Bielsk Podlaski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
typo
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
Linia 234: Linia 234:
* [[Małgorzata Prokopiuk-Kępka]], dziennikarka
* [[Małgorzata Prokopiuk-Kępka]], dziennikarka
* [[Maciej Radel]], aktor
* [[Maciej Radel]], aktor
*[[Romuald Radziwiłłowicz]], oficer sztabu [[Okręg Warszawa AK|Okręgu Warszawa AK]], w [[Powstanie warszawskie|Powstaniu warszawskim]] dowódca [[Batalion Zaremba-Piorun|Batalionu Zaremba-Piorun]]
* [[Kamil Skrzypkowski]], siatkarz
* [[Kamil Skrzypkowski]], siatkarz
* [[Dariusz Snarski]], bokser, olimpijczyk
* [[Dariusz Snarski]], bokser, olimpijczyk

Wersja z 10:05, 11 sie 2016

Szablon:POL miasto infobox Bielsk Podlaski – miasto w Polsce, w województwie podlaskim, siedziba powiatu bielskiego oraz gminy wiejskiej Bielsk Podlaski.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[1], w starostwie bielskim w ziemi bielskiej województwa podlaskiego w 1795 roku[2].

Położone na Równinie Bielskiej, nad rzeką Białą, około 50 km na południe od Białegostoku.

Duży ośrodek przemysłu budowlanego; zakłady metalowe, włókiennicze, produkcji napojów gazowanych, przetwórstwa rybnego. Centrum edukacji na poziomie szkoły wyższej, jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne; od lat 1992–1993 miejsce festiwali białoruskiej pieśni autorskiej „Jesień Bardów”, Piosenki Religijnej „Śpiewajmy Panu”, Kultury Ukraińskiej „Podlaska Jesień”.

Toponimia

Plik:BielskPodlaski pieczec1574.jpg
Pieczęć miejska, wyciśnięta w 1574 r.

Nazwanie odrzeczne, od rzeki Biała nad którą miasto jest położone. Bielsk gród nad Białą. Na Mazowszu i Pomorzu bardzo często grody nadrzeczne nazywano z pomocą przymiotnikowego przyrostka -sk np. Płońsk od rz.Płoni. Jeszcze częściej nazywano tak grody w języku ruskim: Połock, Kursk, Smoleńsk. Dla odróżnienia od innych Bielsków dodano określnik Podlaski od Podlasie[3].

Struktura powierzchni

Według danych z 2002[4] Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km², w tym:

  • użytki rolne: 72%
  • użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 1,94% powierzchni powiatu.

Demografia

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Bielsku mieszkało 4759 osób w 648 domach, 2239 podało narodowość żydowską, 1904 – polską, 491 – białoruską, 120 – rosyjską, 2 – niemiecką, 1 – czeską, 1 – litewską, 1 – rusińską narodowość[5]. 2392 osób było wyznania mojżeszowego, 1331 rzymskokatolickiego, 1013 osób było wyznania prawosławnego, 14 ewangelickiego, 8 zadeklarowało przynależność do wyznania greckokatolickiego, 1 – bezwyznaniowiec[5].

Dane z 31 grudnia 2014[6][7]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 26 249 100 13 604 51,83 12 645 48,17
Powierzchnia 27,01 km²
Gęstość zaludnienia
[os./km²]		 972 503,66 468,34

Piramida wieku mieszkańców Bielska Podlaskiego w 2014 roku[8].

Historia

Góra zamkowa
Ratusz barokowy z 1776 r., obecnie Muzeum Miejskie
Karmelicki zespół klasztorny z 1641
Kościół pokarmelicki z 1641
Klasycystyczna Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja z 1783
Zabytkowa plebania z 1900
Cerkiew konkatedralna Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy z XVIII w.
Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z ok. 1716
Cerkiew św. Michała z 1789 r.
(stan w 2010 r.)
Cmentarz żołnierzy niemieckich z okresu I wojny światowej
Cmentarz żołnierzy radzieckich, z lewej kaplica grobowa w prawosławnej części cmentarza
Ulica Kościuszki ze starą zabudową drewnianą
Jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne w Bielsku Podlaskim
Prawosławna Kaplica św. Mikołaja, na drugim planie zabudowania II Liceum Ogólnokształcącego z Białoruskim Językiem Nauczania im. Bronisława Taraszkiewicza

XIII wiek

XIV wiek

XV wiek

XVI wiek

  • 1501
    • 9–18 września – w mieście odbył się zjazd rady litewskiej z udziałem króla
    • 3 listopada – zwolniono mieszczan spod sądowej władzy starosty
  • 14 listopada 1505 – w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze do Grodna
  • 1506
  • 22–25 lutego 1509 – w mieście w drodze na sejm do Piotrkowa przebywa król Zygmunt Stary
  • 1513 – Bielsk zostaje stolicą nowo utworzonego województwa podlaskiego[potrzebny przypis]
  • 1516 – powstaje cech rzeźników
  • 1530 – ziemia bielska zostaje kupiona od Gasztołdów przez królową Bonę
  • 1542 – wzmiankowana jest synagoga
  • 1549 – powstaje cech szewców
  • 1563 – według rejestru pomiary włócznej w mieście było 830 domów
  • 1564
    • 20 maja–9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
    • 22 lipca – pożar zamku bielskiego, na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej, miały wówczas miejsce prace nad redakcją II Statutu Litewskiego. Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni. Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku, zaś sądy ziemskie przeniesiono do Brańska
    • proces o mord rytualny Żydów, w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
  • 1569 – Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej. Powstaje cech kuśnierzy
  • 1571 – powstają cechy piwowarów i słodowników, czapników i krawców
  • 1576 – w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej
  • 1591 – pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św. Marcina (nie odbudowanymi)

XVII wiek

  • 1641 – wybudowanie Kościoła pw. Matki Boskiej i klasztoru karmelitów z fundacji Adama Kazanowskiego
  • 1655 – zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta
  • 1659 – przeniesienie nowicjatu karmelitów z Wilna do Bielska

XVIII wiek

  • 1779–1781 – w mieście działała królewska komisja Boni Ordinis (Dobrego Porządku). W mieście było wtedy 97 rzemieślników
  • 1784 – pożar miasta, po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabelli Elżbiety Branickiej
  • 1796 – zaborcy pruscy likwidują klasztor karmelitów i otwierają w nim więzienie

Zabory

  • 1795–1807 – Bielsk w zaborze pruskim
  • 1802 – Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
  • 1807 – Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski
  • 1812 – przez miasto przechodzą wojska Napoleona
  • 1825 – likwidacja monasteru św. Mikołaja z powodu zbyt małej liczby powołań; cerkiew klasztorna zachowuje funkcje parafialnej[12]
  • 1831 – mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym, epidemia cholery
  • 1839 – kasata unii w Cesarstwie Rosyjskim
  • 1843 – miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
  • 1855 – następna epidemia cholery
  • 1863 – mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym, m.in. w bitwie pod Puchłami i Siemiatyczami, wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
  • XIX wiek – w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
  • 1873 – doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
  • 1915 – część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej (bieżeństwo), spalenie dworca kolejowego

II Rzeczpospolita

  • 1919
    • 19 lutego – opuszczenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne i wkroczenie witanych z entuzjazmem oddziałów POW
    • założenie gimnazjum i szpitala powiatowego
  • 1920
    • 29 lipca – miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej
    • 20 sierpnia – odbicie miasta przez III batalion 1 Pułku Piechoty Legionów
  • 1921 – powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik”
  • 1923–1937 – burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
  • 1924 – uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej. Początek elektryfikacji
  • 1925 – otwarcie Rocznej Koedukacyjnej Szkoły Handlowej kierowanej przez Jana Nowotarskiego[13]
  • 1925–1928 – budowa nowego gmachu gimnazjum (liceum)
  • 1932–1939 – starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
  • 1932 – ukazuje się pierwszy numer „Gazety Bielskiej”
  • 1936 – pierwszy numer powiatowego miesięcznika „Plon”
  • 1937–1939 – burmistrzem miasta był Alfons Erdman
  • 1938 – oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej (obecnie SP nr 4)
  • 1939
    • 11 czerwca – uruchomienie 1500 tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
    • 18 czerwca – przekazanie 35 Pułkowi Piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego, w której to uroczystości wzięło udział 5 tys. mieszkańców. Dar odebrał gen. Franciszek Kleeberg

II wojna światowa

 Osobny artykuł: Getto w Bielsku Podlaskim.
  • 15–23 września 1939 – pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
  • 23 września 1939–1941 – okupacja przez Armię Czerwoną. Pierwsze wywózki na Syberię
  • 22 czerwca 1941 – zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców. Niemcy w czasie okupacji zakładają getto dla Żydów i mordują w Lesie Pilickim ok. 800 Polaków (min. nauczycieli, urzędników, księży)
  • 2 listopada 1942 – likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulicą Jagiellońską i Wąską. Wywiezienie części do Treblinki
  • 1943 – powstaje budynek obecnego Urzędu Skarbowego
  • 30 lipca 1944 – kolejne zajęcie miasta przez Armię Czerwoną

PRL

III Rzeczpospolita

Urodzeni w Bielsku Podlaskim

Zabytki

Kościoły i związki wyznaniowe

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Parafie prawosławne

Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny

Kościoły protestanckie

Parafie rzymskokatolickie

Kościół Miłosierdzia Bożego

Inne

Sport

Piłka Nożna

Transport

Dworzec kolejowy w Bielsku Podlaskim

Znaczący węzeł drogowy. W mieście się krzyżują drogi krajowe i wojewódzkie:

Przez miasto przebiega linia kolejowa Białystok – Czeremcha (i dalej do Brześcia). Znajduje się tutaj stacja kolejowa.

W 2010 na terenie szpitala przy ulicy Kleszczelowskiej 1 otwarto lądowisko sanitarne.

Media

Telewizja

  • TV Podlasie – Lokalna telewizja istniejąca od 2008r. emitowana w sieci kablowej TVK Hajnówka Sp.j.

Portale internetowe

  • www.ibielsk.pl – portal informacyjny obejmujący swoim zasięgiem Powiat Bielski

Prasa

Miasta partnerskie

Drogowskaz z miastami partnerskimi Bielska Podlaskiego


Zobacz też

  1. ↑ Do czasu przebudowy z lat 2013–2014, kiedy to drewnianą konstrukcję zastąpiono betonową (pozostawiając bryłę cerkwi w niezmienionym kształcie).
  1. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
  2. ↑ Karol de Perthées, Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1795.
  3. ↑ Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Wrocław 1984, s. 27.
  4. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  5. ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5, Województwo białostockie, 1924, s. 19.
  6. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie gus
    BŁĄD PRZYPISÓW
  7. ↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2014 r. Stan w dniu 31 XII. , s. 91, 2015-06-08. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 2083-3342. [dostęp 2015-10-12]. 
  8. ↑ http://www.polskawliczbach.pl/Bielsk_Podlaski, w oparciu o dane GUS.
  9. ↑ „Puścizna po Janie Długoszu dziejopisie polskim, to jest: Kronika Wiganda z Marburga rycerza i kapłana Zakonu Krzyżackiego na wezwanie Długosza z rymowanej kroniki niemieckiej na język łaciński przetłomaczona. Chronicon seu Annales Wigandi Marburgensis, equitis et fratris Ordinis Teutonici” Poznań 1842, s. 233 [1].
  10. ↑ M. Radoch, W sprawie daty nadania przez Władysława Jagiełłę ziemi drohickiej księciu mazowieckiemu Januszowi I, [w:] Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, Olsztyn 2002, s. 11–20.
  11. ↑ T. J. Lubomirski, Kodeks Dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, Warszawa 1863, s. 111–113; Biblioteka PAN Kórnik, rkp. 203, k. 178-178v.
  12. ↑ a b H. Surynowicz, Życie monastyczne na Grodzieńszczyźnie w XIX wieku, [w:] red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik: Życie monastyczne w Rzeczypospolitej. Białystok: Zakład Historii Kultur Pogranicza Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 199–202. ISBN 83-902928-8-2.
  13. ↑ Dziennik Wileński, nr 154, 1926 s. 3.
  14. ↑ W Bielsku Podlaskim będzie można zdać państwowy egzamin na prawo jazdy Bielsk Podlaski | Portal Bielska Podlaskiego iBielsk.pl [online], ibielsk.pl [dostęp 2015-12-01] (pol.).
  15. ↑ Samochodowy Rajd w Bielsku Podlaskim | iBielsk.pl [online], iBielsk.pl, 3 kwietnia 2016 [dostęp 2016-05-17] (pol.).
  16. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów na oficjalnej stronie Świadków Jehowy (www.jw.org), dostęp z 5 czerwca 2014.

Linki zewnętrzne

Miasta województwa podlaskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Powiat bielski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy wiejskie

Powiat bielski (do 1940 i 1945–75)
Przynależność wojewódzka
Gminy miejskie
(1919–75)
Gminy wiejskie
(1919–54 i 1973–75)
Gromady
(1954–72)
Legenda
  • de facto skasowane w 1941, de jure w 1950
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bielsk_Podlaski&oldid=46565713”