Wronki
Wronki – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie szamotulskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wronki.
Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1383 roku[1], położone było w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[2]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. pilskiego.
Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 11 462 mieszkańców[3].
We Wronkach znajduje się największy w Polsce zakład karny.
Położenie
Wronki leżą w odległości 55 km od Poznania, przy północnej krawędzi Wysoczyzny Poznańskiej w zakolu doliny rzeki Warty, na skraju rozległych borów Puszczy Noteckiej, przy szlaku kolejowym Poznań – Szczecin. Teren miasta i gminy przedzielony jest rzeką Wartą. Na północ od rzeki rozciągają się wydmy śródlądowe, gęsto porośnięte sosnowymi borami.
Historia
_Travelarz.jpg)
Już w czasach prehistorycznych, a dokładniej w środkowej epoce kamienia, mezolicie (8000-4800 p.n.e.), ludzie zamieszkiwali okolice Wronek. Dowodzą tego wykopaliska przeprowadzone na Borku, w czasie których w pobliżu lewego brzegu Warty znaleziono krzemienne grociki strzał do łuku.
Pierwszy zapis dotyczący Wronek pochodzi z 1251 i dotyczy prawdopodobnie miejscowego grodu. W 1279 książę Przemysł II ufundował we Wronkach klasztor Dominikanów, co wobec braku innych dokumentów uważane jest przez historyków za argument na dokonaną w tym okresie we Wronkach lokację miasta[4]. W 1348 we Wronkach król Polski Kazimierz Wielki spotkał się z margrabią brandenburskim – Ludwikiem Wittelsbachem.
W XIII i XIV w. głównie dzięki atrakcyjnej lokalizacji (przy szlaku wodnym, jakim była Warta oraz szlaku drogowym: Poznań – Szczecin) nastąpił rozwój gospodarczy miasta. Dowodzi tego dokument z 1390, w którym wymienia się znajdującą się we Wronkach komorę celną, osiągającą miastu spore zyski.
W latach 1388-1394 we Wronkach odbywały się roczki sądu ziemskiego[5].
Wronki stanowiły wówczas własność królewską, oddaną w dzierżawę rodom szlacheckim. Dopiero w 1515 miasto stało się własnością prywatną, należącą do bogatego i wpływowego rodu wielkopolskiego Górków. W 1592 Wronki zostały sprzedane rodzinie Czarnkowskich herbu Nałęcz. Kolejnymi właścicielami byli: Kostkowie (XVII w.), Łęccy, Koźmińscy (XVIII w.) i Dzieduszyccy (XIX w.). Ostatnimi właścicielami miasta byli Grabowscy.
W 1793 nastąpił II rozbiór Polski, w wyniku którego cała Wielkopolska, a więc również Wronki, znalazła się pod zaborem pruskim – z niem. nazwą Wronke. Wielkopolanie na ponad sto lat stracili swobody obywatelskie oraz zostali poddani uciskowi i germanizacji ze strony zaborcy. Polacy zachowali swoją tożsamość narodową i zakładali różnego rodzaju organizacje, które pobudzały ich patriotyzm i poczucie polskości. Również we Wronkach miało miejsce to zjawisko. Powołano do życia takie organizacje jak: Towarzystwo Przemysłowe, Towarzystwo Czytelni Ludowych, towarzystwa sportowe – np. Wroniecki Klub Cyklistów „Sokół”. Także ożywiło swoją działalność liczące kilka wieków Bractwo Kurkowe. Olbrzymim sukcesem było powołanie w 1857 jednej z najstarszych w Polsce Ochotniczej Straży Pożarnej.
Od połowy XIX w. nastąpiło w mieście spore ożywienie gospodarcze. Przyczyniło się do tego zwłaszcza wybudowanie i uruchomienie w 1848 linii kolejowej Poznań – Szczecin. W 1894 powstało również jedno z największych w Polsce więzień, a w ślad za tym przyjechała do Wronek duża ilość niemieckich urzędników.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 mieszkańcy Wronek powoływali do życia zespoły muzyczne (szczególnie chóry), drużyny harcerskie i kluby sportowe. Także istniejący już od dawna „Sokół” i Bractwo Kurkowe wznowiły ożywioną działalność. Również pod względem gospodarczym Wronki odnosiły spore sukcesy. Największym wówczas pracodawcą była Fabryka Przetworów Kartoflanych.
Po II wojnie światowej do 2010 największym zakładem pracy we Wronkach, zatrudniającym ok. 2000 osób, była szeroko znana w całej Polsce firma produkująca sprzęt AGD – Amica Wronki. W 2010 część firmy została kupiona przez firmę SAMSUNG, co bardzo wyraźny sposób przyczyniło się do rozwoju gospodarczego Wronek oraz północno-zachodniej części Wielkopolski[potrzebny przypis].
Demografia
- Piramida wieku mieszkańców Wronek w 2014 roku [6].
Zabytki
- Kościół parafialny pw. św. Katarzyny w stylu gotyckim, wzniesiony pod koniec XV w., ołtarz główny, rzeźbiony i malowany w 1954 zawiera w środku cenną rzeźbę Chrystusa Vir Dolorum z ok. XV w,
- Kościół klasztorny oo. Franciszkanów z XVII w., wcześniej siedziba dominikanów,
- Kaplica św. Krzyża[7], wybudowana w 1887 z woli Jadwigi Słodowicz,
- Spichlerz z XIX wieku,
- Wieża ciśnień z XIX wieku.
Oświata
- Szkoły wyższe
- Wyższe Seminarium Duchowne Braci Mniejszych Prowincji św. Franciszka z Asyżu
pw. Bł. Dunsa Szkota
- Szkoły średnie
- Zespół Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich
- Zespół Szkół nr 2 im. Stanisława Konarskiego
- Gimnazja
- Gimnazjum im. Zbigniewa Herberta
- Gimnazjum w Zespole Szkół nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich
- Szkoły podstawowe i Przedszkola
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Korczaka
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Kornela Makuszyńskiego
- Przedszkole nr 1 „Bajkowy Świat”
- Przedszkole nr 2
- Prywatne Przedszkole „Mali Odkrywcy”
- Prywatne Przyzakładowe Przedszkole Amica Kids
Kultura i imprezy cykliczne
Stałą corocznie odbywającą się imprezą w mieście są dni Wronek, rozpoczynające się w pierwszych dniach maja. Impreza co roku rozpoczyna się Biegami Ulicznymi o Puchar Burmistrza miasta. Kwiecień to okres w mieście kiedy odbywa się Tydzień Kultury Chrześcijańskiej. Przełom sierpnia i września to okres koncertów muzyki organowej i kameralnej w kościele przyklasztornym oo. franciszkanów. Ostatni weekend września – Pożegnanie lata – festyn parafialny parafii pw. Św. U. Ledóchowskiej. Ponadto we Wronkach działa Wroniecki Ośrodek Kultury, którego celem jest prowadzenie działalności kulturalnej, upowszechnianie i ochrona kultury. W strukturach WOK-u działają:
- Biblioteka Publiczna, przy ul. Szkolnej posiadająca 4 filie. Księgozbiór biblioteki zawiera 72.381 woluminów[8], posiada dostęp do internetu dla czytelników. Biblioteka prowadzi lekcje biblioteczne, organizuje konkursy plastyczne.
- Muzeum Regionalne, przy ul.Szkolnej 2, powstałe z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Ziemi Wronieckiej. Muzeum posiada stałe wystawy: historyczno-etnograficzną i archeologiczną.
- Kręgielnia
- Kinoteatr „Gwiazda”[9]
Religia
We Wronkach mieszczą się dwie parafie kościoła rzymskokatolickiego pw.: św. Katarzyny i św. Urszuli Ledóchowskiej. W mieście działa też Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy z Salą Królestwa[10].
Sport
We Wronkach siedzibę miał klub piłkarski Amica Wronki, który występował w rozgrywkach Ekstraklasy w latach 1995–2006. Stadion Amiki Wronki gościł dwa mecze piłkarskiej reprezentacji Polski.
Od roku 2006 po fuzji z WKP Lech Poznań, do której doszło m.in. za wstawiennictwem kibiców Kolejorza, klub występuje pod nowa nazwa "KKS Lech Poznań" oraz nowym herbem i adresem (Bułgarska, Poznań)
Zobacz też
Miasta partnerskie
Przypisy
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 177.
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 57.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 106. ISSN 1734-6118. [dostęp 16 lipca 2010].
- ↑ Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314), Poznań 2002, s. 97.
- ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
- ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiepopulacja2016BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ mojeWronki.pl | Kaplica św. Krzyża [online], mojeWronki [dostęp 2015-12-30] (pol.).
- ↑ Biblioteka Publiczna – informacje – Wroniecki Ośrodek Kultury.
- ↑ Trol InterMedia, Kinoteatr - Wroniecki Ośrodek Kultury [online], www.wokwronki.pl [dostęp 2016-05-30].
- ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 8 czerwca 2014.
- ↑ Podpisanie umowy o współpracy z Cookstown.
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona miasta i gminy Wronki
- Wronki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 52.
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Przysiółki | |
| Części wsi |
