Przejdź do zawartości

Syców

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Syców
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Rynek, Plac Wolności, Urząd Miasta i Gminy, Kościół rzymskokatolicki, Park pałacowy
Herb Flaga
Herb Flaga
Dewiza: Niech pomyślność miasta rozkwita tak, jak zacność jego obywateli[1]
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

oleśnicki

Gmina

Syców

Aglomeracja

wrocławska

Prawa miejskie

1276

Burmistrz

Łukasz Kuźmicz

Powierzchnia

17,06[2] km²

Wysokość

165[3] m n.p.m.

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


9946[2]
583 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 62

Kod pocztowy

56-500

Tablice rejestracyjne

DOL

Położenie na mapie gminy Syców
Mapa konturowa gminy Syców, po prawej znajduje się punkt z opisem „Syców”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Syców”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko prawej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Syców”
Położenie na mapie powiatu oleśnickiego
Mapa konturowa powiatu oleśnickiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Syców”
Ziemia51°18′36″N 17°43′25″E/51,310000 17,723611
TERC (TERYT)

0214074

SIMC

0937379

Urząd miejski
ul. Mickiewicza 1
56-500 Syców
Strona internetowa
BIP

Syców (niem. Groß Wartenberg, do 1888 Polnisch Wartenberg[4]) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, należące do aglomeracji wrocławskiej, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Syców.

Syców otrzymał lokację miejską w 1276 roku[5]. Dawniej Wolne Państwo Stanowe. Do 1945 roku majątek ziemski w Sycowie należał do książęcej dynastii Bironów.

Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. Syców zamieszkiwało 9946 osób[2] (387. miejsce w kraju). Powierzchnia miasta zajmuje 17,06 km² (356. miejsce w kraju).

Położenie

[edytuj | edytuj kod]
Park w Sycowie

Miasto położone jest na pograniczu Wzgórz Twardogórskich i Wzgórz Ostrzeszowskich, nad Młyńską Wodą, lewym dopływem Baryczy.

Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975–1998 administracyjnie należało do woj. kaliskiego. Przed 1975 było siedzibą powiatu sycowskiego w ramach starego województwa wrocławskiego.

Nazwa miejscowości została zachowana w źródłach pochodzących z końca XIII w., w zapisach: Syczowe (1276), Syczów (1286) i Syzow (1295). Zapisy te świadczą, iż formą pierwotną nazwy jest Syców; jest to nazwa dzierżawcza od n. osobowej Syc (a zatem była to własność Syca). Syc z kolei to n. os. notowana już od 1166 r. (jako Siz)[6], odapelatywna – oznaczająca „skąpiec”[7], mogąca też stanowić zdrobnienie od Sylwestra[8].

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizownej formie districtus Syczow sive Wartinbergk. Kronika ta wymienia również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto i stanowią jego części bądź dzielnice jak np. Koźle Małe w formie villa Chosa[9][10]

W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego miasto wymienione jest pośród innych śląskich miejscowości jako Sycowo oboie, co potwierdza istnienie dwóch osad w tym miejscu. Polską nazwę Syców w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[11].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miasto występuje pod obecnie używaną, polską nazwą Syców oraz nazwą niemiecką Polnisch Wartenberg[12]. Spis wymienia również zamek sycowski we fragmencie „Wartenberg Schloss, Zomek Szyczowski”[13]. Niemiecki leksykon geograficzny Neumana wydany w 1905 roku notuje nazwę miejscowości jako Polnisch Wartenberg oraz Gross Wartenberg[14]. Od 1946 oficjalna nazwa miasta brzmi Syców[15].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Wczesnośredniowieczna osada targowa powstała na ważnym szlaku handlowym tzw. bursztynowym[16].

Wiek XIII–XVIII

[edytuj | edytuj kod]
Zamek w Sycowie na rycinie z XIX wieku

W dokumencie z 1276 Syców jest wymieniony jako osada targowa. W 1293, w wyniku podziałów dziedzicznych Śląska, miasto przechodzi z księstwa wrocławskiego do księstwa głogowskiego, by ostatecznie w 1320 znaleźć się w granicach księstwa oleśnickiego. Źródła z 1312 ostatecznie potwierdzają posiadanie przez osadę praw miejskich.

Obok miejscowości książę wrocławski lokował miasto Wartenberg, w którym osadził kolonistów z Frankonii, na co wskazują udokumentowane później nazwiska mieszczan. Osada otrzymała nowoczesne, regularne rozplanowanie przestrzenne. W dokumencie z 1276 Albert von Schmollen określony jest jako kasztelan we Wrathenberc, mieście zbudowanym wokół warownej twierdzy na szlaku handlowym między Wrocławiem, Kaliszem, a Toruniem. W 1287 wzmiankowany jest miejscowy kościół farny.

Po śmierci ostatniego piastowskiego księcia oleśnickiego, jego ziemie przeszły pod panowanie czeskie. Król Władysław II Jagiellończyk (król Czech i Węgier) wydzielił w 1489 r. z księstwa tzw. Wolne Państwo Stanowe, które nadał rodowi von Haugwitz. W 1529 r. posiadłość przeszła na panów von Maltzan, którzy następnie sprzedali je za 133 tysiące guldenów Georgowi von Braun w 1571 r. 20 lat później jego syn Georg Wilhelm von Braun sprzedał ziemie za 140 tysięcy talarów burgrabiemu Abrahamowi von Dohna-Kreschen. Trzy lata później burgrabia rozpoczął budowę nowego zamku (ukończoną w 1608 r.).

W roku 1734 w Wolnym Państwie Stanowym rozpoczęło się panowanie książąt von Biron (później von Biron-Kurland, zobacz: Ernest Jan Biron), którzy posiadali majątek ziemski w Sycowie aż do zakończenia II wojny światowej. W 1741 r. Wartenberg, wraz z całym Dolnym Śląskiem, został włączony do Prus i podniesiony do rangi miasta powiatowego. W 1758 r. mieszkały w nim 863 osoby.

Wieki XIX i XX do II wojny światowej

[edytuj | edytuj kod]
Zachowany fragment murów miejskich oraz dawna synagoga w Sycowie
  • 1805: usunięto część murów miejskich
  • 1847: pierwsza gazeta wydawana w mieście – Groß-Wartenberger Kreisblatt
  • 1853: rozbudowano zamek
  • 1870–1872: budowa linii kolejowej Oleśnica-Kępno przez Syców (stacja kolejowa otwarta w 1871 r.); pierwotnie odcinek ten miał stanowić fragment bezpośredniej trasy Wrocław-Warszawa (Breslau-Warschauer Eisenbahngesellschaft), jednak wskutek braku zainteresowania władz rosyjskich, a później polskich nie została ona zrealizowana do dziś
  • 1870: spis ludności wykazał, że w powiecie sycowskim 57% stanowią Polacy[16]
  • 1880: miasto ma 214 domów i 2320 mieszkańców
  • 1888: miasto przemianowano na Gross Wartenberg; pierwotnie miasto nazywano Wartenberg, później zaś Polnisch Wartenberg (ze względu na skład etniczny miejscowej ludności oraz przebiegającą do 1793 r. w pobliżu miasta granicy Rzeczypospolitej) w celu odróżnienia go od Deutsch Wartenberg (dziś Otyń), również położonego w historycznych granicach Śląska
  • 1920: w rezultacie ustaleń traktatu wersalskiego, duża część powiatu sycowskiego przypadła Polsce, a Syców stał się miastem przygranicznym; wschodnia granica Rzeszy, przebiegająca niegdyś niemal 30 km na wschód od miasta, zbliżyła się na odległość 3 km. Ze względu na znaczne oddalenie od Górnego Śląska kilka wiosek z powiatu sycowskiego przyłączono do Wielkopolski, co utrzymało się do reformy administracyjnej przeprowadzonej w czasach rządu Jerzego Buzka.
  • 1937–1941: budowa linii kolejowej do Bukowy Śląskiej, dzięki której Syców uzyskuje bezpośrednie połączenie z Namysłowem

Przed rokiem 1945, jako Groß Wartenberg (w wolnym tłumaczeniu: Wielka Strażnica), Syców pozostawał w granicach pruskiego rejonu administracyjnego Breslau (Wrocław). W 1939 roku w mieście zameldowanych było 3089 osób[potrzebny przypis], głównie narodowości niemieckiej[17].

Lata po II wojnie światowej

[edytuj | edytuj kod]
Rynek w Sycowie

W styczniu 1945 r. prawie niezniszczone miasto dostało się w ręce Armii Czerwonej, która przebywa w nim około pół roku. W tym czasie miasto zostało częściowo zniszczone, a ratusz i zamek podpalone. Zabytki te zostały następnie rozebrane przez administrację polską, a niemiecka ludność miasta wysiedlona i zastąpiona polskimi osadnikami. W miejsce bloku śródrynkowego z ratuszem władze wyznaczyły parking samochodowy, zaś sam rynek przemianowały na Plac Wolności; część ubytków w tkance miasta zastąpiona została socjalistyczną architekturą mieszkaniową. W miejsce zamku utworzono skwer publiczny. W 1946 r. miasto liczyło 2600 mieszkańców.

W latach 1945–1975 siedziba powiatu sycowskiego.

Linia kolejowa do Bukowy Śląskiej została w 1988 r. zamknięta, by w 1992 r. ulec całkowitej rozbiórce. W 2002 r. zlikwidowane zostały ostatnie połączenia pasażerskie na trasie Kępno – Syców – Oleśnica. W 2000 r. oddano za to drogową obwodnicę miasta, dzięki czemu udało się wyprowadzić przechodzący dotąd przez samo centrum ruch tranzytowy. Po 2010 przekształcono ją w drogę ekspresową S8.

Wolni panowie stanowi Sycowa

[edytuj | edytuj kod]

Od 1808 roku Wolni Panowie Stanowi Sycowa byli wyłącznie właścicielami majątku ziemskiego w Sycowie.

Burmistrzowie Sycowa po 1990 r.

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Burmistrzowie Sycowa.
  1. Stanisław Czajka (1990-1994)
  2. Henryk Sarnowski (1994-1998)
  3. Stanisław Czajka (1998-2006)
  4. Wojciech Kociński (2006-2007)
  5. Sławomir Kapica (2007-2018)
  6. Dariusz Maniak (2018-2024)
  7. Łukasz Kuźmicz (od 2024)

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Zabytkowe czworaki w Sycowie
Fragment dawnego parku pałacowego w Sycowie

Wpisane do rejestru wojewódzkiego[18]

[edytuj | edytuj kod]
  • ośrodek historyczny miasta; mimo znacznych ubytków w tkance miejskiej po 1945 r., centrum Sycowa zachowało typowe rozplanowanie późnośredniowiecznego miasta kolonizacyjnego z widoczną owalnicą murów miejskich i prostopadłą siecią ulic.
  • kościół par. pw. śś. Piotra i Pawła, ul. Wałowa 6, gotycki z XV w., 1815 r., rozbudowany w 1908 r.
  • kościół ewangelicko-augsburski, pl. Królowej Jadwigi, z l. 1785–1789, klasycystyczny na planie elipsy; zabytek o wysokiej wartości artystycznej, dzieło wybitnego architekta pruskiego Carla Gottharda Langhansa
  • cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej, ul. Kaliska, z 1945 r.
  • pozostałości murów obronnych – miejskich, z XIV–XV w., 1578 r.
  • baszta, gotycka dzwonnica kościoła parafialnego, ul. Kościelna, z końca XIV w., przebudowana w 1909 r., z barokowym hełmem z XVIII w.; unikatowy w Polsce przykład adaptacji dawnej bramy miejskiej na funkcje kościelne
  • pozostałości zamku na dawnym folwarku Winnica, obecnie owczarnia, ul. Kolejowa, z l. 1819–1821
  • domy mieszczańskie z XVIII i XIX w.
    • dom, ul. Kępińska 18, z połowy XIX w.
    • dom z oficyną, Rynek (d. pl. Wolności) 17, z pierwszej połowy XIX w.
    • dom w zespole zamkowym, ul. Wrocławska (d. Świerczewskiego) 1, z czwartej ćw. XIX w.
    • dom, ul. Wrocławska (d. Świerczewskiego) 3, z drugiej połowy XVIII w.
  • poczta, ob. biura, ul. 1 Maja 3, z 1887 r.
  • zespół dawnych stajni zamkowych – cugowych, ul. Parkowa, z l. 1884–1889 – końca XIX w.:
    • oficyna, obecnie dom, ul. Parkowa 1
    • ujeżdżalnia, obecnie dom, ul. Parkowa 7
    • stajnia, obecnie dom, ul. Parkowa 5
    • ogrodzenie
    • dwie bramy
  • spichrz zamkowy, ul. Parkowa 14, z 1741 r.

Inne zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • synagoga z 1825 r.
  • park pałacowy w stylu angielskim (29 ha), założony w XVIII w.

Nieistniejące zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • monumentalny dwupiętrowy pałac wybudowany przez von Bironów w stylu neogotyku angielskiego, ukończony w 1819 r. Pierwotnie z XIII w. Po bokach dwie trzykondygnacyjne wieże o podstawie kwadratu. Uległ spaleniu w 1945 r. i został rozebrany w latach 1952–1954[19].

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców Sycowa w 2014 roku.

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

Obecnie w mieście i okolicach działają firmy z branży meblarskiej.

Strefa ekonomiczna

[edytuj | edytuj kod]
Sycowski Urząd Miasta i Gminy

Rada Miejska w Sycowie uchwałą Nr XLIX/277/06 z dnia 29 czerwca 2006 r. (zmieniona uchwałą Nr XLIX/278/06 z dnia 27 lipca 2006 r.) jednogłośnie poparła utworzenie na terenie miasta i gminy Syców podstrefy Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Invest-Park”.

Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 grudnia 2006 r. w skład WSSE „Invest-Park” włączono nowe tereny inwestycyjne – między innymi podstrefę Syców. Jej powierzchnia wynosi 9,8 ha.

Transport

[edytuj | edytuj kod]
Fragment Placu Wolności

Syców obiega droga ekspresowa, nadto w mieście mają swój początek i koniec drogi wojewódzkie.

 Zobacz też: Syców (stacja kolejowa).

Wspólnoty wyznaniowe

[edytuj | edytuj kod]
Kościół Ewangelicko-Augsburski w Sycowie

Oświata i sport

[edytuj | edytuj kod]
Kompleks sportowy w Sycowie

Najważniejszym zadaniem Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Sycowie jest upowszechnianie i popularyzacja sportu, kultury fizycznej i turystyki wśród mieszkańców miasta i gminy, a także rozbudowa i modernizacja istniejącej bazy sportowo-rekreacyjnej. MOSiR przygotowuje i udostępnia obiekty i urządzenia sportowe dla szkół, organizacji sportowych oraz całego społeczeństwa, stwarzając warunki do większej aktywności i rekreacji poprzez ruch. Siedziba Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji mieści się w budynku hali sportowej w Sycowie przy ulicy Komorowskiej.

Skład Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji

[edytuj | edytuj kod]

Kluby i stowarzyszenia

[edytuj | edytuj kod]
  • MKS Kama Rosiek Sycówsiatkówka mężczyzn.
  • Klub żeglarski „Szekla”
  • Klub rajdowy „OES”
  • drużyna ratowników przy WOPR we Wrocławiu
  • Samodzielny Klub Wspinaczkowy im. Ferdynanda Petzla
  • Klub sportowy Olimpia
  • SKS Pogoń Syców

Edukacja

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie miasta i gminy Syców funkcjonuje 13 placówek oświatowych: 6 szkół podstawowych, 3 przedszkola publiczne, 1 przedszkole niepubliczne, 2 szkoły ponadgimnazjalne, a także Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia. W mieście podstawową opiekę edukacyjną zapewniają 3 szkoły podstawowe (z istniejącymi przy nich świetlicami środowiskowymi)[21], a także 3 przedszkola publiczne i Niepubliczne Przedszkole Sióstr Urszulanek.

Honorowi Obywatele Miasta i Gminy Syców

[edytuj | edytuj kod]

Ludzie związani z Sycowem

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Sycowem.
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Sycowie.

Sycowskie media

[edytuj | edytuj kod]

W Sycowie ukazują się dwa lokalne tygodniki – „Panorama Oleśnicka” i „Gazeta Sycowska”. „Gazeta Sycowska” jest powiązana z portalem sycow.naszemiasto.pl, a „Panorama Oleśnicka” z portalem olesnica24.com – pełnią funkcję lokalnych dzienników.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Miasto i gmina. sycow.pl. [dostęp 2020-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-23)].
  2. a b c GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  3. Położenie i charakterystyka. sycow.pl. [dostęp 2020-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-30)].
  4. Polnisch Wartenberg w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom VIII, s. 599.
  5. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 74–75.
  6. Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1984, s. 378. ISBN 83-04-01090-9.
  7. Cieślikowa A. (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, t. 1, Kraków 2000, ISBN 83-87623-23-7.
  8. Malec M. (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych t. 2, Kraków 1995, ISBN 83-85579-68-0.
  9. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
  10. H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
  11. Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 11.
  12. Knie 1830 ↓, s. 1038.
  13. Knie 1830 ↓, s. 830.
  14. Broesike 1905 ↓, s. 840.
  15. Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  16. a b Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas, Dolny Śląsk - przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 458-460.
  17. Na terenie powiatu sycowskiego język polski jako ojczysty zadeklarowało 17 osób, 56 określiło się jako dwujęzyczni. Zob. T. Kulak, W. Mrozowicz, Syców i okolice od czasów najdawniejszych po współczesność, Wrocław-Syców 2000, s. 171.
  18. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 130,131. [dostęp 2012-09-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
  19. Hannibal Smoke, Nieznana masakra na Dolnym Śląsku, Onet, 26 lis.
  20. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-13].
  21. gimnazjum.
  22. a b c d e f Honorowi obywatele [online], Miasto i Gmina Syców [dostęp 2021-01-29] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-02].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]