Pieszyce: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 16:26, 4 maj 2016

Szablon:POL miasto infobox Pieszyce (niem. Peterswaldau) – miasto leżące w południowo-zachodniej Polsce na Dolnym Śląsku, w województwie dolnośląskim, w powiecie dzierżoniowskim.

Według danych z 31 marca 2011 miasto liczyło 9689 mieszkańców.

1 stycznia 2016 Pieszyce zmieniły rodzaj gminy z miejskiego na miejsko-wiejski^[1]. W praktyce oznaczało to wyłączenie poza administrację miasta obszarów miejscowości Rościszów, Kamionki, Piskorzów i Bratoszów, nadając im status wsi. Z wyłączonych terenów powstał obszar wiejski gminy miejsko-wiejskiej Pieszyce. 1 stycznia 2016 odebrany został też status miasta gminie miejskiej Pieszyce z równoczesnym (tego samego dnia) nadaniem statusu miasta miejscowości Pieszyce w gminie („wiejskiej”) Pieszyce. Jest to dwuetapowy zabieg administracyjny związany ze zmianą rodzaju gminy z miejskiej na miejsko-wiejską.

Położenie

Miasto jest położone u podnóża Gór Sowich w Kotlinie Dzierżoniowskiej, ciągnie się kilka kilometrów wzdłuż Pieszyckiego Potoku (niem. Peterswaldauer Wasser^[2]). W skład administracyjny miasta wchodzą również sołectwa: Kamionki, Rościszów, Piskorzów i Bratoszów.

Historia

Wieś powstała jako osada rolnicza w XIII wieku. Rozwijała się także jako ośrodek administracyjny dużej posiadłości ziemskiej.
Na początku XVIII wieku powstały manufaktury, a później tkalnie fabryczne przerabiające bawełnę.
W 1844 w Pieszycach i Bielawie wybuchło powstanie tkaczy, które ogarnęło całe Przedgórze Sudeckie.
W drugiej połowie XIX wieku nastąpił dalszy rozwój miejscowego przemysłu włókienniczego.
W 1900 uruchomiono połączenie kolejowe z Dzierżoniowem.
W 1946 miejscowość została włączona do nowo powstałego województwa wrocławskiego na terenie powojennej Polski, pod nazwą Pieszyce (w pierwszych latach po wojnie używano także nazwy Pietrolesie).
W latach 1945-54 siedziba wiejskiej gminy Pieszyce.
Po wojnie kontynuowane były tradycje przemysłu włókienniczego, zakłady z Bielawy, Dzierżoniowa, Pieszyc i Piławy tworzyły drugi co do wielkości ośrodek w Polsce (po ośrodku łódzkim).
18 lipca 1962 miejscowość uzyskała prawa miejskie.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.
W 1977 zawieszono, a w 1978 ostatecznie zlikwidowano linię kolejową wiodącą przez miasto.

Filia Groß-Rosen

Podczas II wojny światowej w miejscowości znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen^[3] – kobiecy podobóz pracy.

Zabytki

Poewangelicki kościół pw. św. Antoniego, *(XIX w.)*

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty^[4]:

kościół parafialny pw. św. Jakuba, gotycki z prezbiterium z XIV wieku i wieżą z 1525 r. przebudowany w XVIII wieku i na początku XX. Wejście ozdobione gotyckim portalem, a wewnątrz zespół nagrobków renesansowych i barokowych z XVI I XVII wieku^{[potrzebny przypis]}
kościół pw. św. Antoniego, poewangelicki, obecnie parafii rzym.-kat., wzniesiony ok. 1873^[4]. Budowla w stylu neogotyckim, na planie krzyża, z obrazami pędzla A. Borna we wnętrzu^[5]
zespół zamkowo-pałacowy, z XVII-XVIII w.
- zamek-pałac z 1550 r., przebudowany w latach 1615-1617^[6] jako renesansowy. W latach 1679 i 1710 został rozbudowany na wspaniałą barokową rezydencję. Pałac otacza park, w którym są resztki fos, murów obronnych i rzeźb. Pieszycki pałac był jednym z najokazalszych na Śląsku. 3 tys. m² powierzchni użytkowej, 60 pokoi i piękny park. W XVII w. zwany był Śląskim Wersalem. W okresie II wojny światowej mieścił obóz koncentracyjny dla kobiet. Po wojnie doraźnie remontowany. Jeszcze w latach 70. XX stulecia wykorzystywany na kolonie i obozy. Później stopniowo niszczał i był rozgrabiany. W grudniu 2000 roku zakupili go Alicja i Marjan Hajdukowie z Las Vegas
- park, z XVII w., XVIII-XX w.
- zabudowa podzamcza:
  - Dwór w Pieszycach, obecnie dom mieszkalny, pl. Zamkowy 2, z 1580 r., 1818 r.
  - dom, pl. Zamkowy 3, z połowy XVII w., 1818 r.
  - budynek gospodarczy, obok domu nr 3, z pierwszej połowy XVI w., 1818 r.
  - brama na dziedziniec gospodarczy, z początku XVIII w.
  - mury obronne, z XVII w.
zajazd, ul. Kopernika 138, z 1812 r.
Ruiny piastowskiego zamku w Pieszycach z 2 poł. XIII wieku - znajduje się ponad wsią Rościszów na porośniętym lasem szczycie wzniesienia Grodzisko (535 m. n.p.m.). Od leżącej nieco na południe, znacznie wyższej Góry Zamecznej, oddzielony jest przełęczą. Zbudowany został na planie trzech okręgów, z centralnym położonym na szczycie. Zasięgiem obejmuje obszar o powierzchni prawie 1,5 ha. Badania archeologiczne skoncentrowane zostały na jego najwyższej części, która nazwana została zamkiem górnym, w odróżnieniu od dwóch podzamczy. Odkryte w trakcie badań wykopaliskowych obiekty mieszkalne, urządzenia obronne, a także zbiór zabytków ruchomych, wskazuje na to, że warownia funkcjonowała w drugiej połowie XIII wieku. Wielkość założenia oraz stopień ufortyfikowania sugeruje, że było ono własnością książęcą Śląskich Piastów. Powstanie zamku wiązać można z intensywną kolonizacją terenów górskich w XIII wieku i chęć zabezpieczenia południowej granicy Śląska od strony Czech. W tym wypadku wchodziłaby w grę ochrona przejścia górskiego na Przełęczy Walimskiej. Nie wiadomo z jakiego powodu zamek został opuszczony^[7].

Religia

Większość mieszkańców miasta stanowią członkowie Kościoła Rzymskokatolickiego. Na terenie miasta działalność religijną prowadzi także Kościół Zielonoświątkowy, protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym (zbór: ul. 9 Maja 2) oraz Zbór Świadków Jehowy^[8]

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[9] Pieszyce mają obszar 63,6 km², w tym:

użytki rolne: 49%
użytki leśne: 42%

Miasto stanowi 13,29% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2007^[10]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	9 440	100	4937	52,3	4503	47,7
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	148,4		77,6		70,8

Piramida wieku mieszkańców Pieszyc w 2014 roku ^[11].

Transport i komunikacja

Osobne artykuły: Pieszyce Górne, Pieszyce Stadion i Pieszyce Środkowe.

Początki kolei żelaznych w Pieszycach sięgają przełomu XIX i XX wieku. W październiku 1900 zakończono budowę i uruchomiono 10,8 km 1-torową linię kolejową Dzierżoniów-Pieszyce-Bielawa Zachodnia. Linia ta funkcjonowała do grudnia 1976, w styczniu 1977 zawieszono przewozy, zarówno pasażerskie jak i towarowe. W 1978 rozpoczęto demontaż torowiska na całej długości linii^[12].

Współpraca międzynarodowa^[13]

Sąsiednie gminy

Zobacz też

↑ Dz.U. z 2015 r. poz. 1083
↑ Leopold von Zedlitz-Neukirch: Neues hydrographisches Lexikon für die deutschen Staaten, Halle 1883, str. 301.
↑ Abraham Kajzer: Za drutami śmierci. Wałbrzych, Muzeum Gross-Rosen: 2013.
↑ ^a ^b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024, s. 15–16 [dostęp 2015-09-17] .
↑ Adam Bałabuch, Stanisław Chomiak, Marek Korgul, Wiesław Mróz, Stanisław Szupieńko, Sławomir Wiśniewski, Jan Zyzak: Schematyzm Diecezji Świdnickiej. Świdnica: Świdnicka Kuria Biskupia, 2005. ISBN 83-921533-0-8.
↑ Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 291
↑ ArturA. Boguszewicz ArturA., Problem zamku typu przejściowego na przykładzie warowni w Pieszycach, [w:] Archaeologia et historia. Księga jubileuszowa dedykowana Pani Profesor Romanie Barnycz-Głupieńcowej, „Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego”, Łódź 2000, s. 65-86 .
↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 10 stycznia 2015.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ http://www.polskawliczbach.pl/Pieszyce, w oparciu o dane GUS.
↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 19 stycznia 2009]. (pol.).
↑ www.pieszyce.pl. [dostęp 2011-09-13].

Linki zewnętrzne

Strona internetowa miasta
Peterswaldau (1) Średnie, Dolne, Górne, Królewskie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 23 .

[rozporządzenie-1] Dz.U. z 2015 r. poz. 1083

[2] Leopold von Zedlitz-Neukirch: Neues hydrographisches Lexikon für die deutschen Staaten, Halle 1883, str. 301.

[3] Abraham Kajzer: Za drutami śmierci. Wałbrzych, Muzeum Gross-Rosen: 2013.

[zabytek-4] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024, s. 15–16 [dostęp 2015-09-17] .

[sds-5] Adam Bałabuch, Stanisław Chomiak, Marek Korgul, Wiesław Mróz, Stanisław Szupieńko, Sławomir Wiśniewski, Jan Zyzak: Schematyzm Diecezji Świdnickiej. Świdnica: Świdnicka Kuria Biskupia, 2005. ISBN 83-921533-0-8.

[6] Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 291

[7] ArturA. Boguszewicz ArturA., Problem zamku typu przejściowego na przykładzie warowni w Pieszycach, [w:] Archaeologia et historia. Księga jubileuszowa dedykowana Pani Profesor Romanie Barnycz-Głupieńcowej, „Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego”, Łódź 2000, s. 65-86 .

[8] Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 10 stycznia 2015.

[9] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[10] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[11] ttp://www.polskawliczbach.pl/Pieszyce, w oparciu o dane GUS.

[12] Ogólnopolska Baza Kolejowa. [dostęp 19 stycznia 2009]. (pol.).

[13] www.pieszyce.pl. [dostęp 2011-09-13].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

@@ Linia 80: / Linia 80: @@
 *** mury obronne, z XVII w.
 * zajazd, ul. Kopernika 138, z 1812 r.
-* Ruiny piastowskiego zamku w Pieszycach z 2 poł. XIII wieku - znajduje się ponad wsią Rościszów na porośniętym lasem szczycie wzniesienia Grodzisko (535 m. n.p.m.). Od leżącej nieco na południe, znacznie wyższej Góry Zamecznej, oddzielony jest przełęczą. Zbudowany został na planie trzech okręgów, z centralnym położonym na szczycie. Zasięgiem obejmuje obszar o powierzchni prawie 1,5 ha. Badania archeologiczne skoncentrowane zostały na jego najwyższej części, która nazwana została zamkiem górnym, w odróżnieniu od dwóch podzamczy. Odkryte w trakcie badań wykopaliskowych obiekty mieszkalne, urządzenia obronne, a także zbiór zabytków ruchomych, wskazuje na to, że warownia funkcjonowała w drugiej połowie XIII wieku. Wielkość założenia oraz stopień ufortyfikowania sugeruje, że było ono własnością książęcą Śląskich Piastów. Powstanie zamku wiązać można z intensywną kolonizacją terenów górskich w XIII wieku i chęć zabezpieczenia południowej granicy Śląska od strony Czech. W tym wypadku wchodziłaby w grę ochrona przejścia górskiego na [[Przełęcz Walimska|Przełęczy Walimskiej]]. Nie wiadomo z jakiego powodu zamek został opuszczony<ref>{{Cytuj|autor=Artur Boguszewicz|tytuł=Problem zamku typu przejściowego na przykładzie warowni w Pieszycach|czasopismo=Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego|data=2000|miejsce=Łódź|s=65-86|praca=Archaeologia et historia. Księga jubileuszowa dedykowana Pani Profesor Romanie Barnycz-Głupieńcowej}}</ref>.
+* Ruiny piastowskiego zamku w Pieszycach z 2 poł. XIII wieku - znajduje się ponad wsią [[Rościszów]] na porośniętym lasem szczycie wzniesienia Grodzisko (535 m. n.p.m.). Od leżącej nieco na południe, znacznie wyższej Góry Zamecznej, oddzielony jest przełęczą. Zbudowany został na planie trzech okręgów, z centralnym położonym na szczycie. Zasięgiem obejmuje obszar o powierzchni prawie 1,5 ha. Badania archeologiczne skoncentrowane zostały na jego najwyższej części, która nazwana została zamkiem górnym, w odróżnieniu od dwóch podzamczy. Odkryte w trakcie badań wykopaliskowych obiekty mieszkalne, urządzenia obronne, a także zbiór zabytków ruchomych, wskazuje na to, że warownia funkcjonowała w drugiej połowie XIII wieku. Wielkość założenia oraz stopień ufortyfikowania sugeruje, że było ono własnością książęcą Śląskich Piastów. Powstanie zamku wiązać można z intensywną kolonizacją terenów górskich w XIII wieku i chęć zabezpieczenia południowej granicy Śląska od strony Czech. W tym wypadku wchodziłaby w grę ochrona przejścia górskiego na [[Przełęcz Walimska|Przełęczy Walimskiej]]. Nie wiadomo z jakiego powodu zamek został opuszczony<ref>{{Cytuj|autor=Artur Boguszewicz|tytuł=Problem zamku typu przejściowego na przykładzie warowni w Pieszycach|czasopismo=Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego|data=2000|miejsce=Łódź|s=65-86|praca=Archaeologia et historia. Księga jubileuszowa dedykowana Pani Profesor Romanie Barnycz-Głupieńcowej}}</ref>.
 == Religia ==

Miasto	Pieszyce
Wsie	Bratoszów Kamionki Piskorzów Rościszów
Integralne część wsi	Dorotka Lasocin Padole Potoczek Szczytów

Miasta	Bielawa Dzierżoniów Niemcza Pieszyce Piława Górna
Gminy miejskie	Bielawa Dzierżoniów Piława Górna
Gminy miejsko-wiejskie	Niemcza Pieszyce
Gminy wiejskie	Dzierżoniów Łagiewniki

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie
Miasta (1945–75)	Bielawa Dzierżoniów Niemcza Pieszyce (od 1962) Piława Górna (od 1962)
Osiedla (1954–72)	Pieszyce (1954–62) Piława Górna (1956–62)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Dzierżoniów (od 1973) Jordanów Śląski Łagiewniki Niemcza (od 1973) Nowizna (do 1954) Owiesno (do 1954) Pieszyce (do 1954) Piława Górna (do 1954) Roztocznik (do 1954) Słupice (do 1954)
Gromady (1954–72)	Dzierżoniów (1960–72) Gilów (1960–1968) Jaźwina (1954–59) Jordanów Śląski (1954–72) Łagiewniki (1954–72) Mościsko Niemcza (1960–72) Oleszna (1954–59) Ostroszowice (1954–72) Pieszyce (1954) Pieszyce (1954–72) Piława Dolna (1954–59) Piława Górna (1954–55) Przerzeczyn-Zdrój (1954–59) Roztocznik (1954–59) Sieniawka (1954–59) Sienice (1954–59) Słupice (1960–72) Tuszyn (1954–72) Uciechów (1954–59) Wilków Wielki (1954–59)