Skworczyk ogorzały
| Aplonis fusca[1] | |
| Gould, 1836 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
skworczyk ogorzały |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Skworczyk ogorzały[3] (Aplonis fusca) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny szpakowatych (Sturnidae). Występował na dwóch australijskich wyspach: Lord Howe i Norfolk. Odnotowany po raz ostatni w 1923.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał John Gould w 1836 na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London”. Holotyp został odłowiony przez kapitana Sturta, jednak siedlisko typowe zostało błędnie oznaczone; autor zaznaczył, że skworczyki ogorzałe zamieszkują brzegi rzeki Murrumbidgee[4], podczas gdy te nigdy nie występowały w kontynentalnej Australii, a jedynie na dwóch wyspach do niej należących; musiał zostać odłowiony na wyspie Norfolk[5]. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Aplonis fusca[4], jest ona obecnie (2020) akceptowana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC). Wyróżnia on dwa podgatunki: nominatywny i Aplonis fusca hulliana[6]. Drugi podgatunek opisał Gregory Macalister Mathews w 1912 na łamach „Novitates Zoologicae”[7]. Przy okazji pierwszego opisu skworczyka ogorzałego opisany został również sam rodzaj Aplonis, do którego John Gould zaliczył również A. marginata[4].
Holotyp podgatunku nominatywnego zaginął[8]. Holotyp A. f. hulliana znajdował się w kolekcji Mathewsa[7].
Podgatunki i zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Przedstawiciele podgatunku nominatywnego zamieszkiwali wyspę Norfolk. Ptaki podgatunku A. f. hulliana zasiedlały Lord Howe[6][5][7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
Przybliżona długość ciała to 17 cm (6,75 cala)[4]. Wymiary holotypu A. f. hulliana: długość skrzydła 100 mm, długość górnej krawędzi 19 mm, długość skoku 25 mm, długość ogona 71 mm[7].
Samce wykazywały się ciemniejszym upierzeniem od samic[9]. Pióra na głowie zaostrzone. Upierzenie nieco błyszczące, szczególnie na głowie i z tyłu szyi[4]. Ogół upierzenia łupkowoszary, pióra miękkie. Tęczówka pomarańczowoczerwona[9]. Przedstawicieli A. f. hulliana odróżniał ciemniejszy wierzch ciała i solidniejszy dziób[7].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Skworczyki ogorzałe prawdopodobnie zamieszkiwały wszystkie typy leśnych środowisk na obydwu wyspach, jednak brak jest szczegółowych danych. Na Lord Howe szpaki te były jednymi z pospolitszych ptaków przed pojawieniem się szczurów. Nieznany jest status gatunku na Norfolku, ale wiadomo, że w 1909 występował wokół ludzkiej osady[10]. Skworczyki ogorzałe, według australijskiego ornitologa i filatelisty A. F. Basseta Hulla, miały w zwyczaju otwierać owoce bananów i wyjadać ich miąższ. Miały również czynić szkody w sadach[9]. Prawdopodobnie owoce stanowiły podstawę ich diety[10].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Lęgi trwały od września do listopada i od lutego do marca. Gniazdo było stosunkowo otwarte, stanowiło konstrukcję z gałązek i suchych traw. Umieszczone było w martwym konarze, a na Norfolku także i w pniu paproci drzewiastych. W zniesieniu znajdowały się 4 jaja, czasami 5. Miały niebieskozieloną skorupkę pokrytą jasnoczerwonymi wzorkami. Wymiary średnie z 12 jaj (przeliczone z cali): 23–28 na 16–19,5 mm[9].
Status
[edytuj | edytuj kod]IUCN klasyfikuje skworczyka ogorzałego jako gatunek wymarły. Populacja z Lord Howe jeszcze w latach 1913–1915 liczyła tysiące osobników; wyginęła zapewne wkrótce po zawleczeniu na tę wyspę w 1918 roku szczurów śniadych (Rattus rattus)[5]. Ptaki tego gatunku na Norfolku odnotowano po raz ostatni w 1923, ale ich zniknięcie odnotowano dopiero w 1968[11][5]. Przyczyny wymarcia na Norfolku są niejasne, ponieważ szczury śniade pojawiły się tam dopiero w latach 40. XX wieku. Możliwe, że do wymarcia przyczyniło się niszczenie środowiska[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Aplonis fusca, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Aplonis fusca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Mainatinae Lesson, 1831 - gwarki (Wersja: 2020-01-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-02].
- ↑ a b c d e John Gould. Proceedings of the Zoological Society of London. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 4 (43). s. 73.
- ↑ a b c d e Species factsheet: Aplonis fusca. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-12-15]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, mockingbirds, starlings, oxpeckers. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-03-02]. (ang.).
- ↑ a b c d e Gregory Macalister Mathews. A list of the birds of the Philippian sub-region. „Novitates Zoologicae”. 18, s. 451, 1911.
- ↑ Witmer Stone & Gregory Macalister Mathews. Additional species described by Gould from Norfolk, Lord Howe, and Philip Islands. „The Austral Avian Record”. 8. s. 183.
- ↑ a b c d Arthur Francis Basset Hull. The birds of Lord Howe and Norfolk Islands. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 34, s. 691–692, 1909.
- ↑ a b Stephen Garnett, Judit Szabo, Guy Dutson: The Action Plan for Australian Birds 2010. Csiro Publishing, 2011, s. 414. ISBN 978-0-643-10368-9.
- ↑ Smithers, C. N.; Disney, H. de S.. The distribution of terrestrial and freshwater birds on Norfolk Island. „Australian Zoologist”. 15, s. 136, 1969.