Rabka-Zdrój: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m wikiquote |
sprzątanie kategorii -linki do dat +poprawa szablonów Jeśli ta edycja coś psuje powiadom mnie. |
||
| Linia 50: | Linia 50: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Nazwę po raz pierwszy wymienia, powołując się na dokument [[Bolesław V Wstydliwy|Bolesława Wstydliwego]] z |
Nazwę po raz pierwszy wymienia, powołując się na dokument [[Bolesław V Wstydliwy|Bolesława Wstydliwego]] z 1254 roku [[Jan Długosz]] w formie „Sal in Rabschyca”, co wskazywałoby na to, że już wówczas rabczańskie solanki były znane i prawdopodobnie wykorzystywane dla potrzeb klasztoru [[Cystersi|cystersów]], na terenie dóbr których Rabka leżała. |
||
W wyniku badań w |
W wyniku badań w 1858 r. stwierdzono, że miejscowe solanki są jednymi z najsilniejszych solanek jodowo-bromowych w Europie. Pierwszy Zakład Kąpielowo-Leczniczy powstał w 1864 roku, a osiem lat później otwarto Zakład Leczenia Dzieci. Specyficzny [[mikroklimat]] spowodował, że Rabka szybko rozwijała się, zwłaszcza jako uzdrowisko dziecięce. |
||
Pod okupacją niemiecką działała tu Szkoła Policji Bezpieczeństwa i SD, która kształciła także pewną liczbę [[Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa (1939-1944)|polskich policjantów]]. |
Pod okupacją niemiecką działała tu Szkoła Policji Bezpieczeństwa i SD, która kształciła także pewną liczbę [[Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa (1939-1944)|polskich policjantów]]. |
||
| Linia 61: | Linia 61: | ||
== Dzisiaj == |
== Dzisiaj == |
||
Rabka nazywana jest „Miastem Dzieci Świata”. Tytuł ten w |
Rabka nazywana jest „Miastem Dzieci Świata”. Tytuł ten w 1996 roku na wniosek Międzynarodowej Kapituły [[Order Uśmiechu|Orderu Uśmiechu]] nadał miastu Wojewoda Małopolski. W tym samym roku utworzono w Szkole Podstawowej nr 2 w Rabce [[Muzeum Orderu Uśmiechu]], obecnie przeniesione do nowej siedziby na terenie rodzinnego parku rozrywki „Rabkoland”. Tam też znajduje się Muzeum Polskich Rekordów i Osobliwości. |
||
W Rabce odbyły się 3 Światowe Zloty Kawalerów Orderu Uśmiechu{{fakt}}. |
W Rabce odbyły się 3 Światowe Zloty Kawalerów Orderu Uśmiechu{{fakt}}. |
||
| Linia 69: | Linia 69: | ||
W parku zdrojowym znajduje się pomnik [[Jan Paweł II|Jana Pawła II]], przy którym ma swój początek jeden ze [[Szlak Papieski|szlaków papieskich]]. |
W parku zdrojowym znajduje się pomnik [[Jan Paweł II|Jana Pawła II]], przy którym ma swój początek jeden ze [[Szlak Papieski|szlaków papieskich]]. |
||
Jedną z atrakcji miasta jest uruchomiona |
Jedną z atrakcji miasta jest uruchomiona 21 listopada 2006 [[Fontanna przed Kawiarnią Zdrojową w Rabce-Zdroju|fontanna przed Kawiarnią Zdrojową]] oraz uruchomione w czerwcu 2009 tężnie solankowe w Parku Zdrojowym<ref name="teznia">[http://www.rabka.pl/index.php?id=serwis&art=913 www.rabka.pl Tężnia już czeka na gości] dostęp 23.06.2009.</ref>. |
||
== Etnografia == |
== Etnografia == |
||
| Linia 81: | Linia 81: | ||
== Uzdrowisko == |
== Uzdrowisko == |
||
Od ponad stu lat miejscowość znana jest jako uzdrowisko. Wykorzystuje się walory klimatyczne oraz wody lecznicze do leczenia schorzeń układu oddechowego i krążenia, głównie u dzieci. Uzdrowisko dysponuje 9 ujęciami wód głębinowych (o głębokości do 1200 m), głównie solanek z grupy jodkowo-chlorkowo-sodowo-bromkowych. Pierwsze ujęcie wykonano w |
Od ponad stu lat miejscowość znana jest jako uzdrowisko. Wykorzystuje się walory klimatyczne oraz wody lecznicze do leczenia schorzeń układu oddechowego i krążenia, głównie u dzieci. Uzdrowisko dysponuje 9 ujęciami wód głębinowych (o głębokości do 1200 m), głównie solanek z grupy jodkowo-chlorkowo-sodowo-bromkowych. Pierwsze ujęcie wykonano w 1858. Temperatura wód dochodzi do 30 °C. W czerwcu 2009 uruchomiono, w miejsce spalonej w czasie II wojny [[tężnia|tężni]], tężnię o kształcie cylindrycznym<ref name="teznia" />. |
||
Przedsiębiorstwo ''Uzdrowisko Rabka'' dysponuje zakładem przyrodoleczniczym, czterema sanatoriami i czterema szpitalami uzdrowiskowymi, z których trzy przeznaczone są dla dzieci. Ponadto w miejscowości funkcjonują wspomniane wcześniej sanatorium dziecięce ''Górnośląski Ośrodek Rehabilitacji Dzieci im. dr. A. Szebesty'', oddział terenowy [[Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie|Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc]] oraz liczne domy wczasowe. |
Przedsiębiorstwo ''Uzdrowisko Rabka'' dysponuje zakładem przyrodoleczniczym, czterema sanatoriami i czterema szpitalami uzdrowiskowymi, z których trzy przeznaczone są dla dzieci. Ponadto w miejscowości funkcjonują wspomniane wcześniej sanatorium dziecięce ''Górnośląski Ośrodek Rehabilitacji Dzieci im. dr. A. Szebesty'', oddział terenowy [[Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie|Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc]] oraz liczne domy wczasowe. |
||
| Linia 100: | Linia 100: | ||
== Zabytki i inne atrakcje == |
== Zabytki i inne atrakcje == |
||
Zabytki i inne atrakcje na terenie miasta:{{fakt}} |
Zabytki i inne atrakcje na terenie miasta:{{fakt}} |
||
* drewniany kościół ( |
* drewniany kościół (1606, 1744-1778), obecnie siedziba [[Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce|Muzeum im. Władysława Orkana]] |
||
* kapliczka [[Święty Florian|św. Floriana]] ([[XIX wiek|XIX w.]]) |
* kapliczka [[Święty Florian|św. Floriana]] ([[XIX wiek|XIX w.]]) |
||
* kościół św. Teresy i kapliczka zdrojowa z |
* kościół św. Teresy i kapliczka zdrojowa z 1928 r. |
||
* stary cmentarz |
* stary cmentarz |
||
* muzeum Gorczańskie Jana Fudali |
* muzeum Gorczańskie Jana Fudali |
||
| Linia 155: | Linia 155: | ||
{{Powiat makowski (podhalański)}} |
{{Powiat makowski (podhalański)}} |
||
{{Powiat nowotarski (dawny)}} |
{{Powiat nowotarski (dawny)}} |
||
{{ |
{{Wikicytaty|Rabka}} |
||
[[Kategoria:Rabka-Zdrój]] |
[[Kategoria:Rabka-Zdrój]] |
||
[[Kategoria:Miasta województwa małopolskiego]] |
|||
[[Kategoria:Gmina Rabka-Zdrój]] |
|||
[[Kategoria:Uzdrowiska w Polsce]] |
[[Kategoria:Uzdrowiska w Polsce]] |
||
Wersja z 16:09, 28 lip 2012
Rabka-Zdrój, do 1999 Rabka[1] – miasto w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, siedziba gminy Rabka-Zdrój. Położona jest w Kotlinie Rabczańskiej, na wysokości 500-560 m n.p.m., u ujścia potoków Poniczanki, Słonki i Skomielnianki do Raby[2].
Historia
Nazwę po raz pierwszy wymienia, powołując się na dokument Bolesława Wstydliwego z 1254 roku Jan Długosz w formie „Sal in Rabschyca”, co wskazywałoby na to, że już wówczas rabczańskie solanki były znane i prawdopodobnie wykorzystywane dla potrzeb klasztoru cystersów, na terenie dóbr których Rabka leżała.
W wyniku badań w 1858 r. stwierdzono, że miejscowe solanki są jednymi z najsilniejszych solanek jodowo-bromowych w Europie. Pierwszy Zakład Kąpielowo-Leczniczy powstał w 1864 roku, a osiem lat później otwarto Zakład Leczenia Dzieci. Specyficzny mikroklimat spowodował, że Rabka szybko rozwijała się, zwłaszcza jako uzdrowisko dziecięce.
Pod okupacją niemiecką działała tu Szkoła Policji Bezpieczeństwa i SD, która kształciła także pewną liczbę polskich policjantów.
Po wojnie był to obok Zakopanego ważny ośrodek leczenia gruźlicy. Kiedy przestała być ona uważana za chorobę społeczną, sanatoria (z największymi: Instytutem Matki i Dziecka z Warszawy oraz Śląskim Ośrodkiem Rehabilitacji Dzieci im. W. Pstrowskiego, obecnie im. Szebesty) stały się placówkami leczenia głównie astmy oskrzelowej i schorzeń górnych dróg oddechowych.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. nowosądeckiego.
Dzisiaj
Rabka nazywana jest „Miastem Dzieci Świata”. Tytuł ten w 1996 roku na wniosek Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu nadał miastu Wojewoda Małopolski. W tym samym roku utworzono w Szkole Podstawowej nr 2 w Rabce Muzeum Orderu Uśmiechu, obecnie przeniesione do nowej siedziby na terenie rodzinnego parku rozrywki „Rabkoland”. Tam też znajduje się Muzeum Polskich Rekordów i Osobliwości.
W Rabce odbyły się 3 Światowe Zloty Kawalerów Orderu Uśmiechu[potrzebny przypis].
Rabka ma własną scenę teatralną, jest nią Teatr Lalek „Rabcio”, a także pomnik Świętego Mikołaja stojący przed zabytkowym budynkiem czynnej stacji kolejowej, nazwanej wówczas Domem Świętego Mikołaja. Sam pomnik, a zwłaszcza jego lokalizacja, wzbudza w Rabce wiele kontrowersji[potrzebny przypis].
W parku zdrojowym znajduje się pomnik Jana Pawła II, przy którym ma swój początek jeden ze szlaków papieskich.
Jedną z atrakcji miasta jest uruchomiona 21 listopada 2006 fontanna przed Kawiarnią Zdrojową oraz uruchomione w czerwcu 2009 tężnie solankowe w Parku Zdrojowym[3].
Etnografia
Niektórzy badacze ludność miejską określają jako: „Lud Rabczański”. Jest ona specyficzna i nieco różna od innych grup góralskich. Pierwotnie ziemię rabczańską zamieszkiwali Kliszacy, lecz teraz na Rabkę-Zdrój duży wpływ ma kultura Górali Podhalańskich (szczególnie w stroju)[4]. Spora grupa osób uważa, że jest to północna podgrupa Podhalan[5]
Tranzyt
Przez zachodnie krańce Rabki-Zdrój przebiega droga krajowa nr 7 oraz droga międzynarodowa E77. Oprócz tego w Rabce początek ma droga krajowa nr 47, a północnymi dzielnicami biegnie droga krajowa nr 28.
Ponadto przez Rabkę-Zdrój biegnie linia kolejowa nr 104 (Chabówka – Nowy Sącz) łącząca Zakopane z Krakowem i Tarnowem. W mieście znajduje się przystanek kolejowy Rabka Zdrój i nieczynna stacja Rabka Zaryte.
Uzdrowisko
Od ponad stu lat miejscowość znana jest jako uzdrowisko. Wykorzystuje się walory klimatyczne oraz wody lecznicze do leczenia schorzeń układu oddechowego i krążenia, głównie u dzieci. Uzdrowisko dysponuje 9 ujęciami wód głębinowych (o głębokości do 1200 m), głównie solanek z grupy jodkowo-chlorkowo-sodowo-bromkowych. Pierwsze ujęcie wykonano w 1858. Temperatura wód dochodzi do 30 °C. W czerwcu 2009 uruchomiono, w miejsce spalonej w czasie II wojny tężni, tężnię o kształcie cylindrycznym[3].
Przedsiębiorstwo Uzdrowisko Rabka dysponuje zakładem przyrodoleczniczym, czterema sanatoriami i czterema szpitalami uzdrowiskowymi, z których trzy przeznaczone są dla dzieci. Ponadto w miejscowości funkcjonują wspomniane wcześniej sanatorium dziecięce Górnośląski Ośrodek Rehabilitacji Dzieci im. dr. A. Szebesty, oddział terenowy Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc oraz liczne domy wczasowe.
Ważnym uzupełnieniem uzdrowiska jest park zdrojowy, objęty programem rewitalizacji na lata 2007-2013[6].
Turystyka
Z Rabki prowadzą szlaki piesze i rowerowe na okoliczne szczyty Gorców (Turbacz), Beskidu Wyspowego (Luboń Wielki) i Pasma Babiogórskiego (Babią Górę). Czerwony szlak z Turbacza przez Rabkę na Babią Górę jest częścią Głównego Szlaku Beskidzkiego. W Rabce znajduje się również Stacja Centralna Grupy Podhalańskiej Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, w której mieści się pierwsze w Polsce Centrum Koordynacji Ratownictwa Górskiego[potrzebny przypis].
- Szlaki turystyczne
– Główny Szlak Beskidzki im.Kazimierza Sosnowskiego. Do Rabki prowadzi on od wschodu z Jordanowa przez Skawę oraz podnóża Birtalowej i Zbójeckiej Góry. Z Rabki kieruje się w Gorce, gdzie przez Maciejową i Stare Wierchy wyprowadza na Turbacz.
– szlak długodystansowy prowadzący z Łopusznej do Brzeźnicy. Do Rabki prowadzi od zachodu z Turbacza przez Koninki i Olszówkę. Z Rabki poprzez przełęcz pomiędzy Banią, a Grzebieniem oraz Rabkę-Zaryte wyprowadza na Luboń Wielki.
– krótki szlak łączący centrum miejscowości ze szczytem Lubonia Wielkiego
– nie jest to szlak biegnący przez centrum miejscowości, a jedynie przez Rabkę-Zaryte. Prowadzi on ze Starych Wierchów przez Olszówkę, a wyprowadza na Luboń Wielki. Szlak ten przebiega m.in. przez Perć Borkowskiego.- – zaczynający się w Rabce szlak prowadzący na Krzywoń, Piątkową Górę i Rabską Górę do Raby Wyżnej.
– krótki szlak łącznikowy pomiędzy Rabką-Słone, a Głównym Szlakiem Beskidzkim.
Zabytki i inne atrakcje
Zabytki i inne atrakcje na terenie miasta:[potrzebny przypis]
- drewniany kościół (1606, 1744-1778), obecnie siedziba Muzeum im. Władysława Orkana
- kapliczka św. Floriana (XIX w.)
- kościół św. Teresy i kapliczka zdrojowa z 1928 r.
- stary cmentarz
- muzeum Gorczańskie Jana Fudali
- Państwowy Teatr Lalek „Rabcio”
- Muzeum Orderu Uśmiechu
- pozostałości zespołu dworskiego (XVIII w.).
- kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny z początku XX w.
Wiele cennych eksponatów kultury zagórzańskiej i wołoskiej (w tym szałasy wołoskie) znajduje się w prywatnym Muzeum Gorczańskim Jana Fudali, znanego w Gorcach oraz na Podhalu malarza i poety. Był to jeden z niewielu przypadków, że dyrektor muzeum państwowego miał równocześnie własne muzeum.
Ponadgimnazjalne placówki edukacyjne w Rabce-Zdroju
- Zespół Szkół nr 2 w Rabce-Zdroju – szkoła założona w 1991 r.; wywodzi się ze Studium Nauczycielskiego. Zespół Szkół składa się z II Liceum Ogólnokształcącego i Technikum Informatycznego.
- I Liceum Ogólnokształcące im. E. Romera
- Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Świętej Rodziny
- Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół Ogólnokształcących im. M. L. Jakubowskiego przy Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc
Wspólnoty wyznaniowe
- Kościół rzymskokatolicki
- Kościół Chrześcijan Baptystów
- Zbór Świadków Jehowy z Salą Królestwa[potrzebny przypis]
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:
Zobacz też
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 grudnia 1999 r. w sprawie ustalenia i zmiany urzędowych nazw oraz rodzaju niektórych miejscowości w województwach: dolnośląskim, lubelskim, małopolskim, mazowieckim, opolskim, podkarpackim, śląskim, świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim i wielkopolskim oraz obiektu fizjograficznego w województwie łódzkim (Dz.U. z 1999 r. nr 112, poz. 1321).
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ a b www.rabka.pl Tężnia już czeka na gości dostęp 23.06.2009.
- ↑ Gorczański Park Narodowy.
- ↑ Gorczański Park Narodowy.
- ↑ Rabka: rewitalizacja Parku Zdrojowego za 8 mln zł. tur-info.pl, 2010-01-05. [dostęp 2010-07-06].
- Serwis miejski
- Rabka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 343.
- Siedziba gminy: Rabka-Zdrój
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części wsi |
|
