierpnia — spalenie mostu południowego i dwóch mostów drewnianych pod Brześciem.
9 sierpnia — fortyfikacja odcinka 2 Pułku Strzelców Podhalańskich pod Ulanowem nad Wieprzem.
10 sierpnia — budowa przedmościa Kock nad Wieprzem.
16 sierpnia — budowa mostu na Wieprzu.
20 sierpnia — naprawa mostu na Bugu pod wsią Granie.
21 sierpnia — odbudowa mostu na Nurcu.
24 sierpnia — budowa mostu ma rzece Niewodnicy pod wsią Koryckiem dług. 34 m.
28 sierpnia — odbudowa mostu na Narwi pod Białymstokiem.
25 września - naprawa mostu szosowego pod Kuźnicą (szosa grodzieńska).
26-27 września — przeprawa Dywizji Górskiej oraz budowa mostu na Niemnie pod Komatowem (213 m. dług.)
28 września — budowa mostu na Kotrze pod Skidlem o długości 48 m.
29 września — przeprawa Dywizji Górskiej pod Piaskowiczami.
15 października — budowa mostu na rzece Oszmianka.

Żołnierze batalionu

Dowódcy batalionu

kpt. Józef Szkolnikowski (od 30 III 1920)
kpt. inż. Jan Matkowski (do 18 VI 1921^[5])
kpt. Karol Czarnecki (od 18 VI 1921^[6]^[7])
mjr Józef Ziętkiewicz (10 III 1924^[8] - 1925 → słuchacz Kursu Fortyfikacyjnego)
kpt. Jan Władyka (1925)
mjr Tadeusz Bisztyga (16 II^[9] - 25 X 1926 → zastępca dowódcy 5 psap^[10])
mjr Władysław Czarniawski (od 1928^[11])

Oficerowie batalionu

kpt. Oswald Unger - dowódca 3. kompanii

Obsada personalna 21 batalionu saperów 8 maja 1925

kpt. Władyka Jan - dowódca 21 baonu saperów
kpt. Bianchi Leon - adiutant
por. Majewski Karol - dowódca 1 kompanii saperów
por Massalski Józef Franciszek - oficer młodszy 1 kompanii saperów
chor. Babraj Władysław - oficer młodszy 1 kompanii saperów
por. Chorąży Ludwik - dowódca 2 kompanii saperów
por Nowocień Leon - oficer 2 kompanii saperów
por Oleszkiewicz Jan - oficer 2 kompanii saperów
chor. Babraj Józef - oficer 2 kompanii saperów
por. Zenon Janowczyk - dowódca 3 kompanii saperów
por Helcman Jan - oficer 3 kompanii saperów
por Iwański Stefan - oficer 3 kompanii saperów
por Sabiłło Konstanty - oficer 3 kompanii saperów^[12]

Przypisy

↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych Dep. I. Mob. Org. L. 6415 z dnia 15 stycznia 1920
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 10 kwietnia 1920, s. 255.
↑ Wolski 1931 ↓, s. 23-24.
↑ Wspomnienie pozgonne o ś.p. por. Janowczyku. „Polska Zbrojna”. 257, s. 5, 1925-09-19. Warszawa. .
↑ Rozkazy DOGen. Kraków ↓, Nr 86 z 18 czerwca 1921, pkt 1, tu jako „Jan Małkowski”.
↑ Rozkazy DOGen. Kraków ↓, Nr 86 z 18 czerwca 1921, pkt 1, tu jako „Stefan Czarnecki”.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 47 z 25 listopada 1922, s. 853.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 106 z 9 października 1924, s. 584.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 16 lutego 1926, s. 59.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 46 z 25 października 1926, s. 379.
↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 573, 593.
↑ "Jednodniówka 5 Pułku Saperów na uroczystości poświęcenia sztandaru 8 maja 1925r w Krakowie" s. 30

Bibliografia

Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego Kraków. Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2018-10-20].
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
Mieczysław Wolski: Zarys historii wojennej 5-go Pułku Saperów. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1931, seria: Zarys historii wojennej formacji polskich 1918–1920.
"Jednodniówka 5 Pułku Saperów na uroczystości poświęcenia sztandaru 8 maja 1925r w Krakowie" s. 30
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.

[1] Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych Dep. I. Mob. Org. L. 6415 z dnia 15 stycznia 1920

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_13_z_10_kwietnia_1920,_s._255-2] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 10 kwietnia 1920, s. 255.

[CITEREFWolski193123-24-3] Wolski 1931 ↓, s. 23-24.

[4] Wspomnienie pozgonne o ś.p. por. Janowczyku. „Polska Zbrojna”. 257, s. 5, 1925-09-19. Warszawa. .

[CITEREFRozkazy_DOGen._KrakówNr_86_z_18_czerwca_1921,_pkt_1,_tu_jako_„Jan_Małkowski”-5] Rozkazy DOGen. Kraków ↓, Nr 86 z 18 czerwca 1921, pkt 1, tu jako „Jan Małkowski”.

[CITEREFRozkazy_DOGen._KrakówNr_86_z_18_czerwca_1921,_pkt_1,_tu_jako_„Stefan_Czarnecki”-6] Rozkazy DOGen. Kraków ↓, Nr 86 z 18 czerwca 1921, pkt 1, tu jako „Stefan Czarnecki”.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_47_z_25_listopada_1922,_s._853-7] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 47 z 25 listopada 1922, s. 853.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_106_z_9_października_1924,_s._584-8] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 106 z 9 października 1924, s. 584.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_10_z_16_lutego_1926,_s._59-9] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 16 lutego 1926, s. 59.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_46_z_25_października_1926,_s._379-10] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 46 z 25 października 1926, s. 379.

[CITEREFRocznik_Oficerski1928573,_593-11] Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 573, 593.

[12] "Jednodniówka 5 Pułku Saperów na uroczystości poświęcenia sztandaru 8 maja 1925r w Krakowie" s. 30

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Instytucje centralne	Departament Inżynierii Departament Zaopatrzenia Inżynierii Szefostwo Saperów M.S.Wojsk. Dowództwo Saperów M.S.Wojsk. Inspektorat Saperów SG WP Naczelne Dowództwo Saperów
Szkolnictwo	Obóz Szkolny Saperów Główna Szkoła Artylerii i Inżynierii Oficerska Szkoła Inżynierii Centrum Wyszkolenia Saperów Szkoła Podchorążych Inżynierii Szkoła Podchorążych Saperów Wyższa Szkoła Inżynierii
Grupy saperów	1 2 3
Brygady saperów	1 2 3 4
Pułki saperów	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Bataliony saperów (1921-1929)	I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII XIX XX XXI XXII XXIII XXIV XXV XXVI XXVII XXVIII XXIX XXX
Bataliony saperów (1929-1939)	1 bsap Leg 2 bsap 3 bsap 4 bsap 5 bsap 6 bsap 7 bsap 8 bsap 9 bsap bchem belektr bmost bsiln baon szk. sap.
Bataliony saperów (1939)	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 38 43 46 47 48 49 50 53 55 56 60 61 65 71 81 90 bsap WBPanc-Mot 101 102
Kompanie saperów KOP (1931-1939)	„Czortków” „Grodno” „Hoszcza” „Stolin” „Stołpce” „Wilejka”
Szwadrony pionierów (1939)	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Ośrodki Zapasowe Saperów (1939)	OZSap. typ spec. nr 1 OZSap. nr 2 OZSap. nr 3 OZSap. nr 4 OZSap. MK nr 1 OZSap. MK nr 2

Rodowód	Polska Siła Zbrojna Armia Polska we Francji Armia Wielkopolska Legiony Polskie Samoobrona Litwy i Białorusi Wojsko Litwy Środkowej Wojsko Polskie na Wschodzie
Naczelne władze wojskowe	Naczelnik Państwa (1918–1922) Prezydent RP (1922–1939) Naczelne Dowództwo WP Ministerstwo Spraw Wojskowych Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych Sztab Generalny (Główny) Kwatera Główna Naczelnego Wodza
Rodzaje sił zbrojnych	Wojsko Marynarka Wojenna
Formacje	Wojska Wartownicze i Etapowe (1919–1921) Korpus Ochrony Pogranicza (1924–1939) Obrona Narodowa (1937–1939)
Bronie	Piechota Kawaleria Artyleria Bronie pancerne (1937–1939) Lotnictwo Saperzy Wojska Kolejowe (do 1928) Wojska Samochodowe (do 1937) Tabory Żandarmeria
Służby	duszpasterska geograficzna intendentury inżynieryjno-saperska kolejowa remontu sprawiedliwości zdrowia weterynarii uzbrojenia lotnictwa żeglugi śródlądowej łączności etapowa jeniecka poborowa
WP w 1939	OdeB pokojowe Plan mob. „W” Mobilizacja OdeB wojenne Kampania wrześniowa Plan „Zachód” Plan „Wschód”
Inne	Bunt Żeligowskiego Centrum Wyszkolenia Sanitarnego Centrum Wyszkolenia Saperów Centrum Wyszkolenia Łączności Centrum Wyszkolenia Żandarmerii Centrum Wyższych Studiów Wojskowych Fundusz Obrony Narodowej Główny Urząd Zaopatrywania Armii Instytut Wojskowo-Techniczny Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Oficerska Szkoła Topografów Placówki dyplomatyczne Wojska Polskiego II RP Rada Wojenna Rada Wojskowa Wojna polsko-bolszewicka Wojskowa Komisja Ustawodawcza Wyższa Szkoła Wojenna