David Bowie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
David Bowie
Ilustracja
David Bowie podczas programu muzycznego stacji ABC In Concert (1 października 1974)
Imię i nazwisko

David Jones

Pseudonim

Bowie,
„Ziggy Stardust”,
„The Thin White Duke”,
„The Dame”

Data i miejsce urodzenia

8 stycznia 1947
Londyn

Data i miejsce śmierci

10 stycznia 2016
Nowy Jork

Przyczyna śmierci

rak wątroby[1]

Instrumenty

fortepian, keyboard, instrumenty klawiszowe, saksofon altowy, saksofon tenorowy, gitara klasyczna, harmonijka ustna, koto, mandolina, altówka, skrzypce, stylofon, wiolonczela

Typ głosu

baryton[2]

Gatunki

rock albumowy[3], rock alternatywny[3], indie rock[3], art rock[3], hard rock[3], glam rock[3], protopunk[3], dance rock[3], soul[3], rock eksperymentalny[3], blue-eyed soul[3], contemporary rock[3], contemporary pop[3]

Zawód

muzyk, wokalista, aktor, kompozytor, autor tekstów

Aktywność

1962–2016

Powiązania

Iggy Pop, The Stooges, Mick Ronson, Lou Reed, Brian Eno, Kraftwerk, Tony Visconti, Trent Reznor, Mott the Hoople, Queen, Robert Fripp, Adrian Belew, David Gilmour, Mick Jagger, The Rolling Stones, U2, John Lennon, Annie Lennox, Nirvana, Lenny Kravitz, Tina Turner, Placebo, Lemmy Kilmister

Zespoły
Tin Machine (1988–1992)
Odznaczenia
Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego Komandor Orderu Sztuki i Literatury (Francja)
Strona internetowa
Logotyp

David Bowie, właśc. David Robert Jones (ur. 8 stycznia 1947 w Londynie, zm. 10 stycznia 2016 w Nowym Jorku[4]) – brytyjski wokalista, kompozytor, autor tekstów, multiinstrumentalista, producent muzyczny, aranżer, a także aktor, aktywny w przemyśle muzycznym od 1962[5] do śmierci w 2016. Był również malarzem i kolekcjonerem sztuki[6].

Zaczął występować jako David Bowie, aby nie mylono go z wokalistą zespołu The Monkees o nazwisku Davy Jones. Prócz tworzenia nagrań solowych, pracował też jako producent artystów, takich jak m.in. Lou Reed, Iggy Pop czy The Stooges.

Był główną postacią w muzyce popularnej przez ponad cztery dekady i był znany jako innowator, zwłaszcza w latach 70. XX wieku. Zyskał międzynarodową sławę dzięki charakterystycznemu barytonowi, eklektyzmowi pracy, głębi intelektualnej, a także opanowaniu gry na ponad trzynastu instrumentach[2]. Oprócz swoich umiejętności muzycznych jest uznawany za symbol androgynicznego piękna, który był charakterystycznym elementem jego wizerunku, zwłaszcza w latach 70. i 80. XX wieku. Przeszedł do historii jako jeden z artystów rockowych z największą liczbą sprzedanych albumów w dziejach. W ciągu pięćdziesięciu dwóch lat kariery nakład ze sprzedaży wszystkich jego płyt wyniósł 140 mln egzemplarzy na całym świecie[7][8][9].

W 1996 uhonorowano go miejscem w Rock and Roll Hall of Fame[10]. W 2002 został sklasyfikowany na 29. miejscu listy 100 najwybitniejszych Brytyjczyków według BBC. W 2004 magazyn „Rolling Stone” sklasyfikował go na 39. miejscu 100 najwybitniejszych artystów muzycznych wszech czasów[11]. To samo czasopismo w owym roku umieściło go również na 23. miejscu 100 najlepszych piosenkarzy wszech czasów[12]. W 2006 znalazł się na 64. miejscu listy 100 najlepszych metalowych wokalistów wszech czasów według „Hit Parader[13]. W 2011 „Rolling Stone” umieścił jego utwór „Heroes” na 46. miejscu 500 najlepszych piosenek w historii muzyki[14].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo[edytuj | edytuj kod]

Bowie urodził się w Brixton w Londynie, ale większość dzieciństwa spędził w miasteczku Bromley (obecnie także część Londynu). Jego matką była Margaret Mary Burns (1913-2001)[15], ojcem – Hayward Stenton Jones. Miał chorego psychicznie przyrodniego brata Terry’ego, który zmarł w 1985 roku[16].

Lata 60.[edytuj | edytuj kod]

David Bowie w 1967 roku

W 1962 roku Bowie założył swój pierwszy zespół, a w wieku piętnastu lat zaczął grać na gitarze w lokalnych klubach młodzieżowych i na weselach[5]. Karierę artystyczną rozpoczął jako wokalista i saksofonista w różnych zespołach bluesowych, między innymi The Lower Third[17]. Nie udało mu się jednak odnieść żadnych sukcesów komercyjnych. Po tych doświadczeniach postanowił kontynuować karierę jako solista.

Najbardziej charakterystyczną cechą jego późniejszej kariery była łatwość, z jaką potrafił zmieniać swój publiczny wizerunek dla potrzeb własnej muzyki i sztuki, często antycypując przyszłe muzyczne trendy. W młodości był pod silnym wpływem sztuki awangardowej, od teatru ulicznego i mimów do Commedia dell’arte. Duża część jego twórczości to wymyślanie i kreowanie postaci odzwierciedlających i uwypuklających jego muzykę.

Jego pierwszym przebojem stał się w roku 1969 utwór „Space Oddity” (Kosmiczna osobliwość), który został wydany w czasie pierwszego lądowania ludzi na Księżycu[18]. Wcześniej jednak Bowie wydał dwie płyty sygnowane własnym pseudonimem: David Bowie w 1967 i David Bowie (znana także jako Space Oddity, Man of Words, Man of Music) w 1969, które spotkały się z dość ciepłym przyjęciem krytyków, ale nie sprzedawały się dobrze. Jego pierwszy singlowy przebój „Space Oddity” przeszedł zupełnie niezauważony za pierwszym razem, zanim stał się przebojem, powtórnie wydany z okazji lądowania na Księżycu[18]. Wydana na albumie pod tym samym tytułem wersja „Space Oddity” znacznie różniła się od swego singlowego pierwowzoru. Towarzyszył jej również zupełnie inny teledysk.

David Bowie w 1975 roku

Lata 70.[edytuj | edytuj kod]

Bowie, podczas kręcenia zdjęć dla telewizji do video Rebel Rebel w AVRO’s TopPop w 1974 roku

Jego następny album, The Man Who Sold the World (1970), odrzucił folkową i akustyczną stylistykę jego pierwszych płyt. W nagraniu wziął udział hardrockowy gitarzysta Mick Ronson, a cały album ma bardzo ciężkie, twarde brzmienie. Tytułowy utwór z tego albumu został później nagrany przez szkocką piosenkarkę pop Lulu[19], a w latach dziewięćdziesiątych w wersji akustycznej „unplugged” przez amerykańską grupę Nirvana[20].

Kolejna płyta, Hunky Dory (1971), była częściowym powrotem do akustyczno-folkowej stylistyki jego pierwszych albumów i zawierała obok banalnych i lekkich utworów jak „Kooks” (dedykowany jego synowi urodzonemu w 1971, znanemu jako Zowie Bowie, noszącemu nazwisko Duncan Jones) i „Oh! You Pretty Things”, a także „The Bewlay Brothers” (utwór częściowo autobiograficzny i również o jego bracie Terrym). Na tym albumie Bowie złożył także hołd wielu artystom, którym zawdzięczał pomysły i natchnienie: „Song for Bob Dylan” (dedykowana Bobowi Dylanowi), „Andy Warhol” (dla Andy’ego Warhola) i „Queen Bitch” (dedykowana The Velvet Underground). Rok później Bowie został producentem solowego albumu Lou Reeda pt. Transformer[21][22].

Hunky Dory i przebojowy singiel z tej płyty „Life on Mars” okazały się sukcesami, podnosząc Bowiego do rangi supergwiazdy w Wielkiej Brytanii (w okresie 18 miesięcy w latach 1972–1973, cztery albumy Bowiego były w pierwszej dziesiątce tamtejszej listy przebojów płyt LP, miał on także 8 Top 10 przebojowych singli)[23].

Kontrowersyjna okładka albumu The Man Who Sold the World, na której Bowie ubrany jest w „sukienkę” była zapowiedzią pierwszej publicznej persony Bowiego – androgynicznego, przybyłego z kosmosu Ziggy’ego Stardusta[24]. Kostium zaprojektowany był przez awangardowego brytyjskiego kreatora mody Michaela Fisha[25][26]. Ten pomysł został bardziej rozwinięty i wykorzystany na jego następnej płycie The Rise and Fall of Ziggy Stardust and the Spiders from Mars (1972). Ziggy… to album koncepcyjny, opowiadający historię kariery kosmity, który przybył na Ziemię, gdzie stał się gwiazdorem rocka[27]. Bowie silnie identyfikował się z postacią Ziggy’ego, w czasie tournée promującego tę płytę Bowie pojawiał się na konferencjach prasowych jako sam Ziggy, przez cały czas nie wychodząc z roli, jaką dla siebie stworzył. Kariera Ziggy’ego skończyła się w czasie koncertu w roku 1973. Bowie obwieścił, że jest to jego ostatni koncert – mówił to jako Ziggy, a nie jako David Bowie. The Rise And Fall…, wiele z nich opisuje odczucia i reakcje Bowiego na temat sławy, a także o konflikcie wyobrażeń i rzeczywistości na ten temat.

Bowie powrócił do tych tematów na jego następnej płycie Aladdin Sane (1973), półkoncepcyjnym albumie opowiadającym o rozpadzie współczesnego społeczeństwa. Największym przebojem z tej płyty był „Jean Genie” (często interpretowany jako opowieść o innym piosenkarzu Iggym Popie), drugą popularną piosenką tej płyty jest także nowa wersja przeboju zespołu The Rolling Stones, „Let’s Spend The Night Together”. Tytuł tego albumu stanowi grę słów nawiązującą do frazy A Lad Insane (Zwariowany chłopak)[28].

Następny album Bowiego, Pin Ups (1973), to chłodno przyjęta przez krytykę, ale popularna wśród publiczności płyta z przeróbkami piosenek innych artystów. Największą popularność z tej płyty zdobył utwór „Sorrow”, który dotarł do 3. miejsca brytyjskiej listy przebojów[23].

Z Cher, podczas show w 1975 roku

Na wydanej rok później Diamond Dogs (1974) Bowie powrócił do pomysłu albumu koncepcyjnego. W oryginalnym zamyśle ta płyta miała bazować na powieści George’a Orwella pt. Rok 1984. Nie uzyskał jednak pozwolenia od potomków Orwella na użycie tej książki jako punktu wyjścia do swojego albumu i ostatecznie materiał zamieszczony na tej płycie nie uzyskał zamierzonego kształtu[29]. Motywy z tej książki przewijają się jednak na całym albumie – wystarczy wsłuchać się uważnie w teksty piosenek: tytułowej, „1984”, „Big Brother” czy jednego z największych przebojów Bowiego z tej płyty – „Rebel Rebel”[23].

W roku 1975 Bowie wystąpił w kultowym filmie Nicolasa Roega Człowiek, który spadł na ziemię (The Man Who Fell to Earth, 1976), jako kosmita, który przybył na Ziemię w poszukiwaniu wody dla swojej planety. Jego pierwsza kreacja aktorska została dobrze przyjęta przez krytyków i była początkiem flirtu Bowiego zarówno ze srebrnym ekranem, jak i deskami sceny teatralnej[30].

W tym czasie Bowie po raz pierwszy radykalnie zmienił swój wizerunek, porzucając glam rock i nagrywając w Ameryce Young Americans. Płyta Young… brzmiała zupełnie inaczej niż poprzednie albumy Bowiego. Utrzymana w stylistyce białego soulu (blue-eyed soul) płyta była swoistą odpowiedzią tego artysty na amerykańską muzykę, którą usłyszał, przebywając w Stanach Zjednoczonych w czasie tournée związanym z płytą The Rise…[31].

Jego nowa persona, niezmieniona na następnej płycie Station to Station (1976), to Thin White Duke, śpiewający, według określenia samego Bowiego, „plastikowy soul”. W tym czasie Bowie ciężko uzależnił się od kokainy i wielu krytyków przypisywało temu specyficzne brzmienie muzyki. Sam Bowie stwierdził kiedyś, że w ogóle nie pamięta sesji nagraniowej do albumu. Według muzyka w tamtym okresie miał „żywić się” jedynie mlekiem, czerwoną papryką i kokainą[32].

Trylogia berlińska[edytuj | edytuj kod]

Bowie wcielający się w osobowość Thin White Duke w Maple Leaf Gardens w Toronto w 1976 roku

Pod koniec roku 1976, bardzo zainteresowany nowo powstającą muzyką niemiecką, Bowie przeniósł się do Berlina Zachodniego, gdzie nagrał dwa następne, klasyczne już albumy i zajął się produkcją nagrań innych wykonawców, w szczególności Iggy’ego Popa[33][34].

Station to Station stał się punktem wyjścia do następnego albumu Low (1977), który był pierwszym z trzech albumów nagranych w tak zwanej „trylogii berlińskiej” wspólnie z Brianem Eno[35]. Utwory z Low zostały zainspirowane ówczesnym niemieckim rockiem (tzw. krautrock), a w szczególności muzyką grup Kraftwerk i Neu! (udział w projekcie zaproponowano Michaelowi Rotherowi, który był członkiem obu tych grup, ale ten odmówił[36]). Piosenki z Low stosunkowo proste, z powtarzającymi się motywami muzycznymi, były odpowiedzią, reakcją Bowiego na popularny wtedy punk rock (jeden z proto punkowych artystów Nick Lowe nagrał płytę zatytułowaną Bowi jako formę podziękowania dla Bowiego). Druga strona Low zawierała utwory wyłącznie instrumentalne. Status Bowiego jako prekursora i nowatora jednej z najbardziej wpływowych osób w świecie muzyki rockowej[potrzebny przypis] potwierdzał wtedy niezaprzeczalny slogan, który promował Low – brzmiał: „Jest nowa fala, jest stara fala i jest David Bowie”. Druga strona Low zawiera kompozycję Bowiego i Briana Eno pt. Warszawa. Od tytułu tego utworu wzięła swoją nazwę brytyjska grupa Warsaw – znana szerzej pod późniejszym mianem Joy Division[37].

Następna płyta, „Heroes” (1977), nagrana m.in. z Robertem Frippem, zawierała muzykę zbliżoną do płyty poprzedniej, ale już nieco bardziej przystępną[35]. Ogólny, bardzo przygnębiający nastrój był wyraźnie inspirowany nastrojem zimnej wojny panującym wtedy w Berlinie, symbolizowanym przez podzielone miasto, w którym Bowie wówczas mieszkał. Tytułowa piosenka została światowym przebojem i pozostaje jedną z najbardziej znanych kompozycji Bowiego[23].

Ostatnia płyta w „trylogii berlińskiej”, Lodger (1979) została najchłodniej przyjęta przez fanów Bowiego jako trudno przystępna płyta, ale i ona zawierała utwory, które stały się przebojami – „D.J”, „Boys Keep Swinging” i „Look Back In Anger”[23][35].

Lata 80.[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza płyta Bowiego wydana w latach osiemdziesiątych, Scary Monsters (and Super Creeps), 1980, symbolicznie zamknęła cykl wszystkich płyt Bowiego, wydanych w poprzedniej dekadzie[38]. Największym hitem z tego albumu została piosenka „Ashes to Ashes”, w której Bowie opowiada dalszy ciąg przygód „Majora Toma” z jego pierwszego przeboju „Space Oddity[23][38]. W ironiczny sposób Bowie demaskuje bohatera tej piosenki, jest to także jeden z wielu utworów w twórczości tego artysty, który zawiera autoironiczne i autobiograficzne wątki. Album odniósł sukces komercyjny w Wielkiej Brytanii, gdzie zajął 1. miejsce tamtejszej listy przebojów[23][38].

Bowie w 1987 roku, śpiewający „Glass Spider”

Następna płyta, Let’s Dance (1983), była całkowicie nowym zwrotem w twórczości Bowiego[39]. W przeciwieństwie do jego poprzednich płyt, Let’s… była od początku do końca pomyślana jako płyta komercyjna z łatwymi i przystępnymi piosenkami. Album ten został wyprodukowany przez Nile’a Rodgersa z grupy Chic[39]. Utwór tytułowy z tej płyty uznawany jest ze jeden z rockowych standardów, a z płyty tej pochodzą też dwa inne przeboje „Modern Love” i „China Girl” (ta ostatnia piosenka była wcześniej nagrana przez Iggy’ego Popa, który zresztą jest jej współautorem, a teledysk do wersji Bowiego był przez dłuższy czas na „czarnej liście” MTV z powodu zbyt śmiałych scen erotycznych)[23][39][40]. Let’s… był też ważnym kamieniem milowym w karierze gitarzysty Steviego Raya Vaughana, który grał na tej płycie, a później miał odbyć z Bowiem trasę koncertową Serious Moonlight Tour, którą jednak opuścił po konflikcie dotyczącym honorarium i został zastąpiony przez innego gitarzystę – Earla Slicka. Let’s… pokazało też nowe wcielenie Bowiego, tym razem bez oficjalnej nazwy, Bowie kreował się na nienagannie ubraną supergwiazdę, eleganckiego gentlemana.

Pomiędzy Scary Monsters i Let’s Dance, Bowie nagrał swój trzeci już przebój, który dotarł na pierwsze miejsca list przebojów; była to piosenka „Under Pressure” zaśpiewana wspólnie z grupą Queen[23][41].

Kolejny album, Tonight (1984), został bardzo chłodno przyjęty przez krytyków, którzy uważali, że był to pospiesznie wydany album tylko po to, aby zdyskontować rosnącą wówczas na nowo popularność Bowiego. Najciekawsze fragmenty tej płyty to duet Bowiego z Tiną Turner – „Tonight”, nowa wersja singla grupy Beach Boys – „God Only Knows” i przebój „Blue Jean”, który został zilustrowany bardzo długim, bo aż piętnastominutowym wideoklipem w reżyserii Juliena Temple’a (który później nakręcił film pt. Absolute Beginners, w którym wystąpił Bowie, i w którym to filmie Bowie zaśpiewał trzy piosenki – tytułową, „Volare” i „Motivation”)[42][43].

Never Let Me Down (1987) jest uważany przez większość krytyków i sympatyków Bowiego za najsłabszy w jego karierze – sam Bowie przeprosił w jednym z wywiadów za kiepski materiał zawarty na tej płycie[44]. Obrońcy tego albumu zwracają uwagę na to, że utwory znajdujące się na nim nie są złe, wyglądają one blado tylko jeżeli porówna się je z poprzednimi osiągnięciami tego artysty.

Tin Machine i lata 90.[edytuj | edytuj kod]

Bowie w 1990 roku na festiwalu Rock in Chile, podczas Sound+Vision Tour

W roku 1989, po raz pierwszy od wczesnych lat siedemdziesiątych, Bowie założył regularny zespół muzyków, Tin Machine nagrywając i występując w nim jako jeden z członków zespołu. Tin Machine, hardrockowy kwartet, wyraźnie inspirowany muzyką zespołu Pixies nie odniósł dużych sukcesów nagrywając dwie studyjne i jedną koncertową płytę przy raczej przeciętnych recenzjach dla wszystkich tych przedsięwzięć. Tin Machine stanowiło jednak początek dłuższej współpracy Bowiego z gitarzystą Reevesem Gabrelsem[45].

Na początku lat dziewięćdziesiątych Bowie udał się na bardzo długie tournée Sound+Vision Tour, które ogłosił jako ostatnie w swojej karierze, w czasie koncertów grał swoje największe i najpopularniejsze przeboje[46].

W 1992 roku Bowie wziął udział w koncercie The Freddie Mercury Tribute, poświęconym pamięci wokalisty QueenFreddiego Mercury’ego. Wykonał trzy piosenki: „Under Pressure” (w duecie z Annie Lennox), „All The Young Dudes” (w którym zagrał na saksofonie; gitarzystą wspomagającym był Mick Ronson) oraz „Heroes” (również z udziałem Ronsona). Swój występ Bowie zakończył modlitwą w intencji Mercury’ego, który był chory na AIDS[47].

Jego pierwsza solowa, studyjna płyta od czasu Let’s… to Black Tie White Noise (1993), na której producentem ponownie został Nile Rodgers (który także wyprodukował Let’s Dance). Piosenki z owej płyty nagrane w stylach soul, jazz czy nawet hip-hop spotkały się z bardzo dobrym przyjęciem krytyków, wielu z nich uznało tę płytę za znacznie lepszą od Let’s…, ale nie była ona takim samym komercyjnym sukcesem, tym bardziej że zbankrutowała wtedy wytwórnia płytowa Savage Records, która tę płytę wydała. Na wznowienie tej płyty fani Bowiego musieli czekać dziewięć lat[45].

Bowie nadal eksperymentował muzycznie, jego następny album The Buddha of Suburbia (1993, muzyka ta powstała jako ścieżka dźwiękowa do serialu telewizyjnego pod tym samym tytułem) przeszedł raczej niezauważony, mimo że większość krytyków wyrażała się o nim bardzo dobrze, a jedna z piosenek z tej płyty, „Strangers When We Meet”, została przez wielu fanów i krytyków uznana za jedną z lepszych w karierze Bowiego[45].

Gwiazda w Hollywood Walk of Fame

Ta sama piosenka w innej aranżacji została włączona do następnego projektu artysty, bardzo ambitnej, artystycznej płyty 1.Outside (1995). W oryginalnym zamyśle Bowiego Outside miała stanowić pierwszą część nielinearnej opowieści o sztuce i morderstwie, która jednak nie została ukończona. Po śmierci muzyka wyznano jednak, że miał w planach kontynuację[48]. Na Outside do Bowiego powtórnie przyłączył się współtwórca wcześniejszej „trylogii berlińskiej”, Brian Eno[49].

Dwa lata później Bowie wydał płytę Earthling (1997), zawierającą elementy muzyki jungle i drum and bass. Album ten promował singel opublikowany wyłącznie w internecie i możliwy do zakupienia wyłącznie na oficjalnej stronie Bowiego. Już wcześniej Bowie bardzo często eksperymentował z nowymi technologiami i mediami[50][51].

Następna płyta, Hours… (1999), zawierała między innymi utwór „What’s Really Happening”, napisany wspólnie z fanem, który wygrał internetowy konkurs. W latach dziewięćdziesiątych Bowie stworzył także BowieNet i wydał tzw. Bowie Bonds (akcje, których zyski miały pochodzić z tantiem za sprzedawane w przyszłości albumy)[45].

We wrześniu 1995 udał się w kolejną trasę koncertową, nazwaną Outside Tour, tym razem głównym gitarzystą został Gabrels (z Tin Machine). Kontrowersyjnym wyborem Bowiego okazał się zespół Nine Inch Nails, który otwierał jego koncerty; wybór ten był równie chwalony, jak i krytykowany przez fanów artysty. Założyciel Nine Inch Nails, Trent Reznor, wielokrotnie mówił, że Bowie miał wielki wpływ na jego muzykę. Reznor zremiksował też jedną z piosenek Bowiego z „1.Outside” – „The Heart’s Filtry Lesson” i wystąpił w wideoklipie do piosenki „I’m Afraid of Americans” (którą także później zremiksował)[52].

W 1998 Todd Haynes zrealizował film pt. Velvet Goldmine (jest to także tytuł jednej z piosenek Bowiego z czasów Ziggy’ego Stardusta), zawierający wiele wątków z życia Bowiego, zarówno prywatnego, jak i publicznego. Nawet slogan promujący ten film The Rise of a Star… The Fall of a Legend (Wzlot gwiazdy… upadek legendy) w oczywisty sposób zapożyczony był z tytułu najsłynniejszego albumu Bowiego. Sam Bowie stwierdził, że podobała mu się fabuła tego filmu, nie podobała mu się jednak realizacja, która nie oddała atmosfery lat siedemdziesiątych. Nie dał on także pozwolenia na użycie jego piosenek w tym filmie[53].

XXI wiek[edytuj | edytuj kod]

David Bowie podczas Heathen Tour

Pierwszy album Bowiego w XXI wieku, Heathen (2002)[54], zdobył zarówno uznanie krytyków, jak i szerokiej publiczności. Producentem albumu został Tony Visconti, który współpracował już wcześniej z Bowiem w latach siedemdziesiątych na wielu albumach tego artysty.

Następny album Bowiego, wydany rok później, to Reality (2003); Bowie raz jeszcze udał się na ogólnoświatowe tournée, tym razem pt. „Reality”[55][56]. 25 czerwca 2004 Bowie przeżył zawał serca w czasie koncertu w Pradze[57]. Pierwszą diagnozą był nerwoból w ramieniu, okazało się jednak, że Bowie ma poważnie zablokowaną arterię i potrzebna była natychmiastowa operacja[57].

1 lipca 2010 roku na oficjalnej stronie artysty pojawiła się informacja o planowanej reedycji klasycznego albumu Station To Station[58]. Oprócz samego albumu, 3-płytowy box zawierał koncert nagrany w Nassau Coliseum, Uniondale (NY) 23 marca 1976. Zgodnie z notką prasową wydawnictwo było również dostępne w wersji rozszerzonej (5 CD oraz płyty winylowe) i ukazało się na rynku 20 września 2010[59].

Kolejny album Davida Bowiego The Next Day został zapowiedziany 8 stycznia 2013 roku (w dzień 66. urodzin muzyka). Tego samego dnia wydano pierwszy promujący go singiel Where Are We Now?[60]. Album ukazał się 8 marca 2013, a jego polska premiera miała miejsce 11 marca 2013 roku[61][62].

Najnowszy album Blackstar (zapisywany jako ★) miał swoją premierę 8 stycznia 2016 roku[63].

Niemal rok po śmierci artysty, na 70. rocznicę urodzin Bowiego 8 stycznia 2017 r. zostały opublikowane: minialbum (EP) No Plan oraz teledysk. Minialbum zawiera cztery utwory napisane przez Bowiego do musicalu Lazarus: Lazarus, No Plan, Killing a Little Time, When I Met You[64][65].

Śmierć[edytuj | edytuj kod]

Dom Davida Bowiego w Nowym Jorku oraz pamiątki pozostawione przez fanów po jego śmierci

Piosenkarz zmarł 10 stycznia 2016 roku, dwa dni po swoich 69. urodzinach i premierze albumu Blackstar, 18 miesięcy po zdiagnozowaniu u niego raka wątroby[1][4]. Jego ciało poddano kremacji w Nowym Jorku – zgodnie z jego wolą nie uczestniczyli w niej rodzina i przyjaciele, nie życzył sobie także pogrzebu[66][67]. 31 marca 2016 odbył się w Nowym Jorku koncert na jego cześć[68]. W testamencie zażyczył sobie, by jego prochy zostały rozsypane na wyspie Bali zgodnie z rytuałem buddyjskim[69]. 24 lutego 2016 w czasie rozdawania nagród BRIT Award uhonorowano go pośmiertnie nagrodą BRIT Icon Award[70].

Bowie jako aktor[edytuj | edytuj kod]

W 2009 roku na premierze brytyjskiego filmu Moon, podczas Tribeca Film Festival

Pierwszą poważną kreacją filmową Bowiego była tytułowa rola w filmie Nicolasa Roega Człowiek, który spadł na ziemię (1976)[71], za którą zdobył znakomite recenzje, podobnie jak wcześniej za jego sceniczną rolę jako człowiek-słoń w broadwayowskiej The Elephant Man. Od tego czasu Bowie sporadycznie występował w innych filmach.

Znakomitym przyjęciem spotkał się w filmie Nagisy Oshimy Wesołych świąt, pułkowniku Lawrence (1983), w którym zagrał jeńca wojennego w japońskim obozie[72]. Bowie zagrał także krótki epizod jako marynarz w filmie grupy Monty Pythona Żółtobrody[73] oraz jako Poncjusz Piłat w filmie Martina Scorsesego Ostatnie kuszenie Chrystusa[74].

Następnym filmem Bowiego był Absolute Beginners (1986), ale film spotkało raczej chłodne przyjęcie krytyków i był klapą finansową[42]. W tym samym roku Bowie wystąpił jako król goblinów w bajkowym filmie fantasy Jima Hensona Labirynt (Bowie napisał też i zaśpiewał kilka piosenek w tym filmie)[75][76].

Obok wielu epizodycznych rólek w różnych filmach i serialach, Bowie zagrał wampira w filmie Zagadka nieśmiertelności, płatnego mordercę w Ucieczce w noc, wcielił się w postać Andy’ego Warhola w Basquiat i pojawił się jako tajemniczy agent FBI Phillip Jeffries w Twin Peaks: Ogniu krocz ze mną[77][78][79]. W 2006 roku zagrał w filmie Prestiż, wcielając się w postać Nikoli Tesli[80]. W 2007 użyczył głosu postaci Maltazara w filmie Artur i Minimki[81].

Bowie zagrał samego siebie w niemieckim filmie Christiane F. – My, dzieci z dworca Zoo[82]. Fabuła filmu opowiadała o nastoletniej dziewczynie, która pierwszy raz zażyła heroinę po koncercie Davida Bowiego[82]. Muzyk użyczył również swoich utworów na ścieżkę dźwiękową do tego filmu[83].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

19 marca 1970 w Londynie poślubił modelkę Mary Angelę Barnett, jednak rozwiedli się 8 lutego 1980 w Szwajcarii. Mieli syna, Duncana[84]. Jeszcze w trakcie trwania małżeństwa, w drugiej połowie lat 70. spotykał się z Olą Hudson (1946-2009), projektantką mody i matką Slasha z Guns N’ Roses[85].

24 kwietnia 1992 w Lozannie poślubił somalijską modelkę Iman[86], z którą miał córkę Alexandrię Zahrę[87].

Był ateistą[88], chociaż jako nastolatek w 1967 roku poznawał nauki buddyzmu[89]. W 1993 w wywiadzie wyznał, że na poziomie prywatnym wierzy w Boga i że ta wiara jest niepodważalna[90]. W wywiadzie dla Esquire w 2005 roku powiedział jednak, że jest pod wrażeniem tego wszechświata, ale niekoniecznie wierzy w istnienie jego stwórcy[91].

22 stycznia 1972 w wywiadzie z Michaelem Wattsem dla rockowego czasopisma „Melody Maker” powiedział, że jest gejem[92], po czym we wrześniu 1976 w rozmowie z Cameronem Crowe dla gazety „Playboy” stwierdził, że jest biseksualny[93]. W wywiadzie dla muzycznego magazynu Rolling Stone z 1982 wyznał jednak, że jest heteroseksualny[94], a wcześniejsze deklaracje były wymysłem jego menedżerów, którzy zmusili go do kłamstwa pod wpływem ówczesnej mody na homoseksualizm wśród rockmenów[95]. Wyznał, że pomimo dobrego przyjęcia jego orientacji seksualnej w Europie, zagroziła jego karierze w Stanach Zjednoczonych[95]. Jego pierwsza żona wyznała w 2012, że był przez pewien czas w związku z Mickiem Jaggerem z grupy The Rolling Stones[96].

Dyskografia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Dyskografia Davida Bowiego.

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Filmografia Davida Bowiego.

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Dawid Bowie nie żyje. To był rak wątroby. muzyka.interia.pl, 12 stycznia 2016.
  2. a b Jon Pareles: Review/Rock; For Bowie, One More Change of Pace. nytimes.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  3. a b c d e f g h i j k l m Stephen Thomas Erlewine: David Bowie Biography. allmusic.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  4. a b Paul Sandle, Guy Faulconbridge: Pop chameleon David Bowie dead of cancer two days after final album. reuters.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  5. a b Christopher Sandford: Bowie: Loving The Alien. Londyn, Wielka Brytania: Time Warner Paperbacks, 1997-08-07, s. 28. ISBN 0-7515-1924-3.
  6. Michael Kimmelman: TALKING ART WITH/David Bowie; A Musician’s Parallel Passion. nytimes.com, 1998-06-14. [dostęp 2024-03-16]. (ang.).
  7. Ashley Kirk: David Bowie: The legendary singer in numbers. telegraph.co.uk. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  8. Brittany Hodak: Rock Legend David Bowie Dies At 69. forbes.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  9. Tom Huddleston Jr.: The Numbers Behind David Bowie's Remarkable Career. fortune.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  10. David Bowie: inducted in 1996. The Rock and Roll Hall of Fame and Museum, Inc.. [dostęp 2016-07-01]. (ang.).
  11. Lou Reed: 100 Greatest Artists – 39. David Bowie. rollingstone.com. [dostęp 2010-12-02]. (ang.).
  12. Jonathan Lethem: 100 Greatest Singers – 23. David Bovie. rollingstone.com. [dostęp 2010-12-02]. (ang.).
  13. Hit Parader’s Top 100 Metal Vocalists of All Time. hearya.com. [dostęp 2010-06-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-08)]. (ang.).
  14. 500 Greatest Songs of All Time. rollingstone.com. [dostęp 2011-04-15]. (ang.).
  15. Margaret Mary (Burns) Jones (1913-2001) | WikiTree FREE Family Tree, wikitree.com [dostęp 2023-04-06].
  16. Shelton Waldrep: Future Nostalgia: Performing David Bowie. Bloomsbury Publishing, 2015, s. 170. ISBN 978-1-62356-679-1.
  17. Wim Hendrikse: David Bowie – The Man Who Changed the World. New Generation Publishing, 2013. ISBN 978-0-7552-5053-0.
  18. a b Steve Pafford: Bowie Style. Music Sales Limited, 2010. ISBN 978-0-85712-364-0.
  19. Neil Bartlett: Who Was That Man: a present for Mr Oscar Wilde. Londyn, Wielka Brytania: Serpent’s Tail, 1989-08-01.
  20. Stephen Thomas Erlewine: Nirvana MTV Unplugged in New York review. allmusic.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  21. Nick Tosches. Transfomer. „Rolling Stone”, 1973-01-04. Stany Zjednoczone: Wenner Publishing. 
  22. Nick Tosches: Transfomer (Rolling Stone 1973 Magazine Archives). rollingstone.com. [dostęp 2024-03-16]. (ang.).
  23. a b c d e f g h i David Bowie UK Chart History. officialcharts.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  24. Steve Turner: Popcultured: Thinking Christianly About Style, Media and Entertainment. InterVarsity Press, 2013, s. 125. ISBN 978-0-8308-3768-7.
  25. Alexander Fury (2016-02-29): The Peculiar ’60s Designer Who Redefined Men’s Fashion. „The New York Times”. [dostęp 2019-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-28)]. (ang.).
  26. 2010: A feast of Bowie-ana served in waffeur-thin slices. Shapers of the 80s. [dostęp 2019-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-28)]. (ang.).
  27. Michael Luckman: Alien Rock: The Rock ’n’ Roll Extraterrestrial Connection. Simon and Schuster, 2010, s. 81. ISBN 978-1-4516-0432-0.
  28. James E. Perone: The Words and Music of David Bowie. Greenwood Publishing Group, 2007, s. 34. ISBN 978-0-275-99245-3.
  29. Shelton Waldrep: Future Nostalgia: Performing David Bowie. Bloomsbury Publishing, 2015, s. 147. ISBN 978-1-62356-679-1.
  30. Phil Hoad: „The Man Who Fell to Earth” review. theguardian.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  31. Stephen Thomas Erlewine: David Bowie Young Americans review. allmusic.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  32. David Buckley: Strange Fascination – David Bowie: The Definitive Story. Wyd. 1st. London: Virgin, 1999, s. 258–75. ISBN 1-8522-7784-X. (ang.).
  33. John Swenson: Iggy Pop The Idiot review. rollingstone.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  34. Mark Deming: Iggy Pop Lust for Life review. allmusic.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  35. a b c Shelton Waldrep: Future Nostalgia: Performing David Bowie. Bloomsbury Publishing, 2015, s. 109-112. ISBN 978-1-62356-679-1.
  36. Hugo Wilcken: David Bowie's Low. A&C Black, 2005, s. 54. ISBN 978-0-8264-1684-1.
  37. Nicholas Pegg: The Complete David Bowie. Titan Books, 2011. ISBN 978-0-85768-719-7.
  38. a b c Ian Chapman: Experiencing David Bowie: A Listener's Companion. Rowman & Littlefield, 2015, s. 149. ISBN 978-1-4422-3752-0.
  39. a b c James E. Perone: The Words and Music of David Bowie. Greenwood Publishing Group, 2007, s. 85-90. ISBN 978-0-275-99245-3.
  40. William L. Schurk: Tarnished Gold: The Record Industry Revisted. Transaction Publishers, 1986, s. 367. ISBN 978-1-4128-3556-5.
  41. Mark Blake: Is This the Real Life?: The Untold Story of Queen. Da Capo Press, 2013. ISBN 978-0-306-81973-5.
  42. a b Caryn James: Absolute Beginners (1986) Film: Rock Musical Beginners. nytimes.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  43. Dan LeRoy: Original Soundtrack Absolute Beginners review. allmusic.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  44. Eoin Devereux, Aileen Dillane, Martin Power: David Bowie: Critical Perspectives. Routledge, 2015, s. 57. ISBN 978-1-317-75449-7.
  45. a b c d David Bowie Biography. rollingstone.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-29)]. (ang.).
  46. Christopher Sandford: Bowie: Loving The Alien. Da Capo Press, 2009, s. 280. ISBN 978-0-7867-5096-2.
  47. Sean Egan: Bowie on Bowie: Interviews and Encounters with David Bowie. Chicago Review Press, 2015, s. 247. ISBN 978-1-56976-977-5.
  48. David Bowie chciał kontynuować cykl Outside, David Bowie chciał kontynuować cykl Outside [dostęp 2016-01-13].
  49. Stephen Thomas Erlewine: David Bowie 1. Outside review. allmusic.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  50. Leo Kelion: David Bowie: The internet pioneer. bbc.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  51. Andrew Griffin: David Bowie once set up his own internet service provider, BowieNet. independent.co.uk. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  52. Toija Cinque, Christopher Moore, Sean Redmond: Enchanting David Bowie: Space/Time/Body/Memory. Bloomsbury Publishing, 2015, s. 66. ISBN 978-1-62892-306-3.
  53. Bowie Bowed Out Of “Goldmine”. mtv.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  54. Stephen Thomas Erlewine: David Bowie Heathen review. allmusic.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  55. Stephen Thomas Erlewine: David Bowie Reality review. allmusic.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  56. Bowie announces world tour. news.bbc.co.uk. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  57. a b Andy Greene: David Bowie's Years as a Rock Recluse. rollingstone.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  58. David Bowie: News. davidbowie.com. [dostęp 2011-10-02]. (ang.).
  59. Joe Marchese: Review: David Bowie, “Station to Station” (2010). theseconddisc.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  60. David Bowie to release new album, with surprise single out now. The Guardian, 8 stycznia 2013. [dostęp 2013-03-23]. (ang.).
  61. Brandon East: The Next Day Review. Ultimate-Guitar.Com, 12 marca 2013. [dostęp 2013-03-23]. (ang.).
  62. David Bowie The Next Day. polskieradio.pl, 11 marca 2013. [dostęp 2013-03-23]. (pol.).
  63. Jon Pareles: David Bowie Blackstar review. nytimes.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  64. David Bowie – No Plan EP – nowa płyta i teledysk na urodziny mistrza!. eskarock.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-11)]., 08.01.2017, eskarock.pl.
  65. Andrew Trendel: New David Bowie ‘No Plan’ EP and video released to mark his birthday., 08.01.2017, nme.com.
  66. Ciało Davida Bowiego skremowane. Artysta nie chciał pogrzebu. [dostęp 2016-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-03)].
  67. David Bowie chciał „odejść bez zamieszania”. Muzyk skremowany w tajemnicy, pogrzebu nie będzie. [dostęp 2016-01-15].
  68. Jak wyglądał nowojorski koncert ku pamięci Davida Bowiego?. [dostęp 2016-04-01].
  69. Bowie chciał, żeby jego prochy rozsypano na Bali. [dostęp 2016-01-31].
  70. Dwa hołdy dla Davida Bowiego. Lorde przyćmiła Lady Gagę?. [dostęp 2016-02-26].
  71. Neil Armstrong (2018-11-24): Diets, drugs, and an 'uptight' David Bowie: how Nicolas Roeg made The Man Who Fell to earth. The Daily Telegraph. [dostęp 2019-01-12]. (ang.).
  72. Janet Maslin: Merry Christmas Mr Lawrence (1983) David Bowie in 'Merry Christmas. nytimes.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  73. Barbe d’or et les pirates (1983) – Full Cast & Crew – IMDb, imdb.com [dostęp 2017-11-22].
  74. Janet Maslin: The Last Temptation of Christ (1988) Review/Film; "Last Temptation", Scorsese`s View Of Jesus` Sacrifice. nytimes.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  75. Nina Darnton: Labyrinth (1986) Screen: Jum Henson's Labyrinth. nytimes.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  76. Steven McDonald: Trevor Jones Labyrinth [From the Original Soundtrack of the Jim Henson Film review]. allmusic.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  77. Vincent Canby: The Hunger (1983) Vampires and Chic. nytimes.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  78. Vincent Canby: Into the Night (1985) Film: John Landis's Into the Light. nytimes.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  79. Robbie Collin: Fire Walk with Me: the film that almost killed Twin Peaks. telegraph.co.uk. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  80. A.O. Scott: The Prestige (2006) NYT Critics’ Pick Two Rival Magicians, and Each Wants the Other to Go Poof. nytimes.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  81. Ed Gonzalez: Arthur and the Invisibles review. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  82. a b Jaimey Fisher: Generic Histories of German Cinema: Genre and Its Deviations. Boydell & Brewer, 2013, s. 190. ISBN 978-1-57113-570-4.
  83. Joseph McCombs: David Bowie Christiane F. – Wir Kinder vom Bahnhof Zoo review. allmusic.com. [dostęp 2016-01-12]. (ang.).
  84. Nicholas Pegg: The Complete David Bowie. Titan Books, 2016. ISBN 978-1-78565-533-3. [dostęp 2018-03-20].
  85. Mick Wall, W. Axl Rose, Robert Filipowski (tłum.), Wydawnictwo In Rock, 2013, s. 68–69, ISBN 978-83-60157-87-9.
  86. Nicholas Pegg: The Complete David Bowie. Reynolds & Hearn, 2006, s. 238. ISBN 1-905287-15-1.
  87. Iman and David Bowie's Daughter Is All Grown Up – Alexandria Zahra Jones. www.harpersbazaar.com, 2017-08-21. [dostęp 2018-03-20].
  88. Anthony DeCurtis: In Other Words: Artists Talk About Life And Work. Hal Leonard Corporation, 2005-05-06, s. 262-263. ISBN 978-0-634-06655-9.
  89. Glenn Gamboa: Stardust Memories / Without Tibet House, David Bowie never may have gotten Ziggy with it. Now the pop star returns the favor by performing at the annual benefit concert.. newsday.com. [dostęp 2001-01-21]. (ang.).
  90. Bridget Johnson: Why David Bowie Knelt and Said the Lord's Prayer at Wembley Stadium. [dostęp 2016-01-18]. (ang.).
  91. David Bowie: What I've Learned. esquire.com. (ang.).
  92. Michael Watts: Flashback: 22 January 1972. The Guardian. [dostęp 2006-01-22]. (ang.).
  93. Cameron Crowe: David Bowie – Playboy Magazine. theuncool.com, 1976-09-30. [dostęp 2024-03-16]. (ang.).
  94. Wendy Leigh (2016-01-13): Wild orgies, threesomes and sex with stars: Was David Bowie’s ‘lance of love’ the real reason for his success?. The Sun. [dostęp 2019-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-15)]. (ang.).
  95. a b David Bowie Calls Himself 'A Closet Heterosexual'. orlandosentinel.com. [dostęp 1993-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-08)]. (ang.).
  96. Christophe Andersen: Mick: the Wild Life and Mad Genius of Jagge. Robson Press, 2012-06. ISBN 978-1849543828.
  97. New group of spiders named after David Bowie and his back catalogue, www.nhm.ac.uk [dostęp 2024-03-03] (ang.).
  98. https://www.postalmuseum.org/blog/david-bowie-special-stamps/
  99. Small-Body Database Lookup, ssd.jpl.nasa.gov [dostęp 2024-03-03].
  100. Dorota Masłowska, Mariusz Wilczyński, Bowie w Warszawie, Wydanie pierwsze, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2022, ISBN 978-83-08-07455-8 [dostęp 2024-03-03].
  101. Paryż uczci brytyjskiego artystę. W stolicy Francji zostanie otwarta ulica Davida Bowiego, polskieradio24.pl [dostęp 2024-03-03] (pol.).
  102. Odręczne pismo Bowiego, Cobaina i Lennona do pobrania za darmo w formie czcionek komputerowych. Agora SA, 2018-04-10. [dostęp 2018-04-11]. (pol.).
  103. Wyborcza.pl, warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2024-03-03].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]