Lockheed SR-71 Blackbird: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Historia rozwoju konstrukcji: poprawa linków |
drobne redakcyjne |
||
| Linia 27: | Linia 27: | ||
|powierzchnia nośna = 167,3 m² |
|powierzchnia nośna = 167,3 m² |
||
|profil skrzydła = |
|profil skrzydła = |
||
|masa własna = 27 |
|masa własna = 27 216 kg |
||
|masa użyteczna = |
|masa użyteczna = |
||
|masa startowa = 77 |
|masa startowa = 77 100 kg |
||
|masa do lądowania = |
|masa do lądowania = |
||
|masa uzbrojenia = |
|masa uzbrojenia = |
||
|masa paliwa = 36 |
|masa paliwa = 36 415 kg |
||
|zapas paliwa = 46 |
|zapas paliwa = 46 000 l |
||
|prędkość maksymalna = {{Fakt|3,56 [[Liczba Macha|Ma]] (3529,56 [[Kilometr na godzinę|km/h]])|data=2014-12}} (max CIT +427C) |
|prędkość maksymalna = {{Fakt|3,56 [[Liczba Macha|Ma]] (3529,56 [[Kilometr na godzinę|km/h]])|data=2014-12}} (max CIT +427C) |
||
|prędkość przelotowa = 3,2 macha |
|prędkość przelotowa = 3,2 macha |
||
| Linia 46: | Linia 46: | ||
|wznoszenie w locie pionowym = |
|wznoszenie w locie pionowym = |
||
|prędkość minimalna opadania = |
|prędkość minimalna opadania = |
||
|pułap = 24 |
|pułap = 24 000 – 36 500 m |
||
|pułap praktyczny = 25 |
|pułap praktyczny = 25 000 m |
||
|pułap zawisu z wpływem ziemi = |
|pułap zawisu z wpływem ziemi = |
||
|pułap zawisu bez wpływu ziemi = |
|pułap zawisu bez wpływu ziemi = |
||
| Linia 65: | Linia 65: | ||
|commons = SR-71 Blackbird |
|commons = SR-71 Blackbird |
||
}} |
}} |
||
'''Lockheed SR-71 Blackbird''' ([[język angielski|ang.]] [[Kos zwyczajny|Kos]]) – [[samolot]] dalekiego zwiadu strategicznego, najszybszy samolot kiedykolwiek wprowadzony do słuzby operacyjnej w siłach powietrznych. Zaprojektowany na przełomie lat 50. i 60. XX wieku na zamówienie [[Central Intelligence Agency|CIA]], eksploatowany przez [[Central Intelligence Agency|CIA]], [[NASA]] oraz [[United States Air Force|USAF]]. Dwusilnikowy odrzutowy [[średniopłat]] w [[Skrzydło delta|układzie delta]], osiągający prędkość [[Liczba Macha|Mach]] 3,5 oraz pułap |
'''Lockheed SR-71 Blackbird''' ([[język angielski|ang.]] [[Kos zwyczajny|Kos]]) – [[samolot]] dalekiego zwiadu strategicznego, najszybszy samolot kiedykolwiek wprowadzony do słuzby operacyjnej w siłach powietrznych. Zaprojektowany na przełomie lat 50. i 60. XX wieku na zamówienie [[Central Intelligence Agency|CIA]], eksploatowany przez [[Central Intelligence Agency|CIA]], [[NASA]] oraz [[United States Air Force|USAF]]. Dwusilnikowy odrzutowy [[średniopłat]] w [[Skrzydło delta|układzie delta]], osiągający prędkość [[Liczba Macha|Mach]] 3,5 oraz pułap 36 500 m, dzięki temu był nieosiągalny dla ówczesnych systemów obronnych. SR-71 był samolotem nieuzbrojonym, dwumiejscowym, w drugiej kabinie za pilotem znajdował się operator RSO, czyli operator elektronicznej aparatury zwiadowczej. Jej zasięg pozwalał na głęboką penetrację terenu przeciwnika bez konieczności przekraczania granic i naruszania obszaru powietrznego wroga. |
||
== Historia rozwoju konstrukcji == |
== Historia rozwoju konstrukcji == |
||
Wersja z 09:36, 6 sie 2015
 SR-71B podczas lotu nad górami Sierra Nevada w Kalifornii w 1994 r. | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ |
Samolot rozpoznawczo-patrolowy |
| Załoga |
2 |
| Historia | |
| Data oblotu |
22 grudnia 1964 |
| Lata produkcji | |
| Wycofanie ze służby | |
| Liczba egz. |
32 |
| Liczba wypadków • w tym katastrof |
|
| Dane techniczne | |
| Napęd |
2 silniki strumieniowo-odrzutowe Pratt-Whitney JT11D-20B (J58) |
| Ciąg |
2 × 145 kN |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
16,94 m |
| Długość |
32,74 m |
| Wysokość |
5,64 m |
| Powierzchnia nośna |
167,3 m² |
| Masa | |
| Własna |
27 216 kg |
| Startowa |
77 100 kg |
| Paliwa |
36 415 kg |
| Zapas paliwa |
46 000 l |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
3,56 Ma (3529,56 km/h)[potrzebny przypis] (max CIT +427C) |
| Prędkość przelotowa |
3,2 macha |
| Prędkość minimalna |
280 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
60 m/s |
| Pułap |
24 000 – 36 500 m |
| Pułap praktyczny |
25 000 m |
| Zasięg |
max. 5150 km bez tankowania w powietrzu |
| Długotrwałość lotu |
1,5 h |
| Dane operacyjne | |
| Liczba miejsc | |
| 2 | |
| Użytkownicy | |
| USAF / w końcowym okresie NASA | |
| Rzuty | |
| |
Lockheed SR-71 Blackbird (ang. Kos) – samolot dalekiego zwiadu strategicznego, najszybszy samolot kiedykolwiek wprowadzony do słuzby operacyjnej w siłach powietrznych. Zaprojektowany na przełomie lat 50. i 60. XX wieku na zamówienie CIA, eksploatowany przez CIA, NASA oraz USAF. Dwusilnikowy odrzutowy średniopłat w układzie delta, osiągający prędkość Mach 3,5 oraz pułap 36 500 m, dzięki temu był nieosiągalny dla ówczesnych systemów obronnych. SR-71 był samolotem nieuzbrojonym, dwumiejscowym, w drugiej kabinie za pilotem znajdował się operator RSO, czyli operator elektronicznej aparatury zwiadowczej. Jej zasięg pozwalał na głęboką penetrację terenu przeciwnika bez konieczności przekraczania granic i naruszania obszaru powietrznego wroga.
Historia rozwoju konstrukcji
Pierwsze prace podjęto w połowie lat pięćdziesiątych w tajnym ośrodku konstrukcyjnym firmy Lockheed – ADP (Advanced Development Projects – Ośrodek Zaawansowanych Projektów Rozwojowych) w Burbank k. Los Angeles, zwanym Skunk Works, pod kierownictwem Clarence’a „Kelly’ego” L. Johnsona. Pierwszy lot prototypu Blackbirda o nazwie A-12 odbył się 24 kwietnia 1962 roku w tajnej bazie USAF Strefa 51 nad jeziorem Groom Lake w Newadzie. Zbudowano w sumie 15 egzemplarzy z czego 12 było maszynami jednomiejscowymi, a jeden był dwumiejscową wersją treningową A-12B. Dwa ostatnie A-12 przerobiono na dwumiejscowe maszyny M-21 przenoszące bezpilotowy pojazd rozpoznawczy D-21. 22 grudnia 1964 z bazy AF Plant 42 w Palmdale wystartował pierwszy egzemplarz samolotu SR-71A Blackbird. W styczniu 1966 roku, do USAF trafił pierwszy samolot szkoleniowy SR-71B, a jego ostateczna wersja SR-71A zaczęła zastępować samoloty A-12 rok później. 5 czerwca 1968 doszło do katastrofy A-12. Jeszcze w tym samym roku, ostatni egzemplarz A-12 został wycofany ze służby.
We wczesnej wersji myśliwskiej YF-12A zamontowano trzy rakietowe pociski zdalnie sterowane; pozostałe wersje samolotu pozostały nieuzbrojone. Wersja ta nie weszła do produkcji i uzbrojenia.
Zbudowano ogółem 32 egzemplarze SR-71. Ze względu na bardzo wysokie koszty utrzymania samolotu i niezbędnej do jego eksploatacji infrastruktury został wycofany z linii pod koniec lat osiemdziesiątych dwudziestego stulecia. Teraz ich rolę przejęły satelity rozpoznawcze. Trzy sztuki zostały przekazane NASA. Ostatni lot samolotu tego typu odbył się 9 października 1999.
Kilka egzemplarzy jest w muzeach: jeden w Nowym Jorku na pokładzie zacumowanego lotniskowca w Intrepid Sea-Air-Space Museum, jeden egzemplarz w muzeum lotnictwa USA w Waszyngtonie, jeden egzemplarz w March Field Air Museum w Kalifornii i kolejny w Evergreen Aviation Museum w McMinnville w Oregonie, niedaleko Portland, oraz w Pima Air and Space Museum w Tucson, jeden egzemplarz znajduje się w Wielkiej Brytanii, w USAF Hall w muzeum RAF-u w Duxfordzie. Jeden znajduje się w muzeum w Huntsville w Alabamie.
Blackbirdy w linii
Pierwsza wersja Blackbirda A-12 przez cały czas użytkowania przez CIA pozostała w tajemnicy i stacjonowała w bazie Groom Lake. Loty operacyjne pod koniec lat 60. odbywały się z bazy Kadena na Okinawie. Wersja myśliwska YF-12A rozpoczęła loty w bazie Groom Lake. Po oficjalnym ogłoszeniu przez Prezydenta Lyndona Johnsona istnienia programu Blackbird samoloty YF-12A przebazowano do Edwards AFB w Kalifornii. Ostatnia wersja Blackbirda SR-71 po wcieleniu do służby stacjonowała w bazie Beale AFB niedaleko Sacramento w Kalifornii. Czasowo odbywała również loty z bazy Griffiss koło Nowego Jorku, w Japonii z bazy Kadena na Okinawie. W Europie stacjonowały w bazie RAF Mildenhall w Wielkiej Brytanii. Po nalocie amerykańskiego lotnictwa na Trypolis w 1986 Blackbird startujący z Wielkiej Brytanii dokonał rekonesansu nad północną Libią. Gdy w drodze powrotnej mimo braku zgody Francji na przelot nad jej terytorium samolot wleciał w obszar powietrzny Francji, francuskie myśliwce Mirage nie były w stanie go przechwycić i zmusić do lądowania.
SR-71 w pobliżu Polski
W pierwszej połowie lat osiemdziesiątych, a zwłaszcza od momentu ujawnienia (m.in. przez płk. Kuklińskiego) władzom amerykańskim przez wywiad informacji o mającym nastąpić wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce, SR-71 Blackbird patrolował niebo i terytorium na południe i wschód od Bałtyku. Startował z lotnisk w Wielkiej Brytanii i Norwegii. Pojawiał się na ekranach polskich radarów na wschód od Bornholmu. Leciał łukiem w kierunku Darłowa, by tuż przed granicą polskiego morza terytorialnego wyrównać i poruszając się równolegle do wybrzeża dolecieć do Zatoki Fińskiej, gdzie robił nawrót. Wracał podobną trasą, znikając z ekranów radarów na trawersie Świnoujścia. Znany jest konkretny przypadek (naoczny świadek) lotu nad Bałtykiem na wysokości 28 000 m z prędkością około 2600 km/h[potrzebny przypis].
Następcy SR-71
Rolę zwiadowczą SR-71 przejęły nowoczesne satelity rozpoznawcze, satelity wywiadowcze i drony. Maszyny te pozwalają bez ryzyka załogi przeprowadzać dalekie misje oraz są o wiele tańsze w eksploatacji. Prawdopodobnie Pentagon przeprowadzał tajne testy z załogowym samolotem mogącym w przyszłości zastąpić SR-71. Media, na podstawie nielicznych przecieków, nazwały ten samolot „SR-91 Aurora”. Taka nazwa programu figurowała bowiem w budżecie Pentagonu jednak nie jest pewne czy kryptonim ten rzeczywiście dotyczył prac nad tajnym samolotem. Jednak dość kosztowną pozycję z budżetu skojarzono z relacjami o nocnych lotach niezwykłych samolotów i przeciekami na temat prac nad nowym superszybkim samolotem. Obecnie nadal nie wiadomo jak zaawansowane były te prace i czy „Aurora” została wdrożona do szerszej produkcji.
Ciekawostki
- Był obserwowany przez radar na wysokości 28 km nad Bałtykiem przez obsługi polskich dywizjonów rakietowych OPK ze Środkowego Wybrzeża w latach 80. XX w. Z powodu jego przelotów stawiano w stan alarmu jednostki wojsk OPK[1].
- Przelot z Kalifornii do Waszyngtonu zajmował mu 1 godzinę, 4 minuty i 20 sekund[potrzebny przypis].
- Do SR-71 należy rekord przelotu nad Atlantykiem, wynoszący niecałe 2 godziny (z dwukrotnym tankowaniem paliwa w locie)[potrzebny przypis].
- Samolot zużywał 30 500 litrów paliwa w ciągu godziny[potrzebny przypis].
- Pod wpływem wzrostu temperatury wywołanego tarciem powietrza w trakcie lotu, kadłub samolotu wydłużał się maksymalnie o około 7,5–10 cm (3–4 cale)[2].
- Do zwalczania samolotów SR-71 został skonstruowany w ZSRR myśliwiec przechwytujący MiG-25 i jego późniejsza rozwojowa wersja MiG-31[potrzebny przypis].
Przypisy
Bibliografia
- Ross&Perry. Inc., SR-71 Flight Manual, Washington D.C., 2001 ISBN 1-931641-76-5.
- Richard H. Graham, SR-71 Revealed. The Inside Story, Osceola, Motorbooks International, 1996 ISBN 0-7603-0122-0.
- Richard H. Graham, SR-71 Blackbird. Stories, Tales and Legends, St. Paul, MBI Publishing Company, 2002 ISBN 0-7603-1142-0.
- Richard H. Graham, Flying the SR-71 Blackbird. In the cockpit on a secret operational mission., St. Paul, MBI Publishing Company, 2008 ISBN 0-7603-3239-8.
- Paul F. Crickmore, SR-71 BLACKBIRD, Lockheed's Mach 3 Hot Shot, Oxford, Osprey Publishing, 2004 ISBN 0-85045-794-7.
- Paul F. Crickmore, Lockheed Blackbird. Beyond The Secret Missions, Oxford, Osprey Publishing, 2004 ISBN 1-84176-694-1.
- James Goodall, Jay Miller, Lockheed's SR-71 Blackbird Family, Hinckley, Midland Publishing, 2002 ISBN 1-85780-138-5.
- James Goodall, SR-71 Blackbird, Squadron/Signal Publication, 2000 ISBN 0-89747-338-8.
- Donn A. Byrnes, Kenneth D. Hurley, Blackbird Rising, Los Lunas, Sage Mesa, 1999 ISBN 0-9673327-0-2.
- Anthony M. Thornborough, Peter E. Davies, Lockheed Blackbirds, Osceola, Motorbooks International, 1988 ISBN 0-7110-1794-8.
- Michael O'Leary, Eric Schulzinger, Black Magic, Shrewsbury, Airlife Publishing Ltd., 1989 ISBN 1-85310-126-5.
- Michael O'Leary, Eric Schulzinger, SR-71 Inside Lockheed's Blackbird, Shrewsbury, Airlife Publishing Ltd., 1991 ISBN 0-87938-541-3.
- Peter W. Merlin, Mach 3+. NASA/USAF YF-12 Flight Research 1969-1979, Washington, NASA History Division, 2002.
- Peter W. Merlin, From Archangel to Senior Crown. Design and Development of the Blackbird., Virginia, AIAA, 2008 ISBN 978-1-56347-933-5.
- Brian Shul, Walter Watson, Sled Driver, Flying the World's Fastest Jet, Chico, MACH 1, 1991 ISBN 0-929823-08-7.
- Brian Shul, Walter Watson, The Untouchables, Chico, MACH 1, 1993 ISBN 0-929823-12-5.
- Lou Drendel, SR-71 Blackbird in action, Aircraft No. 55 ,Squadron/Signal Publication, 1982 ISBN 0-89747-136-9.
- Ben R. Rich, Leo Janos, Skunk Works, A Personal Memoir of My Years at Lockheed ,Little, Brown & Co., 1994 ISBN 0-316-74330-5.
- Jay Miller, Lockheed's Skunk Works, The First Fifty Years-The Official History ,Aerofax, Inc., 1993 ISBN 0-942548-56-6.
- Clearance „Kelly” Johnson, Maggie Smith, Kelly, More Than My Share of it All ,Smithsonian Institution, 1989 ISBN 0-87474-491-1.
- Dennis R. Jenkins, Lockheed SR-71/YF-12 Blackbirds ,Voyageur Press, 1997 ISBN 0-933424-75-2.
- Tomasz Hypki, SR-71 Najszybszy Samolot Świata ,Altair, 1995 ISBN 83-86217-09-X.
- Jeremy Clarkson, „Wiem, że masz duszę” Insignis, 2006, ISBN 83-60355-01-0
Linki zewnętrzne
- Lockheed SR-71 Blackbird (ang.)
- NASA Dryden SR-71 Blackbird Movie Collection (ang.)
- The Online Blackbird Museum (ang.)
| Pasażerskie | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Wojskowe |
|
- ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieWspomnienia i refleksje przeciwlotnikaBŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiemarchfield-sr71aBŁĄD PRZYPISÓW