Okrągły Stół (Polska)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Wiktoryn (dyskusja | edycje) o 10:44, 8 gru 2014. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.

Okrągły Stół – negocjacje prowadzone od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 przez przedstawicieli władz PRL, opozycji solidarnościowej oraz kościelnej (status obserwatora – Kościół Ewangelicko-Augsburski oraz Kościół rzymskokatolicki). Prowadzone były w kilku miejscach, a ich rozpoczęcie i zakończenie odbyło się w siedzibie Urzędu Rady Ministrów PRL w Pałacu Namiestnikowskim (obecnie Pałac Prezydencki) w Warszawie. W obradach wszystkich zespołów, podzespołów i grup roboczych brało udział ok. 711 osób (uczestników, ekspertów i obserwatorów)[1].

Jedno z najważniejszych wydarzeń w najnowszej historii Polski, od którego rozpoczęły się zmiany ustrojowe Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w tym częściowo wolne wybory do Sejmu, tzw. wybory czerwcowe.

Geneza Okrągłego Stołu

 Zobacz też: Strajki w Polsce 1988 i Rozmowy w Magdalence.

W połowie sierpnia 1988 roku władze PRL rozpoczęły rozmowy z opozycją spowodowane licznymi, trwającymi od kwietnia w różnych regionach Polski protestami społecznymi. Dzięki nim 31 sierpnia w willi MSW na ul. Zawrat w Warszawie odbyło się spotkanie generała Czesława Kiszczaka oraz Lecha Wałęsy, na którym obecny był także biskup Jerzy Dąbrowski oraz sekretarz Komitetu Centralnego Stanisław Ciosek[2]. Kolejne nastąpiło 15 września, oprócz Kiszczaka, Wałęsy i Cioska byli na nim także Andrzej Stelmachowski i ksiądz Alojzy Orszulik[2].

16 września rozpoczęły się, znane jako rozmowy w Magdalence, rozmowy władz państwowych z przedstawicielami ruchu solidarnościowego i Kościoła podczas których głównym ogniskiem zapalnym była kwestia legalizacji Solidarności. Uzgodniono, iż Okrągły Stół powstanie w połowie października, a jego tematyką ma być: "model funkcjonowania państwa i życia publicznego, przyspieszenie rozwoju i modernizacja gospodarki narodowej, kształt polskiego ruchu związkowego"[3]. Październikowy termin nie został jednak dotrzymany, ponieważ Solidarność nie zgadzała się na warunki rządowe: żądała legalizacji oraz nieingerowania w składzie strony solidarnościowo-opozycyjnej przyszłego Okrągłego Stołu[2].

27 września 1988 roku stanowisko premiera objął Mieczysław Rakowski, 14 października został natomiast powołany jego gabinet. W grudniu rozpoczęły się obrady X Plenum Komitetu Centralnego PZPR, podczas którego dyskutowano możliwość rozmów z Solidarnością oraz jej legalizacji. Spowodowały one duży konflikt w partii, w tym zmiany w Biurze Politycznym[2]. Ostatecznie, dzięki naciskowi m.in. Jaruzelskiego i Kiszczaka, przyjęto "Stanowisko X Plenum KC PZPR w sprawie pluralizmu politycznego i związkowego"[2]. Umożliwiło to rozpoczęcie przygotowań do obrad Okrągłego Stołu.

27 stycznia 1989 nastąpiło kolejne spotkanie Wałęsy i Kiszczaka, podczas którego ustalono procedurę i zakres obrad oraz ostateczny termin rozpoczęcia[2].

Przebieg

Obrady toczone były w trzech głównych zespołach:

  • ds. gospodarki i polityki społecznej (13 posiedzeń)[1],
  • ds. reform politycznych (9 posiedzeń)[1],
  • ds. pluralizmu związkowego (10 posiedzeń)[1].

Ogółem miały miejsce dwa spotkania plenarne (na rozpoczęcie i zakończenie obrad) oraz ok. 97 posiedzeń w zespołach, podzespołach i grupach roboczych[1].

Obradowano w dziesięciu podzespołach (alfabetycznie)[1]

  • ds. ekologii (8 posiedzeń),
  • ds. górnictwa (9 posiedzeń),
  • ds. polityki mieszkaniowej (4 posiedzenia),
  • ds. młodzieży (5 posiedzeń),
  • ds. nauki, oświaty i postępu technicznego (4 posiedzenia),
  • ds. reformy prawa i sądów (9 posiedzeń),
  • ds. rolnictwa (5 posiedzeń),
  • ds. środków masowego przekazu (6 posiedzeń),
  • ds. stowarzyszeń i samorządu terytorialnego (1 posiedzenie),
  • ds. zdrowia (5 posiedzeń)

Obradowano również w kilku grupach roboczych, m.in. (alfabetycznie)[1]:

  • ds. indeksacji płac i dochodów (3 posiedzenia),
  • ds. majątkowych związków zawodowych,
  • ds. nowelizacji ustawy o związkach zawodowych,
  • ds. samorządu terytorialnego (3 posiedzenia),
  • ds. stowarzyszeń (3 posiedzenia),
  • ds. założeń do projektu ustawy o uprawnieniach niektórych pracowników do ponownego nawiązania stosunku pracy,
  • ds. ustawy o związkach zawodowych rolników indywidualnych.

Postanowienia

  • utworzenie Senatu z liczbą 100 senatorów; wybory większościowe (po 2 senatorów z każdego województwa, a w woj. warszawskim i katowickim po 3);
  • kwotowe wybory do Sejmu – 65% miejsc (299 mandatów) miało być zagwarantowane dla PZPR, ZSL i SD (60%) oraz dla prokomunistycznych organizacji katolików – PAX, UChS i PZKS (5%). Ważny jest fakt, iż liczbę 299 podzielono na 264 i 35, z czego pierwsze były obsadzane w wyniku wyborów w okręgach wielomandatowych, a drugie z tzw. listy krajowej, na której znajdowali się najbardziej znani przedstawiciele partyjni; o pozostałe 35% miejsc (161 mandatów) mieli walczyć w wolnych wyborach kandydaci bezpartyjni;
  • utworzenie urzędu Prezydenta PRL, wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe na 6-letnią kadencję;
  • zwiększenie roli Sejmu R.P. jako naczelnego organu państwa, likwidacja Rady Państwa
  • zmiana prawa o stowarzyszeniach, która umożliwiła rejestrację NSZZ "Solidarność", NSZZ RI "Solidarność", NZS;
  • większe kompetencje Trybunału Konstytucyjnego oraz Rzecznika Praw Obywatelskich
  • dostęp opozycji do mediów (np. raz w tygodniu półgodzinna audycja w TVP, reaktywowanie "Tygodnika Solidarność", powstanie dziennika opozycyjnego - Gazety Wyborczej);
  • przyjęcie "Stanowiska w sprawie polityki społecznej i gospodarczej oraz reform systemowych" jednak bez większych konkretów w sprawie reform gospodarczych.

Uczestnicy obrad plenarnych

W obradach plenarnych oraz w zespołach uczestniczyli[4]:

Uczestnicy obrad „Okrągłego Stołu” z podziałem na strony[5]:

Strona rządowo-koalicyjna

Strona opozycyjno-solidarnościowa

Obserwatorzy kościelni

Rzecznicy prasowi

Uczestnicy obrad w zespołach

Uczestnicy obrad w zespole ds. reform politycznych[6]

Strona opozycyjno-solidarnościowa

Wg ustaleń dokonanych na podstawie stenogramów i informacji z obrad[1], w pracach tego zespołu brali udział także:

Strona rządowo-koalicyjna

Wg ustaleń dokonanych na podstawie stenogramów i informacji z obrad[1], w pracach tego zespołu brali udział także:

asystenci przewodniczących:

Uczestnicy obrad w zespole ds. gospodarki i polityki społecznej[6]

Strona opozycyjno-solidarnościowa

Wg ustaleń dokonanych na podstawie stenogramów i informacji z obrad[1], w pracach tego zespołu brali udział także:

Strona rządowo-koalicyjna

Wg ustaleń dokonanych na podstawie stenogramów i informacji z obrad[1], w pracach tego zespołu brali udział także:

asystenci przewodniczących:

Uczestnicy obrad w zespole ds. pluralizmu związkowego[6]

Strona opozycyjno-solidarnościowa
Strona rządowo-koalicyjna

Wg ustaleń dokonanych na podstawie stenogramów i informacji z obrad[1], w pracach tego zespołu brał udział także:

asystenci przewodniczących:

Obserwator z ramienia Międzynarodowego Biura Pracy MOP

Przewodniczący podzespołów i grup roboczych[1]

Podzespół ds. Ekologii:

Podzespół ds. Górnictwa:

Podzespół ds. Młodzieży:

Podzespół ds. Nauki, Oświaty i Postępu Technicznego:

Podzespół ds. Polityki Mieszkaniowej:

Podzespół ds. Reformy Prawa i Sądów:

Podzespół ds. Rolnictwa:

Podzespół ds. Środków Masowego Przekazu:

Podzespół ds. Zdrowia:

Grupa robocza ds. indeksacji płac i dochodów:

Grupa robocza ds. nowego ładu ekonomicznego:

Grupa robocza ds. samorządu terytorialnego:

Grupa robocza ds. stowarzyszeń

Kontrowersje wokół "Okrągłego Stołu"[1]

Część opozycji (m.in. Konfederacja Polski Niepodległej, Solidarność Walcząca oraz Niezależne Zrzeszenie Studentów) kontestowała „Okrągły Stół”. W trakcie jego obrad Jacek Kuroń przekonał przewodniczącego KPN Leszka Moczulskiego, aby nie podważał ustaleń „Okrągłego Stołu”. Ówczesny przewodniczący NZS Mariusz Kamiński także dał się przekonać i wydelegował przedstawicieli NZS do rozmów w Podzespole ds. Młodzieży. Ugrupowania te nie były przeciwne „pokojowej” zmianie władzy, nie dążyły do zbrojnego obalenia ustroju PRL, jednak nie akceptowały „kontraktowego charakteru” okrągłego stołu. Do ówczesnych przeciwników „Okrągłego Stołu” należeli m.in. (alfabetycznie): Bogdan Borusewicz, Wiesław Chrzanowski, Ludwik Dorn, Andrzej Gwiazda, Bronisław Komorowski, Janusz Korwin-Mikke, Maciej Łopiński, Antoni Macierewicz, Kornel Morawiecki, Jan Olszewski (ostatecznie wziął udział w obradach - Podzespół ds. Reformy Prawa i Sądów), Anna Walentynowicz. Większość z nich (m.in. prezydent R.P. Bronisław Komorowski) do dzisiaj zmieniła zdanie. Kontrowersje wokół negocjacji "Okrągłego Stołu" są nadal obecne w polskim życiu publicznym.

Ciekawostki

Okrągły stół eksponowany w Pałacu Prezydenckim w Warszawie
  • Oryginalny stół, przy którym w 1989 prowadzono historyczne rozmowy, znajduje się obecnie w sali na parterze lewego (północnego) skrzydła Pałacu Prezydenckiego w Warszawie. 6 lutego 2009 roku, podczas uroczystych obchodów 20-lecia obrad, stół został ponownie przeniesiony do Sali Kolumnowej. Od 2009 przy stole odbywają się lekcje historii dla uczniów warszawskich szkół[7].

Zobacz też

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Okrągły Stół – początek drogi do wolności. okragly-stol.pl. [dostęp 2014-05-25]. (pol.). Błąd w przypisach: Nieprawidłowy znacznik <ref>; nazwę „okragly-stol.pl” zdefiniowano więcej niż raz z różną zawartością
    BŁĄD PRZYPISÓW
  2. ↑ a b c d e f Mariusz Jarosiński: Obrady Okrągłego Stołu. dzieje.pl. [dostęp 2012-04-08]. (pol.).
  3. ↑ Jan Skórzyński: Pierwsza Magdalenka. onet.pl. [dostęp 2012-04-08]. (pol.).
  4. ↑ Marek Henzler – Ludzie Okrągłego Stołu, Polityka, 5 lutego 2009.
  5. ↑ Andrzej Garlicki: Rycerze Okrągłego Stołu. Warszawa: Czytelnik, 2004, s. 236–237. ISBN 83-07-02970-8.
  6. ↑ a b c "Okrągły stół". Oprac. Krzysztof Dubiński, Warszawa 1999
  7. ↑ Pałac Prezydencki w Warszawie. prezydent.pl, 4 sierpnia 2009. [dostęp 2012-12-01].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Szablon:Jesień Ludów

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Okrągły_Stół_(Polska)&oldid=41143756”