Woźniki
50°35′12″N 19°03′38″E/50,586667 19,060556
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Panorama miasta | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Data założenia |
1206 | ||
| Prawa miejskie |
ok. 1270[1] | ||
| Zarządzający |
Michał Józef Aloszko | ||
| Powierzchnia |
71,01 km² | ||
| Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 34 | ||
| Kod pocztowy |
42-289 | ||
| Tablice rejestracyjne |
SLU | ||
Położenie na mapie gminy Woźniki  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu lublinieckiego  | |||
| 50°35′12″N 19°03′38″E/50,586667 19,060556
| |||
| TERC (TERYT) |
2407084 | ||
| SIMC |
0932494 | ||
Urząd miejski Rynek 1142-289 Woźniki | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Woźniki (niem. Woischnik[2]) – miasto w Polsce położone w województwie śląskim, w powiecie lublinieckim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Woźniki. Według danych opartych na badaniach GUS z 2016, miasto ma 4395 mieszkańców[3].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Najwyższym wzniesieniem w granicach miasta jest Coglowa Góra 365 m n.p.m.[4] Miasto leży na Wyżynie Wieluńsko-Woźnickiej (Próg Woźnicki i Obniżenie Liswarty i Prosny). Historycznie leży na Górnym Śląsku.
Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosiła 71,01 km²[5].
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa częstochowskiego.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Piramida wieku mieszkańców Woźnik w 2014[6]:
Sport[edytuj | edytuj kod]
- W mieście działa piłkarski klub sportowy MLKS Woźniki, którego ma barwy niebiesko-żółte[7]. Występuje w sezonie 2023/2024 w klasie okręgowej, gr. śląskiej II[8].
- Stadion miejski: 400 miejsc siedzących[9].
- W mieście znajduje się też pełnowymiarowa hala sportowa, w której organizowane są różnej maści turnieje klubowe lub charytatywne[10].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym Bolesława opolskiego z dnia 1 września 1310 miasto wymienione jest pod nazwą Wosnik[11].
Polską nazwę Woźniki w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[12].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1206, gdy biskup krakowski Fulko przekazał Opactwu św. Wincentego na Ołbinie pod Wrocławiem dziesięcinę ze wsi Voznici w diecezji krakowskiej. W 1241 po najeździe Mongołów zniszczony został gród na Górze Grojec, a tamtejsza ludność osiedliła się na terenie Woźnik. Po 1270 miejscowość otrzymała prawa targowe. W 1310 Woźniki zostają wymienione już jako miasto (civitas) z komorą celną. Fortalicjum w Woźnikach po raz pierwszy pojawia się w dokumencie Władysława II Opolczyka wydanym 17 lutego 1386, nadającym Marchuszowi zwanemu Jochsem, dziedzicowi z Marków, gródek (castrum sive fortalicium) koło Woźnik wraz z wójtostwem w mieście. W zamian nowy wójt miał służyć w wojsku książęcym. Pełne prawa miejskie potwierdzone zostały w dokumentach z 1386 W dniu 15 kwietnia 1412 książę Bernard niemodliński zatwierdził zakup gródka wraz z wójtostwem przez Święcha Wieszowskiego za kwotę 240 grzywien. Sześć lat później, 26 VI 1418, Święch odsprzedaje te dobra Wiczkowi z Kobyłczyc za 250 grzywien[13]. W 1454 odnowione zostało nadanie praw miejskich po wcześniejszym zagrabieniu pieczęci i dokumentu lokacyjnego w czasie potyczki granicznej. Miasto w średniowieczu znajdowało się przy jednej z odnóg szlaku handlowego między Krakowem a Wrocławiem, prowadzącej ze Sławkowa do Poznania[14].
W XVI w. wybudowany został drewniany kościół pod wezwaniem św. Walentego (obecnie zabytek znajdujący się na szlaku architektury drewnianej). Z Woźnik pochodzi pierwsza polska księga miejska (1483–1598; polskie zapisy od 1521)[15]. Do XVIII w. miasto podlegało coraz silniejszemu uprzemysłowieniu, jak wiele sąsiednich miejscowości. Działały na jego terenie fryszerki i kuźnice. Po 1740 status Woźnik został zredukowany do „osady targowej”. W 1798 miasto zostało prawie całkowicie zniszczone w wyniku pożaru. W XIX w. jest obszarem działania Józefa Lompy, który na jego terenie założył bibliotekę publiczną. W drugiej połowie XIX w. Woźniki liczyły ok. 1500 mieszkańców i była to wówczas jedna z największych miejscowości w ziemi lublinieckiej. W 1858 odzyskało prawa miejskie. W XIX w. na obszarze miasta i sąsiednich gmin eksploatowane miały być pokłady węgla kamiennego i siarki, a na początku XX w. także cynku. Jednakże koncesje nie zostały wykorzystane ze względu na brak połączenia kolejowego. Jednym z głównych udziałowców miał być mieszkający w Świerklańcu Henckel von Donnersmarck.
Podczas II powstania śląskiego obszar ziemi woźnickiej określany był jako Republika Woźnicka. W plebiscycie górnośląskim 20 marca 1921 62% głosujących w mieście opowiedziało się za przyłączeniem do Polski, zaś 38% za pozostaniem w granicach Niemiec; w efekcie decyzją mocarstw Woźniki zostały przekazane Polsce. W 1932 miasto połączone zostało koleją z magistralą węglową prowadzącą do Gdyni. Połączenie to było czynne do lat 90. XX w., kiedy to odcinek Strzebiń-Woźniki został zlikwidowany.
Corocznie w mieście organizowany jest Woźnicki Festiwal Piosenki.
Działalność społeczna[edytuj | edytuj kod]
W 2015 powstało Stowarzyszenie Społeczno-Sportowe „Humane” z siedzibą przy ul. Rynek 5[16], które jest organizatorem wielu imprez charytatywnych na rzecz chorych dzieci. Stowarzyszenie organizuje turnieje sportowe w miejscowej hali, koncerty, jak i wyjazdy[potrzebny przypis].
Zabytki i pomniki miasta[edytuj | edytuj kod]
- Układ urbanistyczny miasta.
- Kamienice na Rynku i w ulicach odchodzących od niego.
- Kościół św. Katarzyny – wzmianki o kościele pochodzą już 1346, był użytkowany przez protestantów w latach 1570–1628. Jest to budowla w stylu romańskim na planie krzyża, lecz wyposażenie kościoła nawiązuje do baroku.
- Kościół św. Walentego – drewniany, o konstrukcji zrębowej z wyposażeniem w stylu barokowym. Zbudowany w XVI w. w miejscu pierwotnego kościoła dla dawnej osady Woźniki. przy kościele znajduje się cmentarz m.in. z poległymi powstańcami śląskimi oraz grób Józefa Lompy.
- Ratusz miejski – budynek wybudowany w latach 1858–1862.
- Kaplica św. Floriana – wybudowana w 1772.
- Kaplica Góra Oliwna – zbudowana w 1910 z cegły na jednym ze wzgórz w pobliżu miasta.
- Kaplica św. Jana Nepomucena na Rynku.
- Zamczysko średniowieczne z XIV wieku w postaci pozostałości wałów i fos położonych około 1 km na południe od rynku, na wschodnim brzegu potoku Łana, na terenie zwanym Staromieście w pobliżu cmentarza z drewnianym kościółkiem św. Walentego. W miejscu tym wznosiła się w średniowieczu rezydencja rycerska typu motte.
- Pomnik Józefa Lompy.
- Pomnik 500-lecia odnowienia praw miejskich.
- Pomnik 3 Pułku Ułanów na wzgórzu Florianek.
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Woźniki (Sala Królestwa ul. Młyńska 22)[17]
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rys historyczny [online], Serwis informacyjny Urzędu Miejskiego w Woźnikach [dostęp 2019-03-14] [zarchiwizowane z adresu 2014-05-05] (pol.).
- ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Lublinitz (Loben) [online], www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2020-07-09] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-14].
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2010), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2 listopada 2010, ISSN 1734-6118.
- ↑ Edward Wieczorek: XXI Górnośląskie Sympozjum Krajoznawcze. Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK w Katowicach, krajoznawca.org, 2007-05-17. [dostęp 2013-11-18].
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ Woźniki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Strona klubu [1].
- ↑ Skarb - MLKS Woźniki [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-04-07].
- ↑ Oficjalna strona klubu na Facebook [2].
- ↑ Hala sportowa Woźniki [online], dziennikzachodni.pl [dostęp 2017-11-20].
- ↑ Georg Korn, „Breslauer Urkundenbuch”, Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, s. 83.
- ↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 30.
- ↑ Materiały z grodzisk stożkowatych w Woźnikach i Tarnowicach Starych w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu [online], www.academia.edu [dostęp 2016-04-20].
- ↑ B. Wyrozumska: Drogi w ziemi krakowskiej do końca XVI wieku, 1977, s. 58.
- ↑ Stanisław Rospond: Dzieje polszczyzny śląskiej. Katowice, Śląsk, 1959, s. 209, 236–244.
- ↑ KRS [3].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14].
- ↑ a b Współpraca z zagranicą. UM Woźniki. [dostęp 2011-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-15)].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Serwis miasta i gminy Woźniki. wozniki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-01-10)].
- Woźnik al. Woźniki, Woźniczka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 13.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
| Sołectwa | |
|---|---|
| Części miasta Woźniki będące sołectwami | |
| Miejscowości bez statusu sołectwa |
