Przejdź do zawartości

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Mathiasrex (dyskusja | edycje)
345 374 edycje
Mathiasrex (dyskusja | edycje)
345 374 edycje
→‎Historia Sejmu: drobne merytoryczne
Linia 22: Linia 22:
*nadzwyczajne, które mogły być zwołane w dowolnym terminie na okres 2 tygodni.
*nadzwyczajne, które mogły być zwołane w dowolnym terminie na okres 2 tygodni.


Do czasu zawarcia [[unia lubelska|unii lubelskiej]] w [[1569]] i utworzenia wspólnego polsko-litewskiego sejmu jego sesje odbywały się w [[Piotrków Trybunalski|Piotrkowie]], [[Kraków|Krakowie]], [[Bydgoszcz]]y, [[Radom]]iu, [[Sandomierz]]u, [[Lublin]]ie, [[Parczew]]ie i w [[Warszawa|Warszawie]].
Odbywały się początkowo w [[Piotrków Trybunalski|Piotrkowie]], a od [[Unia lubelska|unii polsko-litewskiej]] ([[1569]]) w [[Warszawa|Warszawie]] na przemian (co trzeci raz) z [[Grodno|Grodnem]].
Póżniej w Warszawie, Toruniu i co trzecia sesja w [[Grodno|Grodnie]].<ref>[http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=2048&dirids=1 Włądysław Konopczyński ''Chronologia sejmów polskich 1493-1793'', passim </ref>


W [[XVII]] w. Rzeczpospolita przeżywała kryzys. Jednym z jego objawów, choć na pewno nie główną przyczyną, było częste zrywanie sejmu za pomocą ''[[liberum veto]]''.
W [[XVII]] w. Rzeczpospolita przeżywała kryzys. Jednym z jego objawów, choć na pewno nie główną przyczyną, było częste zrywanie sejmu za pomocą ''[[liberum veto]]''.

Wersja z 11:54, 22 gru 2007

Polska
Godło RP
Ten artykuł jest częścią serii:
Ustrój i polityka
Polski
System prawny
Władza ustawodawcza
Władza wykonawcza
Władza sądownicza
Kontrola państwowa
Finanse
Samorząd terytorialny
Partie polityczne
Wybory
Polityka zagraniczna

Sejm jest od końca XV w. najwyższym organem władzy ustawodawczej w Polsce.

W III Rzeczypospolitej Sejm stanowi pierwszą izbę polskiego parlamentu. Składa się on z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym (wybory pięcioprzymiotnikowe). Kadencja Sejmu, zgodnie z Konstytucją, trwa 4 lata; biegnie od dnia pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

zabytek Budynek Sejmu i inne gmachy parlamentu usytuowane są nad skarpą wiślaną w rejonie ulic Wiejskiej, Górnośląskiej i Maszyńskiego w Warszawie. Najważniejszymi pomieszczeniami w Sejmie są Sala Posiedzeń i Sala Kolumnowa. Cały kompleks został zbudowany między 1925 a 1928 rokiem. Wcześniej obradowano w przebudowanym budynku dawnej szkoły.

Obecny Sejm obraduje ciągle, jego obrady są jawne (transmitowane przez radio i telewizję). Do pomocy w jego działaniu powołana jest Kancelaria Sejmu.

Historia Sejmu

Nazwa "Sejm" oznacza w języku staropolskim zjazd ludności. Najwcześniejszy znany opis zawarty jest w Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum. Powstanie Sejmu poprzedzały zjazdy dzielnicowe i prowincjonalne.

Historia Sejmu sięga 1493 roku, kiedy król Jan Olbracht zwołał sejm walny (wielki), czyli zjazd ogólnokrajowy, na którym wyłoniła się izba poselska – osobna izba sejmowa, będąca reprezentacją szlachty wybraną na sejmikach ziemskich. W okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej Sejm był przedstawicielem wyłącznie stanu szlacheckiego. Był on jednym z najważniejszych przywilejów szlacheckich, co miało swój wyraz w konstytucji Nihil novi z 1505 r., w której zapisano, że król nie może stanowić żadnych praw bez zgody posłów i senatorów.

Trzy stany reprezentowane w Sejmie to: posłowie, senatorowie i król. Początkowo prawo głosu mieli na nich król i senatorowie, szlachta jedynie przysłuchiwała się obradom i wyrażała aprobatę lub sprzeciw. Ustawy wówczas nazywano konstytucjami.

W kompetencjach Sejmu było: uchwalanie konstytucji (ustaw) w sprawach wydatków i dochodów państwa, wielkości podatków, liczebności wojska oraz podejmowanie decyzji o wojnie, przymierzach politycznych i sojuszach wojskowych. Sejm był zwoływany przez króla, a w okresie bezkrólewia (interregnum) przez prymasa-interrexa.

Sejmy były:

  • zwyczajne, które zbierały się co 2 lata na okres 6 tygodni;
  • nadzwyczajne, które mogły być zwołane w dowolnym terminie na okres 2 tygodni.

Do czasu zawarcia unii lubelskiej w 1569 i utworzenia wspólnego polsko-litewskiego sejmu jego sesje odbywały się w Piotrkowie, Krakowie, Bydgoszczy, Radomiu, Sandomierzu, Lublinie, Parczewie i w Warszawie. Póżniej w Warszawie, Toruniu i co trzecia sesja w Grodnie.[1]

W XVII w. Rzeczpospolita przeżywała kryzys. Jednym z jego objawów, choć na pewno nie główną przyczyną, było częste zrywanie sejmu za pomocą liberum veto.

Próby zażegnania kryzysu podjął się Sejm Wielki z 1791 r., który uchwalił Konstytucję 3 Maja. Próba nie powiodła się, a wręcz przeciwnie – zakończyła się ostatecznym upadkiem Rzeczypospolitej.

W XIX w. pewną rolę odegrały Sejmy Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, Sejm Wielkiego Księstwa Poznańskiego oraz Sejm Krajowy w Galicji.

W 1918 przedstawiciele Polaków żyjących w Niemczech zebrali się na Polskim Sejmie Dzielnicowym w Poznaniu.

W okresie międzywojennym po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zwołano jednoizbowy Sejm Ustawodawczy, którego zadaniem było uchwalenie tzw. Małej Konstytucji, która wprowadziła ustrój republikański i system rządów parlamentarnych.

Konstytucja marcowa z 1921 r. umocniła rolę Sejmu czyniąc z niego (obok Senatu) centralny organ w państwie (tzw. sejmokracja).

Po zamachu majowym, a w szczególności po wejściu w życie konstytucji kwietniowej rola parlamentu zmalała; zwierzchnia władza należała do Prezydenta. W czasie II wojny światowej władze RP na uchodźstwie powołały Radę Narodową Rzeczypospolitej Polskiej, która jako organ mianowany przez prezydenta RP z konieczności przejęła większość funkcji parlamentu. W czasie okupacji rolę tę w kraju pełniła Rada Jedności Narodowej.

Po wojnie, w znajdującej się pod kontrolą Związku Radzieckiego Polsce Ludowej powstał parlament jednoizbowy, o roli fasadowej wobec rządzącej PZPR.

W czerwcu 1989 odbyły się wybory do dwuizbowego Sejmu kontraktowego. Porozumienia Okrągłego Stołu zapewniły automatycznie większość kandydatom PZPR i jej koalicjantom (tylko wybory do Senatu nie miały tych ograniczeń). Następne wybory w latach 1991 i 1993 przeprowadzono już na podstawie demokratycznych ordynacji. Zgodnie z art. 95 Konstytucji, Sejm i Senat są organami państwa w zakresie władzy ustawodawczej.

Organy Sejmu

Funkcje i uprawnienia Sejmu

Kompleks budynków sejmowych w Warszawie przy ul. Wiejskiej
A - sala posiedzeń Senatu RP,
B - budynek administracyjny,
C, D - budynek główny Sejmu RP,
E, F - (Nowy) Dom Poselski,
G - budynek Komisji Sejmowych,
H - budynek administracyjny, biuro przepustek, księgarnia,
I - sala posiedzeń Sejmu RP,
J - budynek administracyjny,
K - budynek administracyjny (Stary Dom Poselski), sekretariaty Komisji Sejmowych, Biblioteka Sejmowa,
L, Ł - budynki administracyjne

Funkcja ustrojotwórcza i ustawodawcza

Funkcja kreacyjna

Funkcja kontrolna


Kadencje Sejmu i Senatu w II Rzeczypospolitej

kadencja Sejmu kadencja Senatu dzień wyborów początek kadencji Sejmu i Senatu pierwsze posiedzenie Sejmu pierwsze posiedzenie Senatu koniec kadencji Sejmu i Senatu Marszałkowie Sejmu Marszałkowie Senatu
Sejm Ustawodawczy brak [2] 26 stycznia 1919 - 10 lutego 1919 - 28 listopada 1922 Wojciech Trąmpczyński -
I I 5 listopada 1922 1922 28 listopada 1922 28 listopada 1922 1928 Maciej Rataj Wojciech Trąmpczyński
II II 4 marca 1928 1928 27 marca 1928 27 marca 1928 1930 Ignacy Daszyński Julian Szymański
III III 16 listopada 1930 1930 9 grudnia 1930 9 grudnia 1930 1935 Kazimierz Świtalski Władysław Raczkiewicz
IV IV 8 września 1935 1935 4 października 1935 4 października 1935 1938 Stanisław Car, Walery Sławek Aleksander Prystor
V V 6 listopada 1938 1938 28 listopada 1938 28 listopada 1938 2 listopada 1939 [3] Wacław Makowski Bogusław Miedziński

Kadencje Sejmu w PRL

kadencja Sejmu dzień wyborów początek kadencji Sejmu pierwsze posiedzenie Sejm koniec kadencji Sejmu Marszałkowie Sejmu
Sejm Ustawodawczy 19 stycznia 1947 1947 1947 1952
I 1952 1952 20 listopada 1952 [4] 1956
II 1957 1957 1957 1961
III 1961 1961 1961 1965
IV 1965 1965 1965 1969
V 1969 1969 1969 1972
VI 1972 1972 1972 1976
VII 1976 1976 1976 1980
VIII 1980 1980 1980 1985
IX 1985 1985 1985 1989
X 4 i 18 czerwca 1989 18 czerwca 1989 4 lipca 1989 1991 Mikołaj Kozakiewicz

Po zmianie Konstytucji PRL z 1952 w kwietniu 1989 przywrócono istnienie Senatu jako izby wyższej polskiego parlamentu.

Kadencje Sejmu i Senatu w III Rzeczypospolitej

kadencja Sejmu kadencja Senatu dzień wyborów początek kadencji Sejmu i Senatu pierwsze posiedzenie Sejmu pierwsze posiedzenie Senatu koniec kadencji Sejmu i Senatu Marszałkowie Sejmu Marszałkowie Senatu
X kadencja Sejmu PRL I 4 czerwca i 18 czerwca 1989 18 czerwca 1989 4 lipca 1989 4 lipca 1989 25 listopada 1991 Mikołaj Kozakiewicz Andrzej Stelmachowski
I II 27 października 1991 25 listopada 1991 25 listopada 1991 26 listopada 1991 30 maja 1993 Wiesław Chrzanowski August Chełkowski

obie izby parlamentu były rozwiązane w dniach 31 maja 1993 - 19 września 1993 		- - - - - - Wiesław Chrzanowski
urząd pełnił na mocy art.10 MK 		August Chełkowski
urząd pełnił na mocy art.10 MK
II III 19 września 1993 19 września 1993 14 października 1993 15 października 1993 19 października 1997 Józef Oleksy, Józef Zych Adam Struzik
III IV 21 września 1997 20 października 1997 20 października 1997 21 października 1997 18 października 2001 Maciej Płażyński Alicja Grześkowiak
IV V 23 września 2001 19 października 2001 19 października 2001 20 października 2001 18 października 2005 Marek Borowski, Józef Oleksy, Włodzimierz Cimoszewicz Longin Pastusiak
V VI 25 września 2005 19 października 2005 19 października 2005 20 października 2005 4 listopada 2007 Marek Jurek, Ludwik Dorn Bogdan Borusewicz
VI VII 21 października 2007 5 listopada 2007 5 listopada 2007 5 listopada 2007 [5] Bronisław Komorowski Bogdan Borusewicz

Galeria zdjęć

Zobacz też

Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Przypisy

  1. ↑ [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=2048&dirids=1 Włądysław Konopczyński Chronologia sejmów polskich 1493-1793, passim
  2. ↑ przepisy ustrojowe nie przewidywały istnienia Senatu w latach 1918-1922
  3. ↑ 2 XI 1939 Sejm i Senat zostały rozwiązane przez Prezydenta RP, który 1 XII 1939 zarządził wybory na 60 dni po zakończeniu wojny
  4. ↑ Uchwała Rady Państwa z 13 XI 1952
  5. ↑ kadencja Sejmu i Senatu trwa 4 lata i upływa w przeddzień zebrania się nowo wybranego Sejmu; zgodnie z art. 98 ust. 2 Konstytucji Prezydent RP w okresie do 7 sierpnia 2011 wyznaczy datę wyborów przypadającą na dzień do 5 października 2011

Linki zewnętrzne


Parlamenty państw Europy
Terytoria zależne
Państwa nieuznawane

Europa zaznaczona na mapie Ziemi

  1. ↑ Republika Kosowa jest obecnie uznawana przez 105 ze 193 państw członkowskich ONZ, 23 z 28 państw członkowskich UE, w tym przez Polskę, oraz 24 z 28 państw członkowskich NATO (stan na 11 lutego 2014)

Nieprawidłowe parametry: {52|13|31|N|21|1|41|E|region:PL_MZ_type:landmark_scale:1000}

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sejm_Rzeczypospolitej_Polskiej&oldid=10685248”