Amantadyna
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C10H17N | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
151,25 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
biały lub prawie biały krystaliczny proszek | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ATC | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stosowanie w ciąży |
kategoria C | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Amantadyna, 1-aminoadamantan – organiczny związek chemiczny z grupy amin, pochodna adamantanu.
Stosowana jest jako lek. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, wydalana jest w formie niezmienionej przez nerki z moczem[3]. Należy zachować szczególną ostrożność przy podawaniu tego leku pacjentom z miażdżycą naczyń mózgowych i padaczką[3]. Nie należy stosować w ciąży i niedługo planując zapłodnienie.
Synteza[edytuj | edytuj kod]
Amantadynę syntezuje się wprowadzając grupę aminową do adamantanu:
Zastosowanie medyczne[edytuj | edytuj kod]
Choroba Parkinsona[edytuj | edytuj kod]
Amantadyna używana jest w leczeniu choroby Parkinsona[3], ze względu na nasilanie przewodnictwa dopaminergicznego. Jej działanie jest słabsze od lewodopy. Zmniejsza hipokinezję, lecz słabiej wpływa na zwiększone napięcie mięśni i drżenie. Zastosowanie amantadyny pozwala zmniejszyć dawki lewodopy, co prowadzi do zmniejszenia działań niepożądanych[potrzebny przypis].
Grypa A[edytuj | edytuj kod]
Stosowana jako lek przeciwwirusowy w leczeniu i profilaktyce grypy typu A u dorosłych, zwłaszcza A2[3] (nie zwalcza wirusów grypy typu B). Działa przez hamowanie uwalniania materiału genetycznego wirusa z nukleokapsydu do komórki i dalsze etapy jego replikacji[3]. Wirusy szybko uzyskują oporność na ten lek[4][3]. Amantadyna była w latach 1996–2009 szeroko używana w profilaktyce i leczeniu wirusowej grypy typu A[5].
Amantadyna w małych stężeniach swoiście hamuje replikację wirusów grypy A. W oznaczeniu wrażliwości metodą zmniejszenia liczby łysinek, wirusy ludzkiej grypy, w tym podtypy H1N1, H2N2 i H3N2 są hamowane przez amantadynę w stężeniach ≤0,4μ g/ml. Hamuje wczesne stadium replikacji wirusa blokując pompę protonową wirusowego białka M2. Ma to dwa działania, zatrzymuje usuwanie otoczki wirusa i unieczynnia nowo syntetyzowaną wirusową hemaglutyninę. Wpływ na późne etapy replikacji stwierdzono dla reprezentatywnych wirusów ptasiej grypy. Dane z badań reprezentatywnych szczepów wirusa grypy A wskazują, że amantadyna przypuszczalnie działa na uprzednio nieznane szczepy i mogłaby być stosowana we wczesnych stadiach epidemii, przed ogólną dostępnością szczepionki przeciw szczepowi wywołującemu epidemię[6].
COVID-19[edytuj | edytuj kod]
W 2020 r. przeprowadzone zostały wstępne badania nad możliwością stosowania amantadyny w leczeniu COVID-19[7].
- Badanie Mancilla–Galindo 2020 stanowi próbę o najwyższym poziomie wiarygodności z dostępnych dowodów naukowych dla efektywności klinicznej amantadyny w COVID-19. Badanie miało charakter obserwacyjny i retrospektywny; dotyczyło 319 osób z potwierdzonym zakażeniem wirusem SARS-CoV-2. Autorzy wskazują na brak zasadności stosowania amantadyny w leczeniu COVID-19[7][8]. Wiarygodność badania w skali A–G: E[a][7].
- Autorzy badania Aranda–Abreu 2020 wnioskują, że amantadyna jest skuteczna w leczeniu COVID-19, prowadząc do wyleczenia pacjentów bez konieczności hospitalizacji i wentylacji mechanicznej. Należy zaznaczyć, że większość pacjentów prócz amantadyny otrzymywało azytromycynę, celekoksyb oraz kwas acetylosalicylowy. Badaniem objęto 15 osób[7][9]. Wiarygodność badania w skali A–G: F[a][7].
- Autorzy badania Rejdak 2020, stanowiącego badanie przekrojowe przeprowadzone na populacji polskiej (pacjenci ze schorzeniami neurologicznymi) wskazują, że amantadyna może wykazywać działanie protekcyjne oraz może być skuteczna w ograniczaniu rozprzestrzeniania się infekcji SARS-CoV-2, jak również występowania jej następstw neurologicznych. Badaniem objęto 22 osoby[7][10]. Wiarygodność badania w skali A–G: F[a][7].
Wszystkie wymienione powyżej badania mają niską wiarygodność i nie można na ich podstawie ocenić w sposób pewny skuteczności i profilu bezpieczeństwa amantadyny w leczeniu COVID-19[7].
W 2020 roku Włodzimierz Bodnar, lekarz z Przemyśla, rozpoczął pozarejestracyjne leczenie amantadyną choroby COVID-19. Według lekarza jego terapia jest skuteczna[11][12][13], jednak leczenie to wzbudza kontrowersje w środowisku medycznym ze względu na nieznane możliwe skutki uboczne takiego stosowania leku[14][15][16].
Po rozgłosie medialnym, na polecenie Ministra Zdrowia Adama Niedzielskiego, Agencja Badań Medycznych w końcu 2020 r. wyraziła zgodę na rozpoczęcie badań klinicznych mających ocenić skuteczność i bezpieczeństwo leczenia tym związkiem. Projektem kieruje prof. Konrad Rejdak, Kierownik Katedry i Kliniki Neurologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, a uczestniczy w nim także 6 innych ośrodków medycznych[5][17]. W marcu 2021 Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych otrzymał wniosek o wyrażenie zgody na przeprowadzenie badania[18]. Rozpoczęło się ono 29 marca[19][15].
Przesłanką do rozważania amantadyny jako leku na COVID-19 była obserwacja, że u żadnego z 15 obserwowanych pacjentów cierpiących na chorobę Parkinsona (5 osób) lub stwardnienie rozsiane (SM; 10 osób) nie wystąpiły poważne objawy choroby po stwierdzonym zakażeniu wirusem SARS-CoV-2. Wszyscy ci pacjenci przyjmowali amantadynę[20]. Związek ten, po dostaniu się do komórki, oddziałuje z lizosomami, zakłócając syntezę kilku proteaz, wykorzystywanych przez SARS-CoV-2 do wnikania do komórek[21]. Przypuszcza się, że w ten sposób może utrudniać proliferację wirusa[20][21]. Inne hipotezy korzystnego działania amantadyny na zmniejszenie objawów COVID-19 to zmniejszenie uczucia zmęczenia (cierpi na nie >90% chorych na SM; jest także częstym objawem COVID-19) lub stymulacja prawidłowej odpowiedzi na hipoksję i hiperkapnię (której zakłócenie u niektórych chorych na COVID-19 stanowi ryzyko śmierci)[20].
Według innych hipotez amantadyna może blokować tzw. kanał E, przez który RNA wirusa dostaje się do komórki[22] lub wiązać się z wirusowym białkiem kolca, zaburzając jego związanie się z infekowaną komórką[23]. Obie te możliwości zostały zweryfikowane obliczeniowo za pomocą modelowania molekularnego[22][23].
Preparaty w Polsce[edytuj | edytuj kod]
Dostępne preparaty proste:
Działania niepożądane[edytuj | edytuj kod]
- pobudzenie psychomotoryczne
- bezsenność
- omamy i halucynacje
- drgawki
- obrzęki
- utrudnienia koncentracji
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Amantadine, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00915 (ang.).
- ↑ Amantadine hydrochloride SC-217619 (ang.). Santa Cruz Biotechnology. [dostęp 2019-11-17].
- ↑ a b c d e f Amantadyna, [w:] Grażyna Rajtar-Cynke (red.), Farmakologia. Podręcznik dla studentów i absolwentów wydziałów pielęgniarstwa i nauk o zdrowiu akademii medycznych, wyd. 2, Lublin: Wydawnictwo Czelej, 2007, s. 379, ISBN 978-83-60608-77-7.
- ↑ 10.5.2. Leki przeciwwirusowe o innych mechanizmach działania, [w:] Grażyna Rajtar-Cynke (red.), Farmakologia, wyd. III zmienione i uzupełnione, Warszawa: PZWL, 2015, s. 428–429, ISBN 978-83-200-4869-8.
- ↑ a b Czy amantadyna zapobiega rozwojowi COVID-19?, Gazeta Lekarska, 11 stycznia 2021 [zarchiwizowane z adresu 2021-01-23].
- ↑ EGIS Pharmaceuticals PLC: Charakterystyka produktu leczniczego Viregyt-K (Amantadini hydrochloridum). 2018-03-20. [dostęp 2021-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-11-19)].
- ↑ a b c d e f g h i Przegląd doniesień naukowych dla amantadyny stosowanej w leczeniu COVID-19. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, 2020-11-17. [dostęp 2021-03-26].
- ↑ Javier Mancilla-Galindo i inni, All-cause mortality among patients treated with repurposed antivirals and antibiotics for COVID-19 in Mexico City: A real-world observational study, „EXCLI journal”, 20, 2021, s. 199–222, DOI: 10.17179/excli2021-3413, PMID: 33628159, PMCID: PMC7898041 [dostęp 2021-12-13] (ang.).
- ↑ Gonzalo Emiliano Aranda-Abreu i inni, Observational study of people infected with SARS-Cov-2, treated with amantadine, „Pharmacological reports: PR”, 72 (6), 2020, s. 1538–1541, DOI: 10.1007/s43440-020-00168-1, PMID: 33040252, PMCID: PMC7547815 [dostęp 2021-12-13] (ang.).
- ↑ Konrad Rejdak, Paweł Grieb, Adamantanes might be protective from COVID-19 in patients with neurological diseases: multiple sclerosis, parkinsonism and cognitive impairment, „Multiple Sclerosis and Related Disorders”, 42, 2020, s. 102163, DOI: 10.1016/j.msard.2020.102163, PMID: 32388458, PMCID: PMC7190496 [dostęp 2021-12-13] (ang.).
- ↑ Amantadyna a COVID-19. Dr Włodzimierz Bodnar: Mam 500 udokumentowanych wyleczeń, interia.pl [dostęp 2021-01-05].
- ↑ Koronawirus w Polsce. Amantadyna w leczeniu COVID-19. Opinie ekspertów, medonet.pl [dostęp 2021-01-05].
- ↑ Dr Bodnar: COVID-19? Tę chorobę się z powodzeniem leczy amantadyną, www.rp.pl, 29 marca 2021 [dostęp 2021-04-26].
- ↑ Prof. Simon: Amantadyna wywoływała masę mutacji błyskawicznych, www.rp.pl, 15 stycznia 2021 [dostęp 2021-01-23].
- ↑ a b Członek Rady Medycznej: Amantadyna? Na razie nie zalecam, www.rp.pl, 30 marca 2021 [dostęp 2021-04-26].
- ↑ Amantadyna w terapii COVID-19? Andrusiewicz: Nie możemy eksperymentować na ludziach, www.rp.pl, 4 czerwca 2021 [dostęp 2021-04-26].
- ↑ Za kilka tygodni poznamy wyniki badań nad amantadyną, Agencja Badań Medycznych, 11 stycznia 2021 [dostęp 2021-03-22].
- ↑ Amantadyna lekiem na COVID-19? Miał już być wynik, a badania jeszcze nie ruszyły, www.rp.pl [dostęp 2021-03-22].
- ↑ Klaudia Torchała, Prof. Rejdak: zaczynamy badania kliniczne amantadyny, medonet.pl, 26 marca 2021 [dostęp 2021-03-30].
- ↑ a b c Paweł Grieb i inni, Amantadine for COVID-19, „Journal of Clinical Pharmacology”, 61 (3), 2021, s. 412–413, DOI: 10.1002/jcph.1802, PMID: 33350472 [dostęp 2021-03-30] (ang.).
- ↑ a b Sandra P. Smieszek, Bart P. Przychodzen, Mihael H. Polymeropoulos, Amantadine disrupts lysosomal gene expression: A hypothesis for COVID19 treatment, „International Journal of Antimicrobial Agents”, 55 (6), 2020, s. 106004, DOI: 10.1016/j.ijantimicag.2020.106004, PMID: 32361028, PMCID: PMC7191300 [dostęp 2021-03-30] (ang.).
- ↑ a b Gonzalo Emiliano Aranda Abreu i inni, Amantadine as a drug to mitigate the effects of COVID-19, „Medical Hypotheses”, 140, 2020, s. 109755, DOI: 10.1016/j.mehy.2020.109755, PMID: 32361100, PMCID: PMC7182751 [dostęp 2021-04-13] (ang.).
- ↑ a b Abdul Mannan Baig, Areeba Khaleeq, Hira Syeda, Docking Prediction of Amantadine in the Receptor Binding Domain of Spike Protein of SARS-CoV-2, „ACS Pharmacology & Translational Science”, 3 (6), 2020, s. 1430–1433, DOI: 10.1021/acsptsci.0c00172, PMID: 33344913, PMCID: PMC7737314 [dostęp 2021-04-13] (ang.).
- ↑ Amantadyna (chlorowodorek amantadyny), [w:] Indeks Leków MP [online], lista preparatów, Medycyna Praktyczna [dostęp 2021-01-23].
- ↑ Amantadyna (siarczan amantadyny), [w:] Indeks Leków MP [online], lista preparatów, Medycyna Praktyczna [dostęp 2021-01-23].
