Brodźczyk białoskrzydły
| Prosobonia leucoptera[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1789) | |||
 Brodźczyk białoskrzydły na rysunku G. Forstera | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Parvordo | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
brodźczyk białoskrzydły | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Brodźczyk białoskrzydły[3] (Prosobonia leucoptera) – gatunek małego ptaka z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Występował na wyspach Tahiti i Moorea (Wyspy Towarzystwa w Polinezji Francuskiej). Wymarły. Znany z trzech okazów, z czego dwa zaginęły.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał Johann Friedrich Gmelin w 1789. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Tringa leucoptera[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza brodźczyka białoskrzydłego w rodzaju Prosobonia[5]. Holotyp pochodził z Tahiti (Wyspy Towarzystwa, Polinezja Francuska)[6]. Pozyskany został w 1773 podczas drugiej podróży Jamesa Cooka. Znana jest również ilustracja przedstawiająca tego ptaka wykonana przez Georga Forstera. Dwa inne okazy Prosobonia zostały zebrane na leżącej nieopodal wyspie Moorea między 30 września a 11 października 1777, jednak zaginęły. Jeden z nich został również zilustrowany; na podstawie słabo zaznaczonych różnic w opierzeniu wyodrębniono nowy, reprezentowany przez rysunek i przynajmniej jeden z okazów, gatunek – brodźczyka rudobrewego (Prosobonia ellisi)[7]. Jedyny przetrwały do współczesności okaz spośród wspomnianych przekazany został do Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie. Został utrwalony w trzech wymiarach, trójwymiarowy wypchany okaz (oznaczony jako RMNH 87556) obejrzeć można na stronie internetowej muzeum[8]. Dawniejsi autorzy synonimizowali P. leucoptera i P. ellisi, jednak w 1991 wykazano, że brodźczyki: rudobrewy i białoskrzydły były innymi gatunkami[9]. Badania przeprowadzone przez Jansena i współpracowników w 2021 sugerują jednak, że różnice między ptakami z wysp Moorea i Tahiti (które są oddalone od siebie jedynie o 18 km) reprezentują raczej zmienność związaną z wiekiem, płcią, sezonowością lub zwykłą zmienność międzywyspową, a nie stanowią dowodów na istnienie oddzielnego taksonu i dlatego do czasu badań genetycznych ewentualnych szczątków z wyspy Moorea P. ellisi powinien być traktowany jako młodszy synonim P. leucoptera[10].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]_-_Tahiti_Sandpiper_-_specimen_-_lateral_view.jpeg)
Długość ciała wynosi blisko 18 cm. Skrzydła i grzbiet mają barwę smoliście czarną, jedynie ciemię, boki głowy i szyi są jaśniejsze. Broda i gardło płowobiałe. Spód ciała i kuper rdzawobrązowe. Rdzawobrązowa jest również okolica oka i początkowa część brwi, ta jednak bieleje w okolicy pokryw usznych. Na pokrywach skrzydłowych mniejszych dostrzec można białą plamę o kształcie półksiężyca. Środkowe sterówki mają barwę smoliście brązową, ich końcówki są rdzawe, natomiast zewnętrzne sterówki wyróżniają się szerszymi rdzawym końcówkami i pasami o tej barwie kierującymi się ku zewnętrznej stronie piór. W zachowanym okazie brakuje części ogona i tym samym niektórych informacji. Górna szczęka nieco ciemniejsza od żuchwy. Nogi barwy słomianej, o nieco zielonkawym odcieniu[7].
Zasięg, ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Gatunek znany z Tahiti i Moorea, wysp w archipelagu Wysp Towarzystwa (Polinezja Francuska). Nie wiadomo nic o ekologii i zachowaniu tych ptaków ponad informację przekazaną przez Forstera. Brodźczyki białoskrzydłe miały występować w okolicach strumieni; sugeruje to, że występowały raczej w interiorze wyspy, nie na wybrzeżach jak niektóre bekasowate[7].
Status
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje brodźczyka białoskrzydłego za gatunek wymarły (EX, Extinct)[11]. Przyczyny wymarcia tych ptaków są niejasne. Wiadomym jest, że na wyspie wypuszczano niszczące rdzenną roślinność świnie i kozy. Według Greenwaya to jednak szczury odpowiadały za wymarcie brodźczyków białoskrzydłych[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Prosobonia leucoptera, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Prosobonia leucoptera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Scolopacidae Rafinesque, 1815 - bekasowate - Sandpipers (wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-12].
- ↑ Johann Friedrich Gmelin: Systema Naturae. T. 1, cz. 2. 1789, s. 678.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sandpipers, snipes, Crab-plover, coursers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-07-12]. (ang.).
- ↑ Tahiti Sandpiper (Prosobonia leucoptera). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [dostęp 2018-07-13].
- ↑ a b c d Julian P. Hume: Extinct Birds. Bloomsbury Publishing, 2017.
- ↑ Alice Cibois, René W. R. J. Dekker, Eric Pasquet & Jean‐Claude Thibault. New insights into the systematics of the enigmatic Polynesian sandpipers Aechmorhynchus parvirostris and Prosobonia leucoptera. „The Ibis”. 154 (4), 2012. DOI: 10.1111/j.1474-919X.2012.01260.x.
- ↑ Walters, M.P.. Prosobonia ellisi, an extinct species of sandpiper from Moorea, Society Islands. „Boll. Mus. reg. Sci. nat. Torino”. 9(1), s. 217–226, 1991.
- ↑ J.J.F.J. Jansen, P. Kamminga & M. Argeloo. Taxonomic implications of the original illustrations of Prosobonia from Tahiti and Moorea made during the second and third Cook expeditions. „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 141 (2), s. 133–141, 2021. DOI: 10.25226/bboc.v141i2.2021.a4. (ang.).
- ↑ Tahiti Sandpiper Prosobonia leucoptera. BirdLife International. [dostęp 2018-07-13].