Wikiprojekt:Tłumaczenie artykułów/Rudyard Kipling

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rudyard Kipling
Ilustracja
Imię i nazwisko

Joseph Rudyard Kipling

Data i miejsce urodzenia

30 grudnia 1865
Bombaj

Data i miejsce śmierci

18 stycznia 1936
Londyn

Narodowość

Brytyjczyk

Dziedzina sztuki

pisarz, poeta

Muzeum artysty

Bateman's

Ważne dzieła
  • Księga dżungli (The Jungle Book, 1894)
  • Kim (1901)
  • Takie sobie bajeczki (Just So Stories, 1902)

Joseph Rudyard Kipling (ur. 30 grudnia 1865 w Bombaju, zm. 18 stycznia 1936 w Londynie) – angielski pisarz i poeta, urodzony w Indiach. Laureat literackiej Nagrody Nobla (1907).

Zasłynął głównie wierszami: Mandalay (1890), Gunga Din (1890) i If— (1910) oraz twórczością skierowaną do dzieci i młodzieży: Księgą dżungli (1894), Takimi sobie bajeczkami (1902) i Pukiem z Pukowej Górki (1906) oraz powieścią Kim (1901). Ponadto jest autorem wielu opowiadań takich jak The Man Who Would Be King (1888) i zbiorów Life's Handicap (1891), The Day's Work (1898) oraz Plain Tales from the Hills (1888). Kipling jest uważany za wielkiego "innowatora w sztuce opowiadań"[1]. Jego książki dla dzieci na stałe wpisały się do kanonu klasyki literatury dziecięcej, a jego dzieła cenione są za wszechstronny styl i dar opowiadania.

Kipling w późnych latach XIX i wczesnych XX wieku był jednym z najpopularniejszych pisarzy angielskich, zarówno w dziedzinie prozy jak i poezji. W 1907 został laureatem literackiej Nagrody Nobla, stając się pierwszym nagrodzonym angielskojęzycznym pisarzem; wciąż pozostaje najmłodszym z laureatów. Spośród wielu zaszczytnych tytułów, Kiplingowi oferowano tytuł nadwornego poety i kilkukrotnie tytuł szlachecki, jednak odmawiał przyjęcia wszystkich[2].

Jednakże później Kipling był również postrzegany – jak powiedział o nim George Orwell, jako "prorok brytyjskiego imperializmu". W jego dziełach dostrzegano uprzedzenia i militaryzm[3][4], a wynikające z tego kontrowersje trwały przez dużą część XX wieku[5][6]. Według krytyka Douglasa Kerra "jest on wciąż autorem, który może wzbudzać zacięte spory, a jego pozycja w historii literatury i kultury daleka jest od rozstrzygniętej. Ale wraz z odchodzącą erą europejskich imperiów uznawany jest za nieporównywalnego interpretatora tego, jak postrzegano imperium. Ten fakt w połączeniu z rosnącym uznaniem dla jego niezwykłego daru narratorskiego sprawia, że staje się on siłą, z którą należy się liczyć"[7].

Dzieciństwo[edytuj | edytuj kod]

Malabar Point, Bombaj, około 1860. Oriental and India Office Collection. British Library

Rudyard Kipling urodził się 30 grudnia 1865 w Bombaju, w Indiach Brytyjskich. Jego rodzicami byli Alice Kipling (z domu MacDonald) i John Lockwood Kipling. Ojciec, rzeźbiarz i projektant ceramiki, był dyrektorem i profesorem rzeźby w architekturze w nowo powstałej Szkole Sztuk Pięknych imienia Sir Jamsetji Jejeebhoyata w Bombaju[8]. Alice Kipling była jedną z czterech nadzwyczajnych wiktoriańskich sióstr[9]; choć panny MacDonald pochodziły z niezbyt zamożnej rodziny z prowincji, ich życie związane było ze sławnymi mężczyznami: mężem ciotki Kiplinga, Georgiany, był malarz Edward Burne-Jones, jego drugiej ciotki Agnes malarz Edward Poynter, zaś syn trzeciej, Stanley Baldwin, był trzykrotnym premierem Wielkiej Brytanii z ramienia Partii Konserwatywnej[10]. Tę pełną życia kobietę[8] przyszły wicekról Indii scharakteryzował słowami: "Nuda i pani Kipling nie mogą istnieć w tym samym pokoju"[1].

Imię Kiplinga pochodzi od nazwy jeziorem Rudyard w wiejskim regionie Staffordshire w Anglii; jego rodzice przebywali nad tym jeziorem jeszcze w czasach przedmałżeńskich i, urzeczeni jego pięknem, nazwali tym imieniem swoje pierwsze dziecko.

W miejscu narodzin Kiplinga, w miasteczku uniwersyteckim Instytutu Sztuki Użytkowej w Bombaju wciąż stoi dom, przez wiele lat służący jako mieszkanie dziekana. Bombajski historyk Foy Nissen zauważa jednak, że choć tabliczka na budynku stwierdza, że jest to miejsce narodzin pisarza, to oryginalny dom rozebrano wiele lat temu, a w jego miejscu zbudowano nowy. Oryginalny drewniany parterowy dom był pusty i zamknięty przez lata[11]. . O Bombaju, swoim rodzinnym mieście Kipling napisał[12]:

Mother of Cities to me,
For I was born in her gate,
Between the palms and the sea,
Where the world-end steamers wait.
   Matka Miast dla mnie,
Gdyż urodziłem się za jej bramą,
Między palmami, a morzem,
Gdzie parowce krańca świata czekają.

Według Bernice'a M. Murphy'ego:[13] "rodzice Kiplinga uważali się za Anglo-Indians (określenie używane w XIX wieku dla nazwania brytyjskich obywateli mieszkających w Indiach) i tak również określał się Rudyard, mimo że właściwie spędził większość życia gdzie indziej. Problem tożsamości i przynależności państwowej stał się ważnym elementem jego książek". Kipling napisał o tym konflikcie w wieku 70 lat[14]:

left

W cieple popołudnia, przed pójściem spać, ona (portugalska ayah, czyli niania), lub Meata (czyli hinduski opiekun) opowiadali nam historie i nucili niezapomniane hinduskie piosenki, a po przebraniu byliśmy posyłani do jadalni z zastrzeżeniem: "Mówcie teraz po angielsku do taty i mamy". Więc mówiliśmy "po angielsku", niepewnie tłumacząc miejscowe idiomy, w których myśleliśmy i śniliśmy.
Mapa Indii z naniesionymi miejscami, w których przebywał Kipling

Spędzony w Bombaju czas, w którym dla Kiplinga wszystko było "jasnym światłem lub ciemnością"[14], miał się skończyć, gdy miał sześć lat. Zgodnie z tradycją panującą w Indiach Brytyjskich, on i jego trzyletnia siostra Alice (Trix) zostali wysłani do Anglii – w tym przypadku do Southsea koło Portsmouth, gdzie miało się nimi zajmować małżeństwo Holloway, przyjmujące dzieci Brytyjczyków mieszkających w Indiach. Dwójka dzieci miała mieszkać w ich domu, Lorne Lodge, przez kolejne sześć lat. W swojej autobiografii, napisanej około 65 lat później, Kipling wspominał ten czas ze zgrozą i ironicznie rozważał, czy połączenie okrucieństwa i zaniedbania, jakiego doświadczył z rąk pani Holloway, mogło przyspieszyć rozwój jego literackiego życia[14]:

left

Jeśli przesłuchuje się siedmio- czy ośmiolatka na temat rzeczy, które robił w danym dniu (zwłaszcza gdy chce iść spać) będzie skutecznie zaprzeczał sam sobie. Jeśli każde takie zaprzeczenie uznawane jest za kłamstwo i wypominane w porze śniadania, życie nie jest proste. Widziałem już znęcanie się, ale to była wyliczona tortura – w zakresie religii i nauki. Jednak sprawiło to, że musiałem uważać na kłamstwa, których wkrótce musiałem używać: a to, wydaje mi się, jest podstawą literackiego wysiłku.
James Jacques Tissot. Balkon HMS Calcutta (Portsmouth), 1876. Kipling, który płynął z rodziną z Bombaju do Portsmouth cztery lata wcześniej, pamiętał jedynie "czas na statku z ogromnym półokręgiem zasłaniającym widok po jej obu stronach"[14]

Siostrze Kiplinga w Lorne Lodge wiodło się lepiej, pani Holloway najwyraźniej miała nadzieję, że ostatecznie Trix wyjdzie za jej syna[15]. Dzieci miały jednak krewnych w Anglii, do których mogli się udać. Co roku spędzali miesiąc w porze okolicach Bożego Narodzenia z ciotką od strony matki Georgianą (Georgy) i jej mężem, artystą Edwardem Burne-Jonesem w The Grange, ich domu w Fulham koło Londynu, który Kipling nazywał "rajem, który zaiste mnie ocalił"[14]. Wiosną 1877 roku Alice Kipling powróciła z Indii i zabrała dzieci z Lorne Lodge.

left

Wiele, wiele razy moja ukochana Ciotka pytała, dlaczego nigdy nikomu nie powiedziałem, jak byłem traktowany. Dzieci mówią niewiele więcej niż zwierzęta, gdyż akceptują to, co je spotyka jako odwiecznie ustanowione. Ponadto, źle traktowane dzieci mają wyraźną wizję tego, co może je spotkać w przypadku, gdy wyjawią sekrety domu-więzienia przed opuszczeniem go[14].


W styczniu 1878 roku Kipling podjął naukę w United Services College, w Westward Ho! w Devon, w szkole powstałej kilka lat wcześniej w celu przygotowywania chłopców do armii. Szkoła okazała się dla niego początkowo twarda, ale później doprowadziła do zawarcia silnych przyjaźni. Stała się też tłem powieści Stalky & Co.[15]. W tym czasie Kipling spotkał i zakochał się w Florence Garrard, współlokatorce Trix w Southsea (do którego Trix powróciła). Florence miała być wzorem Maisie w pierwszej powieści Kiplinga The Light that Failed (1891)[15]. Pod koniec pobytu Kiplinga w szkole stwierdzono, że nie jest dostatecznie uzdolniony by dostać stypendium na Uniwersytecie Oksfordzkim[15], a jego rodzice nie mieli dość pieniędzy, by sfinansować naukę[8]; zatem Lockwood Kipling znalazł dla syna pracę w Lahore (obecnie w Pakistanie). Lockwood był wówczas dyrektorem National College Of Arts [16] i kuratorem w muzeum w Lahore. Kipling miał zostać pomocnikiem wydawcy małej lokalnej gazety "Civil & Military Gazette". Wyruszył do Indii 20 września 1882 roku i dotarł do Bombaju 18 października.

left

Tak więc, w wieku 16 lat i 9 miesięcy, lecz wyglądając na 4-5 lat więcej, z zapuszczonymi bokobrodami, których zgorszona Matka zakazała w przeciągu godziny po powrocie, znalazłem się w Bombaju, gdzie się urodziłem, pośród widoków i zapachów, które sprawiły, że przypomniałem sobie lokalne słowa, których znaczeń nie znałem. Inni urodzeni w Indiach chłopcy powiedzieli mi, że to samo przytrafiło się i im. Jeszcze trzy czy cztery dni podróży koleją do Lahore, gdzie mieszkała rodzina. Po nich lata spędzone w Anglii odeszły i już chyba nigdy nie powróciły w równie silnej postaci[14].

Wczesne podróże[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze wydanie Plain Tales from the Hills, Styczeń 1888, Thacker Spink & Co., Kalkuta

Civil and Military Gazette w Lahore, którą Kipling zwykł nazywać "pierwszą panią i prawdziwą miłością",[14] ukazywała się sześć dni w tygodniu przez cały rok z wyjątkiem jednodniowych przerw na Boże Narodzenie i Wielkanoc. Kipling ciężko pracował wraz z wydawcą, Stephenem Wheelerem, lecz jego potrzeba pisania była niezaspokojona. W 1886, wydał swój pierwszy zbiór wierszy, Departmental Ditties. W tym samym roku zmienili się wydawcy gazety. Kay Robinson, nowy wydawca, pozwolił na większą wolność twórczą i Kiplingowi zlecono pisanie opowiadań dla gazety.[17]

Tymczasem, latem 1883, Kipling odwiedził po raz pierwszy Shimlę, letnią stolicę Indii Brytyjskich. W tym czasie było już utrwaloną praktyką wicekróla Indii i rządu by przenosić się na sześć miesięcy do Shimli, a miasto stawało się wtedy "centrum władzy, a także przyjemności".[17] Rodzina Kiplinga stała się wcześnie gośćmi Simli, a Lockwood Kipling dostał zlecenie zaprojektowania fresków w tamtejszym Kościele Chrystusa. Kipling powracał do Shimli na swoje coroczne wakacje każdego roku między 1885 a 1888, a miasto stanowiło istotny element wielu opowiadań napisanych przez Kiplinga dla Gazette.[17]

left

Moje miesięczne wakacje w Shimli były czystą przyjemnością-każda złota godzina. Zacznęło się w upale i niewygodzie, koleją i drogami. Skończyło się w chłodzie wieczora z rozpalonym paleniskiem w sypialni, a następnego ranka - a pozostało ich jeszcze trzydzieści! - wczesną filiżanką herbaty, Matką, która ją przyniosła, i współnymi długimi spacerami. Miało się również wolny czas do spędzenia na dowolnych zabawach, jakie tylko przyszły do głowy, a ta zwykle była pełna pomysłów.[14]
Pierwsze wydanie Soldiers Three, A. H. Wheeler & Co., Allahabad, 1888

Po powrocie do Lahore, około 39 opowiadań Kiplinga ukazało się w Gazette między listopadem 1886 a czerwcem 1887. Większość z tych opowiadań została zebrana w Plain Tales from the Hills, pierwszym zbiorze prozy pisarza, który został opublikowany w Kalkucie w styczniu 1888, miesiąc po jego 22 urodzinach. Pobyt Kiplinga w Lahore zakończył się jednak. W listopadzie 1887 został on przeniesiony do znacznie większej siostrzanej gazety The Pioneer w Allahabadzie. Tempo jego prac nie ustało jednak i w przeciągu kolejnego roku opublikował sześć zbiorów opowiadań: Soldiers Three, The Story of the Gadsbys, In Black and White, Under the Deodars, The Phantom Rickshaw oraz Wee Willie Winkie. W sumie 41 opowiadań, niektórych dość długich. Dodatkowo, jako specjalny korespondent The Pioneer w zachodnich Indiach, napisał wiele krótkich relacji, które później zebrano w Letters of Marque i wydano w From Sea to Sea and Other Sketches, Letters of Travel.[17]

Na początku 1889, The Pioneer zwolniło Kiplinga po sporze. Kipling zaczął zastanawiać się nad swoją przyszłością. Sprzedał prawa do swoich sześciu tomów opowiadań za 200 funtów oraz niewielkie tantiemy oraz Plain Tales za 50 funtów. Dodatkowo z The Pioneer otrzymał sześciomiesięczną pensję jako rekompensatę.[14] Pisarz zdecydował, że wykorzysta te pieniądze by udać się do Londynu, centrum literackiego świata Imperium brytyjskiego.

9 marca 1889 roku Kipling opuścił Indie najpierw wyruszając do San Francisco przez Rangun, Singapur, Hong Kong i Japonię. Następnie podróżował przez Stany Zjednoczone pisząc artykuły dla The Pioneer, które również zostały zebrane w From Sea to Sea and Other Sketches, Letters of Travel. Rozpoczynając podróż w San Francisco, Kipling zwiedził Portland, Seattle, następnie w Kanadzie Victorię i Vancouver, ponownie w Stanach Zjednoczonych Park Narodowy Yellowstone, Salt Lake City, Omaha, Chicago, Beaver w Pensylwanii nad rzeką Ohio, gdzie odwiedził rodzinę Hill. Następnie wspólnie wyruszyli do Chautauqua, Niagary, Toronto, Waszyngtonu, Nowego Jorku i Bostonu.[18] W czasie tych podróży spotkał w Elmira Marka Twaina, który wzbudził w nim duży respekt. Następnie Kipling przekroczył Atlantyk i dotarł do Liverpoolu w październiku 1889. Wkrótce później zadebiutował w świecie literackim Londynu i jego prace zostały życzliwie przyjęte.

Kariera pisarza[edytuj | edytuj kod]

Londyn[edytuj | edytuj kod]

Mapa Anglii z naniesionymi miejscami pobytu Kiplinga.

W Londynie, kilka opowiadań Kiplinga zostało przyjętych przez różnych wydawców. Znalazł tam również miejsce, w którym zamieszkał przez następne dwa lata:

left

Tymczasem, znalazłem sobie mieszkanie na Villiers Street, koło Strand, którego 46 lat temu było miejscem prostym i pełnym pasji dzięki jego zwyczajom i mieszkańcom. Moje pokoje były niewielkie, nie do końca czyste i przeciętnie utrzymane, ale siedząc przy biurku mogłem zaglądać przez okno nad wejściem Gatti’s Music-Hall, po drugiej stronie ulicy, i prawie widziałem scenę. Pociągi na stacji Charing Cross dudniły po jednej stronie, a łoskot ze Strand niósł się z przeciwnej, podczas gdy przed oknami przepływała Tamiza pod Shot Tower.

W przeciągu kolejnych dwóch lat bezzwłocznie wydał powieść The Light That Failed; przeżył załamanie nerwowe i poznał amerykańskiego pisarza i przedstawiciela wydawnictwa, Wolcotta Balestiera, z którym wspólnie pracował nad powieścią The Naulahka (o tytule z błędem w pisowni, co było dla niego nietypowe; patrz poniżej)[8]. W 1891, za radą lekarzy, Kipling wyprawił się w kolejną podróż odwiedzając Południową Afrykę, Australię, Nową Zelandię i ponownie Indie. Jednakże plan spędzenia Świąt z rodziną w Indiach został porzucony, gdy dowiedział się o nagłej śmierci Wolcotta Balestiera spowodowanej durem brzusznym i postanowił natychmiast powrócić do Londynu. Przed powrotem, wysłał telegram by oświadczyć się (oświadczyny przyjęto) siostrze Wolcotta, Caroline (Carrie) Balestier, którą poznał rok wcześniej i z którą najwyraźniej miał romans.[8] Tymczasem, pod koniec 1891, wydano w Londynie jego zbiór opowiadań o Brytyjczykach w Indiach, Life's Handicap.

Małżeństwo i miesiąc miodowy[edytuj | edytuj kod]

18 stycznia 1892 roku, Carrie Balestier (29 lat) i Rudyard Kipling (26 lat) wzięli ślub w Londynie, w "szczytowym momencie epidemii grypy, gdy przedsiębiorcom pogrzebowym brakowało czarnych koni i zmarli musieli się obejść brązowymi."[14] Uroczystość odbyła się w All Souls Church, a pannę młodą prowadził do ślubu Henry James.

Nowożeńcy rozpoczeli podróż poślubną wyjazdem do Stanów Zjednoczonych, między innymi odwiedzając posiadłość rodziny małżonki koło Brattleboro w Vermont, a następnie wyruszyli do Japonii.[8] Jednak gdy przybyli do Yokohamy, dowiedzieli się, że ich bank, The New Oriental Banking Corporation, zbankrutował.

Stany Zjednoczone[edytuj | edytuj kod]

Okładka pierwszego wydania Księgi Dżungli. Ilustracje John Lockwood Kipling (ojciec Rudyarda Kiplinga)

Spokojnie przyjmując stratę, powrócili do Stanów Zjednoczonych, do Vermont. Carrie zaszła w tym czasie w ciążę z ich pierwszym dzieckiem. Wynajęli mały domek na farmie pod Brattleboro za 10 dolarów miesięcznie.

left

Urządziliśmy go na prosty sposób, który wyprzedzał system rent to own[19]. Kupiliśmy ogromny piec, z drugiej lub trzeciej ręki, który zainstalowaliśmy w piwnicy. Wywierciliśmy pokaźne otwory w naszych cienkich stropach na jego ośmiocalową blaszaną rurę (dlaczego nie spłonęliśmy w naszych łóżkach w czasie zimy do dziś nie rozumiem) i byliśmy niezwykle i egoistycznie zadowoleni.[14]

W tym domu, Bliss Cottage, przyszło na świat ich pierwsze dziecko, Josephine, "przy trzech stopach śniegu, w nocy 29 grudnia 1892. Urodziny jej matki wypadały 31 a moje 30 tego samego miesiąca, więc pogratulowaliśmy jej wyczucia ..." [14] Również w tym domu narodziły się pierwsze fragmenty Księgi Dżungli:

left

Moja pracownia w Bliss Cottage miała siedem na osiem stóp, a od grudnia do kwietnia śnieg leżał równo z parapetem. Tak się złożyło, że napisałem opowieść o indyjskim leśnictwie, w której występował chłopiec, którego wychowały wilki. W bezruchu i zawieszeniu zimy '92 jakieś wspomnienia Masońskich Lwów z gazety z dzieciństwa i zdanie w Nada the Lily Ridera Haggarda, połączyły się z echem tej historii. Po zatrzymaniu głównego pomysłu w głowie, w ruch poszło pióro i zobaczyłem je piszące historie Mowgliego i zwierząt, które później urosły do Ksiąg Dżungli.[14]

Z przyjściem na świat Josephine, Bliss Cottage nie było wystarczająco duże i ostatecznie małżeństwo kupiło ziemię - 10 akrów kamienistego stoku z widokiem na rzekę Connecticut - od brata Carrie Beatty Balestiera i wybudowali swój własny dom. Kipling nazwał go "Naulakha" na cześć Wolcotta i ich współpracy i tym razem w pisowni nie było błędu.

[8] (Naulakha oznaczająca dosłownie "dziewięć lakh (lub 900.000 rupii)", w Hindi, była nazwą legendarnych naszyjków noszonych przez królowe północno hinduskich baśni;[20] Kipling tłumaczył to jako "jewel beyond price" (bezcenny klejnot)). Dom nadal stoi przy Kipling Road, trzy mile na północ od Brattleboro: duży, odosobniony, ciemnozielony dom, z dachem i bokami krytymi gontem, który Kipling zwał "okrętem", który przynosił mu "światło słoneczne i pokój umysłu"[8].

Jego odosobnienie w Vermont, w połączeniu z jego "rozsądnym czystym życiem", sprawiały, że Kipling był odkrywczy i płodny. W krótkim okresie czterech lat napisał, oprócz Ksiąg Dżungli, zbiór opowiadań The Day's Work, powieść Kapitanowie zuchy (Captains Courageous) i obfitość poezji, w tym tom The Seven Seas. Zbiór Barrack-Room Ballads, pierwotnie wydany głównie własnym nakładem w 1890, zawierający wiersze Mandalay i Gunga Din, został wydany w marcu 1892. Największą przyjemność sprawiło mu pisanie Ksiąg Dżungli - obie z nich stanowią wielkie dzieła świadczące o wielkiej wyobraźni - i korespondencja z licznymi dziećmi piszącymi do niego po ich przeczytaniu.[8]

Mapa Ameryki z zaznaczonymi miejscami pobytu Kiplinga w latach 1889, 1892–1896 i 1899

Pisarskie życie w Naulakha było czasami przerywane przez wizyty gości, w tym jego ojca, który przyjechał w odwiedziny wkrótce po przejściu na emeryturę w 1893,[8] i brytyjskiego pisarza Arthura Conana Doyle'a, który zabrał z sobą swoje kije golfowe, został na dwa dni i w tym czasie udzielił Kiplingowi lekcji gry.[21][22] Kipling polubił grę w golfa, czasami grywając z miejscowym pastorem, a nawet grając pomalowanymi na czerwono piłeczkami gdy ziemia pokryta była śniegiem.[22][23] Jednak to ostatnie "nie okazało się do końca udane, ponieważ drajw nie był niczym ograniczony; piłeczka mogła ześlizgnąć się dwie mile w dół długiego stoku do rzeki Connecticut."[23] Wszystkie świadectwa potwierdzają, że Kipling uwielbiał przebywać na świeżym powietrzu,[8] zwłaszcza cudowny coroczny widok zmieniających na jesień kolory liści w Vermont:

left

Mały klon zaczynał, nagle czerwieniąc się krwiście na tle ciemnozielonych sosen. Następnego ranka odpowiedź nadchodziła z bagna, gdzie rosną sumaki. Po trzech dniach, stoki jak okiem sięgnął stały w ogniu, a drogi wybrukowane były purpurą i złotem. Mokry wiatr zadął i zniszczył wszystkie mundury tej okazałej armii; i dęby, wstrzymujące się w odwodzie, zgięły się pod swymi matowymi i zbrązowiałymi pancerzami i stały zesztywniale do ostatniego zdmuchniętego liścia, póki nie zostało nic prócz przycienionych samych konarów i zajrzeć można było do najskrytej głębi lasu. [24]

W lutym 1896 roku urodziła się ich druga córka, Elsie. W tym czasie, według kilku biografów, ich związek małżeński nie był już równie wesoły i spontaniczny jak kiedyś.[25] Mimo, że na zawsze pozostali sobie wierni, ich związek popadł w rutynę[8]. W liście pisanym do przyjaciela, który zaręczył się w tym czasie, 29-letni Kipling udzielił takiej pochmurnej porady: małżeństwo uczy głównie trudnych cnót "- takich jak pokora, powściągliwość, porządek i przezorność" [26]

Kiplingowie mogliby żyć w Vermont do końca życia, gdyby nie dwa wydarzenia - jedno polityczne, drugie spowodowane niezgodą w rodzinie - które w pośpiechu zakończyły ich pobyt. Na początku lat 90tych XIX, Wielka Brytania i Wenezuela długi już czas spierały się o granice Gujany Brytyjskiej. Kilkukrotnie Stany Zjednoczone zaoferowały arbitraż, ale w 1895 roku nowy amerykański sekretarz stanu Richard Olney podniósł stawkę uznając, że Stany Zjednoczone mają prawo być arbitrem ze względu na suwerenność kontynentu. [8] To doprowadziło Wielką Brytanię do szału i wkrótce incydent przerodził się w poważny anglo-amerykański kryzys, z groźbami wojny pochodzącymi z obu stron. Mimo, że ostatecznie kryzys przekształcił się w silniejszą angielsko-amerykańską współpracę, w tym czasie Kipling był zaniepokojony antybrytyjskimi nastrojami w Stanach, zwłaszcza w prasie.[8] Napisał w liście, że czuł jakby "celowano do niego karafką ponad stołem w czasie obiadu w gronie przyjaciół".[26] Do stycznia 1896 zdecydował, według jego oficjalnego biografa,[23] by zakończyć jego "dobre, zdrowe życie" w Stanach i szukać szczęścia w innym miejscu.

Ale szalę przechyliła prawdopodobnie kłótnia w rodzinie. Od jakiegoś czasu relacje między Carrie i jej bratem Beatty Balestierem były napięte z uwagi na jego alkoholizm i niewypłacalność. W maju 1896, pijany Beatty wpadł na Kiplinga na ulicy i groził mu przemocą.[8] Incydent doprowadził ostatecznie do aresztowania Beatty'ego, ale na kolejnym przesłuchaniu, w wyniku rozgłosu prywatność Kiplinga została całkowicie zniszczona, a Kipling stał się nieszczęśliwy i zmęczony. W czerwcu 1896, tydzień przed planowanym rozpoczęciem kolejnej rozprawy Kiplingowie w pośpiechu spakowali się i opuścili Naulakha w Vermont i Stany Zjednoczone na dobre.[23]

Devon[edytuj | edytuj kod]

Po powrocie do Anglii, we wrześniu 1896, Kiplingowie zamieszkali w Torquay na obrzeżu Devon, w domu usadowionym na stoku z widokiem na morze. Mimo, że nowy dom nie przypadł do gustu Kiplingowi, uważający jego feng shui za powodujący smutek i przygnębienie, zdołał pozostać produktywnym i aktywnym towarzysko. [8] Kipling był teraz sławny i przez ostatnie dwa czy trzy lata coraz częściej umieszczał w swoich utworach odwołania polityczne. Rozpoczął także prace nad dwoma wierszami - Recessional (1897) i The White Man's Burden (Brzemię białego człowieka, 1899), których wydanie wywołało kontrowersje. Postrzegane przez niektórych jako hymny ku oświeconemu wykonywania obowiązku budowy imperium (które uchwyciły nastrój epoki wiktoriańskiej), przez innych postrzegane były jako propaganda cynicznego imperializmu i towarzyszących mu rasistowskich poglądów; Jednak inni widzieli w nich ironię i ostrzeżenia przed niebezpieczeństwami imperium.[8]

Take up the White Man's burden—
Send forth the best ye breed—
Go, bind your sons to exile
To serve your captives' need;
To wait, in heavy harness,
On fluttered folk and wild—
Your new-caught sullen peoples,

Half devil and half child.[27]
   

Przyjmij brzemię Białego Człowieka—
Ślij naprzód najlepszy twój chów—
Dalej, skaż swych synów na wygnanie
By służyć twych jeńców potrzebom;
By czekać, w ciężkiej uprzęży,
Na zmieszanym ludzie i dzikim—
Twoi nowo-pojmani posępni ludzie,

W połowie diabli, w połowie dzieci.

Było także przeczucie złych wydarzeń, uczucie, że wszystko może się jeszcze nie udać.[28]

Far-called, our navies melt away;
On dune and headland sinks the fire:
Lo, all our pomp of yesterday
Is one with Nineveh and Tyre!
Judge of the Nations, spare us yet.

Lest we forget - lest we forget![29]
   

Wysłane w dal, nasze floty topnieją;
Na wydmie i przylądku niknie ogień:
Patrz, cały nasz wczorajszy przepych
Jest tym czym Niniwy i Tyru!
Sędzio Narodów, oszczędź nas jeszcze.

Ażebyśmy nie zapomnieli
- ażebyśmy nie zapomnieli!

Płodny pisarz - jego utwory trudne do zaszufladkowania - w czasie spędzonym w Torquay napisał również Stalky & Co.(Stalky i Spółka), zbiór opowieści z czasów szkolnych (powstały w wyniku doświadczeń z United Services College w Westward Ho!, w których młodzi bohaterowie przedstawiają przemądrzały, cyniczny punkt widzenia na patriotyzm i władzę. Według jego rodziny, Kipling uwielbiał czytać im nagłos historie z Stalky & Co. i często dostawał napadów śmiechu po przeczytaniu własnych kawałów.[8]

Na początku 1898 roku Kipling z rodziną wybrali się do Południowej Afryki by spędzić zimowy urlop, w ten sposób rozpoczynając doroczną tradycję, która (z wyjątkiem następnego roku) trwała do 1908 roku. Ze świeżo ustanowioną reputacją poety Imperium, Kipling został ciepło przyjęty przez grupę najbardziej znaczących polityków Kolonii Przylądkowej, w tym Cecila Rhodesa, Alfreda Milnera i Leandera Starra Jamesona. Z kolei Kipling podtrzymywał tą przyjaźń i uległ wielkiemu podziwowi dla tych trojga ludzi i ich polityki. Okres od 1898 do 1910 był kluczowy w historii Południowej Afryki i obejmował II wojnę burską (1899–1902), następujący traktat pokojowy oraz utworzenie Unii Południowoafrykańskiej w 1910. Po powrocie do Anglii, Kipling pisał wiersze wspierające brytyjski wysiłek wojenny w wojnie burskiej, a podczas kolejnej wizyty w Południowej Afryce pomógł w otworzeniu gazety, The Friend (Przyjaciel), dla brytyjskich oddziałów w Bloemfontein, nowo podbitej stolicy Wolnego Państwa Oranii. Mimo, że jego dziennikarska praca trwała zaledwie dwa tygodnie, był to pierwszy raz gdy przyszło Kiplingowi pracować w redakcji gazety od czasu opuszczenia The Pioneer w Allahabadzie ponad 10 lat wcześniej.[8]

Kipling rozpoczął zbieranie materiału na kolejną klasyczną opowieść dla dzieci Just So Stories for Little Children. Dzieło wydano w 1902, a kolejna z prac, Kim, wydano rok wcześniej.

W czasie wizyty w Ameryce w 1899, Kipling i jego starsza córka zachorowali na zapalenie płuc, co ostatecznie doprowadziło do śmierci Josephine.

W zakresie literatury faktu, Kipling zaangażował się w dyskusję nad brytyjską odpowiedzią na wzrost siły niemieckiej marynarki wojennej wydając serię artykułów w 1898, które zebrano pod wspólnym tytułem A Fleet in Being.

Szczyt kariery[edytuj | edytuj kod]

Szczyt popularności Kiplinga przypadał na pierwszą dekadę XX wieku. W 1907 został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Jako uzasadnienie wręczenia nagrody podano: "W uznaniu siły obserwacji, oryginalności wyobraźni, męskości idei i niezwykłego talentu narratorskiego, które charakteryzują twórczość tego światowej sławy autora". Nagrodę Nobla ustanowiono w 1901 roku i Kipling otrzymał ją jako pierwszy angielskojęzyczny pisarz. Na ceremonii wręczania nagród w Sztokholmie 10 grudnia 1907, Stały Sekretarz Akademii Szwedzkiej, C.D. af Wirsén, oddał hołd zarówno Kiplingowi, jak i trzem wiekom angielskiej literatury: [2] (en)

left

Akademia Szwedzka, nagradzając Rudyarda Kiplinga nagrodą Nobla w dziedzinie literatury, pragnie złożyć hołd literaturze angielskiej, tak bogatej w rozliczne wspaniałości, oraz największemu geniuszowi dziedziny narracji jakiego dał nam ten kraj w naszych czasach.

Po otrzymaniu nagrody dołożył jeszcze do dorobku dwa połączone zbiorów poezji i opowiadań: Puck of Pook's Hill (Puk z Pukowej Górki, 1906) oraz Rewards and Fairies (1910). Ostatni z wierszem "If—". W sondażu przeprowadzonym w 1995 przez BBC, okazał się on być ulubionym wierszem Brytyjczyków. Ta namowa do samokontroli i stoicyzmu jest prawdopodobnie najbardziej znanym wierszem Kiplinga.

Kipling sympatyzował z częścią irlandzkich unionistów sprzeciwiającej się Home Rule. Przyjaźnił się z Edwardem Carsonem, urodzonym w Dublinie przywódcą Ulster Unionism, który nakłonił Ulster Volunteers by sprzeciwić się "Rome Rule" w Irlandii. Kipling napisał wiersz "Ulster" w 1912 opisującym Ulster Day, 28 września 1912, gdy pół miliona ludzi podpisało się pod porozumieniem z Ulster.

Wpływ I wojny światowej[edytuj | edytuj kod]

Tablica na brytyjskim cmentarzu wojennym. THEIR NAME LIVETH
FOR EVERMORE

Kipling był tak kojarzony z ekspansywnym, pewnym siebie nastawieniem europejskiej cywilizacji końca XIX wieku, że nieuniknionym było, że jego reputacja ucierpiała w czasie i po zakończeniu I wojny światowej. Kipling doświadczył również osobistej tragedii, gdy jego jedyny syn, John, zginął w 1915 roku w bitwie o Loos, po której napisał "Jeśli ktoś zapyta czemu zginęliśmy/ Powiedz im, że nasi ojcowie kłamali". Spekuluje się, że te słowa mogą ujawniać poczucie winy pisarza wynikające z jego roli w umieszczeniu syna w Irish Guards, mimo pierwotnego odrzucenia go z armii z uwagi na słaby wzrok. [30]

Częściowo w odpowiedzi na tą tragedię, Kipling dołączył do Imperial War Graves Commission Fabiana Ware'a, organizacji zajmującej się budową i utrzymaniem brytyjskich cmentarzy wojennych, które po dziś dzień można odnaleźć wzdłuż byłego Frontu Zachodniego i we wszystkich innych miejscach gdzie polegli brytyjscy żołnierze. Jego największym wkładem do projektu było wybranie biblijnej frazy "Their Name Liveth For Evermore" ("Ich imię żyje na zawsze") znajdującej się na tablicach pamiątkowych przy większych grobach wojennych. Napisał także dwutomową historię Irish Guards, regimentu jego syna, wydaną w 1923 i uważaną za jeden z najlepszych przykładów przedstawienia historii regimentu.[31] Ponadto poruszające opowiadanie Kiplinga, "The Gardener" ("Ogrodnik"), przedstawia wizyty na cmentarzach wojennych.

Żelazny pierścień

Wraz ze wzrostem popularności samochodów, Kipling został korespondentem samochodowym dla brytyjskiej prasy i pisał entuzjastycznie o swoich podróżach wokół Anglii oraz za granicą, mimo że zwykle jeździł z szoferem. W 1922 Kipling, który w części utworów pisał o pracy inżynierów, został poproszony przez profesora inżynierii lądowej z Uniwersytetu w Toronto o pomoc w przygotowaniu godnego zobowiązania oraz ceremonii dla absolwentów uczelni. Kipling z zapałem zgodził się i wkrótce przygotował obie przemowy formalnie zatytułowane "The Ritual of the Calling of an Engineer". Dziś absolwentom inżynierii z całej Kanady podczas ceremonii ofiaruje się żelazny pierścień jako symbol mający im przypominać o ich zobowiązaniu wobec społeczeństwa. [3] (en/fr) Tego samego roku Kipling został rektorem St Andrews University w Szkocji. Pozycję tę obejmował do 1925.

Śmierć i dziedzictwo[edytuj | edytuj kod]

Kipling pisał aż do wczesnych lat trzydziestych, ale w znacznie mniejszym tempie oraz bez większych sukcesów. Zmarł w wyniku krwotoku powstałego przez przedziurawienie wrzodu dwunastnicy 18 stycznia 1936, dwa dni przed Jerzym V, w wieku 70 lat. (Jego śmierć została przedwcześnie ogłoszona w gazecie, do której Kipling odpisał: "Właśnie przeczytałem, że nie żyję. Nie zapomnijcie proszę usunąć mnie z listy prenumeratorów.")

Prochy Rudyarda Kiplinga pogrzebano w Zakątku poetów (Poets' Corner), części Opactwa Westminsterskiego, gdzie pochowano i upamiętniono wielu literatów.

Po jego śmierci, dzieła Kiplinga usunęły się w cień. Nowe trendy w poezji porzuciły używane przez niego metrum i rymy. Również, wraz z upadkiem europejskiego systemu kolonialnego w połowie XX wieku, dzieła Kiplinga straciły aktualność. Wielu nieprzychylnych Kiplingowi uważa, że jego utwory były nierozerwalnie związane z jego społecznymi i politycznymi poglądami, pomimo znacznego kunsztu pisarza. Zwracają uwagę na wizerunek hinduskich bohaterów, który często utrzymywał pogląd kolonialistów, że Hindusi i ludy innych kolonii nie są w stanie przetrwać bez pomocy Europejczyków, wskazując, że taki sposób przedstawiania jest rasistowski. Przykładem podtrzymującym ten argument jest nawiązanie do "lesser breeds without the Law" w "Recessional" i ogólne odwołanie do skolonizowanych ludzi, jako "half-devil and half-child" w wierszu "Brzemię białego człowieka" (patrz powyżej).

Ironicznie, wiersz jest odbierany przez niektórych jako sarkastyczna satyra ostrzegająca przed niebezpieczeństwami kolonializmu i ucisku lokalnej ludności; było jednak również używane przez zwolenników kolonializmu i brane dosłownie, jako poważne usprawiedliwienie amerykańskiego i brytyjskiego imperializmu. Co więcej stwierdzenie "Niższe rasy pozbawione praw" w Recessional z 1897 zdaje się odwoływać do Niemców (za ich dumę z kolonializmu) lub Włochów (ze względu na nieustające porażki w kolonizacji, w przeciwieństwie do Niemców), a nie do Hindusów [4] (en). Obie możliwości mogą być jednak błędne, a Abrams w Norton Anthology sugeruje, że stwierdzenie odwołuje się Biblii - List do Rzymian 2.14: Bo gdy poganie, którzy Prawa nie mają, idąc za naturą, czynią to, co Prawo nakazuje, chociaż Prawa nie mają, sami dla siebie są Prawem.

Kipling był silnie powiązany ze skautingiem. Robert Baden-Powell, założyciel skautingu, użył wielu motywów z Księgi Dżungli oraz Kim w powoływaniu ruchu dla najmłodszych - "Wilczych Szczeniąt" (Wolf Cubs). Powiązania te istnieją do dziś. Nie tylko ruch nosi nazwę adoptowanej wilczej rodziny Mowgliego, ale również opiekunowie przyjmują nazwy zaczerpnięte z Księgi Dżungli. W szczególności przywódca nosi imię Akela na cześć przywódcy wilczego stada z Seoni. [5](en).

We współczesnych Indiach, skąd czerpał wiele materiałów, jego reputacja pozostaje zdecydowanie negatywna za sprawą zdecydowanego imperialistycznego wydźwięku jego utworów, zwłaszcza powstałych przed I wojną światową. Jego książki demonstracyjnie pomija się w programach nauczania literatury angielskiej w szkołach i na uniwersytetach, za wyjątkiem jego opowiadań dla dzieci. Bardzo niewielka ilość szkół wyższych umieszcza Kiplinga w programie, czyniąc to świadomie, pomimo dużego udziału innych brytyjskich pisarzy na liście lektur. Dzieła Kiplinga są uważane za ważny punkt nauczania na uniwersytetach, ale jako ilustracja imperializmu i w sposób nieunikniony, częściowo przyczyniły się do powstania literatury postkolonialnej.

Osoby stające w obronie Kiplinga przed zarzutami rasizmu wskazują, że większość oczywistego rasizmu w jego utworach jest przejawiana przez fikcyjne postacie, a nie jego samego, i tym samym pozwalają na dokładniejsze przedstawienie bohaterów. Przykładem jest żołnierz (z "Gunga Din"), który obraża tytułowego bohatera. Jednak w tym samym utworze Gunga Din jest przedstawiany jako heroiczna postać; "Jesteś lepszym człowiekiem niż ja, Gunga Din". Widzą oni ironię lub ukryte znaczenie w wierszach pisanych przez autora w pierwszej osobie, takich jak "Brzemię białego człowieka" i "Recessional."

Mimo stonowania kwestii rasowych i zmian w standardach literackich poezji, poezja Kiplinga nie przestaje być popularna wśród tych, którzy dostrzegają w niej "wigor i biegłość", a nie "brzęczenie". Nawet T. S. Eliot, całkiem odmienny poeta, redagował A Choice of Kipling's Verse (1943) mimo, że czyniąc to komentował, że "Kipling potrafił czasami pisać poezję - nawet jeśli tylko przez przypadek!" Opowiadania Kiplinga dla dorosłych również pozostają w druku i zebrały pochwały pisarzy tak różnych jak Poul Anderson, Jorge Luis Borges i George Orwell. Mimo to, Kipling pozostaje najbardziej doceniany za swoje książki dla dzieci. Jego Just-So Stories zostały zilustrowane i z sukcesem wydane dla dzieci, a Księga Dżungli doczekała się kilku ekranizacji; pierwszej dokonał producent Alexander Korda, a kolejnych The Walt Disney Company.

Po śmierci żony Kiplinga w 1939 roku jego dom "Bateman's" w Burwash w East Sussex został przekazany The National Trust (organizacji zajmującej się m.in. zachowaniem kultury) i jest obecnie publicznym muzeum poświęconym autorowi. Elsie, jedyna z trójki dzieci żyjąca dłużej niż 18 lat, zmarła bezdzietnie w 1976 roku, a prawa autorskie przekazała do National Trust. W Wielkiej Brytanii działa prężnie stowarzyszenie Kipling Society.

Miejsca noszące nazwę Rudyarda Kiplinga[edytuj | edytuj kod]

W Stanach Zjednoczonych[edytuj | edytuj kod]

W trakcie budowy linii kolejowej wzdłuż północnego brzegu Jeziora Michigan, zarządca, miłośnik pisarza, poprosił o nazwanie dwóch miejscowości na cześć Kiplinga. Stąd Rudyard i Kipling w stanie Michigan. Ponadto w Montanie znajduje się również miejscowość Rudyard, oraz wspólnota Kipling w hrabstwie Kemper w Mississippi (powstała w latach 80-tych XIX wieku).

W Kanadzie[edytuj | edytuj kod]

W pierwszej dekadzie XX wieku, u szczytu popularności Kiplinga, miasto w południowo-wschodnim Saskatchewan zostało nazwane jego imieniem. (Początkowo społeczność nazywała się "Rudyard", ale nazwę zmieniono później na "Kipling", ponieważ stara nazwa była już w użyciu). Znak powitalny umieszczony przy wejściu do miasta przestawia zwój i pióro opatrzone napisem "Kipling" symbolizujące jego karierę pisarską. Miasto, z około 1000 mieszkańcami, posiada również dom seniora nazwany "Rudyard Manor".

Kipling Avenue, jedna z głównych ulic Toronto, (oraz jednocześnie nazwa stacji metra) również noszą jego imię. Okręg miejski w pobliżu Kapuskasing w Ontario, nosi nazwę Kipling prawdopodobnie na cześć autora, ale żadne dokumenty nie potwierdzają tego faktu.

W Wielkiej Brytanii[edytuj | edytuj kod]

Jeden z domów szkoły z internatem Haileybury został nazwany "Kipling House" od jego imienia.

W Brighton znajdują się szkoła podstawowa imieniem Rudyarda Kiplinga oraz pobliskie ulice Rudyard Road, Rudyard Close i Kipling Avenue w Woodingdean niedaleko miejsca, w którym Kipling mieszkał w Rottingdean.

W Sheffield znajdują się ulice Rudyard i Kipling przy Hillsborough Corner.

W angielskiej Krainie Jezior znajduje się klasyczna trasa wspinaczkowa nazwana "Kipling Groove".

Kipling i ponowne odkrycie science fiction[edytuj | edytuj kod]

Duży wpływ Kiplinga na kulturę popularną utrzymał się nawet w okresach, gdy jego reputacja była w najgorszym stanie. Ważnym przykładem takiego wpływu jest jego rola w rozwoju science fiction w czasie i po ponownym odkryciu gatunku przez Johna Campbella w późnych latach 30. XX wieku.

Kipling wywierał wpływ za pośrednictwem Johna Campbella oraz Roberta Heinleina. Campbell opisywał Kiplinga jako "pierwszego nowożytnego pisarza science fiction", a Heinlein zapożyczył od Kiplinga technikę niebezpośredniego ukazywania świata - przez jego postrzeganie i język postaci, a nie niezdarne objaśnienia - później najważniejszego narzędzia budowy utworów Johna Campbella.

Technikę tę można z łatwością dostrzec w With the Night Mail (1905) oraz As Easy As A. B. C (1912). Oba utwory osadzone w XXI wieku, w kiplingowskim wszechświecie kontrolowanym przez Aerial Board of Control (fikcyjna organizacja kontrolująca ruch powietrzny). Czyta sie je jak współczesne książki hard science fiction (są powody by uważać tą książkę za kształtującą styl Heinleina, który miał 5 lat w momencie jej napisania i prawdopodobnie czytał ją po raz pierwszy jako dziecko). Kipling zdaje się używać techniki niebezpośredniego ujawniania jako rozwiązania niektórych problemów technicznych związanych z pisaniem o obcych dla brytyjskiego i amerykańskiego czytelnika realiach Indii. Technika ta zostaje w pełni rozwinięta w powieści Kim (1901), która zainspirowała Citizen of the Galaxy Heinleina.

Hołdy i odwołania do Kiplinga są częste w literaturze science fiction, zwłaszcza wśród pisarzy epoki Golden Age takich jak Heinlein i Poul Anderson, ale trwają po dziś dzień. Dziedzina science fiction wciąż odzwierciedla wiele z wartości i trosk Kiplinga, w tym podtrzymywanie tradycji dobrej jakości literatury dziecięcej w tonie moralizatorsko-dydaktycznym, upodobanie dla militarnej przygody z elementami bildungsroman, osadzonej w egzotycznym otoczeniu i połączenia technofilskiego optymizmu z klasyczno-liberalnym indywidualizmem i nieufnością dla władzy.

Swastyka w starych wydaniach[edytuj | edytuj kod]

Wiele starych wydań książek Rudyarda Kiplinga ma swastykę wydrukowaną na okładkach związanych z wizerunkiem hinduskiego boga o głowie słonia - Ganeśy. Od lat 30-stych XX wieku powodowało to, że Kipling mógł zostać uznany za zwolennika nazizmu. Fakt używania swastyki przez Kiplinga opierał się na indyjskim znaczeniu znaku jako symbolu szczęścia i pomyślności. Używał swastyki w obu wersjach (prawo i lewoskrętnej), a symbol ten był bardzo popularny w tamtym czasie. Jeszcze przed dojściem partii nazistowskiej do władzy, Kipling kazał usunąć znak z matryc tak by nie mógł być posądzany o ich popieranie. Mniej niż rok przed śmiercią Kipling wygłosił mowę (zatytułowaną An Undefended Island (Niebroniona Wyspa)) przed The Royal Society of St George 6 maja 1935 ostrzegając przed niebezpieczeństwem jakie stanowią nazistowskie Niemcy dla Wielkiej Brytanii.[32]

Wybrane dzieła[edytuj | edytuj kod]

  • The Story of the Gadsbys (1888)
  • Plain Tales from the Hills (1888)
  • The Phantom Rickshaw and other Eerie Tales (1888)
  • The Light That Failed (1890)
  • Mandalay (1890) (poezja)
  • Gunga Din (1890) (poezja)
  • Księga dżungli (The Jungle Book, 1894, wydanie polskie 1902)
  • Druga księga dżungli (The Second Jungle Book, 1895)
  • If— (1895) (poezja)
  • Kapitanowie zuchy (Captains Courageous, 1897)
  • The Day's Work (1898)
  • Stalky i spółka (Stalky & Co., 1899, wydanie polskie 1923)
  • Kim (1901, wydanie polskie 1902)
  • Takie sobie bajeczki (Just So Stories, 1902), zawierające m.in. opowiadanie O kocie, który chadzał własnymi drogami
  • Puk z Pukowej Górki (Puck of Pook's Hill) (1906)
  • Life's Handicap (1915)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Andrew Rutherford, wstęp do Oxford World's Classics Editions of Rudyard Kipling, w: Puck of Pook's Hill and Rewards and Fairies Oxford University Press 1987, ISBN 0-19-282575-5
  2. Lord Birkenhead, Rudyard Kipling, Appendix B, "Honours and Awards". Weidenfeld & Nicolson, Londyn 1978; Random House Inc., New York.
  3. Lisa Lewis, wstęp do wydania Oxford World's Classics Just So Stories, Oxford University Press 1995, str. XV-XLII, ISBN 0-19-282276-4
  4. Isabel Quigley, wstęp do The Oxford World's Classics Edition of The Complete Stalky & Co., Oxford University Press 1987, str. XIII-XXVIII, ISBN 0-19-281660-8
  5. Edward Said, Culture and Imperialism, London: Chatto & Windus 1993, str. 196, ISBN 0-679-75054-1.
  6. Alan Sandison, Wstęp do wydania Oxford World's Classics Kim, Oxford University Press 1987, str. XIII–XXX, ISBN 0-19-281674-8.
  7. Douglas Kerr, University of Hong Kong, Rudyard Kipling w: The Literary Encyclopedia. 30 maja 2002. The Literary Dictionary Company. Dostęp z 26 września 2006: [1]
  8. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s David Gilmour, The Long Recessional: The Imperial Life of Rudyard Kipling, Farrar, Straus i Giroux, New York 2002.
  9. Judith Flanders, A Circle of Sisters: Alice Kipling, Georgiana Burne-Jones, Agnes Poynter, and Louisa Baldwin, W.W. Norton and Company, New York 2005, ISBN 0-393-05210-9
  10. potteries.org: did you know ..... The potteries.org, 2002-01-13. [dostęp 2006-10-02].
  11. Sir J.J. College of Architecture: Campus. Sir J. J. College of Architecture, Bombaj, 2006-09-30. [dostęp 2006-10-02].
  12. Rudyard Kipling To the City of Bombay, dedykacja dla Seven Seas, Macmillan and Company, 1894.
  13. Bernice M. Murphy: Rudyard Kipling - A Brief Biography. School of English, The Queen's University of Belfast, 1999-06-21. [dostęp 2006-10-06].
  14. a b c d e f g h i j k l m n Rudyard Kipling: Something of myself. University of Newcastle (public domain), 1935. [dostęp 2006-10-03].also: Something of myself and other autobiographical writings, Cambridge University Press 1935/1990, ISBN 0-521-40584-X.
  15. a b c d Henry Carpenter i Mari Prichard, Oxford Companion to Children's Literature, 1984, str. 296–297.
  16. Strona National College Of Arts
  17. a b c d BRAK PRZYPISU
  18. Pinney, Thomas (wydawca). Letters of Rudyard Kipling, volume 1. Macmillan and Company, London and New York.
  19. sposób nabywania dóbr (zwykle mebli i urządzeń) poprzez wynajem przez określony czas
  20. Flora Annie Steel: Tales of the Punjab (z ilustracjami Johna Lockwooda Kiplinga), 1894.. Macmillan and Company, London & New York. [dostęp 2006-10-06].
  21. Mallet, Phillip. 2003. Rudyard Kipling: A Literary Life. Palgrave Macmillan, Nowy Jork. ISBN 0-333-55721-2
  22. a b Ricketts, Harry. 1999. Rudyard Kipling: A life. Carroll and Graf Publishers Inc., Nowy Jork. ISBN 0-7867-0711-9.
  23. a b c d Carrington, Charles. 1955. Rudyard Kipling: His Life and Work. Macmillan and Company, Londyn i Nowy Jork.
  24. Kipling, Rudyard. 1920. Letters of Travel (1892–1920). Macmillan and Company.
  25. Nicholson, Adam. 2001. Carrie Kipling 1862-1939 : The Hated Wife. Faber & Faber, Londyn. ISBN 0-571-20835-5
  26. a b Pinney, Thomas (wydawca). Letters of Rudyard Kipling, volume 2. Macmillan and Company, Londyn i Nowy Jork.
  27. Kipling, Rudyard. 1899. The White Man's Burden. Wydano równocześnie w The Times w Londynie i w McClure's Magazine w Stanach Zjednoczonych 12 lutego 1899.
  28. Snodgrass, Chris. 2002. A Companion to Victorian Poetry. Blackwell, Oxford.
  29. Kipling, Rudyard. 1897. Recessional. Wydany w The Times, Londyn, Lipiec 1897.
  30. Webb, George. Przedmowa do: Kipling, Rudyard. The Irish Guards in the Great War. 2 tomy. (Spellmount, 1997), s. 9.
  31. Kipling, Rudyard. Irish Guards in the Great War. 2 tomy. (Londyn, 1923)
  32. Rudyard Kipling, War Stories and Poems (Oxford Paperbacks, 1999), pp. xxiv-xxv.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Dzieła

Zasoby

Zobacz także:

Kipling, Rudyard Kipling, Rudyard Kipling, Rudyard Kipling, Rudyard Kipling, Rudyard Kipling, Rudyard Kipling, Rudyard {{Link FA|en}} {{Link FA|sl}} [[ar:روديارد كبلنغ]] [[bn:রুডইয়ার্ড কিপলিং]] [[bs:Rudyard Kipling]] [[bg:Ръдиард Киплинг]] [[ca:Rudyard Kipling]] [[cs:Rudyard Kipling]] [[cy:Rudyard Kipling]] [[da:Rudyard Kipling]] [[de:Rudyard Kipling]] [[et:Rudyard Kipling]] [[el:Ράντγιαρντ Κίπλινγκ]] [[en:Rudyard Kipling]] [[es:Rudyard Kipling]] [[eo:Rudyard Kipling]] [[eu:Rudyard Kipling]] [[fr:Rudyard Kipling]] [[gd:Rudyard Kipling]] [[gl:Rudyard Kipling]] [[ko:러디어드 키플링]] [[hi:रुडयार्ड किपलिंग]] [[hr:Rudyard Kipling]] [[io:Rudyard Kipling]] [[id:Joseph Rudyard Kipling]] [[is:Rudyard Kipling]] [[it:Rudyard Kipling]] [[he:רודיארד קיפלינג]] [[ka:რადიარდ კიპლინგი]] [[sw:Rudyard Kipling]] [[lb:Rudyard Kipling]] [[lt:Radjardas Kiplingas]] [[hu:Rudyard Kipling]] [[ml:റുഡ്യാര്‍ഡ് കിപ്ലിംഗ്]] [[mr:रुड्यार्ड किप्लिंग]] [[nl:Rudyard Kipling]] [[ja:ラドヤード・キップリング]] [[no:Rudyard Kipling]] [[oc:Rudyard Kipling]] [[pms:Rudyard Kipling]] [[nds:Rudyard Kipling]] [[pt:Rudyard Kipling]] [[ro:Rudyard Kipling]] [[ru:Киплинг, Джозеф Редьярд]] [[sco:Rudyard Kipling]] [[simple:Rudyard Kipling]] [[sk:Rudyard Kipling]] [[sl:Rudyard Kipling]] [[sr:Радјард Киплинг]] [[fi:Rudyard Kipling]] [[sv:Rudyard Kipling]] [[ta:ரூட்யார்ட் கிப்ளிங்]] [[tg:Ҷозеф Радиярд Киплинг]] [[tr:Rudyard Kipling]] [[vi:Rudyard Kipling]]