Wikipedia:Skarbnica Wikipedii/Glosariusz islamu
Wygląd
Oto lista pojęć związanych z islamem, które znajdują się (niebieskie) lub powinny się znaleźć (czerwone) w polskiej Wikipedii. Oczywiście listę tę można rozszerzać. Podstawowe zagadnienia z innych dziedzin wiedzy znajdziesz na liście przegląd dziedzin wiedzy.
Zobacz też przegląd zagadnień z zakresu religii.
Indeks
[edytuj | edytuj kod]A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
A
[edytuj | edytuj kod]- w przypadku imion (nazw) zaczynających się na "al-", "al", "an-", "an" patrz literę na którą się zaczyna druga część imienia (nazwy)
- Abbas - stryj Mahometa
- Abbasydzi
- Abd Allah Ibn al-Abbas - syn Abbasa, uważany za twórcę tafsiru
- Abd al-Dżabbar (940 - 1025) - mutazylita
- Abd al-Kadir al-Dżilani (1077 - 1166) - eponim bractwa kadirijja
- Abduh Muhammad (1849 - 1905) - modernista
- Ablucje - zobacz Wudu
- Abu Bakr
- Abu Hanifa - eponim szkoły hanafickiej
- Abu Jusuf (zm. 804) - pierwszy kadi al-kudat
- Abu Lahab - stryj i przeciwnik Mahometa
- Abu Sufjan Ibn Harb - stryj i przeciwnik Mahometa
- Achbaryci - tradycjonalisyczny kierunek jurysprudencji imamickiej
- Al-Afghani - modernista
- Ahl al-Bajt - rodzina Mahometa
- Ahl-e hakk
- Ahl al-Kahf - mieszkańcy pieczary z 18 sury Koranu
- Ahl al-Kitab - zobacz ludy Księgi
- ahmadiyya - ruch religijny w islamie
- Aisza - ulubiona żona Mahometa
- Ajat
- ajatollah
- Ayūb - prorok, muzułmański odpowiednik Hioba
- Al-Aksa
- Alamut
- alawizm
- Aleksander Wielki - powinno być hasło Zu al-Karnajn
- Alewici
- Alidzi
- Ali ibn Abi Talib
- Ali ibn Husajn
- Alim - tytuł uczonego muzułmańskiego
- Allah - imię Jedynego Boga w islamie
- Allahumma - wołacz "o Boże"
- Amir al-Muminin - tytuł kalifa
- Aniołowie w Islamie
- Ansarijja - bractwo założone przez Mahdiego, istniejące w Sudanie do dzisiaj
- ansarowie
- Dolina Arafat
- Arkan Ad-Din - zobacz Pięć filarów islamu
- Asasyni - europejska średniowieczna nazwa nizarytów
- Asma - żona Mahometa
- aszaryci
- Aszura
- Aulija - święci w islamie
- Azan - wezwanie do modlitwy przez muezzina
- Al-Azhar
- Awicenna - patrz: Ibn Sina
B
[edytuj | edytuj kod]- Bahira - mnich syryjski, który według muzułmańskiej tradycji miał rozpoznać przeznaczenie kilkunastoletniego Mahometa
- Baki - cmentarz słynnych muzułmanów w Medynie
- Al-Bakillani (zm. 1013) - teolog i prawnik
- Al-Banna Hasan - założyciel Braci Muzułmanów - zobacz Hassan al-Banna
- baraka - błogosławieństwo
- Barsisa - legendarny człowiek, który miał zawrzeć przymierze z Szatanem
- Barzach - czyściec
- Batynici
- bektaszyci
- Bida - innowacja w islamie
- Bilal - pierwszy muezzin
- Bismallah - formuła rozpoczynająca prawie każdą surę Koranu
- Bohorowie - indyjski odłam isma'ilitów
- Bracia Czystości - zobacz Ichwan as-Safa - tajne stowarzyszenie uprawiające filozofię o charakterze neoplatońskim na przełomie IX/X w.
- Bracia Muzułmańscy
- Al-Buchari (810 - 870) - zbieracz hadisów
- Al-Burak - rumak Mahometa
C
[edytuj | edytuj kod]- Chadidża
- Chanaka
- Charadż
- charydżyci
- Chatib
- Al-Chidr - legendarny młodzieniec
- Chodżowie - indyjski odłam isma'ilitów
- Staw Chumm - ważny hadis, który wg szyitów opisuje przekazanie władzy przez Mahometa Alemu
- chutba
- Cuda w Islamie
- Czarni Muzułmanie
- Czarny Kamień
- Czisztijja - tarikat suficki
D
[edytuj | edytuj kod]- Ad-Dadżdżal - kusiciel, odpowiednik antychrysta
- Dar al-harb - terytorium wojny
- Dar al-islam - terytorium islamu
- Dar as-sulh - terytorium pokoju
- dakka
- dargah
- Dawud - prorok, odpowiednik Dawida
- Derwisz
- dhikr (zikr) - rozmyślanie o Allahu; w sufizmie zbiorowa ekstatyczna modlitwa
- dijja - okup krwi
- dhimmi - wyznawca innej niż islam religii, żyjący pod opieką muzułmanów
- druzyzm - specyficzny kierunek religijny w islamie
- dżabryci
- Dżafar as-Sadik - szósty imam szyitów
- Dżafaryci - zwolennicy szyickiej szkoły prawa
- dżahilijja forma przym. dżahilij, "czas niewiedzy"; w samych początkach Islamu termin ten odnosił się do okresu przedislamskiego w Arabii. Dzisiaj stosowane jest przez fundamentalistów muzułmańskich na określenie każdego społeczeństwa (także muzułmańskiego), które, według nich, odwróciło się od Boga
- Dżami - główny meczet danej miejscowości
- Dżannah - niebo
- Dżibril - arabska wersja imienia Archanioła Gabriela
- dżihad - święta wojna
- dżinn - demon lub duch
- Dżizja
- Abu Ali Muhammad al-Dżubba'i (zm. 915) - mutazylita
- Dżunajd (ok. 830 - 910) - sufi
- Al-Dżuwajni (1028 - 1085) - teolog i prawnik sunnicki
E
[edytuj | edytuj kod]F
[edytuj | edytuj kod]- fakih - uczony zajmujący się teoretycznymi problemami prawa islamu - fikh
- fakir - asceta wyrzekający się własności
- Falsafa - filozofia
- Al-Farabi - filozof
- Al-Fatiha
- Fatima - córka Mahometa
- fatwa - orzeczenie, zalecenie lub nakaz prawny
- fikh - teoria prawa; także: wiedza, inteligencja
- filozofia świata islamu
- Fitna
- Fundamentalizm muzułmański
- Al-Furkan - 25 sura Koranu i jedna z jego nazw
G
[edytuj | edytuj kod]- Ghajba - nieobecność imama w szyizmie
- al-Ghazali - filozof i mistyk suficki
- Ghazi
- Ghazwa
- ghul - demon
- ghusl - rodzaj ablucji. U polskich muzułmanów Gusiel.
- Głożyna Najdalszej Granicy - rajskie drzewo z Koranu
H
[edytuj | edytuj kod]- hadis - opowieść o życiu proroka Mahometa
- hadżar - Czarny Kamień
- hadżdż - pielgrzymka, jeden z pięciu filarów wiary
- halal - to co dozwolone, w szczególności uczynki
- Al-Halladż - arabski mistyk i teolog
- Hanafici
- Hanbalici
- haram - to co zakazane, w szczególności uczynki
- Harun - muzułmański odpowiednik Aarona
- Harut i Marut - para aniołów z Koranu
- Hazrat Babajan - duchowna suficka
- Hasan ibn Ali
- Hasan ibn Sabbah - pierwszy przywódca nizarytów
- Hasan al-Basri (642 - 728) - najwybitniejszy teolog okresu umajjadzkiego
- Haszymici - ród Mahometa
- Hawwa - muzułmańska Ewa
- hidżra - wywędrowanie Mahometa i jego zwolenników z Mekki; początek ery muzułmańskiej
- hilal - półksiężyc, symbol islamu.
- Hira - góra gdzie Mahomet miał pierwsze objawienie
- Hizb-allah - zobacz Hezbollah
- Hud - prorok koraniczny
- Al-Hudżwiri (zm. 1077) - sufi
- Hurufizm - XV-wieczny odłam szyitów
- hurysa - rajska dziewica
- Husajn ibn Ali
I
[edytuj | edytuj kod]- w przypadku imion (nazw) zaczynających się na "ibn" patrz literę na którą się zaczyna druga część imienia (nazwy)
- Ibada - rytuały religijne
- Ibadyci
- Iblis - Szatan
- Ibrahim - prorok, odpowiednik Abrahama
- Ichwan as-Safa - tajne stowarzyszenie uprawiające filozofię o charakterze neoplatońskim na przełomie IX/X w.
- Id al-Adha - święto ofiar
- Id al-Fitr - święto zakończenia postu
- Idris - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Enocha
- Idżaz al-Kuran - nienaśladowalność Koranu
- idżma - w prawie islamskim: jednomyślne postanowienie
- idżtihad - rozwijanie prawa, "wysiłek twórczy"
- ifrit - zły duch, demon
- Ihram - uświęcenie w czasie pielgrzymki do Mekki
- Ikonoklazm w islamie
- Iljas - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Eliasza
- imam - 1) stojący na czele gminy, 2) prowadzący modlitwę
- imam szyicki
- imamici
- Imiona Boga zobacz 99 atrybutów Allaha
- Indżil - Ewangelia
- Isa - koraniczny odpowiednik Jezusa
- Ishak - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Izaaka
- Islam
- Islamistyka
- Isma'il - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Izmaela
- Isma'ilizm - odłam szyizmu
- Isra - nocna podróż Mahometa, uprowadzonego przez archanioła Gabriela, z Mekki do Jerozolimy 27 hidżrab 620 r.
- Isnad - ciąg osób przekazujących hadis
- Istihsan - w prawie islamskim: zasada preferencji tego co "dobre"
- Istislah - w prawie islamskim: zasada kierowania się interesem ummy
- Itra'il - egzorcyzm, gdyż anioł stróż jest do tego przywołany
J
[edytuj | edytuj kod]- Jahja - prorok, odpowiednik Jana Chrzciciela
- Jakub albo Isra'il - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Jakuba
- Jałmużna - Zakat i Sadaka
- jezydyzm
- Junus - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Jonasza
- Jusuf - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Józefa
K
[edytuj | edytuj kod]- Kaaba
- Kadar zobacz Kismet
- kadaryci - zwolennicy koncepcji wolnej woli
- kadi - w prawie islamskim: sędzia
- Kadirijja - najpowszechniejszy w świecie islamu tarikat
- Kafir
- Kahin - czarownik, wieszczek, wróżbita
- Kalam
- kafala - adopcja
- kalendarz islamski
- kalif - władca kalifatu
- kalifat - muzułmańskie państwo o ustroju religijnym
- Kalifowie prawowierni
- Karbala
- Bitwa pod Karbalą
- Karmaci - radykalny odłam isma'ilitów
- Karun - postać koraniczna, symbol bogactwa
- Al-Kawakibi Abd ar-Rahman (1849 - 1903) - jeden z twórców panislamizmu
- ketman - powinno być zintegrowane z takijja
- kibla
- kijas - w prawie islamskim: wnioskowanie przez analogię
- al-Kindi - filozof, teolog, lekarz i naukowiec muzułmański
- kismet lub kadar - przeznaczenie
- Kiswa - czarna zasłona Kaaby
- Kitab - księga, termin używany często na oznaczenie Koranu
- Konstytucja Medyńska - zbiór traktatów zawartych przez Mahometa z mieszkańcami Medyny
- kital - walka zbrojna w sprawie islamu
- kobieta w islamie
- Kom
- Kopuła na Skale - meczet w Jerozolimie, jedna z najważniejszych świątyń islamu
- Koran - święta księga islamu
- Al-Kufa
- Kufickie pismo zobacz Kaligrafia arabska
- Kurajszyci
L
[edytuj | edytuj kod]- Lajlat al-Kadr - noc podczas której rozpoczęło się objawienie Mahometa
- Al-Lat (albo Allat) - bogini czczona przez Arabów przed islamem
- Liga Świata Muzułmańskiego - założona w 1962 organizacja państw muzułmańskich
- Lut - prorok, odpowiednik biblijnego Lota
M
[edytuj | edytuj kod]- Mahdi - zbawiciel, który pojawi się przed końcem świata
- mahdyści - muzułmanie wierzący w rychłe przybycie Mahdiego, w węższym sensie- grupa radykalnych odłamów usulizmu
- Mahomet - główny prorok islamu
- maksura
- Malik Ibn Anas - eponim malikickiej szkoły prawa
- Malikici - zwolennicy malikickiej szkoły prawa. Jest maliki
- Manat - przedmuzułmańska bogini przeznaczenia i śmierci
- Marabut - mieszkaniec ribatu
- Maria w islamie powinno być Marjam
- Maszhad
- maturidici
- Maula - pan albo klient; we wczesnym okresie islamu pozbawieni pełni praw nie-arabscy muzułmanie
- Maulawijja - tarikat założony przez Rumiego
- Maulid an-nabi - święto urodzin Mahometa
- Mazar - świątynia upamiętniająca kogoś
- Mazhab - szkoła prawa muzułmańskiego
- meczet - muzułmańska świątynia
- medresa - teologiczna szkoła muzułmańska
- Medyna
- Mekka
- Meszhed
- Męczennik zobacz Szahid
- midha albo mida'a
- mihrab
- Mika'il - odpowiednik biblijnego archanioła Michała
- minaret - wieżyczka stojąca przy meczecie
- minbar
- Miradż - wniebowstąpienie Mahometa
- mizar - muzułmański cmentarz
- Modlitwa - zobacz Salat
- Monoteizm - zobacz Tawhid
- mozarabowie - zarabizowani chrześcijanie, żyjący pod panowaniem muzułmańskim na terenach Al-Andalus
- Mu'in ad-Din Cziszti - najsłynniejszy sufi tarikatu Czisztijja
- mudżahedin - uczestnik świętej wojny
- mudżtahid - szyicki odpowiednik muftiego
- muezzin - w meczecie, zwołujący wiernych do modlitwy
- mufti - w prawie islamskim: teoretyk prawa
- muhadżirowie - (arab. muhadżirun - ci, którzy razem wywędrowali) towarzysze Mahometa, którzy razem z nim wywędrowali z Mekki (hidżra)
- Muharram - pierwszy miesiąc kalendarza muzułmańskiego
- mułła
- murdżyici
- Murid - chcący; uczeń w tarikacie
- Murszid - przewodnik; tytuł głowy tarikatu
- Musa - prorok koraniczny, odpowiednik biblijnego Mojżesza
- Musajlima
- Musalla - każde miejsce modlitwy
- Musannaf - zbiór hadisów ułożony tematycznie
- Al-Mushaf - jedna z nazw Koranu
- Muslim (zm. 875) - zbieracz hadisów
- Musnad - zbiór hadisów ułożony wg osób przekazujących
- Muta - małżeństwo czasowe w szyizmie
- Mutakallim - zajmujący się kalamem
- mutazylici
- Muttawa - Męska ochotnicza policja muzułmańska czuwająca nad przestrzeganiem religijnego prawa szariatu.
- muwalladzi - nawróceni na islam chrześcijanie żyjący pod panowaniem muzułmańskim na terenach Al-Andalus
- Muzułmanie w Polsce
- Muzułmanin
- Muzyka w islamie
N
[edytuj | edytuj kod]- An-Nadżaf
- nafs - dusza, sumienie, odpowiedzialne za czyny
- Nakib
- Namaz - perska i turecka nazwa modlitwy
- nikab - zasłona na twarz noszona przez muzułmanki, część hidżabu
- nizaryci - odłam isma'ilitów
- Nuh - prorok koraniczny, biblijny odpowiednik Noego
O
[edytuj | edytuj kod]- Organizacja Konferencji Muzułmańskiej - organizacja państw muzułmańskich powstała w roku 1969
P
[edytuj | edytuj kod]- panislamizm
- piekło
- pielgrzymki w islamie
- pięć filarów islamu
- Pir - Najwyższy Mistrz Duchowy w Sufickich Zakonach Indii i Pakistanu
- Pogłówne - zobacz Dżizja
- Pomocnicy - zobacz Ansarowie
- Post - zobacz Saum
- Prawo muzułmańskie - zobacz szariat
- Prorocy Islamu
Q
[edytuj | edytuj kod]R
[edytuj | edytuj kod]- Radżab
- Raj (szari'at) - pogląd, opinia - jedno ze źródeł prawa muzułmańskiego
- Raj - zobacz Dżannah
- raka
- Ramadan - miesiąc w którym muzułmanie poszczą
- Rasul - kategoria proroka
- Ribat
- Ridwan - anioł, strażnik bram Raju
- rozwód w islamie
- Rumi
- Rushdie Ahmed Salman
- Ibn Ruszd - uczony islamski
S
[edytuj | edytuj kod]- Sadaka - dobrowolna jałmużna
- Sadi z Szirazu - poeta suficki
- Sadżdżada - dywanik modlitewny
- As-Safa i Al-Marwa - wzgórza w Mekce pomiędzy którymi odbywa się rytualny bieg saj
- sahaba - towarzysze proroka
- sajjid
- Salam
- salafizm - kierunek w islamie głoszący naśladowanie pierwszych pokoleń muzułmanów
- salat - modlitwa, jeden z pięciu filarów wiary
- Salih - prorok Koraniczny
- Salman al-Farisi
- Salsabil - źródło w rajskim ogrodzie
- Sanusyci - tarikat suficki załozony w 1837 w Libii, który odegrał ważną rolę w odzyskaniu przez nią niepodległości
- saum - post, jeden z pięciu filarów wiary
- Sąd Ostateczny
- Shirdi Sai Baba - muzułmański fakir i święty
- Bitwa pod Siffin
- Sikhizm
- sila
- Ibn Sina - uczony islamski
- Sira - biografia Mahometa
- Sirat - most prowadzący do raju
- skrypturalizm - ruch religijny
- subha lub tasbih - islamski sznur modlitewny
- Sufi - Mistrz Sufizmu, Mądrość Boża, Czystość, Mędrzec
- sufizm - kierunek religijny w islamie
- Sulajman - postać koraniczna, odpowiednik biblijnego Salomona
- sunna - tradycja Mahometa
- sunnizm - największy odłam islamu
- sura - rozdział Koranu
- Sura al-Hafd – sura niekoraniczna
- Sura al-Khalaʿ – sura niekoraniczna
- Sura al-Nourain – sura niekoraniczna
- Sura al-Wilayah – sura niekoraniczna
- sura medyńska - jeden z dwóch typów sur
- sura mekkańska - jeden z dwóch typów sur
- Szaban - ósmy miesiąc kalendarza muzułmańskiego
- Asz-Szafi'i (767 - 820) - eponimiczny założyciel Szafi'ickiej szkoły prawa
- Szafiʾici - zwolennicy Szafi'ickiej szkoły prawa
- szahada - wyznanie wiary, jeden z pięciu filarów wiary
- Szahid - męczennik lub świadek
- Szajch - w spolszczeniu Szejk
- Szajch al-islam
- szariat - prawodawstwo muzułmańskie
- szarif
- szatańskie wersety
- Asz-Szazili (zm. 1258) - sufi arabski
- Szazilijja - tarikat założony przez Asz-Szazilego
- Szirk
- Szis - muzułmański odpowiednik biblijnego Seta
- Szu'ajb - prorok koraniczny
- szyizm - odłam islamu
T
[edytuj | edytuj kod]- At-Tabari - komentator Koranu i historyk
- tadżwid - recytacja Koranu
- tafsir - komentarz do Koranu obejmujący wszystkie aspekty objaśniania
- takbir - arabskie określenie na zwrot Allāhu Akbar
- takijja - zezwolenie na ukrywanie wiary (np. w okresie represji, stosowane głównie przez szyitów)
- taklid - naśladownictwo (prawne)
- Talak - zobacz Rozwód w islamie
- Talib - uczeń szkół islamskich
- Talbija - modlitwa podczas pielgrzymki
- tarawih - dodatkowe modlitwy podczas ramadanu
- tarika - Droga, Ścieżka Duchowa w Sufizmie Tariqat
- Tarik ibn Zijad
- Tauhid - jest tawhid - zasada jedyności boga
- Twaf - rytuał okrążania Kaaby
- tawil - komentarz do Koranu obejmujący treści ezoteryczne
- Tazija - w szyizmie widowisko przedstawiające śmierć imama Husajna
- Tidżanijja - tarikat popularny w Maghrebie i Afryce Zachodniej
U
[edytuj | edytuj kod]- Bitwa pod Uhudem
- Umar ibn al-Chattab
- Umaru Ahadżi (ok. 1797 - 1864) - uczony muzułmański z Senegalu
- umma
- Umra - mała pielgrzymka do Mekki - zobacz Pielgrzymki w islamie
- ulem
- Usman ibn Affan
- Usmanu dan Fodio (1744 lub 1745 - 1817) - uczony muzułmański i twórca Kalifatu Sokoto
- Usul al-fikh - źródła prawa muzułmańskiego - szari'atu
- Usulici - racjonalistyczny kierunek jurysprudencji imamickiej
- Uzajr - postać Koraniczna, uznawana za syna Boga
- Al-Uzza - przedmuzułmańska bogini arabska
V
[edytuj | edytuj kod]W
[edytuj | edytuj kod]- wahhabizm - fundamentalistyczny kierunek w islamie
- wakf - zapis lub fundacja
- Wilajat al-fakih - imamicka doktryna władzy teologów, podstawa aktualnej konstytucji Iranu
- Werset Tronu
- wudu - rodzaj ablucji
X
[edytuj | edytuj kod]Y
[edytuj | edytuj kod]Z
[edytuj | edytuj kod]- Zabur - arabska nazwa psalmów
- Zajd Ibn Ali - eponim Zajdytów
- Zajd Ibn Sabit - sekretarz Mahometa, redaktor Koranu
- zajdyci
- Zakarijja - postać Koraniczna, odpowiednik biblijnego Zachariasza
- zakat - jałmużna, jeden z pięciu filarów wiary
- Zakkum - drzewo rosnące w piekle
- Az-Zamachszari (1075 - 1144) - teolog i filolog
- Zamzam - święta studnia w Świętym Meczecie w Mekce
- Zandaka - określenie heretyków
- Zawija - zobacz Chanaka
- zikr
- Zimmi
- Zu al-Karnajn - koraniczny odpowiednik Aleksandra Wielkiego
- zwierzęta w islamie