McDonnell F2H Banshee: Różnice pomiędzy wersjami

McDonnell F2H Banshee
	; McDonnell F2H-2 Banshee
	Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	McDonnell Aircraft Corporation
Typ	myśliwiec
Załoga	1
	Historia
Data oblotu	11 stycznia 1947
Liczba egz.	895
	Dane techniczne
Napęd	2 silniki turboodrzutowe Westinghouse J34-WE-34
Ciąg	2 × 14,46 kN
	Wymiary
Rozpiętość	12,72 m
Długość	12,2 m (F2H-2); 14,7 m (F2H-3)
Wysokość	4,4 m
Powierzchnia nośna	27,31 m²
	Masa
Własna	5980 kg (F2H-3)
Startowa	12 927 kg (F2H-3)
	Osiągi
Prędkość maks.	945 km/h (F2H-1)
Prędkość wznoszenia	30 m/s
Pułap praktyczny	14 785 m (F2H-2)
Zasięg	2762 km (F2H-3)
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	4 x działko kalibru 20 mm,; do 454 kg bomb, rakiety niekierowane
	Użytkownicy
	Stany Zjednoczone, Kanada
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 15:15, 21 mar 2024

McDonnell F2H Banshee – amerykański jednomiejscowy odrzutowy pokładowy samolot myśliwski z okresu po II wojnie światowej, produkowany w latach 1948–1953.

Samolot był wykorzystywany przez United States Navy i United States Marine Corps w latach 1948–1961 oraz Royal Canadian Navy w latach 1955–1962. Był używany bojowo podczas wojny koreańskiej, także jako samolot rozpoznawczy. Stanowił samolot o konstrukcji metalowej i prostych skrzydłach, z dwoma silnikami odrzutowymi umieszczonymi w przykadłubowych częściach skrzydeł i klasycznym usterzeniem, o prędkości poddźwiękowej. Zbudowano 892 samoloty seryjne czterech zbliżonych modeli.

Historia powstania[edytuj | edytuj kod]

Samolot F2H Banshee wywodził się z myśliwca McDonnell FH Phantom, oblatanego 26 stycznia 1945 roku, który był pierwszym pokładowym samolotem odrzutowym w służbie marynarki amerykańskiej (US Navy)^[1]. Jego osiągi były jednak słabsze od współczesnych mu myśliwców Sił Powietrznych Armii oraz przewidywanych przeciwników, dlatego marynarka zdawała sobie sprawę z konieczności szybkiego wprowadzenia lepszych konstrukcji^[2]. 22 marca 1945 roku Biuro Aeronautyki US Navy zleciło firmie McDonnell zbudowanie trzech prototypów samolotu o lepszych osiągach i uzbrojeniu^[3].

24 kwietnia zaprezentowano makietę samolotu, którego głównym konstruktorem był Herman D. Barkey^[2]. Otrzymał on typową dla tego producenta nazwę fabryczną Banshee, oznaczającą złośliwego ducha (inne samoloty McDonnella również miały nazwy związane z duchami i demonami, jak: Phantom, Demon, Voodoo)^[4].

Przy zachowaniu układu konstrukcyjnego Phantoma, nową konstrukcję powiększono, a przede wszystkim zastosowano dwa nowe silniki odrzutowe Westinghouse J34-WE-22 o prawie dwukrotnie większym ciągu^[5]. Jednostki były jednak większe i wymagały powiększenia przykadłubowych części skrzydeł^[6]. Mimo niewielkiego wzrostu rozmiarów (rozpiętość o 25 cm, a długość o 10 cm), cała konstrukcja płatowca musiała być nowa, powiększono również statecznik pionowy^[5]. Wzmocniono uzbrojenie, stosując w miejsce karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm cztery działka kalibru 20 mm, przeniesione z górnej do dolnej części nosa kadłuba, aby nie oślepiać pilota wystrzałami^[5]. W nosie ponadto zamontowano dalmierz radarowy^[5]. Zmienił się także sposób składania podwozia głównego do wnęk w skrzydłach – w kierunku na zewnątrz od kadłuba zamiast do wewnątrz^[5]. Inna, bardziej opływowa stała się kroplowa osłona kabiny^[7].

Prototyp początkowo oznaczono XF2D-1, a w 1947 roku – ostatecznie XF2H-1 (przed 1947 rokiem McDonnell miał przydzieloną literę „D” w systemie oznaczeń samolotów US Navy, następnie zmienioną na „H” wraz z powrotem Douglasa do dostarczania samolotów myśliwskich marynarce)^[8]. Po raz pierwszy wzleciał z lotniska Lambert Field 11 stycznia 1947 roku (pilot Robert Edholm)^[5]. Samolot spełnił oczekiwania co do osiągów i już w pierwszym locie pokazał najlepszą prędkość wnoszenia spośród myśliwców tego okresu, osiągając w minutę wysokość 2743 m (45,7 m/s), chociaż na maszynach seryjnych parametr ten był słabszy^[9]. Samolot miał początkowo długość 11,89 m i pojemność zbiorników paliwa 1991 litrów (526 galonów)^[2]. W toku prób między innymi zmieniono stwarzające problemy usterzenie poziome, likwidując jego wznios^[5]. Przed skierowaniem do produkcji zmniejszono także przednie oprofilowanie statecznika^[10]. Powstały ogółem trzy prototypy o numerach od 99858 do 99860, ostatni dostarczono 29 maja 1948 roku^[2]^[11]. Już 29 maja 1947 roku marynarka zamówiła 56 maszyn, pod oznaczeniem F2H-1^[2].

Produkcja i wersje[edytuj | edytuj kod]

F2H-1[edytuj | edytuj kod]

Pierwszą wersją produkcyjną była F2H-1. Pierwszy samolot seryjny wyprodukowano w sierpniu 1948 roku, ogółem powstało ich 56^[10]. Napędzały je silniki J34-WE-22 o ciągu 3000 funtów (13,34 kN), wymieniane następnie na J34-WE-30 o ciągu 3150 funtów (14 kN)^[10]. Prędkość maksymalna wynosiła 944,7 km/h na poziomie morza, a pułap operacyjny 14 783 m^[12]. Uzbrojenie stanowiły cztery działka kalibru 20 mm M3 ze 150 nabojami na lufę^[10]. W porównaniu do prototypu wydłużono kroplową osłonę kabiny o ok. 61 cm^[11].

W wersji F2H-1 zwiększono też, w porównaniu z prototypem, zapas paliwa – według niektórych publikacji, do 2650 litrów (700 galonów)^[13]. Według części publikacji jednak, już w F2H-1 powiększono zbiorniki paliwa do 877 galonów, wraz z przedłużeniem kadłuba do 12,2 m, aczkolwiek według innych miało to miejsce dopiero w wersji F2H-2^[a].

F2H-2[edytuj | edytuj kod]

Najliczniejszą wersją produkcyjną była F2H-2, w której dodano charakterystyczne dodatkowe zbiorniki paliwa na końcach skrzydeł, o pojemności po 757 litrów (200 galonów)^[14]. Zapas paliwa w zbiornikach wewnętrznych wynosił natomiast 3320 l (877 galonów)^[15]. Zastosowano silniki J34-WE-34 o ciągu 3250 funtów (14,46 kN)^[b]. Długość tej wersji wynosiła 12,2 m, a masa własna, na skutek wzmocnienia konstrukcji skrzydeł, wzrosła do 5056 kg^[12]. Wzrost masy zmniejszył również prędkość maksymalną, która na poziomie morza wynosiła 925 km/h^[12]. Wersja ta jako pierwsza mogła przenosić uzbrojenie podwieszane – dwie bomby o masie 226 kg lub do ośmiu rakiet niekierowanych HVAR kalibru 127 mm^[c]. Zbudowano 306 samolotów wersji podstawowej F2H-2, z których pierwszy oblatano 18 sierpnia 1949 roku, a łącznie z jej odmianami opisanymi niżej powstało 436 maszyn tej rodziny^[16].

W ramach produkcji wersji F2H-2 budowano także trzy specjalne odmiany. Wersja F2H-2B miała wzmocnione skrzydła i mogła przenosić 1361 kg bomb lub jedną taktyczną bombę atomową Mk 7 lub Mk 8^[17]. Bomba Mk 7 miała moc regulowaną od 8 do 61 kt, natomiast cięższa bomba Mk 8, przeznaczona do użycia przeciw umocnionym celom, około 30 kt^[18]. Zbudowano 27 samolotów w tej wersji, które używane były głównie do prób taktyki użycia uzbrojenia^[17]. Zbudowano także w 1950 roku 14 myśliwców nocnych F2H-2N wyposażonych w radar AN/APS-19 w wydłużonym nosie^[17]. Uzbrojenie pozostało takie samo, z czterech działek kalibru 20 mm, lecz umieszczono je po bokach nosa^[17]. Długość samolotu tej wersji wynosiła 13,1 m^[17].

Najliczniejszą odmianą był samolot rozpoznawczy F2H-2P, którego pierwszy prototyp oblatano 12 października 1950 roku, po czym łącznie zbudowano do 1952 roku 89 samolotów^[16]. Był on nieuzbrojony i miał wydłużony o 73 cm poszerzony spłaszczony nos mieszczący do sześciu kamer^[16]. W nosie znajdowały się po trzy okna po obu bokach i na dole. Przedział kamer był ogrzewany dla zapewnienia lepszych warunków pracy na wysokościach, a kamery mogły być obracane^[19]. Stosowano różne zestawy aparatów do zdjęć pionowych lub ukośnych w zależności od potrzeb, a także opcjonalnie kamerę w końcówce nosa^[20]. Samolot wyposażony był ponadto w wyrzutniki 20 rac oświetlających pod każdym skrzydłem do zdjęć nocnych^[19]. Prędkość maksymalna tego wariantu wynosiła 851 km/h^[21].

F2H-3 / F2H-4[edytuj | edytuj kod]

Kolejna wersja F2H-3, powstała na bazie doświadczeń z modelu wyposażonego w radar oraz wojny koreańskiej, była myśliwcem przeznaczonym do działania w każdych warunkach atmosferycznych^[22]. Wprowadzono w niej zasadniczo zmieniony i wydłużony aż o 2,48 m kadłub^[16]. Do budowy prototypu posłużył jeden z F2H-2N^[22]. Wersję tę wyposażono w radar Westinghouse AN/APQ-41 z większą anteną w wydłużonym nosie^[23]. Przez wydłużenie kadłuba ilość paliwa w zbiornikach wewnętrznych wzrosła do 4171 litrów (1102 galony)^[23]. Można było przenosić również zbiorniki na końcach skrzydeł o pojemności zmniejszonej do 643,5 l, lecz były one rzadko stosowane^[22]. Statecznik poziomy o zmienionym kształcie został przeniesiony ze statecznika pionowego niżej i do tyłu, na koniec kadłuba i otrzymał niewielki wznios^[23]. Uzbrojenie pozostało z czterech działek 20 mm, ale nowszego modelu Mk 12 lub Mk 16, z zapasem amunicji zwiększonym do 220 pocisków na lufę górnej pary i 250 na lufę dolnej pary^[22]. Górne lewe działko mogło być zastąpione przez sondę do tankowania w powietrzu^[22]. Samolot mógł przenosić bombę atomową, a pod koniec lat 50. część samolotów zmodyfikowano także do przenoszenia dwóch pocisków powietrze-powietrze AIM-9 Sidewinder^[24]. Pierwszy samolot seryjny został oblatany 29 marca 1952 roku, a do października kolejnego roku wyprodukowano ich 250^[22]. Długość wzrosła do 14,7 m, a masa własna do 5980 kg^[24]. Silniki pozostały natomiast takie same – WE-34 o ciągu 3250 funtów (14,46 kN)^[d]. Prędkość na poziomie morza nieco wzrosła do 933 km/h, a pułap praktyczny do 14 204 m^[24]. Zrezygnowano z planowanej odmiany rozpoznawczej F2H-3P^[25]. W 1962 roku wariant ten otrzymał oznaczenie F-2C^[25].

Ostatnią wersją był myśliwiec przeznaczony do działania w każdych warunkach atmosferycznych F2H-4. Był on taki sam jak F2H-3, a jedynie wyposażony w inny radar Hughes AN/APG-37^[25]. Produkowano je równolegle do poprzedniej wersji i do września 1953 roku powstało ich 150^[25]. Według niektórych publikacji zastosowano w nim nową wersję silników J34-WE-38 o ciągu 3600 funtów (16 kN), z którą prędkość miała wzrosnąć do 982 km/h, pułap praktyczny do 17 069 m oraz zasięg do 3219 km^[e]. Zmiany silników w stosunku do F2H-3 nie potwierdza jednak oficjalna karta charakterystyk samolotu^[26]. W 1962 roku wariant ten otrzymał oznaczenie F-2D^[27].

Ogółem powstało 895 samolotów rodziny F2H, wraz z trzema prototypami^[28].

Służba[edytuj | edytuj kod]

Dostawy Banshee zaczęły się w sierpniu 1948 roku do doświadczalnego dywizjonu Marynarki USA VX-3, a następnie w marcu 1949 roku do dywizjonu VF-171^[16]. W maju otrzymał je też dywizjon VF-172i^[29]. W sierpniu 1949 roku prowadzono próby kwalifikacyjne F2H-1 na lotniskowcu USS „Franklin D. Roosevelt”^[30]. W służbie potocznie nowe samoloty nazywano „Banjo”^[10]. Podstawowa wersja F2H-2 zaczęła wchodzić na wyposażenie dywizjonów latem 1949 roku, zastępując F2H-1^[14]. Przede wszystkim samoloty te weszły najpierw na wyposażenie dywizjonów bojowych na lotniskowcach operujących na Atlantyku i Morzu Śródziemnym^[31]. Zaletą samolotu był duży pułap operacyjny – ponad 14 km, największy spośród myśliwców Marynarki tego okresu^[18]. 9 sierpnia 1949 roku doszło na Banshee do pierwszego w USA ratunkowego użycia fotela wyrzucanego (pilot J. Fruin)^[32]. W tym samym miesiącu jeden F2H-1 ustanowił nieoficjalny rekord wysokości 15 850 m^[16].

Nieliczne myśliwce nocne F2H-2N weszły na wyposażenie zbiorczego dywizjonu (composite squadron) VC-4, z którego samoloty były przydzielane do lotniskowców Floty Atlantyckiej w razie potrzeb^[17]. Samoloty przystosowane do przenoszenia broni nuklearnej F2H-2B, oprócz dywizjonów doświadczalnych (VX), były również przydzielane do dywizjonów zbiorczych VC^[17]. Wariant rozpoznawczy F2H-2P był pierwszym odrzutowym samolotem rozpoznawczym Marynarki^[16]. Był on ceniony z uwagi na wysoki pułap i zasięg i został wycofany dopiero w 1960 roku, pozostając w służbie dłużej niż F9F-5P Panther tej samej generacji^[19].

Banshee zadebiutowały bojowo podczas wojny koreańskiej, przybywając jednak na teatr działań dopiero po roku walk^[31]. Przyczyna opóźnienia była konieczność wyposażenia lotniskowców w nowe katapulty parowe, umożliwiające start samolotów z pełnym zapasem uzbrojenia i paliwa^[33]. W wersji myśliwsko-bombowej używane były głównie do ataków na linie zaopatrzenia i zgrupowania wojsk^[34]. Ponosiły pewne straty od ognia przeciwlotniczego, natomiast nie doszło podczas wojny do napotkania północnokoreańskich myśliwców MiG-15^[35]. 23 sierpnia 1951 roku pierwszą misję bojową wykonał dywizjon VF-172 z lotniskowca USS „Essex”^[31]. 25 sierpnia samoloty Marynarki zostały użyte do nietypowej misji eskortowania na dużej wysokości bombowców Boeing B-29 Superfortress, bombardujących węzeł kolejowy Rasŏn^[31]. Jesienią 1951 roku „Essex” powrócił do USA i dopiero rok później ponownie pojawiły się nad Koreą myśliwsko-bombowe Banshee, z dywizjonu VF-11 z USS „Kearsarge” (CVA-33), który był na nim zaokrętowany od sierpnia 1952 do marca 1953 roku^[34]. W czerwcu 1953 roku przybył tam z kolei USS „Lake Champlain” (CVA-39) z dwoma dywizjonami Banshee: VF-22 i VF-62^[31]^[35]. Oprócz ograniczonego użycia myśliwsko-bombowych Banshee, szersze zastosowanie znalazły tam samoloty rozpoznawcze F2H-2P, wykonujące misje z eskortą innych myśliwców. Na ośmiu lotniskowcach operujących na wodach Korei znajdowały się rozpoznawcze Banshee lotnictwa Marynarki, przydzielone ze zbiorczych dywizjonów VC-61 i VC-62^[31]. Jako pierwsze przybyły tam w czerwcu 1951 roku samoloty na USS „Valley Forge” (CV-45)^[36]. Ponadto, od marca 1952 roku do końca walk w lipcu 1953 roku działał tam aktywnie dywizjon VMJ-1 lotnictwa Marines z 12 rozpoznawczymi Banshee, operując z lotniska K-3 w Pohang^[37]. Odgrywały one tam ważną rolę, wykonując od 30% do 40% lotów rozpoznawczych 5. Armii Powietrznej nad Koreą i dostarczając miesięcznie około stu tysięcy fotografii^[37].

Wersja myśliwca przystosowanego do działań w różnych warunkach atmosferycznych F2H-3 nie zdążyła zostać użyta bojowo w Korei^[22]. F2H-3 były używane tylko przez lotnictwo Marynarki, a F2H-4 także w trzech dywizjonach Marines^[27]. Już w drugiej połowie lat 50. Banshee były zastępowane przez nowsze samoloty i wycofywane z dywizjonów bojowych do rezerwowych^[22]. Ostatnie zostały wycofane z dywizjonu rezerwowego VF-896 w 1961 roku^[38]. Mimo to, we wrześniu 1962 roku samoloty F2H-3 i 4 przechowywane nadal w zapasie otrzymały nowe standardowe oznaczenia F-2C i F-2D (brak jest informacji, żeby przemianowano starsze wersje)^[39].

39 używanych F2H-3 zakupiła Kanada, dostarczonych między listopadem 1955 roku a czerwcem 1958 roku^[40]. Stały się pierwszymi i jedynymi kanadyjskimi odrzutowymi myśliwcami pokładowymi, a zarazem pierwszymi samolotami McDonnella sprzedanymi za granicę^[24]. Używały je dywizjony bojowe VF-870 i VF-871 na przyjętym do służby w styczniu 1957 roku lotniskowcu HMCS „Bonaventure”^[40]. W 1958 roku samoloty zostały zmodyfikowane do przenoszenia dwóch pocisków AIM-9 Sidewinder^[40]. Z uwagi jednak na przestarzałość samolotu, ostatni dywizjon VF-870 rozwiązano 12 września 1962 roku^[40]. Samolot nie miał następcy w marynarce Kanady^[40].

Samoloty F2H odznaczały się oprócz dużego pułapu, dużym zasięgiem lotu. Mogły też dla oszczędności paliwa lecieć na jednym silniku, kiedy zużycie paliwa wynosiło 225 galonów na godzinę^[11]. Spotykana w publikacjach informacja o zasięgu maksymalnym F2H-1 wynoszącym 3218,6 km (2000 mil) jest jednak niespójna z innymi danymi^[f]. Wyczynem był natomiast przelot samolotu F2H-2 z Kalifornii na Florydę o długości 3060 km (1900 mil) w 3 godziny 58 minut 31 października 1954 roku^[41]^[42].

Malowanie[edytuj | edytuj kod]

Samoloty amerykańskie były typowo malowane początkowo na kolor błyszczący granatowy (Glossy Sea Blue, błyszczący morski niebieski)^[43]. Od 27 lutego 1950 roku samoloty nosiły duży napis NAVY lub MARINES z tyłu kadłuba^[44]. W 1954 roku stosowano próbny schemat pozostawiania samolotów w kolorze anodowanego aluminium^[45]. Od 1955 roku stosowano nowy schemat malowania w kolorze jasnoszarym (Light Gull Gray, jasny mewi szary) i białym na dolnych powierzchniach (Insignia White)^[43]. Samoloty kanadyjskie były malowane na kolor ciemnoszary morski (Dark Sea Grey) i jasnoszary morski od dołu (Light Sea Grey)^[40].

Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Płatowiec[edytuj | edytuj kod]

Samolot przedstawiał jednomiejscowy dwusilnikowy całkowicie metalowy dolnopłat z prostymi skrzydłami i pojedynczym usterzeniem^[35]. Kadłub o przekroju owalnym był konstrukcji półskorupowej, wykonany ze stopów aluminium^[35]. W nosie mieścił się radiodalmierz lub radar i uzbrojenie strzeleckie, a dalej była hermetyzowana kabina pilota^[35]. Kabina przykryta była dwuczęściową osłoną kroplową, odsuwaną elektrycznie do tyłu^[35]. Pilot chroniony był z przodu przegrodą pancerną i przednim szkłem pancernym wiatrochronu, a z tyłu płytą za oparciem siedzenia i zagłówkiem^[15]. W wersji F2H-3 dodatkowo dodano płyty pancerne grubości 12,7 mm chroniące częściowo od dołu silniki, zbiorniki paliwa, siedzenie i nogi pilota, o łącznej masie 196 kg^[26]. Pilot dysponował fotelem wyrzucanym^[10]. W środkowej części kadłuba znajdowały się mocowania dźwigarów skrzydeł i zbiorniki paliwa^[35].

Skrzydła były proste, o obrysie trapezowym, z prostą krawędzią natarcia i ukośną krawędzią spływu. W grubszej części przykadłubowej skrzydeł mieściły się silniki odrzutowe, z wlotami o nieregularnym kształcie z przodu i dyszami z tyłu. Skrzydła były konstrukcji dwudźwigarowej^[35]. Wyposażone były w lotki i klapy na dolnej powierzchni, napędzane hydraulicznie^[35]. W części przykadłubowej, na ok. 1/4 długości, skrzydła miały profil laminarny NACA 65-212 o względnej grubości 12%, a w częściach zewnętrznych profil NACA 63-209^[6]. Skrzydła składały się hydraulicznie do góry; szerokość samolotu ze złożonymi skrzydłami wynosiła 5,6 m we wszystkich wersjach^[46]. Powierzchnia nośna wynosiła 27,32 m² (F2H-2)^[15]. Usterzenie klasyczne na końcu kadłuba – statecznik poziomy o rozpiętości 5495 mm (F2H-2)^[15].

Wersja F2H-2 miała wewnętrzne zbiorniki paliwa o pojemności 3320 l (877 galonów), w tym trzy kadłubowe o pojemnościach kolejno 377, 189 i 223 galonów i dwa w wewnętrznych częściach skrzydeł o pojemności po 44 galony^[15]. Standardowo w tej wersji stosowano dwa dodatkowe zbiorniki paliwa na końcach skrzydeł o pojemności po 757 l (200 galonów)^[14]. Zbiorniki nie były odrzucane, lecz mogły być demontowane. W F2H-3 zapas paliwa w zbiornikach wewnętrznych wynosił 4171 litrów (1102 galony), całość w kadłubowych zbiornikach o pojemnościach 504, 185 i 413 galonów^[26]. Można było przenosić w tej wersji zbiorniki na końcach skrzydeł o pojemności po 644 l (170 galonow)^[23]. Wewnętrzne zbiorniki paliwa miały powłokę samouszczelniającą^[26].

Napęd[edytuj | edytuj kod]

Napęd samolotu stanowiły dwa silniki turboodrzutowe rodziny Westinghouse J34, z 11-stopniową sprężarką osiową i 2-stopniową turbiną^[26]. W poszczególnych wersjach stosowano silniki typu:

F2H-1: J34-WE-22 o ciągu 3000 funtów (1361 kG, 13,34 kN)^[10]
F2H-1 (później): J34-WE-30 o ciągu 3150 funtów (1429 kG, 14 kN)^[10]
F2H-2: J34-WE-34 o ciągu 3250 funtów (1474 kG, 14,46 kN)^[b]
F2H-3: J34-WE-34 o ciągu 3250 funtów (1474 kG, 14,46 kN)^[d]
F2H-4: J34-WE-38 o ciągu 3600 funtów (1633 kG, 16 kN) (według niektórych publikacji)^[e]

Podwozie[edytuj | edytuj kod]

Podwozie chowane elektrycznie, trójpodporowe, z kołami pojedynczymi^[47]. Podwozie główne chowane do wnęk w skrzydłach w kierunku na zewnątrz od kadłuba^[5]. Koła podwozia głównego miały rozmiary 660×170 mm, podwozia przedniego 560×185 mm^[47]. Rozstaw kół podwozia głównego wynosił 3981 mm, baza podwozia 3353 mm^[15]. Cechą szczególną pierwszych dwu wersji była możliwość składania przedniej goleni podwozia w celu uniesienia ogona, co pozwalało wsuwać jedne samoloty pod drugie i zaoszczędzić miejsce przy hangarowaniu, lecz okazało się to niepraktyczne i usunięto tę możliwość w dalszych wersjach^[47]. Według Mesko^[10] zrezygnowano ze składania przedniej goleni już po wersji F2H-1, lecz przeczy temu oryginalny opis techniczny F2H-2 u Gintera^[48]. Samolot wyposażony był w hak do aerofiniszera pod ogonem i zaczep do katapulty^[47].

Uzbrojenie[edytuj | edytuj kod]

Uzbrojenie stałe wszystkich wersji z wyjątkiem rozpoznawczej stanowiły cztery działka automatyczne kalibru 20 mm. W wersjach F2H-1 i F2H-2 były to działka M3 ze 150 nabojami na lufę^[10]. W wersjach F2H-3 i F2H-4 były to działka Mk 12 lub Mk 16, z zapasem amunicji 220 pocisków na lufę górnej pary i 250 na lufę dolnej pary^[22].

Od wersji F2H-2 samolot miał osiem belek do podwieszania uzbrojenia, w tym po dwie pod wewnętrznymi częściami skrzydeł, blisko siebie, między silnikami a podwoziem, i po dwie pod zewnętrznymi częściami skrzydeł^[49]. Można było przenosić dwie bomby wagomiaru 227 kg (500 funtów) albo cztery bomby 114 kg (250 funtów) albo osiem bomb 45 kg (100 funtów)^[49]. W wersji F2H-3 dopuszczano też osiem bomb 114 kg^[26]. Alternatywnie można było przenosić do ośmiu niekierowanych pocisków rakietowych kalibru 127 mm HVAR lub HPAG^[c]. Dopuszczalne były też warianty mieszane z bombami i czterema pociskami na zewnętrznych belkach^[49]. W drugiej połowie lat 50. prowadzono próby z wieloprowadnicowymi wyrzutniami pocisków FFAR kalibru 70 mm i Zuni kalibru 127 mm^[50]. Samoloty F2H-2B, F2H-3 i F2H-4 mogły przenosić jedną bombę atomową. Pod koniec lat 50. część samolotów F2H-3 i F2H-4 zmodyfikowano do przenoszenia dwóch pocisków powietrze-powietrze samonaprowadzających się na podczerwień AIM-9 Sidewinder^[24]. Maksymalny udźwig uzbrojenia wersji F2H-3 wynosił 1452 kg^[26].

Dane techniczne[edytuj | edytuj kod]

	F2H-1	F2H-2	F2H-2P	F2H-3
Masa własna (kg)	4442	5056		5980
Masa całkowita (kg)	7348	9324	9344	9616
Masa maksymalna (kg)	8591	10 120^[51] (9525)		11 437^[g]
Rozpiętość / ze zbiornikami dodatk. (m)	12,68	12,72 / 13,71	12,72 / 13,71	12,72 / 13,72
Długość (m)	12,24 (11,89^[12])	12,2	12,93	14,68
Wysokość (m)	4,41	4,41	4,41	4,4^[h]
Powierzchnia nośna (m²)	27,31	27,31	27,31	27,31
Prędkość maks. na poziomie morza (km/h)	945^[12]	925^[12] (943)	851	933^[52]
Prędkość maks. na wysokości (km/h)	906 / 6096 m^[12]	856 / 3048 m^[53]
Prędkość przelotowa (km/h)	565	806	764	742
Pułap operacyjny (m)	15 025 (14 783^[12])	14 783 (13 655^[12])	14 783	14 203^[52]
Maks. wznoszenie (m/s)	37	30 (37^[54])	30	30
Zasięg (km)	2057	2374	2374	2762

Dane na podstawie Francillon 1990 ↓, s. 91-92 (przeliczone z oryginalnych wartości w milach i stopach), poza zaznaczonymi. Ważniejsze rozbieżności w publikacjach w nawiasach.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Porównywalne myśliwce pokładowe
- McDonnell FH Phantom – poprzednik
- Grumman F9F Panther – amerykański myśliwiec tej samej generacji
- Vought F6U Pirate – amerykański myśliwiec tej samej generacji
- Hawker Sea Hawk – brytyjski myśliwiec tej samej generacji
Inne myśliwce tego okresu

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Literatura podaje sprzeczne informacje dotyczące zapasu paliwa i długości F2H-1. Według Francillon 1990 ↓, s. 79-81, już w F2H-1 kadłub wydłużono do 12,24 m i zwiększono zbiorniki z 526 do 877 galonów i takie same dane pozostały w F2H-2. Według Ginter 1980 ↓, s. 3, F2H-1 miał zapas paliwa 700 galonów i długość 11,89 m, a w F2H-2 kadłub wydłużono o 30,5 cm do 12,24 m i zwiększono zbiorniki o 177 galonów (670 l). W nowszej pracy jednak autor ten podaje w sposób niespójny, że już w F2H-1 kadłub wydłużono o 30,5 cm i zwiększono zbiorniki o 177 galonów i takie same dane pozostały w F2H-2, ale zarazem przepisuje informację o zapasie paliwa F2H-1 – 700 galonów (Ginter 2006 ↓, s. 6-7). Według Mesko 2002 ↓, s. 12-16, zapas paliwa w F2H-1 wzrósł do 877 galonów przy długości kadłuba 11,89 m, a w F2H-2 wydłużono płatowiec do 12,2 m i zwiększono zapas paliwa o 177 galonów. Informacje te są błędne albo w zakresie zapasu paliwa F2H-1, albo jego długości oraz zwiększenia tych parametrów w F2H-2. Tak samo błędnie podają Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 136.
↑ ^a ^b Ciąg silników J34-WE-34 3250 funtów (1474 kG) według Francillon 1990 ↓, s. 81. Podobnie Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 136 podają 1470 kG. Według Ginter 1980 ↓, s. 3 i Mesko 2002 ↓, s. 15 – 3150 funtów (przy tym Ginter na s. 6 podaje dla tego samego silnika przy F2H-3 ciąg 3250 funtów)
↑ ^a ^b Większość publikacji podaje jako uzbrojenie F2H-2 sześć rakiet niekierowanych (Mesko 2002 ↓, s. 15, Ginter 1980 ↓, s. 3, Francillon 1990 ↓, s. 81), natomiast Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 137 podają osiem rakiet – co potwierdzają rysunki z instrukcji w Ginter 2006 ↓, s. 48
↑ ^a ^b Według oficjalnej karty charakterystyk z 1952 roku (Standard Aircraft Characteristics F2H-3,-4 "Banshee"), F2H-3 miał nadal silniki J34-WE-34 o ciągu 3250 funtów (1474 kG). Tak samo podaje Ginter 1980 ↓, s. 6 i Francillon 1990 ↓, s. 81-83, natomiast Mesko 2002 ↓, s. 37 podaje silniki J34-WE-36, ale taki sam ciąg 3250 funtów. Odmiennie Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 143 podają silniki WE-36 o ciągu 1540 kG (ok. 3400 funtów). Nie można wykluczyć wymiany silników, lecz brak jest takich informacji w publikacjach.
↑ ^a ^b Tak według Ginter 1980 ↓, s. 6 i Mesko 2002 ↓, s. 46, natomiast według Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 145 miał on silniki WE-38 o ciągu aż 1910 kG (4210 funtów). Zastosowaniu innych silników w miejsce WE-34 przeczy jednak Francillon 1990 ↓, s. 84 oraz oficjalna karta charakterystyk z 1952 roku (Standard Aircraft Characteristics F2H-3,-4 "Banshee"). Nie można wykluczyć, że silniki były później wymieniane lub że F2H-4 był testowany z mocniejszymi silnikami, lecz brak jest takich informacji w publikacjach. Informacja o wzroście zasięgu do okrągłej wartości 2000 mil (3219 km) jest przy tym niespójna z brakiem zwiększenia zapasu paliwa i zastosowaniem silników o większym ciągu
↑ Zasięg maksymalny 2000 mil dla F2H-1 podają Ginter 1980 ↓, s. 3 (przy prędkości 350 mph – 563 km/h) i Mesko 2002 ↓, s. 12 (przy prędkości 350 węzłów – 649 km/h), jednakże obaj autorzy podają równocześnie w innym miejscu zasięg tej wersji 1278 mil (2056,7 km). Bliżej niewyjaśniona informacja o zasięgu 2000 mil jest niespójna z informacją o najkorzystniejszym zużyciu paliwa 225 galonów na godzinę na jednym silniku i tym samym odległością jaką samolot mógł przelecieć z zapasem 700 lub 877 galonów paliwa, a także z faktem, że za godne uwagi osiągnięcie wersji F2H-2 z dodatkowymi zbiornikami uznano przelot 1900 mil (Francillon 1990 ↓, s. 87)
↑ Maksymalna masa startowa wersji F2H-3: 11 437 kg według Ginter 1980 ↓, s. 6 i Mesko 2002 ↓, s. 38, zgodna z wartością obliczeniową w karcie charakterystyk (Standard Aircraft Characteristics F2H-3,-4 "Banshee"). Odmiennie Francillon 1990 ↓, s. 92 podaje 12 927 kg
↑ Wysokość 4,4 m wersji F2H-3 według Ginter 1980 ↓, s. 6 i Mesko 2002 ↓, s. 38, potwierdzona w karcie charakterystyk (Standard Aircraft Characteristics F2H-3,-4 "Banshee") (14 stóp 5,5 cala). Odmiennie Francillon 1990 ↓, s. 92 podaje 4,25 m

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Mesko 2002 ↓, s. 5.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Francillon 1990 ↓, s. 78-79.
↑ Francillon 1990 ↓, s. 78.
↑ Francillon 1990 ↓, s. 63-150.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Mesko 2002 ↓, s. 10.
↑ ^a ^b Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 133.
↑ Mesko 2002 ↓, s. 10 (rysunki).
↑ Mesko 2002 ↓, s. 6, 11.
↑ Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 135.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Mesko 2002 ↓, s. 12.
↑ ^a ^b ^c Ginter 2006 ↓, s. 6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Ginter 1980 ↓, s. 3, Mesko 2002 ↓, s. 12, 15-16
↑ Ginter 1980 ↓, s. 3, Ginter 2006 ↓, s. 6
↑ ^a ^b ^c Mesko 2002 ↓, s. 15.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 151.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Francillon 1990 ↓, s. 81-82.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Mesko 2002 ↓, s. 22.
↑ ^a ^b Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 139-141.
↑ ^a ^b ^c Ginter 2006 ↓, s. 50-51.
↑ Ginter 2006 ↓, s. 52-69.
↑ Mesko 2002 ↓, s. 27.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Mesko 2002 ↓, s. 37.
↑ ^a ^b ^c ^d Francillon 1990 ↓, s. 83.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Mesko 2002 ↓, s. 37-38.
↑ ^a ^b ^c ^d Francillon 1990 ↓, s. 84.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Standard Aircraft Characteristics F2H-3,-4 "Banshee". 1 May 1951 (Revised 6/1/52). US Navy, 1952. (ang.).
↑ ^a ^b Mesko 2002 ↓, s. 46.
↑ Francillon 1990 ↓, s. 460-461.
↑ Ginter 2006 ↓, s. 157.
↑ Ginter 2006 ↓, s. 153.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Mesko 2002 ↓, s. 32.
↑ Francillon 1990 ↓, s. 84-87.
↑ Ginter 1980 ↓, s. 6.
↑ ^a ^b Mesko 2002 ↓, s. 32-34.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 148.
↑ Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 146.
↑ ^a ^b Ginter 1980 ↓, s. 6, 12.
↑ Mesko 2002 ↓, s. 37-39.
↑ Mesko 2002 ↓, s. 39, 46.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Mesko 2002 ↓, s. 48.
↑ Francillon 1990 ↓, s. 87.
↑ Ginter 2006 ↓, s. 113-114.
↑ ^a ^b Mesko 2002 ↓, s. 31.
↑ Mesko 2002 ↓, s. 20.
↑ Mesko 2002 ↓, s. 42.
↑ Mesko 2002 ↓, s. 17.
↑ ^a ^b ^c ^d Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 152.
↑ Ginter 2006 ↓, s. 8, 34.
↑ ^a ^b ^c Ginter 2006 ↓, s. 48.
↑ Ginter 2006 ↓, s. 83-85.
↑ Mesko 2002 ↓, s. 16.
↑ ^a ^b Ginter 1980 ↓, s. 6, Mesko 2002 ↓, s. 38, 46
↑ Ginter 1980 ↓, s. 3.
↑ McDonnell F2H-2 Banshee. [zarchiwizowane z tego adresu].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

McDonnell F2H-2 Banshee. [w:] Joe Baugher's Encyclopedia of American Military Aircraft [on-line]. 3 września 2000. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-25)].
McDonnell F2H-3/F-2C Banshee. [w:] Joe Baugher's Encyclopedia of American Military Aircraft [on-line]. 24 grudnia 1999. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-28)].
Aleksandr Czeczyn, Nikołaj Okolełow: Wsie rieaktiwnyje samoloty koriejskoj wojny. Moskwa: Jauza, EKSMO, 2014. ISBN 978-5-699-71652-4. (ros.).
René Francillon: McDonnell Douglas Aircraft since 1920: Volume II. Londyn: Putnam Aeronautical Books, 1990. ISBN 0-85177-828-3. (ang.).
Steve Ginter: McDonnell Banshees. F2H-1, -2, -B, -N, -P, -3, -4. 1980, seria: Naval Fighters. No. 2. (ang.).
Steve Ginter: Early Banshees′. The McDonnell F2H-1, F2H-2/2B/2N/2P. 2006, seria: Naval Fighters. No. 73. ISBN 0-942612-73-6. (ang.).
Jim Mesko: FH/F2H Banshee in action. Carroltton: Squadron/Signal Publications, 2002, seria: Aircraft. No. 182. ISBN 0-89747-444-9. (ang.).
Standard Aircraft Characteristics F2H-2,-2N "Banshee". 1 November 1949 (Revised 6/1/52). US Navy, 1952. (ang.).
Standard Aircraft Characteristics F2H-3,-4 "Banshee". 1 May 1951 (Revised 6/1/52). US Navy, 1952. (ang.).

[fuel-14] Literatura podaje sprzeczne informacje dotyczące zapasu paliwa i długości F2H-1. Według Francillon 1990 ↓, s. 79-81, już w F2H-1 kadłub wydłużono do 12,24 m i zwiększono zbiorniki z 526 do 877 galonów i takie same dane pozostały w F2H-2. Według Ginter 1980 ↓, s. 3, F2H-1 miał zapas paliwa 700 galonów i długość 11,89 m, a w F2H-2 kadłub wydłużono o 30,5 cm do 12,24 m i zwiększono zbiorniki o 177 galonów (670 l). W nowszej pracy jednak autor ten podaje w sposób niespójny, że już w F2H-1 kadłub wydłużono o 30,5 cm i zwiększono zbiorniki o 177 galonów i takie same dane pozostały w F2H-2, ale zarazem przepisuje informację o zapasie paliwa F2H-1 – 700 galonów (Ginter 2006 ↓, s. 6-7). Według Mesko 2002 ↓, s. 12-16, zapas paliwa w F2H-1 wzrósł do 877 galonów przy długości kadłuba 11,89 m, a w F2H-2 wydłużono płatowiec do 12,2 m i zwiększono zapas paliwa o 177 galonów. Informacje te są błędne albo w zakresie zapasu paliwa F2H-1, albo jego długości oraz zwiększenia tych parametrów w F2H-2. Tak samo błędnie podają Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 136.

[WE34-17] Ciąg silników J34-WE-34 3250 funtów (1474 kG) według Francillon 1990 ↓, s. 81. Podobnie Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 136 podają 1470 kG. Według Ginter 1980 ↓, s. 3 i Mesko 2002 ↓, s. 15 – 3150 funtów (przy tym Ginter na s. 6 podaje dla tego samego silnika przy F2H-3 ciąg 3250 funtów)

[uzbr-18] Większość publikacji podaje jako uzbrojenie F2H-2 sześć rakiet niekierowanych (Mesko 2002 ↓, s. 15, Ginter 1980 ↓, s. 3, Francillon 1990 ↓, s. 81), natomiast Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 137 podają osiem rakiet – co potwierdzają rysunki z instrukcji w Ginter 2006 ↓, s. 48

[WE36-28] Według oficjalnej karty charakterystyk z 1952 roku (Standard Aircraft Characteristics F2H-3,-4 "Banshee"), F2H-3 miał nadal silniki J34-WE-34 o ciągu 3250 funtów (1474 kG). Tak samo podaje Ginter 1980 ↓, s. 6 i Francillon 1990 ↓, s. 81-83, natomiast Mesko 2002 ↓, s. 37 podaje silniki J34-WE-36, ale taki sam ciąg 3250 funtów. Odmiennie Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 143 podają silniki WE-36 o ciągu 1540 kG (ok. 3400 funtów). Nie można wykluczyć wymiany silników, lecz brak jest takich informacji w publikacjach.

[WE38-30] Tak według Ginter 1980 ↓, s. 6 i Mesko 2002 ↓, s. 46, natomiast według Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 145 miał on silniki WE-38 o ciągu aż 1910 kG (4210 funtów). Zastosowaniu innych silników w miejsce WE-34 przeczy jednak Francillon 1990 ↓, s. 84 oraz oficjalna karta charakterystyk z 1952 roku (Standard Aircraft Characteristics F2H-3,-4 "Banshee"). Nie można wykluczyć, że silniki były później wymieniane lub że F2H-4 był testowany z mocniejszymi silnikami, lecz brak jest takich informacji w publikacjach. Informacja o wzroście zasięgu do okrągłej wartości 2000 mil (3219 km) jest przy tym niespójna z brakiem zwiększenia zapasu paliwa i zastosowaniem silników o większym ciągu

[zasieg-46] Zasięg maksymalny 2000 mil dla F2H-1 podają Ginter 1980 ↓, s. 3 (przy prędkości 350 mph – 563 km/h) i Mesko 2002 ↓, s. 12 (przy prędkości 350 węzłów – 649 km/h), jednakże obaj autorzy podają równocześnie w innym miejscu zasięg tej wersji 1278 mil (2056,7 km). Bliżej niewyjaśniona informacja o zasięgu 2000 mil jest niespójna z informacją o najkorzystniejszym zużyciu paliwa 225 galonów na godzinę na jednym silniku i tym samym odległością jaką samolot mógł przelecieć z zapasem 700 lub 877 galonów paliwa, a także z faktem, że za godne uwagi osiągnięcie wersji F2H-2 z dodatkowymi zbiornikami uznano przelot 1900 mil (Francillon 1990 ↓, s. 87)

[58] Maksymalna masa startowa wersji F2H-3: 11 437 kg według Ginter 1980 ↓, s. 6 i Mesko 2002 ↓, s. 38, zgodna z wartością obliczeniową w karcie charakterystyk (Standard Aircraft Characteristics F2H-3,-4 "Banshee"). Odmiennie Francillon 1990 ↓, s. 92 podaje 12 927 kg

[59] Wysokość 4,4 m wersji F2H-3 według Ginter 1980 ↓, s. 6 i Mesko 2002 ↓, s. 38, potwierdzona w karcie charakterystyk (Standard Aircraft Characteristics F2H-3,-4 "Banshee") (14 stóp 5,5 cala). Odmiennie Francillon 1990 ↓, s. 92 podaje 4,25 m

[CITEREFMesko20025-1] Mesko 2002 ↓, s. 5.

[CITEREFFrancillon199078-79-2] Francillon 1990 ↓, s. 78-79.

[CITEREFFrancillon199078-3] Francillon 1990 ↓, s. 78.

[CITEREFFrancillon199063-150-4] Francillon 1990 ↓, s. 63-150.

[CITEREFMesko200210-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Mesko 2002 ↓, s. 10.

[CITEREFCzeczynOkolełow2014133-6] Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 133.

[CITEREFMesko200210_(rysunki)-7] Mesko 2002 ↓, s. 10 (rysunki).

[CITEREFMesko20026,_11-8] Mesko 2002 ↓, s. 6, 11.

[CITEREFCzeczynOkolełow2014135-9] Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 135.

[CITEREFMesko200212-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Mesko 2002 ↓, s. 12.

[CITEREFGinter20066-11] Ginter 2006 ↓, s. 6.

[m12g3-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Ginter 1980 ↓, s. 3, Mesko 2002 ↓, s. 12, 15-16

[13] Ginter 1980 ↓, s. 3, Ginter 2006 ↓, s. 6

[CITEREFMesko200215-15] Mesko 2002 ↓, s. 15.

[CITEREFCzeczynOkolełow2014151-16] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 151.

[CITEREFFrancillon199081-82-19] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Francillon 1990 ↓, s. 81-82.

[CITEREFMesko200222-20] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Mesko 2002 ↓, s. 22.

[CITEREFCzeczynOkolełow2014139-141-21] Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 139-141.

[CITEREFGinter200650-51-22] Ginter 2006 ↓, s. 50-51.

[CITEREFGinter200652-69-23] Ginter 2006 ↓, s. 52-69.

[CITEREFMesko200227-24] Mesko 2002 ↓, s. 27.

[CITEREFMesko200237-25] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Mesko 2002 ↓, s. 37.

[CITEREFFrancillon199083-26] Francillon 1990 ↓, s. 83.

[CITEREFMesko200237-38-27] Mesko 2002 ↓, s. 37-38.

[CITEREFFrancillon199084-29] Francillon 1990 ↓, s. 84.

[sac-31] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Standard Aircraft Characteristics F2H-3,-4 "Banshee". 1 May 1951 (Revised 6/1/52). US Navy, 1952. (ang.).

[CITEREFMesko200246-32] Mesko 2002 ↓, s. 46.

[CITEREFFrancillon1990460-461-33] Francillon 1990 ↓, s. 460-461.

[CITEREFGinter2006157-34] Ginter 2006 ↓, s. 157.

[CITEREFGinter2006153-35] Ginter 2006 ↓, s. 153.

[CITEREFMesko200232-36] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Mesko 2002 ↓, s. 32.

[CITEREFFrancillon199084-87-37] Francillon 1990 ↓, s. 84-87.

[CITEREFGinter19806-38] Ginter 1980 ↓, s. 6.

[CITEREFMesko200232-34-39] Mesko 2002 ↓, s. 32-34.

[CITEREFCzeczynOkolełow2014148-40] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 148.

[CITEREFCzeczynOkolełow2014146-41] Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 146.

[CITEREFGinter19806,_12-42] Ginter 1980 ↓, s. 6, 12.

[CITEREFMesko200237-39-43] Mesko 2002 ↓, s. 37-39.

[CITEREFMesko200239,_46-44] Mesko 2002 ↓, s. 39, 46.

[CITEREFMesko200248-45] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Mesko 2002 ↓, s. 48.

[CITEREFFrancillon199087-47] Francillon 1990 ↓, s. 87.

[CITEREFGinter2006113-114-48] Ginter 2006 ↓, s. 113-114.

[CITEREFMesko200231-49] Mesko 2002 ↓, s. 31.

[CITEREFMesko200220-50] Mesko 2002 ↓, s. 20.

[CITEREFMesko200242-51] Mesko 2002 ↓, s. 42.

[CITEREFMesko200217-52] Mesko 2002 ↓, s. 17.

[CITEREFCzeczynOkolełow2014152-53] Czeczyn i Okolełow 2014 ↓, s. 152.

[CITEREFGinter20068,_34-54] Ginter 2006 ↓, s. 8, 34.

[CITEREFGinter200648-55] Ginter 2006 ↓, s. 48.

[CITEREFGinter200683-85-56] Ginter 2006 ↓, s. 83-85.

[CITEREFMesko200216-57] Mesko 2002 ↓, s. 16.

[m38g6-60] Ginter 1980 ↓, s. 6, Mesko 2002 ↓, s. 38, 46

[CITEREFGinter19803-61] Ginter 1980 ↓, s. 3.

[62] McDonnell F2H-2 Banshee. [zarchiwizowane z tego adresu].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[a]

[14]

[15]

[b]

[c]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[d]

[25]

[e]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[f]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[g]

[h]

[52]

[53]

[54]

Samoloty myśliwskie	F-4 F-5 F-8 F-9 F-11 F-14 F-15 F-15E F-16 F/A-18 F/A-18E/F F-22 F-35 F-80 F-82 F-84 F-84F F-86 F-89 F-94 F-100 F-101 F-102 F-104 F-105 F-106 F-111 FH FJ F2H F3D F3H F4D F6U F7U F8F F9F
Samoloty bombowe	B-1 B-2 B-36 B-45 B-47 B-50 B-52 B-57 B-58 B-66 F-117 P6M
Samoloty szturmowe	A-1 (AD) A-2 (AJ) A-3 A-4 A-5 A-6 A-7 A-10 A-26 A-37 AC-47 AC-119 AC-130 AM AV-8B
Samoloty patrolowe i zwalczania okrętów podwodnych	AF-2/3 P-2 (P2V) P-3 P-8 P4M P5M S-2 S-3
Samoloty rozpoznawcze WRE i dowodzenia	E-1 E-2 E-3 E-4 E-6 E-8 EA-6B EA-18G EC-121 RF-61C MC-12W RC-135 SR-71 U-2 (TR-1) P4M-1Q
Samoloty obserwacyjne	O-1 O-2 OV-1 OV-10
Samoloty szkolno-treningowe	TT T-6 T-28 T-33 T-34 T-37 T-38 T-43
Samoloty transportowe	C-2 C-5 C-7 C-8 C-9 C-17 C-20A/B/C/D/E C-20F/G/H/J C-23 C-32 C-37B C-74 C-97 C-118 C-119 C-123 C-124 C-130 C-131 C-133 C-135 C-140 C-141 L-20/U-6 U-1
Śmigłowce i pionowzloty	AH-1 AH-1Z AH-64 CH-34 CH-37 CH-46 CH-47 CH-53 CH-53E CH-54 HH-43 MH-6 MH-53 OH-6 OH-58 SH-2 SH-2G SH-3 SH-60 UH-1 UH-1N UH-1Y UH-19 UH-60 V-22
Bezzałogowe	AQM-91 BQM-74 D-21 FQM-151 Q-2 MQM-105 ScanEagle MQ-1/RQ-1 RQ-2 RQ-3 RQ-4 RQ-5 RQ-6 RQ-7 RQ-8A MQ-4C MQ-9 RQ-21 RQ-170
Konstrukcje doświadczalne i prototypy	A-12 A2D AH-56 AR40 Avenger Compound Seasprite 533 Bird of Prey Charger CL-760 E-10 F5D F2Y F-20 F-107 16H Jet Mentor MQ-25 N-102 NH-3A RAH-66 RQ-37 S-67 S-92 S-97 S-71 S-72 Sioux Scout KingCobra Skyrocket Skystreak Tacit Blue T-46 T-7 X-21 X-44 X-49 XB-46 XB-48 XC-99 XB-51 XB-70 XCG-20 XC-120 XF10F XF-85 XF-87 XF-88 XF-90 XF-91 XF-92 XF-103 XF-108 XF-109 XH-51A Compound XH-59 XP-79 XQ-58 XT-30 YA-9 YAH-63 YAL-1 YB-35 YB-49 YC-125 YF-12 YF-17 YF-23 YF-93 YF-95 YF-96 V-247 V-280 VZ-2 ARH-70