51°23′57″N 17°39′56″E/51,399167 17,665556Międzybórz
| ||||
| ||||
_ID_596348.jpg) Kościół św. Józefa | ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  dolnośląskie
| |||
| Powiat | oleśnicki | |||
| Gmina | Międzybórz | |||
| Prawa miejskie | 1637 | |||
| Burmistrz | Jarosław Głowacki | |||
| Powierzchnia | 6,41 km² | |||
| Wysokość | 152 – 193[potrzebny przypis] m n.p.m. | |||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
2345[1] 365,8 os./km² | |||
| Strefa numeracyjna | +48 62 | |||
| Kod pocztowy | 56-513 | |||
| Tablice rejestracyjne | DOL | |||
Położenie na mapie gminy Międzybórz   Międzybórz | ||||
Położenie na mapie powiatu oleśnickiego  Międzybórz | ||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  Międzybórz | ||||
Położenie na mapie Polski  Międzybórz | ||||
| 51°23′57″N 17°39′56″E/51,399167 17,665556
| ||||
| TERC (TERYT) | 0214054 | |||
| SIMC | 0937037 | |||
Urząd miejski ul. Kolejowa 1356-513 Międzybórz | ||||
| Strona internetowa | ||||
Międzybórz (także Międzybórz Sycowski, niem. Neumittelwalde[2], przed 1886 Medzibor) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Międzybórz. Według danych z 31 grudnia 2011 miasto miało 2375 mieszkańców.
Międzybórz leży na historycznym Dolnym Śląsku, na pograniczu z ziemią wieluńską. Międzybórz uzyskał lokację miejską w 1637 roku[3].W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa kaliskiego.
Spis treści
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Międzybórz leży około 60 km od Wrocławia, 35 km od Ostrowa i około 60 km od Kalisza. Położony jest na stokach Wału Trzebnickiego, na obszarze Wzgórz Twardogórskich. Północna granica miasta jest jednocześnie granicą województwa. Przez Międzybórz przebiegają:
- 25 Bobolice – Bydgoszcz – Konin – Kalisz – Ostrów Wielkopolski – Międzybórz – Oleśnica
- linia kolejowa Ostrów Wielkopolski – Odolanów – Międzybórz – Twardogóra – Grabowno Wielkie
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa pochodzi ze staropolszczyzny i oznacza miejscowość leżącą między iglastymi lasami – borami[5]. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości podaje Miedzybor notując jej znaczenie „Mittelwalde” czyli „Między lasami”[5]. Nazwa miejscowości została zgermanizowana o czym wspomina w swojej pracy Adamy „Medzibor wurde ubesetz in Mittelwalde” czyli po polsku „Medzibor został przetłumaczony na Mittelwalde”[5].
W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Meczibor. Kronika ta wymienia również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto i stanowią jego części bądź dzielnice jak n.p. Zielonka w formie Gelona[6][7].
Kolejne podają często różne wersje nazwy miasta: w roku 1310 Mechobocz, w 1376 Meczebor, w 1637 Medzibor. W 1886 r., na fali rosnących nastrojów nacjonalistycznych, zastąpiono posiadającą polskie korzenie nazwę Medzibor niemiecką formą Neumittewalde.
Jeszcze w 1750 roku Międzybórz pod nazwą „Międzyborze” wymieniony jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[8]. Polską nazwę Międzybór w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił także śląski pisarz Józef Lompa[9].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki pochodzą z XII wieku. Nieznana jest dokładna data otrzymania praw miejskich. Przypuszcza się, że został lokowany na początku XIV wieku, a prawdopodobnie od roku 1340 jest siedzibą kasztelanii i posiada prawa targowe. Jako miasto przygraniczne, Międzybórz był miastem obronnym, otoczonym murem. Pomimo to był wielokrotnie niszczony, palony, nie ominęły go pogromy na tle wyznaniowym, pożary i epidemie. W dużej mierze, jako ośrodek w ówczesnym powiecie sycowskim, dzielił losy Śląska. Do XIX wieku centrum wielkich dóbr obejmujących pogranicze Śląska i Wielkopolski. XIX-wieczny kaznodzieja międzyborski – Jerzy Badura – jest określany jako ostatni polski pastor tej krainy historycznej. Z tego też okresu zachowały się zbiory polskich pieśni kościelnych, znanych wśród historyków jako Kancjonały Międzyborskie. Po podziale powiatu sycowskiego w roku 1920, zamieszkany w większości przez Niemców Międzybórz pozostał w Niemczech (Republika Weimarska).
Po II wojnie światowej miasto włączone zostało do Polski i znalazło się w granicach „starego” województwa wrocławskiego. Większość mieszkańców wysiedlono do Niemiec.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Piramida wieku mieszkańców Międzyborza w 2014 roku[1].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[10]:
- układ urbanistyczny miasteczka
- zespół kościoła par. pw. św. Józefa, z XIX/XX w., ul. Kościelna 6
- kościół
- plebania z domem parafialnym
- ogrodzenie (kuta krata)
- kościół ewangelicko-augsburski pw. Świętego Krzyża, z XVIII–XIX w., klasycystyczny, z wieżą barokową, Rynek 8
- mur z basteją
- zespół folwarczny, ul. Wrocławska 2:
- Dwór w Międzyborzu, z pierwszej ćw. XX w.
- spichrz, z trzeciej ćw. XVIII w.
inne zabytki:
- mury miejskie z XIV wieku, zachowane fragmentarycznie
- cmentarz miejski, pomniki pastorów ewangelickich walczących o polskość Międzyborza w okresie germanizacji.
Kościół ewangelicki
Kościół ewangelicki
Kościół ewangelicki
Plebania
Dwór
_ID_596352.jpg)
_ID_596352.jpg)
_ID_596349.jpg)
Kościoły[edytuj | edytuj kod]
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Niewielki, lokalny ośrodek kulturalny, usługowy, przemysłowy (głównie przemysł meblarski oraz lekki przemysł przetwórczy – mleczarski i in.) dla gminy Międzybórz i sąsiednich (m.in. gmina Sośnie).
Kultura[edytuj | edytuj kod]
W mieście działa Miejsko Gminny Ośrodek Kultury. Placówka organizuje imprezy i kreuje wydarzenia kulturalne. Działalność edukacyjną i kulturalną prowadzi także Biblioteka Publiczna w Międzyborzu.
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
- las miejski,
- las Moja Wola,
- Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórza Ostrzeszowskie i Kotlina Odolanowska,
- 2 pomniki przyrody.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b http://www.polskawliczbach.pl/Miedzyborz, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 50-51.
- ↑ Pruski dokument z 1750 roku, ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750
- ↑ a b c Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch`s Buchhandlung, 1888, s. 3, 36.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
- ↑ „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.
- ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 13.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 22.9.2012]. s. 128.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Międzybórz, niem. Medzibor al. Mittelwalde w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VI: Malczyce – Netreba. Warszawa 1885.
| ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
