Zamek książąt mazowieckich w Płocku: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
ilustracja |
drobne redakcyjne |
||
Linia 45: | Linia 45: | ||
Podczas [[Potop szwedzki|potopu szwedzkiego]] w latach 1655-1660 zamek został zniszczony i ponownie zniszczony podczas [[III wojna północna|III wojny północnej]] w 1705 roku podczas szturmu wojsk rosyjskich na broniący się w nim szwedzki garnizon. Po tych wydarzeniach zamek nie odzyskał dawnej świetności, a jego ruiny rozebrano w XVIII i XIX wieku, pozostawiając jedynie te, które przylegały do klasztoru<ref name=":0" />. |
Podczas [[Potop szwedzki|potopu szwedzkiego]] w latach 1655-1660 zamek został zniszczony i ponownie zniszczony podczas [[III wojna północna|III wojny północnej]] w 1705 roku podczas szturmu wojsk rosyjskich na broniący się w nim szwedzki garnizon. Po tych wydarzeniach zamek nie odzyskał dawnej świetności, a jego ruiny rozebrano w XVIII i XIX wieku, pozostawiając jedynie te, które przylegały do klasztoru<ref name=":0" />. |
||
Pozostałości dawnej siedziby książąt mazowieckich są wpisane do [[rejestr zabytków|rejestru zabytków]] wraz z budynkami [[dawne opactwo benedyktyńskie w Płocku|dawnego opactwa benedyktyńskiego]].<gallery widths=" |
Pozostałości dawnej siedziby książąt mazowieckich są wpisane do [[rejestr zabytków|rejestru zabytków]] wraz z budynkami [[dawne opactwo benedyktyńskie w Płocku|dawnego opactwa benedyktyńskiego]].<gallery widths="160" heights="160"> |
||
Plik:Romanesque wall in Płock.png|Kamienny mur romański z XII lub XIII wieku pod Wieżą Zegarową |
Plik:Romanesque wall in Płock.png|Kamienny mur romański z XII lub XIII wieku pod Wieżą Zegarową |
||
Plik:Zamek książąt mazowieckich, nast. opactwo benedyktyńskie, ob. muzeum diecezjalne, mur., kon. XIV, XVIII, 2 poł. XIX, 1968 Płock, ul. Tumska 2.jpg|Wieża Szlachecka |
Plik:Zamek książąt mazowieckich, nast. opactwo benedyktyńskie, ob. muzeum diecezjalne, mur., kon. XIV, XVIII, 2 poł. XIX, 1968 Płock, ul. Tumska 2.jpg|Wieża Szlachecka |
Wersja z 15:54, 4 lut 2020
nr rej. 250/60 z 26.03.1960 | |
Wieża Zegarowa zamku z czasów Kazimierza Wielkiego z barokowym hełmem z XVIII w. | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Styl architektoniczny |
gotycki |
Inwestor | |
Ukończenie budowy |
XIV w. |
Położenie na mapie Płocka | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |
52°32′29,10″N 19°41′17,97″E/52,541417 19,688325 |
Zamek książąt mazowieckich w Płocku – wzniesiony na początku XIV wieku przez Bolesława II mazowieckiego i rozbudowany przez Kazimierza Wielkiego. Do 1495 roku siedziba książąt mazowieckich.
W drugiej połowie XVI wieku zamek królewski położony w powiecie płockim województwa płockiego[1].
Badania archeologiczne na Wzgórzu Tumskim w Płocku potwierdzają obecność osadnictwa w 2 połowie X wieku[2]. Za lokalizacją grodu w tym miejscu przemawiało dogodne usytuowanie na skrzyżowaniu szlaków handlowych, również ukształtowanie i znaczne wypiętrzenie skarpy wiślanej (ponad 40 m nad lustro wody). Początkowo gród miał umocnienia drewniano-ziemne, a wewnątrz niewielki „gródek” książęcy. Rozbudowa grodu miała miejsce pod koniec XI wieku za panowania Władysława Hermana, gdy powstała na jego terenie romańska katedra. W 1 połowie XII wieku zastąpiła ją katedra zbudowana przez biskupa Aleksandra z Malonne. Po zniszczeniu grodu przez Litwinów w 1262 roku, odbudował go Bolesław Pobożny[2].
W 2 połowie XIII wieku Bolesław Pobożny lub Bolesław II mazowiecki zbudował na terenie drewniano-ziemnego grodu kamienną wieżę-donżon[3], której pozostałości znajdują się pod Wieżą Zegarową (dawniej kamienna wieża była błędnie uznawana za relikt zabudowy z czasów Władysława Hermana)[2]. Nie jest wykluczone, że już w czasach Bolesława II (zm. 1313) zbudowano Wieżę Szlachecką i Wieżę Zegarową i łączący je mur[2]. W lipcu 1327 roku miasto i być może zamek zajął Władysław Łokietek, a w 1329 roku przed wojskami czeskimi i krzyżackimi bronił się w zamku książę Wacław[2]. W XIV wieku król Kazimierz Wielki wzmocnił zamek budując drugi mur obronny, dostosowany kształtem do nieregularnego wzgórza. Po rozbudowie zamek w Płocku był Ważniejsza część zamku – reprezentacyjna – określana była jako castrum. W obrębie murów znajdował się dom mieszkalny władcy, jednak do tej pory nie odkryto jego pozostałości[2]. Wieża Szlachecka (nazywana początkowo Wielką lub Wysoką[2]), przez którą prowadziła po moście zwodzonym brama do zamku, pierwotnie była wyższa, ale została obniżona w 1796 roku. W wieży tej mieściło się też więzienie[2].
Wieża Zegarowa została zbudowana na murach wcześniejszej kamiennej wieży mieszkalnej. Wieża ta została nadbudowana niedługo przed 1492 rokiem w celu umieszczenia w niej dzwonów katedralnych i wtedy też dodano do niej nową kondygnację z wieżyczkami, oraz nieco później, w połowie XVI wieku, murowany aneks na klatkę schodową ze szczytem i zegarem, od której otrzymała nazwę[2]. Barokowy hełm wieża otrzymała w latach 1723–1735. Oprócz bramy do zamku można było dostać się przez dwie furty, od strony Wisły i obok katedry[2].
Zamek był rezydencją książąt mazowieckich do 1495 roku, gdy po śmierci Janusza II wszedł w skład dóbr objętych przez polskiego króla Jana I Olbrachta, który przybył na zamek w sierpniu[2]. W 1509 i 1517 roku Zygmunt I Stary polecił staroście wyremontować zamek, co komisja królewska skontrolowała w 1530 roku potwierdzając dobry stan zespołu zamkowego[2]. W 1532 południowa część zamku ze stojącym w międzymurzu budynkiem mieszkalnym wykorzystywanym przez władców uległa częściowemu zniszczeniu w wyniku obsunięcia się skarpy podmytej przez Wisłę[2]. W 1538 północno-zachodnią część zamku otrzymało opactwo benedyktynów (z nadania Zygmunta Starego). Powstały w tym miejscu kościół św. Wojciecha i barokowy zespół budynków konwentu w znacznym stopniu zmienił wygląd zamku. Nowy wjazd na zamek umieszczono obok dawnej bramy od strony zachodniej i prowadził on przez most wspierający się na pięciu murowanych filarach. W 1552 roku na jeden dzień na zamek przybył król Zygmunt August i w tym samym roku przebywała na nim z córkami królowa Bona. Czterokrotnie na zamku przebywał Zygmunt III Waza[2].
Podczas potopu szwedzkiego w latach 1655-1660 zamek został zniszczony i ponownie zniszczony podczas III wojny północnej w 1705 roku podczas szturmu wojsk rosyjskich na broniący się w nim szwedzki garnizon. Po tych wydarzeniach zamek nie odzyskał dawnej świetności, a jego ruiny rozebrano w XVIII i XIX wieku, pozostawiając jedynie te, które przylegały do klasztoru[2].
Pozostałości dawnej siedziby książąt mazowieckich są wpisane do rejestru zabytków wraz z budynkami dawnego opactwa benedyktyńskiego.
-
Kamienny mur romański z XII lub XIII wieku pod Wieżą Zegarową
-
Wieża Szlachecka
-
Wieża Zegarowa
-
Wzgórze Tumskie z katedrą
-
Wzgórze Tumskie nad Wisłą
Przypisy
- ↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Piotr Lasek , Zamek w Płocku. Zarys dziejów budowlanych do 1655 roku, „Residentiae tempore belli et pacis. Materiały do badań i ochrony założeń rezydencjonalnych i obronnych” [dostęp 2020-02-04] (ang.).
- ↑ T.Janiak (red.) „Architektura Romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje” s.316-319, Gniezno 2009.
Bibliografia
- Piotr Lasek, Zamek w Płocku. Zarys dziejów budowlanych do 1655 roku [w:] Residentiae tempore belli et pacis. Materiały do badań i ochrony założeń rezydencjonalnych i obronnych, 2019
- Agnieszka i Robert Sypkowie: Zamki i warownie ziemi mazowieckiej. Warszawa: Wydawnictwo TRIO Agencja Wydawnicza EGROS, 2002, s. 74–78. ISBN 83-88185-22-5.