Ujście (miasto): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
|||
| Linia 52: | Linia 52: | ||
{{Dopracować|sekcja|źródła=2008-11}} |
{{Dopracować|sekcja|źródła=2008-11}} |
||
[[Plik:Ujscie 1910.jpg|thumb|left|260px|Panorama Ujścia w 1910]] |
[[Plik:Ujscie 1910.jpg|thumb|left|260px|Panorama Ujścia w 1910]] |
||
Prowadzone w latach pięćdziesiątych XX wieku prace archeologiczne dostarczyły licznych materiałów dowodzących istnienia grodu już w VII wieku. Pierwsza wzmianka o Ujściu w dokumentach pisanych pochodzi z 1108 roku z kroniki [[Gall Anonim|Galla Anonima]] i odnosi się do wojen prowadzonych przez [[Bolesław III Krzywousty|Bolesława Krzywoustego]] w celu przywrócenia [[Pomorze|Pomorza]] do Polski. W 1223 roku [[Władysław Odonic]] przy pomocy [[książęta pomorscy|księcia pomorskiego]] [[Świętopełk (książę pomorski)|Świętopełka]] zdobył na [[Władysław III Laskonogi|Władysławie Laskonogim]] gród ujski. Odtąd Odonic tytułował się w dokumentach jako „Książę na Ujściu” (''dux de Usce''). |
Prowadzone w latach pięćdziesiątych XX wieku prace archeologiczne dostarczyły licznych materiałów dowodzących istnienia grodu już w VII wieku. Gród w Ujściu został rozbudowany przez Bolesława Chrobrego, stając się ważną twierdzą graniczną strzegącą przeprawy od strony Pomorza. Gród ulokowany był w miejscu połączenia się dwóch rzek: Gwdy i Noteci<ref>Lech Leciejewicz ''Ujście we wczesnym średniowieczu'', Wrocław 1961</ref>. Pierwsza wzmianka o Ujściu w dokumentach pisanych pochodzi z 1108 roku z kroniki [[Gall Anonim|Galla Anonima]] i odnosi się do wojen prowadzonych przez [[Bolesław III Krzywousty|Bolesława Krzywoustego]] w celu przywrócenia [[Pomorze|Pomorza]] do Polski. Najcięższe walki z Pomorzanami, to okres panowania Bolesława Krzywoustego, zwłaszcza rok 1108. Wówczas to książę pomorski Gniewomir zdobył Ujście, jednak Krzywousty wkrótce odbił gród. W 1223 roku [[Władysław Odonic]] przy pomocy [[książęta pomorscy|księcia pomorskiego]] [[Świętopełk (książę pomorski)|Świętopełka]] zdobył na [[Władysław III Laskonogi|Władysławie Laskonogim]] gród ujski. Odtąd Odonic tytułował się w dokumentach jako „Książę na Ujściu” (''dux de Usce''). |
||
{{Osobny artykuł|Bitwa pod Ujściem (1227)}} |
{{Osobny artykuł|Bitwa pod Ujściem (1227)}} |
||
Po jego śmierci w 1239 roku skończyła się rola Ujścia jako stolicy samodzielnego księstewka. Od przełomu XIV i XV wieku Ujście wraz z okolicznymi włościami stanowiło dobra królewskie tzw. [[Królewszczyzna|królewszczyznę]] jako [[starostwo]] ujskie (później przemianowane na ujsko-[[Piła (miasto)|pilskie]]). Ujście otrzymało [[prawa miejskie]] 24 czerwca 1413 roku, na mocy dokumentu wydanego przez [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełłę]]. W dniu 25 lipca 1655 roku [[bitwa pod Ujściem (1655)|pod Ujściem]] piętnastotysięczna armia [[pospolite ruszenie|pospolitego ruszenia]] szlachty wielkopolskiej pod dowództwem [[Województwo poznańskie|wojewody poznańskiego]] [[Krzysztof Opaliński|Krzysztofa Opalińskiego]] oraz [[Województwo kaliskie|wojewody kaliskiego]] [[Andrzej Grudziński|Andrzeja Karola Grudzińskiego]] poddała [[Wielkopolska|Wielkopolskę]] siedemnastotysięcznej armii [[Szwecja|szwedzkiej]]. |
Po jego śmierci w 1239 roku skończyła się rola Ujścia jako stolicy samodzielnego księstewka. Od przełomu XIV i XV wieku Ujście wraz z okolicznymi włościami stanowiło dobra królewskie tzw. [[Królewszczyzna|królewszczyznę]] jako [[starostwo]] ujskie (później przemianowane na ujsko-[[Piła (miasto)|pilskie]]). Ujście otrzymało [[prawa miejskie]] 24 czerwca 1413 roku, na mocy dokumentu wydanego przez [[Władysław II Jagiełło|Władysława Jagiełłę]]. W dniu 25 lipca 1655 roku [[bitwa pod Ujściem (1655)|pod Ujściem]] piętnastotysięczna armia [[pospolite ruszenie|pospolitego ruszenia]] szlachty wielkopolskiej pod dowództwem [[Województwo poznańskie|wojewody poznańskiego]] [[Krzysztof Opaliński|Krzysztofa Opalińskiego]] oraz [[Województwo kaliskie|wojewody kaliskiego]] [[Andrzej Grudziński|Andrzeja Karola Grudzińskiego]] poddała [[Wielkopolska|Wielkopolskę]] siedemnastotysięcznej armii [[Szwecja|szwedzkiej]]. |
||
Wersja z 10:55, 26 sie 2015
Szablon:POL miasto infobox Ujście (niem. Usch) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie pilskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ujście.
Położenie
Ujście leży 10 km na południe od Piły, w Dolinie Środkowej Noteci, na skraju Wysoczyzny Chodzieskiej, u ujścia Gwdy do Noteci. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 11 Kołobrzeg-Bytom, droga wojewódzka nr 182 do Międzychodu oraz linia kolejowa Piła - Mirosław (prowadzony jest na niej tylko ruch towarowy) kiedyś lina prowadziła do miejscowości Bzowo Goraj.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. pilskiego.
Nazwa
Nazwa miejscowości ma swój źródłosłów w polskiej nazwie ujście oznaczającej końcowy bieg rzeki tzw. "ujście rzeki". W tym wypadku oznacza ujście rzeki Gwdy do Noteci. Miejscowość w zlatynizowanej formie Uscze notuje Gall Anonim w swojej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116. We fragmencie "Pomorani Uscze, Bolezlavi castrum" (pol. "gród Bolesława pomorskie Uście") opisuje walki Polaków z Pomorzanami[1][2].
Miejscowość jako miasto pod zlatynizowaną nazwą Uschye we fragmencie wymieniającym kasztelana ujskiego Bogusława łac.Boguslao castellano de Uschye wspomniana jest w łacińskim dokumencie wydanym w Gnieźnie w 1280 roku, sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II[3]. Kolejny łaciński dokument wydany przez tego króla w Gnieźnie w 1283 roku wymienia miejscowość pod nazwą Usze podając imię kasztelana ujskiego Bogusława we fragmencie "Boguslavo castellano de Usze"[4].
Historia
 |
Ta sekcja od 2008-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Prowadzone w latach pięćdziesiątych XX wieku prace archeologiczne dostarczyły licznych materiałów dowodzących istnienia grodu już w VII wieku. Gród w Ujściu został rozbudowany przez Bolesława Chrobrego, stając się ważną twierdzą graniczną strzegącą przeprawy od strony Pomorza. Gród ulokowany był w miejscu połączenia się dwóch rzek: Gwdy i Noteci[5]. Pierwsza wzmianka o Ujściu w dokumentach pisanych pochodzi z 1108 roku z kroniki Galla Anonima i odnosi się do wojen prowadzonych przez Bolesława Krzywoustego w celu przywrócenia Pomorza do Polski. Najcięższe walki z Pomorzanami, to okres panowania Bolesława Krzywoustego, zwłaszcza rok 1108. Wówczas to książę pomorski Gniewomir zdobył Ujście, jednak Krzywousty wkrótce odbił gród. W 1223 roku Władysław Odonic przy pomocy księcia pomorskiego Świętopełka zdobył na Władysławie Laskonogim gród ujski. Odtąd Odonic tytułował się w dokumentach jako „Książę na Ujściu” (dux de Usce).
Po jego śmierci w 1239 roku skończyła się rola Ujścia jako stolicy samodzielnego księstewka. Od przełomu XIV i XV wieku Ujście wraz z okolicznymi włościami stanowiło dobra królewskie tzw. królewszczyznę jako starostwo ujskie (później przemianowane na ujsko-pilskie). Ujście otrzymało prawa miejskie 24 czerwca 1413 roku, na mocy dokumentu wydanego przez Władysława Jagiełłę. W dniu 25 lipca 1655 roku pod Ujściem piętnastotysięczna armia pospolitego ruszenia szlachty wielkopolskiej pod dowództwem wojewody poznańskiego Krzysztofa Opalińskiego oraz wojewody kaliskiego Andrzeja Karola Grudzińskiego poddała Wielkopolskę siedemnastotysięcznej armii szwedzkiej.
W 1772 roku Prusacy zagarnęli miasto wraz z całym okręgiem nadnoteckim. W 1809 roku powstała huta szkła. Ważnym wydarzeniem dla rozwoju miasta było uregulowanie Noteci i melioracja łąk w dolinie, przeprowadzone w końcu XIX wieku. Okres międzywojenny przyniósł ze sobą stagnację. W 1920 r. Ujście powróciło do państwa polskiego, stając się miastem nadgranicznym – granicę polsko-niemiecką wytyczono na przepływającej u stóp miejscowości Noteci i dalej na Gwdzie. W okresie II wojny światowej Niemcy zburzyli pomnik powstańców wielkopolskich, Kalwarię, a wielu mieszkańców miasta wysiedlili.
Gospodarka
Głównym czynnikiem miastotwórczym w Ujściu jest duża huta szkła (obecnie Ardagh Glass) wytwarzająca butelki. Po rozbudowie zakładu około 1980 roku zdolność produkcyjna wynosi prawie 1 mln butelek ze szkła kolorowego na dobę.[potrzebny przypis] Na zachód od miasta, na krawędzi doliny, znajduje się kopalnia piasku wykorzystywanego do produkcji szkła. Nad Notecią położony jest port rzeczny.
Religia
Sport
- Ujska Liga Koszykówki (ULK) – amatorska liga koszykarska odbywająca w Ujściu.
- Klub piłkarski grający w A-klasie – KS Unia Ujście.
Oświata
- Przedszkole Publiczne im. Króla Maciusia I z Oddziałem Zamiejscowym w Kruszewie z siedzibą w Ujściu
- Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Ujściu
- Gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Ujściu
Zabytki
- neobarokowy kościół św. Mikołaja wybudowany w latach 1905-1907; we wnętrzu:
- neobarokowe wyposażenie
- ołtarze boczne i chrzcielnica z XVIII wieku
- Kalwaria ujska zbudowana w latach 1890-1907 na stromej skarpie Doliny Noteci, zburzona przez hitlerowców w 1941 roku, prowizorycznie odbudowana w 1976 roku, od 1998 roku odbudowywana częściowo w dawnej formie
- dawny kościół ewangelicki z lat 1851-1852, szachulcowy, zbudowany zapewne na miejscu dawnego grodu i zamku
- szachulcowa pastorówka z połowy XIX wieku
- eklektyczny ratusz z XIX wieku
- na ścianie tablice: ku czci mieszkańców Ujścia zamordowanych w latach okupacji hitlerowskiej oraz z okazji 550-lecia praw miejskich (z 1963 roku)
- drewniane budynki niemieckiej straży granicznej
- kilka domów z początku XIX wieku
Przyroda
- Orla Góra położona 200 m na zachód od Kalwarii; rozciąga się z niej rozległy widok na Dolinę Noteci i Piłę
- stroma krawędź Doliny Noteci, ciągnąca się od Nietuszkowa do Wilanowca
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:
Zobacz też
- ↑ "Kronika polska, Gall Anonim", seria "Kroniki polskie", Zakł. Nard. Ossolińskich, Wrocław, ISBN 978-3-939991-64-9, str. 113.
- ↑ "Monumenta Germaniae Historica", "Chronicae Polonorum", tom IX, Hannoverae 1851 s.462
- ↑ "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.464.
- ↑ "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.486.
- ↑ Lech Leciejewicz Ujście we wczesnym średniowieczu, Wrocław 1961
- ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 6 czerwca 2014.
Linki zewnętrzne
