Atolowczyk rdzawopierśny

Atolowczyk rdzawopierśny
	Pampusana ferruginea
	(J.R. Forster, 1844)
	; Ilustracja z 1774 autorstwa Georga Forstera przedstawiająca samicę
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	gołębiowe
Rodzina	gołębiowate
Podrodzina	trerony
Rodzaj	Pampusana
Gatunek	atolowczyk rdzawopierśny
Synonimy
	Columba ferruginea J.R. Forster, 1844; Alopecoenas ferrugineus (J.R. Forster, 1844); Gallicolumba ferruginea (J.R. Forster, 1844);
	Columba ferruginea J.R. Forster, 1844; Alopecoenas ferrugineus (J.R. Forster, 1844); Gallicolumba ferruginea (J.R. Forster, 1844);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; wymarły
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Atolowczyk rdzawopierśny^[3] (Pampusana ferruginea) – wymarły gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae). Występował endemicznie na wyspie Tanna znajdującej się w terytorium Vanuatu; znany tylko z opisu sporządzonego przez Johanna Reinholda Forstera oraz jednej ilustracji autorstwa jego syna, Georga Forstera – obaj odwiedzili wyspę w 1774 roku jako uczestnicy drugiej wyprawy Jamesa Cooka.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Johann Reinhold Forster w 1775 roku, jednak jego pracę opublikowano pośmiertnie dopiero w 1844 roku^[4]. Opis dotyczył jedynie wyglądu upierzenia. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Columba ferruginea^[5]. W 1829 roku Johann Georg Wagler, w oparciu o notatki Forstera, sporządził opis naukowy ptaka, i to on czasem uznawany jest za autora pierwszego opisu, gdyż jego praca została opublikowana wcześniej^[4]^[6]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza atolowczyka rdzawopierśnego w rodzaju Pampusana^[7], inni autorzy umieszczają go w rodzaju Alopecoenas, a jeszcze wcześniej zaliczano go do rodzaju Gallicolumba^[4].

Rdzenni mieszkańcy Tanny posługujący się językiem południowotannańskim nazywali te ptaki Máhk^[5].

Morfologia

Długość jego ciała wynosiła około 27 cm. Posiadał rdzawobrązową głowę z czarnym dziobem, żółtawą tęczówką. Poza tym miał fioletowoczerwony grzbiet, ciemnozielone skrzydła, szary brzuch i czerwone nogi. Jego pierś porastały pióra rdzawobrązowe, a lotki w I rzędzie były brązowoszare z wąskimi oraz jasnymi krawędziami^[8].

Ekologia

Według niemieckojęzycznej notatki Forstera (nie była zawarta w angielskim i włoskim przekładzie książki o jego podróży) holotyp odstrzelono w lesie^[8].

Status

IUCN uznaje gatunek za wymarły^[9]. Gatunek jest znany wyłącznie z jednej ilustracji wykonanej 17 sierpnia 1774 przez Georga Forstera. Znajdowała się ona w kolekcji Josepha Banksa (1743–1820)^[10] oraz pojawiła się w spisie rysunków w kolekcji Muzeum Brytyjskiego z 1906^[11]. Wymarł nie później niż na początku XIX wieku, a przyczyniły się do tego prawdopodobnie zawleczone na wyspę szczury^[4] oraz polowania^[2].

Przypisy

↑ Pampusana ferruginea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Pampusana ferruginea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Raphinae Wetmore, 1930 - trerony (Wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-06].
↑ ^a ^b ^c ^d Tanna Ground-dove (Alopecoenas ferrugineus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-03-04].
↑ ^a ^b Johann Reinhold Forster: Descriptiones animalium quae in itinere ad Maris Australis terras per annos 1772, 1773 et 1774 suscepto. 1844, s. 265–266. (łac.).
↑ J.G.J.G. Wagler J.G.J.G., Beiträge und Bemerkungen zu dem ersten Bande feines Systema Avium (Fortsetzung III.), „Isis von Oken”, 22 (7), 1829, s. 738 (niem.).
↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Pigeons. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-03-04]. (ang.).
↑ ^a ^b Julian P. Hume, Michael Walters: Extinct Birds. A&C Black, 2012, s. 150–151. ISBN 978-1-4081-5861-6. OCLC 778339723. (ang.).
↑ Species factsheet: Tanna Ground Dove Pampusana ferruginea. BirdLife International, 2023. [dostęp 2025-02-06]. (ang.).
↑ Averil Lysaght. Some eighteenth century bird paintings in the library of Sir Joseph Banks (1743-1820). „Bulletin of the British Museum (Natural History) Historical Series”. 1, 1959.
↑ The history of the collections contained in the Natural history departments of the British museum. T. 2. Londyn: 1906.

[itis-1] Pampusana ferruginea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Pampusana ferruginea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Raphinae Wetmore, 1930 - trerony (Wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-06].

[hbwa-4] Tanna Ground-dove (Alopecoenas ferrugineus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-03-04].

[oryg-5] Johann Reinhold Forster: Descriptiones animalium quae in itinere ad Maris Australis terras per annos 1772, 1773 et 1774 suscepto. 1844, s. 265–266. (łac.).

[wagler-6] J.G.J.G. Wagler J.G.J.G., Beiträge und Bemerkungen zu dem ersten Bande feines Systema Avium (Fortsetzung III.), „Isis von Oken”, 22 (7), 1829, s. 738 (niem.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Pigeons. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-03-04]. (ang.).

[gb-8] Julian P. Hume, Michael Walters: Extinct Birds. A&C Black, 2012, s. 150–151. ISBN 978-1-4081-5861-6. OCLC 778339723. (ang.).

[birdlife-9] Species factsheet: Tanna Ground Dove Pampusana ferruginea. BirdLife International, 2023. [dostęp 2025-02-06]. (ang.).

[art-10] Averil Lysaght. Some eighteenth century bird paintings in the library of Sir Joseph Banks (1743-1820). „Bulletin of the British Museum (Natural History) Historical Series”. 1, 1959.

[muz-11] The history of the collections contained in the Natural history departments of the British museum. T. 2. Londyn: 1906.

[podgatunek-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Takson uznany za podgatunek na Kompletnej liście ptaków świata

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[A]