Jakub Berman

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje) o 21:12, 27 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Jakub Berman
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

23 grudnia 1901
Warszawa, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

10 kwietnia 1984
Warszawa, Polska

Wiceprezes Rady Ministrów
Okres

od 18 marca 1954
do 4 maja 1956

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Grób Jakuba Bermana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Jakub Berman (ur. 23 grudnia 1901 w Warszawie, zm. 10 kwietnia 1984 tamże) – polski prawnik i polityk komunistyczny żydowskiego pochodzenia, członek prezydium tajnego Centralnego Biura Komunistów Polskich przy KC WKP(b) (styczeń–sierpień 1944)[1], członek Biura Politycznego KC PPR (VIII.1944- XII.1948), następnie członek Biura Politycznego KC PZPR (XII.1948- V.1956), członek Sekretariatu KC (1948-1954) i Sekretariatu Biura Politycznego KC. Członek Komisji Wojskowej Biura Politycznego KC PZPR, nadzorującej Ludowe Wojsko Polskie od maja 1949[2]. Wiceprezes Rady Ministrów w latach 1954–1956, poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I kadencji. Wraz z Bolesławem Bierutem i Hilarym Mincem stanowił w latach 1949-1956 najściślejsze kierownictwo PZPR.

Życiorys

Urodził się w rodzinie żydowskiej, jako syn Isera (Izydora) i Guty (Gustawy). Miał czworo rodzeństwa, dwóch braci: Adolfa (1906–1978), który w 1950 wyjechał do Izraela[3] i Mietka (Mieczysława; zginął w Treblince) oraz dwie siostry: Annę Wołek (zamordowaną wraz z mężem Pawłem i córką Leną w obozie zagłady w Treblince) i Irenę Olecką (1918–2000, pedagog).

Ukończył w 1925 studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W 1924 został członkiem Związku Młodzieży Komunistycznej, a w 1928 – Komunistycznej Partii Polski, w KPP był członkiem centralnego wydziału krajowego, sekretarzem podwydziału inteligenckiego, pracował w Centralnej Redakcji Krajowej. Od 1927 do 1939 pracował w Biuletynie Żydowskiej Agencji Telegraficznej.

Po agresji III Rzeszy na Polskę 7 września 1939 opuścił Warszawę po apelu radiowym płk Romana Umiastowskiego o ewakuację mężczyzn zdolnych do noszenia broni na wschód, pozostawiając rodzinę w Warszawie. Agresja ZSRR na Polskę zastała go w Tarnopolu[4]. Został inspektorem pracy w Białymstoku, przyjął obywatelstwo sowieckie, ściągnął do Białegostoku żonę i córkę. Od marca do czerwca 1941 pracował w redakcji „Sztandaru Wolności” – organu Komunistycznej Partii Białorusi wydawanego w Mińsku[5].

Po ataku Niemiec na ZSRR 24 czerwca 1941 opuścił Mińsk wraz z całą redakcją i rodziną, uciekając pieszo na wschód. Poprzez Mohylew i Briańsk dotarł w sierpniu 1941 do Moskwy, został zatrudniony w redakcji Radiostacji Kościuszko, kierowanej przez Zofię Dzierżyńską. Pracował w niej do ewakuacji centralnych instytucji sowieckich z Moskwy we wrześniu-październiku 1941, gdy Radiostację Kościuszko i aparat Kominternu ewakuowano do Ufy. Berman został wówczas skierowany przez Komitet Wykonawczy Kominternu do ewakuowanej z Puszkina Międzynarodowej Szkoły Leninowskiej Kominternu w Kusznarenkowie k. Ufy, gdzie był wykładowcą i kierownikiem grupy polskiej. Funkcję tę pełnił do 1943, szkoląc komunistów, którzy byli później przerzucani do Polski i wchodzili tam w skład powołanej w styczniu 1942 Polskiej Partii Robotniczej (PPR)[6]. Od sierpnia 1943 ponownie w redakcji Radiostacji Kościuszko w Moskwie. Organizator i członek Związku Patriotów Polskich, w grudniu 1943 powołano go na sekretarza wydziału krajowego ZPP.

Współorganizator i członek tajnego Centralnego Biura Komunistów Polskich przy Komitecie Centralnym Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) (styczeń-luty 1944), faktycznie kierujący pracami Biura. W lipcu 1944 współuczestniczył w powołaniu w Moskwie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego i współredagował jego manifest[7].

Od sierpnia 1944 do grudnia 1948 członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej - struktury ściśle tajnej od sierpnia 1944 do I Zjazdu PPR w grudniu 1945[8], następnie od grudnia 1948 do maja 1956 członek Biura Politycznego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Sekretariatu Biura Politycznego i Sekretariatu KC PZPR[9].

16 maja 1945 powołany na stanowisko podsekretarza stanu w Prezydium Rady Ministrów, które pełniło funkcję nadrzędną wobec całego rządu. Funkcję sprawował nieprzerwanie do listopada 1952[10] Było to w tym okresie jego jedyne oficjalne stanowisko państwowe. Od listopada 1952 – do lutego 1954 był członkiem Prezydium Rady Ministrów, a następnie w latach 1954–1956 wicepremierem.

W latach 1949–1954 był członkiem Komisji Biura Politycznego KC PZPR ds. Bezpieczeństwa Publicznego, nadzorującej aparat represji stalinowskich w Polsce, współodpowiedzialny za represyjną działalność Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W drugiej połowie lat 40. XX wieku umocnił swoją pozycję w kraju, stanowiąc wraz z Bolesławem Bierutem i Hilarym Mincem trójkę stanowiącą najściślejsze kierownictwo PZPR. Bez zajmowania eksponowanych stanowisk kierował ideologią partii komunistycznej oraz aparatem represji. Był uważany za tzw. szarą eminencję. Miał kierowniczy udział w morderstwach politycznych wspólnie ze Stanisławem Radkiewiczem[11]. Od grudnia 1952 do marca 1954 był sekretarzem KC PZPR odpowiedzialnym za oświatę[12].

W maju 1957, w ramach odwilży październikowej 1956, został usunięty z PZPR. Do przejścia na emeryturę w 1969 r. pracował w wydawnictwie „Książka i Wiedza”[13].

Na początku 1980 uległ poważnemu wypadkowi samochodowemu, przez 1,5 roku przebywał w szpitalu i pozostał niepełnosprawny[14].

Zmarł w Warszawie. Pochowany jest na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B35, rząd 7, grób 15). Od 1928 żonaty z Gustawą z d. Grynberg (1900–1978), z którą miał córkę Lucynę (ur. 1929)[15], żonę Feliksa Tycha.

Bohater jednego z wywiadów w książce Teresy Torańskiej Oni[16].

Odznaczenia

  • Order Sztandaru Pracy I klasy (zarządzeniem prezydenta Bolesława Bieruta z 24 grudnia 1951 „w związku z 50 rocznicą urodzin za wybitne zasługi w walce o Polskę Ludową i w budownictwie podstaw socjalizmu”)[17]
  • Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (uchwałą Prezydium KRN z 19 lipca 1946 „w wyróżnieniu zasług na polu dwuletniej pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju”)[18]
  • Medal Pamiątkowy Krajowej Rady Narodowej (1983)[19]

Przypisy

  1. ↑ Czesław Grzelak, Henryk Stańczyk, Stefan Zwoliński, Armia Berlinga i Żymierskiego, Warszawa 2009, s. 42
  2. ↑ Sławomir Cenckiewicz, Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy), Poznań 2011, s. 73
  3. ↑ Natalia Aleksiun: Adolf Berman. W głównym nurcie historii. Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, 2013-10-17. [dostęp 2016-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-05)].
  4. ↑ Anna Sobór-Świderska, Jakub Berman. Biografia komunisty, wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7629-090-4 , s.48-49.
  5. ↑ Anna Sobór-Świderska, Jakub Berman. Biografia komunisty, wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7629-090-4 , s. 61.
  6. ↑ Anna Sobór-Świderska, Jakub Berman. Biografia komunisty, wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7629-090-4 , s. 70-75.
  7. ↑ Anna Sobór-Świderska, Jakub Berman. Biografia komunisty, wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7629-090-4 , s. 125-126.
  8. ↑ Anna Sobór-Świderska, Jakub Berman. Biografia komunisty, wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7629-090-4 , s. 134.
  9. ↑ Anna Sobór-Świderska, Jakub Berman. Biografia komunisty, wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7629-090-4 s.271-272
  10. ↑ Anna Sobór-Świderska, Jakub Berman. Biografia komunisty, wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7629-090-4 , s. 160.
  11. ↑ Komentarz PZPR do zbrodni bezpieki | HISTORIA.org.pl - historia, kultura, muzea, matura, rekonstrukcje i recenzje historyczne [online], historia.org.pl [dostęp 2018-02-27] (pol.).
  12. ↑ Zbigniew Osiński, Nauczanie historii w szkołach podstawowych w Polsce w latach 1944–1989: uwarunkowania organizacyjne oraz ideologiczno-polityczne, Lublin 2010, s. 89.
  13. ↑ Rafał Żebrowski: Berman Jakub. Polski Słownik Judaistyczny. [dostęp 2018-03-01].
  14. ↑ Anna Sobór-Świderska, Jakub Berman. Biografia komunisty, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2009, s. 513.
  15. ↑ Anna Sobór-Świderska, Jakub Berman. Biografia komunisty, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2009, s. 29–30.
  16. ↑ Oni Teresa Torańska. lubimyczytac.pl. [dostęp 2018-01-25].
  17. ↑ M.P. z 1952 r. nr 1, poz. 2.
  18. ↑ M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490
  19. ↑ Adam Sudoł: Wybór z Księgi Ogłoszeń Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku (lata 1967–1995). Sanok: 2001, s. 181. ISBN 83-914224-7-X.

Bibliografia

Rząd Bolesława Bieruta/Józefa Cyrankiewicza (1952–1957)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu

  • kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
Wicepremierzy Polski
II Rzeczpospolita
Wiceprezydenci Ministrów
Rząd RP na uchodźstwie (1939–1990)
RP/Polska Rzeczpospolita Ludowa
(1944–1989)
III Rzeczpospolita
(od 1989)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jakub_Berman&oldid=53315026”