Języki w Europie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Języki Europy)
Języki Europy – oznaczenia według ISO 639
Mapa obszarów występowania grup językowych w Europie.
Obszary występowania grup językowych w Europie:

     słowiańskie

     germańskie

     romańskie

     ugrofińskie

     bałtyckie

     celtyckie

     albańskie

     helleńskie

     turkijskie

     semickie

Zdecydowana większość ludności Europy posługuje się językami z rodziny indoeuropejskiej. Trudno jest w sposób dokładny podać liczebność użytkowników poszczególnych języków z powodu dość częstej dwujęzyczności, a także z powodu migracji, które powodują, iż osoba posługująca się na co dzień określonym językiem nie traktuje go jako ojczysty. Innym powodem niemożności precyzyjnego ustalenia liczby posługujących się poszczególnymi językami jest zjawisko wypierania pewnych języków przez inne (np. szkockiego przez angielski czy prowansalskiego przez francuski).

Także lista języków używanych w Europie jest trudna do ustalenia, gdyż w latach ostatnich istnieje tendencja do wyodrębniania nowych języków, dotychczas rozpatrywanych w ramach zróżnicowania dialektalnego (w Polsce przykładem takiego zjawiska jest kwestia odrębności etnolektu śląskiego).

Poniższa lista obejmuje języki uznawane powszechnie do lat 70. i 80., bez języków, których istnienie jest postulowane od lat 90. (np. alzackiego czy sycylijskiego). Nie wymieniono także języków używanych przez populacje imigranckie, gdyż praktycznie każda większa grupa ludności świata posiada diasporę na terenie Europy, co powodowałoby, iż lista języków w Europie pokrywała by się z listą najważniejszych języków świata. Liczba mówiących jest podana w sposób przybliżony i dotyczy tylko użytkowników danego języka żyjących w Europie. Lista ta nie obejmuje także języków używanych na Kaukazie, gdyż powszechnie w polskiej geografii (inaczej niż w krajach anglosaskich) góry te uważa się za leżące w Azji.


Lista języków europejskich[edytuj | edytuj kod]

Język Kod języka według ISO 639 Liczba użytkowników
(dane szacunkowe)
Status Występowanie Uwagi
Języki indoeuropejskie
języki germańskie
szwedzki sv, swe 8–9,1 mln Urzędowy w Szwecji i Finlandii (obok języka fińskiego) Szwecja, zachodnie i południowe krańce Finlandii
norweski no, nor (nb, nn, nob, nno) 4,5–4,7 mln Urzędowy w Norwegii Norwegia
duński da, dan 5–5,2 mln Urzędowy w Danii i na Wyspach Owczych (obok farerskiego) Dania
islandzki is, isl 280–310 tys. Urzędowy na Islandii Islandia
farerski fo, fao 55–75 tys. Urzędowy na Wyspach Owczych (wraz z duńskim) Wyspy Owcze
niemiecki de, deu, ger 92–96 mln Urzędowy w: Niemczech, Austrii, większości kantonów Szwajcarii, Liechtensteinie, Luksemburgu (obok luksemburskiego i francuskiego), włoskiej prowincji Trydent-Górna Adyga (obok włoskiego), 16 gminach Województwa opolskiego, Kantony Wschodnie w Belgii Niemcy, Austria, znaczna część Szwajcarii, Liechtenstein, włoski Trydent-Górna Adyga, francuska Alzacja, Województwo opolskie i zachodnia część Województwa śląskiego Liczne dialekty w ostatnich latach uznawane za odrębne języki (np. alzacki, szwajcarski)
dolnoniemiecki nds 0,2–1 mln pomocniczy język urzędowy w Szlezwiku-Holsztynie Północne Niemcy (Dolna Saksonia, Szlezwik-Holsztyn)
niderlandzki nl, nld 20–22 mln Urzędowy w Holandii, północnej Belgii (Flandria) Holandia, Północna Belgia, przygraniczne obszary Francji czasami odmiana używana w Holandii nazywana holenderskim, a ta w Belgii flamandzkim
fryzyjski fy, fri 250–600 tys. Urzędowy (wraz z holenderskim) w holenderskiej prowincji Fryzja Północna Holandia, płn.-zach. Niemcy
luksemburski lb, ltz 280–340 tys. Urzędowy w Luksemburgu (obok niemieckiego i francuskiego) Luksemburg
angielski en, eng 60–64 mln urzędowy w Wielkiej Brytanii (lokalnie wraz z walijskim i szkockim), Irlandii (wraz z irlandzkim), na wyspie Man, na Wyspach Normandzkich (wraz z francuskim), na Malcie (wraz z maltańskim), w Gibraltarze Wyspy Brytyjskie (z wyjątkiem północno-zachodnich skrawków Szkocji, zachodniej Walii i południowo-zachodniej Irlandii) Zróżnicowane dialekty, określane czasem mianem języków, np. szkocki ([scots])
jidysz yi, yid 50–300 tys. w ośrodkach miejskich wśród części diaspory żydowskiej na terenie całej Europy
języki słowiańskie
polski pl, pol 42–45 mln Urzędowy w Polsce Polska, Litwa (Wileńszczyzna), północno-zachodnia Białoruś (Grodzieńszczyzna), zachodnia Ukraina, strefa przygraniczna w Czechach (Zaolzie)
kaszubski csb 50–100 tys. lokalnie pomocniczy język urzędowy w kilku gminach województwa pomorskiego Kaszuby
czeski cs, ces, cze 10–11,5 mln Urzędowy w Czechach Czechy
słowacki sk, slo, slk 5,2–5,8 mln Urzędowy na Słowacji Słowacja
dolnołużycki dsb 10–25 tys. lokalnie pomocniczy język urzędowy w kilku gminach w południowo-wschodnich Niemczech Południowo-wschodnia część niemieckiego landu Brandenburgia
górnołużycki hsb 40–70 tys. lokalnie pomocniczy język urzędowy w kilku gminach w południowo-wschodnich Niemczech Wschodnia część niemieckiego landu Saksonia
rosyjski ru, rus 120–135 mln Urzędowy w Rosji (lokalnie wraz z innymi językami), na Białorusi (wraz z białoruskim) i w separatystycznych Doniecku, Ługańsku, Naddniestrzu (obok ukraińskiego i mołdawskiego (rumuńskiego)) Rosja, Białoruś, wschodnia Ukraina, północny Kazachstan, także w ośrodkach miejskich w Estonii, na Łotwie, Litwie i w Mołdawii Podana liczba obejmuje tylko rosyjskojęzycznych mieszkańców Europy
białoruski be, bel 3–8 mln Urzędowy na Białorusi (wraz z rosyjskim) Białoruś, strefa przygraniczna w Polsce
ukraiński uk, ukr 25–32 mln Urzędowy na Ukrainie i w separatystycznym Naddniestrzu (obok rosyjskiego i mołdawskiego (rumuńskiego)) Ukraina środkowa i zachodnia
serbski sr, scc, srp 10,5–12 mln Urzędowy w Serbii (lokalnie wraz z albańskim i węgierskim), Czarnogórze (pod nazwą język czarnogórski), w Bośni i Hercegowinie Serbia, Czarnogóra, północna i wschodnia Bośnia i Hercegowina, chorwacka Slawonia i Krajina często łączony wraz językiem chorwackim w język serbsko-chorwacki
chorwacki hr, hrv 5,5–6,5 mln Urzędowy w Chorwacji i Bośni i Hercegowinie, lokalnie pomocniczy język urzędowy w Austrii Chorwacja, środkowa i zachodnia Bośnia i Hercegowina, enklawy w Austrii często łączony wraz językiem serbskim w język serbsko-chorwacki
słoweński sl, slv 2–2,2 mln Urzędowy w Słowenii, lokalnie w austriackiej Karyntii Słowenia, południowa część austriackiej Karyntii, wschodnia część włoskiej prowincji autonomicznej Friuli-Wenecja Julijska, region Vendvidék na Węgrzech
bułgarski bg, bul 8–9 mln Urzędowy w Bułgarii Bułgaria
macedoński mk, mkd, mac 1,4–1,8 mln Urzędowy w Macedonii Północnej (wraz z albańskim) Macedonia Północna, północna Grecja
języki romańskie
hiszpański (kastylijski) es, spa 30–32 mln Urzędowy w Hiszpanii (lokalnie wraz z galisyjskim, katalońskim i baskijskim) większość obszaru Hiszpanii Liczne dialekty określane często mianem języków (m in leoński, asturiański)
portugalski pt, por 11–12 mln Urzędowy w Portugalii Portugalia
kataloński ca, cat 7–8,5 mln Urzędowy (wraz z hiszpańskim) w hiszpańskich prowincjach: Katalonia Baleary, Walencja, w Andorze (wraz z francuskim) oraz (razem z włoskim) we włoskiej gminie Alghero (na Sardynii) wschodnia Hiszpania, przygraniczne tereny w południowej Francji, włoska Sardynia
galisyjski gl, glg 2,7–3,2 mln Urzędowy w hiszpańskiej Galicji (wraz z hiszpańskim) Galicia, także w graniczących z Galicią prowincjach Hiszpanii
francuski fr, fra, fre 58–62 mln Urzędowy we Francji (lokalnie wraz z innymi), Monako, południowej Belgii (Walonia), części Szwajcarii, Luksemburgu (wraz z luksemburskim i niemieckim), włoskiej prowincji Aosta (wraz z włoskim), na Wyspach Normandzkich (wraz z angielskim) Francja (oprócz Prowansji, Korsyki, Alzacji i zachodniej Bretanii), zachodnia Szwajcaria, Aosta, południowa Belgia Liczne dialekty określane często mianem języków (m in normandzki, aragoński)
prowansalski oc, oci 1–3 mln pomocniczy język urzędowy w południowej Francji (wraz z francuskim) południe Francji
włoski it, ita 55–58 mln Urzędowy we Włoszech (lokalnie wraz z innymi językami), San Marino, Watykanie (wraz z łaciną), szwajcarskich kantonach Ticino i Gryzonia, na chorwackiej Istrii (razem z chorwackim i słoweńskim) Znaczna część Włoch, przygraniczne kantony Szwajcarii, chorwacka Istria Liczne dialekty określane często mianem języków (m in sycylijski, neapolitański, lombardzki)
sardyński sc, srd 1,5–1,7 mln Urzędowy (wraz z włoskim) na włoskiej Sardynii Sardynia
korsykański co, cos 300–350 tys. Urzędowy (wraz z francuskim na francuskiej Korsyce) Korsyka często traktowany jako dialekt języka włoskiego
retoromański rm, roh; roa; fur 550–700 tys. Urzędowy (wraz z włoskim) we włoskiej Friuli-Wenecja Julijska i w szwajcarskim kantonie Gryzonia (wraz z niemieckim) rejon alpejski 3 dialekty, często uważane za odrębne języki
język rumuński ro, ron, rum 23–25 mln Urzędowy w Rumunii i w Mołdawii Rumunia, Mołdawia, pograniczne tereny Ukrainy
język arumuński rup 150–350 tys. Półwysep Bałkański
języki celtyckie
szkocki gd, gla 20–100 tys. Urzędowy (wraz z angielskim) na brytyjskich Hebrydach Zewnętrznych Północno-zachodnia Szkocja
irlandzki ga, gle 100–600 tys. Urzędowy (wraz z angielskim) w Irlandii Zachodnie i południowe skrawki Irlandii
walijski cy, cym, wel 500–750 tys. Urzędowy (wraz z angielskim) w Walii brytyjska Walia
kornwalijski kw, cor 1–3 tys. lokalnie w Kornwalii (południowo-zachodni skrawek Wielkiej Brytanii)
bretoński br, bre 400–700 tys. Urzędowy (wraz z francuskim we francuskiej Bretanii) zachodnia Bretania
języki bałtyckie
litewski lt, lit 2,8–3 mln Urzędowy na Litwie Litwa
łotewski lv, lav 1,2–1,5 mln Urzędowy na Łotwie Łotwa językiem tym posługuje się tylko ok. 60% mieszkańców Łotwy
pozostałe języki indoeuropejskie
grecki el, ell, gre 10,5–12 mln Urzędowy w Grecji Grecja
albański sq, sqi 5,5–6,5 mln Urzędowy w Albanii, Kosowie (wraz z serbskim) i w Macedonii Północnej (wraz z macedońskim) Albania, południowa Serbia, zachodnia Macedonia Północna
cygański (romski) rom 0,4–1,5 mln wśród Cyganów (Romów) w całej Europie
Języki uralskie
języki ugrofińskie
fiński fi, fin 5–5,4 mln Urzędowy (wraz ze szwedzkim) w Finlandii Finlandia (z wyjątkiem krańców południowych i południowo-zachodnich), przygraniczne tereny w Szwecji i Rosji
estoński et, est 1,1–1,2 mln Urzędowy w Estonii Estonia W ostatnich latach wyodrębnia się z języka estońskiego język võro
karelski krl 80–150 tys. rosyjska Karelia trwają starania o nadanie językowi karelskiemu statusu języka urzędowego w rosyjskiej Karelii
wepski fiu 4–8 tys. rosyjskie: Obwód leningradzki i Karelia
ingryjski izh poniżej 1 tys. Obwód leningradzki (Rosja)
liwski liv poniżej 1 tys. północna Łotwa
lapoński se 25–50 tys. Laponia (w granicach Rosji, Szwecji, Norwegii i Finlandii)
maryjski chm 450–650 tys. Urzędowy (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej republice Mari El Mari El i tereny ościenne w Rosji
mordwiński (moksza i erzja) mdf; myv 0,8–1,1 mln Urzędowy (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej Mordowii Mordowia i tereny ościenne w Rosji Często język mordwiński dzieli się na dwa odrębne: mordwiński – moksza i mordwiński – erzja
język komi (wraz z komi-permiackim) kv, kom 400–550 tys. Urzędowy (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej Republice Komi Republika Komi, tereny dawnego Komi Permiackiego Okręgu Autonomicznego oraz tereny ościenne w Rosji Niekiedy dialekt komi-permiacki wydziela się jako odrębny język
udmurcki udm 500–650 tys. Urzędowy (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej Udmurcji Udmurcja oraz tereny ościenne w Rosji
võro fiu 70 tys. Język regionalny w prowincji Tartu w Estonii Południowo-wschodnia część Estonii, przygraniczne rejony Łotwy i Rosji (nad jeziorem Pejpus) Często błędnie uważany za dialekt języka estońskiego
węgierski hu, hun 13–14,5 mln Urzędowy na Węgrzech, południowej Słowacji i w serbskiej Wojwodinie Węgry, południowa Słowacja, Wojwodina (Serbia), Obwód zakarpacki (Ukraina), oraz w Rumunii: przy granicy węgierskiej i w Siedmiogrodzie
języki samojedzkie
język nieniecki yrk 3–5 tys. północno-wschodni skrawek europejskiej części Rosji (Nieniecki Okręg Autonomiczny)
Języki ałtajskie
języki tureckie
turecki tr, tur 6–9 mln Urzędowy w Turcji Turcja i jej dawne posiadłości na Bałkanach (zwłaszcza Bułgaria) Podana liczba nie obejmuje diaspory w Europie Zachodniej
czuwaski cv, chv 1,2–1,7 mln Urzędowy w (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej Czuwaszji Czuwaszia oraz tereny ościenne w Rosji
tatarski tt, tat 3,5– 5,5 mln Urzędowy w (wraz z rosyjskim) w rosyjskim Tatarstanie Tatarstan oraz tereny ościenne w Rosji (zwłaszcza Baszkiria), ukraiński Krym
kazachski kk, kaz 30–50 tys. Urzędowy w Kazachstanie południowa część europejskiego Kazachstanu Podana liczba użytkowników dotyczy tylko europejskiej części Kazachstanu
baszkirski ba, bak 1–1,5 mln Urzędowy w (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej Baszkirii Baszkiria oraz tereny ościenne w Rosji
gagauski tut 150–220 tys. Urzędowy w (wraz z rosyjskim i mołdawskim (rumuńskim)) w mołdawskiej Gagauzji Gagauzja i graniczące z nią tereny Ukrainy
karaimski tut, kdr 4–8 tys. Krym, Litwa (okolice Troków)
języki mongolskie
kałmucki xal 100–150 tys. Urzędowy w (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej Kałmucji Kałmucja oraz tereny ościenne w Rosji
Języki semickie
maltański mt, mlt 330–380 tys. Urzędowy w (wraz z angielskim) na Malcie Malta
Języki izolowane
baskijski eu, eus, baq 0,5–1 mln

Urzędowy w (wraz z hiszpańskim) w hiszpańskiej Baskonii

hiszpańskie: Baskonia i Nawarra, przyległe do nich tereny we Francji

Przeszłość językowa Europy[edytuj | edytuj kod]

Na przestrzeni dziejów różne rodziny językowe uzyskiwały pozycję dominującą na kontynencie. Do początku n.e. języki celtyckie (obecnie zajmujące niewielkie skrawki Europy) opanowały niemal całą Europę Zachodnią i dużą część Środkowej. W wiekach następnych Europę Zachodnią i Południową opanowała łacina i wyrosłe na jej gruncie języki romańskie. Około IIIV w. n.e. ekspansja Germanów rozprzestrzeniła ich języki na całym kontynencie. Ostatnią wielką rodziną językową, która pojawiła się, były języki słowiańskie, które ok. VIIIX w. opanowały wielkie obszary w Europie Środkowej i Wschodniej, a w kolejnych wiekach na zachodzie ustępując nieznacznie innym grupom językowym, na wschodzie i północy wypierały języki fińskie.

Zmiany na językowej mapie Europy w XX w.[edytuj | edytuj kod]

Językowa mapa Europy nie jest ustalona na stałe i nadal się zmienia. W ciągu XX w. zaszły na niej liczne zmiany, do których należą m.in.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]