Woźniki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Zabytki i pomniki miasta: merytorycznie |
|||
| Linia 61: | Linia 61: | ||
[[Plik:Wozniki 1902.png|thumb|240px|left|Pocztówka Woźnik z 1902 r.]] |
[[Plik:Wozniki 1902.png|thumb|240px|left|Pocztówka Woźnik z 1902 r.]] |
||
[[Plik:Woźniki rynek p.jpg|thumb|240px|left|Rynek w Woźnikach]] |
[[Plik:Woźniki rynek p.jpg|thumb|240px|left|Rynek w Woźnikach]] |
||
Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1206 roku, gdy biskup krakowski Fulko przekazał |
Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1206 roku, gdy biskup krakowski [[Fulko (biskup krakowski)|Fulko]]<nowiki/>przekazał [[Opactwo św. Wincentego na Ołbinie|Opactwu św. Wincentego na Ołbinie pod Wrocławiem]] dziesięcinę ze wsi ''Voznici'' w [[Archidiecezja krakowska|diecezji krakowskiej]]. W 1241 r. po najeździe Mongołów zniszczony został gród na [[Góra Grojec|Górze Grojec]], a tamtejsza ludność osiedliła się na terenie Woźnik. Po 1270 r. miejscowość otrzymała prawa targowe. W 1310 roku Woźniki zostają wymienione już jako miasto (civitas) z komorą celną. Fortalicjum w Woźnikach po raz pierwszy pojawia się w dokumencie Władysława II Opolczyka wydanym 17 luty 1386 roku, nadającym Marchuszowi zwanemu Jochsem, dziedzicowi z Marków, gródek (castrum sive fortalicium) koło Woźnik wraz z [[Wójt|wójtostwem]] w mieście. W zamian nowy wójt miał służyć w wojsku książęcym. Pełne [[prawa miejskie]] potwierdzone zostały w dokumentach z 1386 r. W dniu 15 kwietnia 1412 roku książę [[Bernard niemodliński]] zatwierdził zakup gródka wraz z wójtostwem przez Święcha Wieszowskiego za kwotę 240 grzywien. Sześć lat później, 26 VI 1418 roku, Święch odsprzedaje te dobra Wiczkowi z [[Kobyłczyce|Kobyłczyc]] za 250 grzywien<ref>{{Cytuj|tytuł=Materiały z grodzisk stożkowatych w Woźnikach i Tarnowicach Starych w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu|czasopismo=www.academia.edu|data dostępu=2016-04-20|opublikowany=www.academia.edu|url=https://www.academia.edu/24580685/Materia%25C5%2582y_z_grodzisk_sto%25C5%25BCkowatych_w_Wo%25C5%25BAnikach_i_Tarnowicach_Starych_w_zbiorach_Muzeum_G%25C3%25B3rno%25C5%259Bl%25C4%2585skiego_w_Bytomiu}}</ref>. W 1454 r. odnowione zostało nadanie praw miejskich po wcześniejszym zagrabieniu pieczęci i [[dokument lokacyjny|dokumentu lokacyjnego]] w czasie potyczki granicznej. Miasto w średniowieczu znajdowało się przy jednej z odnóg szlaku handlowego między [[Kraków|Krakowem]] a [[Wrocław]]iem, prowadzącej ze [[Sławków|Sławkowa]] do [[Poznań|Poznania]]<ref>B. Wyrozumska: ''Drogi w ziemi krakowskiej do końca XVI wieku'', 1977, s. 58.</ref>. |
||
W XVI w. wybudowany został drewniany kościół pod wezwaniem św. Walentego (obecnie zabytek znajdujący się na [[Szlak Architektury Drewnianej (województwo śląskie)|szlaku architektury drewnianej]]). Z Woźnik pochodzi pierwsza polska księga miejska (1483–1598 r.; polskie zapisy od 1521 r.).<ref>Rospond, Stanisław: Dzieje polszczyzny śląskiej. Katowice, Śląsk, 1959, s. 209, 236-244.</ref> Do XVIII w. miasto podlegało coraz silniejszemu uprzemysłowieniu, jak wiele sąsiednich miejscowości. Działały na jego terenie [[fryszerka|fryszerki]] i [[Kuźnica (zakład)|kuźnice]]. Po 1740 r. status Woźnik został zredukowany do „osady targowej”. W 1798 r. miasto zostało prawie całkowicie zniszczone w wyniku [[pożar]]u. W XIX w. jest obszarem działania [[Józef Lompa|Józefa Lompy]], który na jego terenie założył bibliotekę publiczną. W drugiej połowie XIX w. Woźniki liczyły ok. 1500 mieszkańców i była to wówczas jedna z największych miejscowości w [[ziemia lubliniecka|ziemi lublinieckiej]]. W 1858 r. odzyskało [[prawa miejskie]]. W XIX w. na obszarze miasta i sąsiednich gmin eksploatowane miały być pokłady [[węgiel kamienny|węgla kamiennego]] i [[siarka|siarki]], a na początku XX w. także [[cynk]]u. Jednakże koncesje nie zostały wykorzystane ze względu na brak połączenia kolejowego. Jednym z głównych udziałowców miał być mieszkający w [[Świerklaniec|Świerklańcu]] [[Henckel von Donnersmarck]]. |
W XVI w. wybudowany został drewniany kościół pod wezwaniem św. Walentego (obecnie zabytek znajdujący się na [[Szlak Architektury Drewnianej (województwo śląskie)|szlaku architektury drewnianej]]). Z Woźnik pochodzi pierwsza polska księga miejska (1483–1598 r.; polskie zapisy od 1521 r.).<ref>Rospond, Stanisław: Dzieje polszczyzny śląskiej. Katowice, Śląsk, 1959, s. 209, 236-244.</ref> Do XVIII w. miasto podlegało coraz silniejszemu uprzemysłowieniu, jak wiele sąsiednich miejscowości. Działały na jego terenie [[fryszerka|fryszerki]] i [[Kuźnica (zakład)|kuźnice]]. Po 1740 r. status Woźnik został zredukowany do „osady targowej”. W 1798 r. miasto zostało prawie całkowicie zniszczone w wyniku [[pożar]]u. W XIX w. jest obszarem działania [[Józef Lompa|Józefa Lompy]], który na jego terenie założył bibliotekę publiczną. W drugiej połowie XIX w. Woźniki liczyły ok. 1500 mieszkańców i była to wówczas jedna z największych miejscowości w [[ziemia lubliniecka|ziemi lublinieckiej]]. W 1858 r. odzyskało [[prawa miejskie]]. W XIX w. na obszarze miasta i sąsiednich gmin eksploatowane miały być pokłady [[węgiel kamienny|węgla kamiennego]] i [[siarka|siarki]], a na początku XX w. także [[cynk]]u. Jednakże koncesje nie zostały wykorzystane ze względu na brak połączenia kolejowego. Jednym z głównych udziałowców miał być mieszkający w [[Świerklaniec|Świerklańcu]] [[Henckel von Donnersmarck]]. |
||
Podczas [[II powstanie śląskie|II powstania śląskiego]] obszar ziemi woźnickiej określany był jako ''Republika Woźnicka''. W [[Plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscycie górnośląskim]] 20 marca 1921 r. 62% głosujących w mieście opowiedziało się za przyłączeniem do Polski, zaś 38% za pozostaniem w granicach Niemiec; w efekcie decyzją mocarstw Woźniki zostały przekazane Polsce. W 1932 r. miasto połączone zostało koleją z [[magistrala węglowa|magistralą węglową]]. Połączenie to było czynne do lat 90. XX w., kiedy to odcinek [[Strzebiń]]-Woźniki został zlikwidowany. |
Podczas [[II powstanie śląskie|II powstania śląskiego]] obszar ziemi woźnickiej określany był jako ''Republika Woźnicka''. W [[Plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscycie górnośląskim]] 20 marca 1921 r. 62% głosujących w mieście opowiedziało się za przyłączeniem do Polski, zaś 38% za pozostaniem w granicach Niemiec; w efekcie decyzją mocarstw Woźniki zostały przekazane Polsce. W 1932 r. miasto połączone zostało koleją z [[magistrala węglowa|magistralą węglową]] prowadzącą do Gdyni. Połączenie to było czynne do lat 90. XX w., kiedy to odcinek [[Strzebiń]]-Woźniki został zlikwidowany. |
||
Corocznie w mieście organizowany jest Woźnicki Festiwal Piosenki. |
Corocznie w mieście organizowany jest Woźnicki Festiwal Piosenki. |
||
Wersja z 13:56, 21 kwi 2016
Szablon:POL miasto infobox Woźniki (niem. Woischnik[1]) – miasto w województwie śląskim, w powiecie lublinieckim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Woźniki.
Według danych z 30 czerwca 2010 r. miasto miało 4389 mieszkańców[2].
Geografia
Najwyższym wzniesieniem w granicach miasta jest Coglowa Góra 365 m n.p.m.[3] Miasto leży na Wyżynie Wieluńsko-Woźnickiej (Próg Woźnicki i Obniżenie Liswarty i Prosny). Historycznie leży na Górnym Śląsku.
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 71,01 km²[4].
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa częstochowskiego.
Demografia
Piramida wieku mieszkańców Woźnik w 2014 r.[5]:
Nazwa
W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym Bolesława opolskiego z dnia 1 września 1310 r. miasto wymienione jest pod nazwą Wosnik[6].
Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Woznyky wymienia w latach 1470-1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[7].
Polską nazwę Woźniki w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 r. wymienił śląski pisarz Józef Lompa[8].
Historia
Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1206 roku, gdy biskup krakowski Fulkoprzekazał Opactwu św. Wincentego na Ołbinie pod Wrocławiem dziesięcinę ze wsi Voznici w diecezji krakowskiej. W 1241 r. po najeździe Mongołów zniszczony został gród na Górze Grojec, a tamtejsza ludność osiedliła się na terenie Woźnik. Po 1270 r. miejscowość otrzymała prawa targowe. W 1310 roku Woźniki zostają wymienione już jako miasto (civitas) z komorą celną. Fortalicjum w Woźnikach po raz pierwszy pojawia się w dokumencie Władysława II Opolczyka wydanym 17 luty 1386 roku, nadającym Marchuszowi zwanemu Jochsem, dziedzicowi z Marków, gródek (castrum sive fortalicium) koło Woźnik wraz z wójtostwem w mieście. W zamian nowy wójt miał służyć w wojsku książęcym. Pełne prawa miejskie potwierdzone zostały w dokumentach z 1386 r. W dniu 15 kwietnia 1412 roku książę Bernard niemodliński zatwierdził zakup gródka wraz z wójtostwem przez Święcha Wieszowskiego za kwotę 240 grzywien. Sześć lat później, 26 VI 1418 roku, Święch odsprzedaje te dobra Wiczkowi z Kobyłczyc za 250 grzywien[9]. W 1454 r. odnowione zostało nadanie praw miejskich po wcześniejszym zagrabieniu pieczęci i dokumentu lokacyjnego w czasie potyczki granicznej. Miasto w średniowieczu znajdowało się przy jednej z odnóg szlaku handlowego między Krakowem a Wrocławiem, prowadzącej ze Sławkowa do Poznania[10].
W XVI w. wybudowany został drewniany kościół pod wezwaniem św. Walentego (obecnie zabytek znajdujący się na szlaku architektury drewnianej). Z Woźnik pochodzi pierwsza polska księga miejska (1483–1598 r.; polskie zapisy od 1521 r.).[11] Do XVIII w. miasto podlegało coraz silniejszemu uprzemysłowieniu, jak wiele sąsiednich miejscowości. Działały na jego terenie fryszerki i kuźnice. Po 1740 r. status Woźnik został zredukowany do „osady targowej”. W 1798 r. miasto zostało prawie całkowicie zniszczone w wyniku pożaru. W XIX w. jest obszarem działania Józefa Lompy, który na jego terenie założył bibliotekę publiczną. W drugiej połowie XIX w. Woźniki liczyły ok. 1500 mieszkańców i była to wówczas jedna z największych miejscowości w ziemi lublinieckiej. W 1858 r. odzyskało prawa miejskie. W XIX w. na obszarze miasta i sąsiednich gmin eksploatowane miały być pokłady węgla kamiennego i siarki, a na początku XX w. także cynku. Jednakże koncesje nie zostały wykorzystane ze względu na brak połączenia kolejowego. Jednym z głównych udziałowców miał być mieszkający w Świerklańcu Henckel von Donnersmarck.
Podczas II powstania śląskiego obszar ziemi woźnickiej określany był jako Republika Woźnicka. W plebiscycie górnośląskim 20 marca 1921 r. 62% głosujących w mieście opowiedziało się za przyłączeniem do Polski, zaś 38% za pozostaniem w granicach Niemiec; w efekcie decyzją mocarstw Woźniki zostały przekazane Polsce. W 1932 r. miasto połączone zostało koleją z magistralą węglową prowadzącą do Gdyni. Połączenie to było czynne do lat 90. XX w., kiedy to odcinek Strzebiń-Woźniki został zlikwidowany.
Corocznie w mieście organizowany jest Woźnicki Festiwal Piosenki.
Zabytki i pomniki miasta
- Układ urbanistyczny miasta
- Kamienice na Rynku i w ulicach odchodzących od niego
- Kościół św. Katarzyny – wzmianki o kościele pochodzą już 1346 r., był użytkowany przez protestantów w latach 1570–1628. Jest to budowla w stylu romańskim na planie krzyża, lecz wyposażenie kościoła nawiązuje do baroku.
- Kościół św. Walentego – drewniany, o konstrukcji zrębowej z wyposażeniem w stylu barokowym. Zbudowany w XVI w. w miejscu pierwotnego kościoła dla dawnej osady Woźniki. przy kościele znajduje się cmentarz m.in. z poległymi powstańcami śląskimi oraz grób Józefa Lompy.
- Ratusz miejski – budynek wybudowany w latach 1858–1862.
- Kaplica św. Floriana – wybudowana w 1772 r.
- Kaplica Góra Oliwna – zbudowana w 1910 r. z cegły na jednym ze wzgórz w pobliżu miasta.
- Kaplica św. Jana Nepomucena na Rynku
- Zamczysko średniowieczne z XIV wieku w postaci pozostałości wałów i fos położonych około 1 km na południe od rynku, na wschodnim brzegu potoku Łana, na terenie zwanym Staromieście w pobliżu cmentarza z drewnianym kościółkiem św. Walentego. W miejscu tym wznosiła się w średniowieczu rezydencja rycerska typu motte.
- Pomnik Józefa Lompy
- Pomnik 500-lecia odnowienia praw miejskich
- Pomnik 3 Pułku Ułanów na wzgórzu Florianek
Wspólnoty wyznaniowe
Kościół katolicki
Jedna parafia:
Świadkowie Jehowy
Jeden zbór:
- Sala Królestwa miejscowego zboru[12]
Miasta partnerskie
- ↑ http://www.verwaltungsgeschichte.de/sch_lublinitz.html
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2010 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-11-02. ISSN 1734-6118.
- ↑ Edward Wieczorek: XXI Górnośląskie Sympozjum Krajoznawcze. Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK w Katowicach, www.krajoznawca.org, 17-05-2007. [dostęp 2013-11-18].
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
- ↑ http://www.polskawliczbach.pl/Wozniki, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Georg Korn, "Breslauer Urkundenbuch", Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, str.83.
- ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, str.234.
- ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.30.
- ↑ Materiały z grodzisk stożkowatych w Woźnikach i Tarnowicach Starych w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, www.academia.edu [dostęp 2016-04-20].
- ↑ B. Wyrozumska: Drogi w ziemi krakowskiej do końca XVI wieku, 1977, s. 58.
- ↑ Rospond, Stanisław: Dzieje polszczyzny śląskiej. Katowice, Śląsk, 1959, s. 209, 236-244.
- ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 22 maja 2014.
- ↑ a b Współpraca z zagranicą. UM Woźniki. [dostęp 2011-03-16].
Linki zewnętrzne
- Serwis miasta i gminy Woźniki
- Woźnik al. Woźniki, Woźniczka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 13.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
| Sołectwa | |
|---|---|
| Części miasta Woźniki będące sołectwami | |
| Miejscowości bez statusu sołectwa |
