Bój pod Górkami i Zamościem
| II wojna światowa, kampania wrześniowa | |||
.svg)
| |||
| Czas |
17 września 1939 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa niemiecka 1939 | ||
| Wynik |
zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Bój pod Górkami i Zamościem[a] – wrześniowe walki Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. Romana Abrahama z wojskami III Rzeszy; epizod bitwy nad Bzurą (III faza).
Sytuacja ogólna[edytuj | edytuj kod]
W dniach 13–15 września Armia „Pomorze” przeprowadziła natarcie na Skierniewice i Łowicz, a pod jego osłoną w kierunku Warszawy przegrupowały się pozostałe siły Grupy Armii gen. Tadeusza Kutrzeby. Fiasko polskiego natarcia i odwrót całości Armii „Pomorze" na lewy brzeg Bzury spowodowały zacieśnianie się wokół zgrupowania polskich armii pierścienia okrążenia realizowanego przez siedemnaście niemieckich dywizji. 16 września Polacy rozpoczęli przebijanie się z powstałego kotła[2].
Wielkopolska BK maszerowała przez Puszczę Kampinoską na wschód. W tym samym czasie wchodził do niej od południa niemiecki 12 pułk piechoty z 31 Dywizji Piechoty[3].
Walki[edytuj | edytuj kod]
Maszerujące ku Warszawie oddziały polskiej kawalerii natknęły się w Puszczy Kampinoskiej na szeroko rozstawiony obronnie niemiecki 12 pułk piechoty. W tej sytuacji 7 pułk strzelców konnych zaatakował broniący Zamościa III/12 pp ppłk. Ericha Magnusa. 4 szwadron por. Edwarda Groniowskiego rozbił niemieckie ubezpieczenie boczne, ale silny ogień broni maszynowej z pozycji głównych zatrzymał jego natarcie[4]. Wprowadzanie do walki kolejnych szwadronów pułku nie załamało obrony nieprzyjaciela[5][6][7]. Straty i zmęczenie żołnierzy spowodowały, że d-ca 7 psk płk Stanisław Królicki zaproponował gen. Abrahamowi zaniechanie natarcia na Zamość. Dowódca grupy operacyjnej nie zatwierdził jednak prośby. Wobec tego 7 psk wznowił natarcie. Atakujące w pierwszym rzucie 3 i 4 szwadron, wspierane baterią 7 dak, uchwyciły kilka zabudowań, ale niemiecki kontratak zepchnął je za rzekę Łasicę. Wyczerpany walką pułk nie był w stanie ponowić uderzenia, ale zabezpieczył wejście do walki 14 pułku ułanów[8].
Dopiero oskrzydlający od północy atak 14 pułku ułanów zmienił sytuację na korzyść Polaków. 4 szwadron por. Alfreda Godlewskiego zaatakował broniący się na zachód od Górek II/12 pp ppłk. Erwina Speera. Atak nie uzyskał jednak powodzenia. Poległ między innymi dowódca szwadronu i trzech innych oficerów. W tej sytuacji dowódca pułku rzucił do walki dwa kolejne szwadrony. Atak wspierała 2/7 dywizjonu artylerii konnej por. Władysława Fazana. 1 szwadron uderzył od czoła, a 2 szwadron miał obejść lasem niemieckie stanowiska i uderzyć na ich skrzydło i tyły. Skoordynowane w czasie natarcie trzech szwadronów uzyskało powodzenie[9][10]. Po zaciekłej walce wręcz Niemcy zostali zmuszeni do wycofania się w stronę Górek[5][11].
Posuwający się bardziej na północ 6 pułk Ułanów Kaniowskich uderzył na I/12 pp mjr. Franza Krohna. W walce z niemiecką piechotą ułani odnieśli zwycięstwo, ale atak lotniczy przerwał ich natarcie, wprowadził zamieszanie i zadał ułanom znaczne straty osobowe. Dowódca 6 puł. płk Stefan Liszko wydał rozkaz oderwania się od nieprzyjaciela i kontynuowania marszu w kierunku Warszawy. Za ułanami maszerowały oddziały 25. i 15 Dywizji Piechoty[5].
Rano 17 września 15 pułk ułanów z przydzieloną baterią 7 dak maszerował na wschód i o 7.30 osiągnął rejon Łubca. Tu natknął się na nadjeżdżającą od strony Leszna jednostkę OR 31 DP. Ułani rozbili niemiecki pluton zwiadowczy. Tu też nastąpiło spotkanie z dowódcą 84 pp, będącym częścią załogi Modlina. Płk dypl. Stanisław Sztarejko zaproponował mjr. Kazimierzowi Chłapowskiemu przejście z pułkiem na odpoczynek do rejonu Wierszy. Propozycja została przyjęta i 15 puł z baterią 7 dak odpoczywał tam aż do świtu 18 września[12][13].
Za 15 pułkiem ułanów, po tej samej marszrucie, posuwał się 9 pułk ułanów, z zadaniem opanowania południowo-wschodnich wyjść z Puszczy Kampinoskiej. Około 8.00, na wysokości drogi Zamość – Kampinos, doszło do potyczki z niemieckimi pododdziałami rozpoznawczymi, które od południa próbowały wejść do Puszczy Kampinoskiej. Szpicę czołową stanowił 2 szwadron rtm. Antoniego Bieleckiego, a ubezpieczenie tylne zapewniał 4 szwadron rtm. Jerzego Poborowskiego. Patrole 1 szwadronu maszerowały po obu stronach południowego pasa puszczy. W czasie marszu, czołgi niemieckie zaatakowały 4 szwadron. Dwa zniszczono, tracąc armatę przeciwpancerną. Około 17.00 ubezpieczenia przednie dotarły do skraju lasu pomiędzy Grabiną a Roztoką. Tu drogę zastąpił im niemiecki oddział rozpoznawczy z 31 DP. 2 szwadron próbował nacierać, lecz utknął w silnym ogniu piechoty i artylerii[14]. Napór wojsk niemieckich na pododdziały pułku z kilku stron spowodował, że ppłk Klemens Rudnicki nie zdecydował się na użycie odwodowego 3 szwadronu rtm. Edwarda Ksyka i postanowił pozostać w zajmowanym rejonie, a w nocy oderwać się od nieprzyjaciela, by przed świtem przebić się do północnego pasma Puszczy Kampinoskiej i dołączyć do głównych sił grupy operacyjnej kawalerii. W ciemnościach pułk oderwał się od wroga i odsunął na północ w głąb lasu, gdzie stanął na odpoczynek. Chociaż 9 pułk ułanów nie wykonał postawionego przed nim zadania, ponieważ nie dotarł do południowo-wschodnich wyjść z Puszczy Kampinoskiej, to jego bój w rejonie Grabiny związał OR z 31 DP dążący do Zamościa na pomoc niemieckiemu 12 pułkowi piechoty, czym ułatwił ruch na wschód głównej kolumnie grupy operacyjnej kawalerii[15].
Wojska[edytuj | edytuj kod]
Wojska polskie[edytuj | edytuj kod]
Wojska niemieckie[edytuj | edytuj kod]
| Pułk | Bataliony | Dowódcy[16] |
|---|---|---|
| 12 pułk piechoty | dowództwo | płk Hugo Ribstein |
| I/12 pp | mjr Franz Krohn | |
| II/12 pp | ppłk Erwin Speer | |
| III/12 pp | ppłk Erich Magnus | |
| OR 31 Dywizji Piechoty | ppłk Ludwig Kremling |
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Abraham 1990 ↓, s. 189.
- ↑ Głowiński, Igielski i Lebel 2019 ↓, s. 181.
- ↑ Rezmer 1992 ↓, s. 379.
- ↑ Abraham 1990 ↓, s. 190.
- ↑ a b c Głowiński, Igielski i Lebel 2019 ↓, s. 188.
- ↑ Rezmer 1992 ↓, s. 380.
- ↑ Porwit 1983 ↓, s. III/310.
- ↑ Rezmer 1992 ↓, s. 400–401.
- ↑ Rezmer 1992 ↓, s. 401.
- ↑ Abraham 1990 ↓, s. 197.
- ↑ Bauer i Polak 1983 ↓, s. 431.
- ↑ Rezmer 1992 ↓, s. 403.
- ↑ Porwit 1983 ↓, s. III/311.
- ↑ Rezmer 1992 ↓, s. 403–404.
- ↑ Rezmer 1992 ↓, s. 404.
- ↑ Zarzycki 2014 ↓, s. 135.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Roman Abraham: Wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07712-6.
- Piotr Bauer, Bogusław Polak: Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1983. ISBN 83-210-0385-0.
- Tomasz Głowiński, Rafał Igielski, Mieczysław Lebel: Bitewnym szlakiem Września 1939 roku. Polskie bitwy i boje w obronie Rzeczypospolitej. Warszawa – Wrocław: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2019. ISBN 978-83-8098-698-5.
- Marian Porwit: Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku. T. I, II, III. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
- Waldemar Rezmer: Armia „Poznań” 1939. Warszawa: Bellona, 1992. ISBN 83-11-07753-3.
- Piotr Zarzycki: Suplement do Września 1939. Ordre de Bataille armii niemieckiej, słowackiej i sowieckiej wraz z obsadami personalnymi. Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa, 2014. ISBN 978-83-933204-7-9.