Otto Stern
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Odznaczenia | |
Otto Stern (ur. 17 lutego 1888 w Żorach (wówczas Sohrau), zm. 17 sierpnia 1969 w Berkeley) – niemiecki fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki.
Życiorys
Żory i Wrocław (1888–1912)
Był wnukiem bogatego kupca żydowskiego, właściciela żorskiego młyna, Abrahama Sterna[1] i synem Oskara Sterna i Eugenii (z domu Rosenthal)[2][3]. Miał czworo młodszego rodzeństwa (Berta, Kurt, Lota i Liza[4]). W roku 1892 Sternowie przeprowadzili się do Wrocławia[2][3].
Po ukończeniu szkoły podstawowej Otto Stern kontynuował naukę w Johannes-Gymnasium we Wrocławiu[3], a następnie podjął studia uniwersyteckie we Fryburgu, Monachium i Wrocławiu. Tytuł doktora chemii fizycznej uzyskał na Uniwersytecie Wrocławskim w roku 1912[2]. Jego rozprawa doktorska dotyczyła ciśnienia osmotycznego dwutlenku węgla w stężonych roztworach[3]. Miała charakter zarówno praktyczny, jak też i teoretyczny. W przyszłości ustaliła jego działalność badawczą, dzięki której sam siebie określił jako „teoretyka doświadczalnego”.
Praga i Zurych (1912–1913), Niemcy (1914–1933)
Po doktoracie, w tymże roku, przeniósł się – za Albertem Einsteinem – na Uniwersytet Karola w Pradze, a w następnym roku – na Politechnikę w Zurychu (ETH)[3]. W Szwajcarii zawarł znajomość z takimi wybitnymi fizykami, jak Paul Ehrenfest i Max von Laue. W tym czasie jego finansowa niezależność pozwoliła mu obrać miejsce pracy bez oglądania się na osiąganie większych korzyści materialnych. W roku 1913 otrzymał w Wyższej Szkole Technicznej w Zurychu venia legendi, czyli prawo prowadzenia własnych odczytów. Stał się tym samym tzw. Privatdozent, co uprawniało go do prowadzenia wykładów na uniwersytetach jednak bez prawa do wynagrodzenia za przeprowadzane wykłady.
W latach pierwszej wojny światowej, od sierpnia 1914 do jej zakończenia, służył w różnych jednostkach technicznych armii pruskiej, początkowo jako szeregowy w PMC, a następnie jako podoficer[5]. Po klęsce Prus powrócił do Frankfurtu, gdzie nadal pracował naukowo. Habilitował się we Frankfurcie w roku 1915. Od roku 1919 współpracował z Maxem Bornem.
W roku 1921 otrzymał stanowisko profesora fizyki teoretycznej na Uniwersytecie w Rostocku. Tutaj dołączył do swego przyjaciela, Maxa Volmera. Pobyt w Rostocku pozwolił mu na poszerzenie swych horyzontów myślowych i na zawarcie nowych znajomości. Nie trwał on jednak długo. W roku 1923 objął stanowisko dyrektora w nowo powstałym Instytucie Chemii Fizycznej na Uniwersytecie w Hamburgu.
W roku 1922 Stern przeprowadził wraz z Walterem Gerlachem eksperyment zwany doświadczeniem Sterna-Gerlacha dotyczącym przestrzennej kwantyzacji spinowego momentu pędu.
Stany Zjednoczone (1933–1969)
Z powodu swojego częściowego pochodzenia żydowskiego po dojściu Hitlera do władzy w roku 1933 wyemigrował do USA. Do 1945 roku był profesorem na Carnegie Institute of Technology w Pittsburghu. Tam też przystąpił do budowy laboratorium molekularnego, choć ze względu na trudności gospodarcze nie był w stanie rozbudować swej pracowni do tego poziomu jaki miała pracownia w Hamburgu. Następnie już jako professor emeritus osiadł na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Sporadycznie utrzymywał kontakty z miejscowymi fizykami, lecz unikał już publicznych wystąpień.
Rok 1943 przyniósł Sternowi Nobla z fizyki W uznaniu jego wkładu w rozwój metody wiązki molekularnej i jego odkrycia momentu magnetycznego protonu.
Wyróżnienia
Dr. Stern otrzymał w roku 1930 tytuł LL.D. (Legum Doctor) University of California, Berkeley. Był członkiem National Academy of Sciences, American Association for the Advancement of Science, Royal Society of Edinburgh oraz członkiem zagranicznym Royal Danish Academy of Sciences and Letters.
Upamiętnienie w Polsce
18 września 1997 r. podczas sesji wyjazdowej 34. Zjazdu Fizyków Polskich została odsłonięta tablica pamiątkowa, poświęcona Ottonowi Sternowi. Tablicę odsłonili zagraniczni goście – nobliści: Herbert A. Hauptman (Nagroda Nobla z chemii 1985 r.) i Rudolf Mössbauer (Nagroda Nobla z fizyki 1961 r.), a także polski fizyk prof. dr hab. Jerzy Warczewski oraz przedstawiciele miasta Żory Zygmunt Łukaszczyk i Ryszard Ostrowski. Tablica odlana z mosiądzu według projektu Stanisława Szwarca wisi na ścianie frontowej budynku Urzędu Miasta Żory[6].
Życie prywatne
Do końca swego życia Otto Stern pozostał kawalerem.
Zmarł na zawał serca 17 sierpnia 1969 r. w czasie przedstawienia teatralnego i pochowany został w Berkeley.
Przypisy
- ↑ Otto Stern fizyka (1943). [w:] Nobliści związani z uniwersytetem we Wrocławiu [on-line]. Uniwersytet Wrocławski. [dostęp 2018-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b c Otto Stern - Facts. [w:] The Nobel Prize in Physics 1943 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-03-05]. (ang.)., Biographical, Nobel Lecture, December 12, 1946, The Method of Molecular Rays
- ↑ a b c d e Immanuel Estermann, Haifa: Otto Stern, 1888-1969. www.uni-frankfurt.de, 12 grudnia 2008. [dostęp 2017-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-06)]. (niem.).
- ↑ Paweł Lokaj, Jan Szulik: Otto Stern. [w:] Informator Towarzystwa Miłośników Miasta Żory , T. 16 [on-line]. TMMŻ, styczeń 1988. [dostęp 2017-04-15].
- ↑ I. Estermann: Stern, Otto. [w:] Complete Dictionary of Scientific Biography [on-line]. Charles Scribner's Sons. [dostęp 2018-03-26]. (ang.).
- ↑ Tablica pamiątkowa - Otto Stern (Rynek). [w:] Wirtualny Sztetl [on-line]. www.sztetl.org.pl. [dostęp 2014-03-06]. (pol.).
Linki zewnętrzne
- J.P. Toennies, H. Schmidt-Böcking, B. Friedrich, J.C.A. Lower, Otto Stern (1888–1969): The founding father of experimental atomic physics (pdf, s.1–39, 68 ref) na: www Cornell University Library
- Piotr Greiner: Otto Stern (1888–1969). Noblista z Żor, wyd. Towarzystwo Zachęty Kultury, ISBN 83-86023-09-0
- Stern-Gerlach Experiment, symulacja na: phet.colorado.edu
