12 Pułk Piechoty (II RP)

12 Pułk Piechoty
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	1 sierpnia
Nadanie sztandaru	1 sierpnia 1924
Rodowód	Pułk Piechoty Ziemi Wadowickiej
Dowódcy
Pierwszy	płk Jan Mischke
Działania zbrojne
wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Wadowice
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	XI Brygada Piechoty 6 Dywizja Piechoty

Budynek dawnych koszar wojskowych w Wadowicach wraz z pomnikiem (w tle widać bazylikę ONMP)

Tablica z pomnika 12PP w Wadowicach

Tereny działań pułku w latach 1918-1920

29 lipca - 3 sierpnia 1920

Pułk walczył w składzie 6DP

12 Pułk Piechoty (12 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Powstanie pułku

W listopadzie 1918 roku organizowano oddziały, z których później powstał 12 pułk piechoty. Były to:

• batalion porucznika Antoniego Góry, złożony z Polaków – żołnierzy Batalionu Zapasowego c. i k. 56 pułku piechoty w Kielcach,
• batalion majora Adama Śmiałowskiego i kapitana Franciszka Altera zorganizowany w Wadowicach z ochotników i żołnierzy c. i k. 56 pułku piechoty, którzy wrócili z frontu włoskiego,
• ochotniczego batalionu porucznika Juliusza Drapelli w Żywcu,
• batalionu porucznika Bolesława Kańskiego w Białej, złożonego z żołnierzy c. i k. 55 pułku piechoty.

W połowie grudnia 1918 roku batalion porucznika Góry został przeniesiony z Kielc do Wadowic i połączony z batalionem majora Śmiałowskiego w Pułk Piechoty Ziemi Wadowickiej.

Pułk w okresie pokoju

W okresie międzywojennym 12 pułk piechoty stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr V w garnizonie Wadowice z wyjątkiem III batalionu, który był detaszowany w Krakowie. Wchodził w skład 6 Dywizji Piechoty.

Pułk obchodził swoje święto 1 sierpnia, w rocznicę boju stoczonego w 1920 roku pod Leszniowem z oddziałami Armii Czerwonej. 19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych ustalił i zatwierdził dzień 1 sierpnia jako datę święta pułkowego. Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 12 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych. W tym czasie wprowadzono też dodatkowo kompanię karabinów maszynowych. Stan pułku powiększył się o 4 oficerów, 13 podoficerów, 1200 szeregowców i 12 karabinów maszynowych.

Pułk w kampanii wrześniowej

W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku pułk walczył w składzie macierzystej 6 Dywizji Piechoty (Armia „Kraków”).

Żołnierze 12 pp

Dowódcy pułku

Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku.

• płk Jan Mischke (1 XI 1918 – 18 VI 1919
• kpt. Franciszek Alter (p.o. 18 - 31 XII 1918)
• ppłk Eugeniusz Stecz (p.o. 1 – 20 I 1919)
• mjr Adam Śmiałowski (p.o. 21 – 31 I 1919)
• ppłk Edward Reyman (p.o. 1 II – 6 III 1919 → dowódca 11 pp)
• kpt. Oswald Frank (19 VI – 25 VII 1919)
• ppłk Wandalin Doroszkiewicz (26 VII 1919 – 10 II 1920)
• kpt. Władysław Mielnik (11 II – 27 VI 1920)
• mjr Franciszek Alter (28 VI 1920 – 30 VIII 1921)
• ppłk / płk piech. Oswald Frank (IX 1921 – III 1927)
• ppłk dypl. piech. Józef Ćwiertniak (1927-1929)
• ppłk / płk dypl. piech. Józef Jaklicz (22 III 1929 – 23 III 1932 → wykładowca w WSWoj.)
• ppłk piech. Marian Raczyński (23 III 1932 – 21 VI 1933 → stan spoczynku z dniem 31 X 1933)
• ppłk dypl. piech. Antoni Staich (VI 1933 - XI 1935 → zastępca szefa Departamentu Piechoty MSWojsk.)
• ppłk / płk piech. Aleksander Stawarz (XI 1935 - VII 1939 → dowódca Pododcinka Nr 2 „Nowy Sącz”)
• ppłk dypl. piech. Marian Strażyc (VII - IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.

• ppłk piech. Gustaw Kieszkowski (10 VII 1922 – 1924 → Kurs dla oficerów sztabowych piechoty w Grupie)
• ppłk piech. Aleksander Powroźnicki (12 IV 1924 – 5 V 1927 → dyspozycja dowódcy OK V)
• ppłk piech. Artur Sadowiński (5 V 1927 – 1 V 1932 → praktyka poborowa w PKU Kołomyja)
• ppłk piech. Stanisław III Dąbek (15 III 1932 - † 20 III 1933)
• ppłk piech. Jan Świątecki (28 VI 1933 - 7 VI 1934 → dowódca 34 pp)
• ppłk dypl. piech. Władysław II Rusin (7 VI 1934 – 30 IV 1935 → stan spoczynku)
• ppłk piech. Franciszek Studziński (od 4 VII 1935 – ? → komendant rejonu uzupełnień Sosnowiec)

Kwatermistrzowie

W latach 1921-1923 zastępcą dowódcy pułku i jego pomocnikiem w zakresie służby administracyjno-gospodarczej był dowódca batalionu sztabowego. W 1924 roku, w nowej organizacji pokojowej pułku piechoty, utworzono stanowisko kwatermistrza, a zlikwidowano batalion sztabowy i stanowisko dowódcy tego pododdziału. 1 kwietnia 1938 roku stanowisko kwatermistrza zostało zamienione na stanowisko II zastępcy dowódcy (zastępcy dowódcy do spraw gospodarczych). W 1939 roku, w organizacji wojennej pułku było ponownie stanowiskiem kwatermistrza.

• mjr piech. Jan Klemens Kwapiński (10 VII 1922 – 1924)
• mjr piech. Kajetan Polniak (1925 – 5 V 1927 → PKU Wadowice)
• mjr piech. Jan Józef Kraus (23 V 1927 – 26 IV 1928 → KOP)
• mjr piech. Stefan Rychalski (26 IV 1928 – 12 III 1929 → p.o. komendanta PKU Łask)
• mjr piech. Jan II Wójcik (6 VII 1929 – 28 I 1931 → dowódca baonu KOP „Sejny”)
• mjr piech. Jan Dańkowski (26 III 1931 – 28 VI 1933 → dowódca baonu)
• mjr piech. Franciszek Jerzy Głowacki (od 28 VI 1933)

Oficerowie pułku

• Teodor Boczek
• Józef Bydliński
• Cezary Wojciech Haller
• Władysław Kasza
• Walenty II Nowak
• Antoni Szymański
• Henryk Borowik
• Marian Łodyński
• Karol Rund
• Rudolf Siwy
• Mieczysław Starzyński
• Władysław Steblik
• Karol Wojtyła

Obsada personalna w 1939 roku

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku:

Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne

• dowódca pułku – płk Aleksander Józef Stawarz
• I zastępca dowódcy – ppłk Józef Mordarski
• adiutant – kpt. Adam Dyr
• starszy lekarz – mjr dr Leopold Goldberg
• II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Jan Kolanowski
• oficer mobilizacyjny – kpt. adm.(piech.) Filip Karmański
• zastępca oficera mobilizacyjnego – kpt. Roman Antoni Dąbrowski
• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Otto Stanisław Hugo Battek
• oficer gospodarczy – por. int. Wilhelm Juras
• oficer żywnościowy – vacat
• dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy – kpt. tab. Leon Stanisław Kayser
• kapelmistrz – ppor. adm. (kapelm.) Mateusz Lisicki
• dowódca plutonu łączności – por. Jan Kazimierz Sylwester Mróz
• dowódca plutonu pionierów – kpt. Aleksander II Prociuk
• dowódca plutonu artylerii piechoty – por. art. Stanisław Kubicki
• dowódca plutonu ppanc. – kpt. Bronisław Jan Krukierek
• dowódca oddziału zwiadu – ppor. Jerzy Kleczkowski

I batalion

• dowódca batalionu – mjr dypl. Wojciech Wiącek
• dowódca 1 kompanii – por. Kazimierz Karol Buklad
• dowódca plutonu – ppor. Wiktor Gojdź
• dowódca 2 kompanii – por. Jan Oleś
• dowódca plutonu – ppor. Jerzy Władysław Głogowski
• dowódca 3 kompanii – kpt. Kazimierz VI Dąbrowski
• dowódca plutonu – ppor. Wojciech Monkiewicz
• dowódca plutonu – ppor. Leon Heliodor Spychalski
• dowódca 1 kompanii km – por. Józef Franciszek Krupa
• dowódca 1 kompanii km – ppor. Władysław Duszczyk

II batalion

• dowódca batalionu – mjr Władysław Sieńczak
• dowódca 4 kompanii – por. Stanisław Miga
• dowódca plutonu – ppor. Tadeusz Stefaniszyn
• dowódca 5 kompanii – kpt. Mieczysław Piotr Barys
• dowódca plutonu – ppor. Edward Franciszek Rybka
• dowódca 6 kompanii – por. Władysław Wojas
• dowódca plutonu – por. Zdzisław Dubicki
• dowódca 2 kompanii km – por. Franciszek Michał Czul
• dowódca plutonu – ppor. Ryszard Wagner

III batalion

• dowódca batalionu – ppłk Roman Józef Wart
• adiutant dowódcy batalionu – kpt. Stanisław Miciuk
• pomocnik dowódcy batalionu ds. gospodarczych – kpt. adm. (piech.) Józef Grochal
• lekarz batalionu – ppor. lek. Wiktor Miklaszewski
• dowódca 7 kompanii – por. Jerzy Antoni Lewandowicz
• dowódca plutonu – ppor. Karol Hojlo
• dowódca 8 kompanii – p o. ppor. Józef Zięcik
• dowódca 9 kompanii – kpt. Seweryn Świeprawski
• dowódca plutonu – ppor. Florian Styła
• dowódca 3 kompanii km – por. Konstanty Cybulski
• dowódca plutonu – por. Władysław Antoni Jeziorski
• na kursie – kpt. Alojzy Stanisław Małusecki
• na kursie – por. Wojciech Rewer
• na kursie – ppor. Alfred Józef Narzyński

12 obwód przysposobienia wojskowego „Wadowice”

• kmdt obwodowy PW – kpt. adm.(piech.) Jan Piotr Łużecki
• kmdt powiatowy PW Wadowice – kpt. kontr. piech. Tadeusz Bogumił Czeppe
• kmdt powiatowy PW Myślenice – kpt. adm. (piech.) Flawian Śmitkowski

Obsada personalna we wrześniu 1939 roku

Obsada personalna we wrześniu 1939 roku

Dowództwo

• dowódca - ppłk dypl. Marian Strażyc
• I adiutant - kpt. Adam Dyr
• II adiutant - por. rez. Tadeusz Dzierwa
• oficer informacyjny - ppor. Franciszek Brzazgacz
• oficer łączności - por. Jan Mróz
• kwatermistrz - kpt. Kazimierz Dąbrowski
• oficer żywnościowy - p.o. chor. Michał Mokrzycki

I batalion

• dowódca I batalionu - mjr Władysław Sieńczak
• adiutant batalionu - por. rez. Bronisław Burger
• dowódca 1 kompanii strzeleckiej - ppor. Józef Ryłko
• dowódca 2 kompanii strzeleckiej - por. Jan Oleś
• dowódca 3 kompanii strzeleckiej - ppor. Władysław Duszczyk
• dowódca 1 kompanii ckm - por. Józef Krupa

II batalion

• dowódca II batalionu - kpt. Mieczysław Piotr Barys
• dowódca 4 kompanii strzeleckiej - ppor. Tadeusz Stefaniszyn
• dowódca 5 kompanii strzeleckiej - ppor. rez. Stanisław Kurek
• dowódca 6 kompanii strzeleckiej - por. Władysław Wojas
• dowódca 2 kompanii ckm - por. Franciszek Czul

III batalion

• dowódca III batalionu - ppłk piech. Roman Józef Wart
• dowódca 7 kompanii strzeleckiej - por. Jerzy Lewandowicz
• dowódca 8 kompanii strzeleckiej - por. rez. Konstanty Mrzygłód
• dowódca 9 kompanii strzeleckiej - kpt. Jan Łużecki
• dowódca 3 kompanii ckm - por. Konstanty Cybulski

Pododdziały specjalne

• dowódca kompanii przeciwpancernej - kpt. Bronisław Krukierek
• dowódca plutonu artylerii piechoty - por. Stanisław Kubicki
• dowódca kompanii zwiadowców - ppor. Jerzy Kleczkowski
• dowódca plutonu pionierów - kpt. Aleksander Prociuk
• dowódca plutonu przeciwgazowego - NN

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920

mjr Franciszek Alter

por. Stanisław Bodaszewski

kpt. Oswald Frank

por. Zygmunt Gromadzki

por. Jan Hajost

por. Marian Hyla

por. Józef Jakóbiec

ppor. Seweryn Jeschiwe

ppor. Antoni Kaczmarczyk

mjr Gustaw Kieszkowski

por. Antoni Kamski

por. Bronisław Kawałkowski

por. Franciszek Kubicki

por. Władysław Kulma

ppor. Jan Magiera

kpt. Włodzimierz Mielnik

por. Artur Pollak

ppor. Stanisław Rajewski

szer. Andrzej Chrząszcz

plut. Gustaw Egner

kpr. Wojciech Gabliński

plut. Władysław Handzlik

kpr. Stanisław Jaśniewicz

chor. Julian Kołaczyk

st. sierż. Karol Kulec

szer. Karol Lach

plut. Wacław Lazar

szer. Stanisław Lubas

kpr. Michał Marszałek

st. szer. Józef Pelc

plut. Wincenty Pikoń

st. szer. Bronisław Rusin

szer. Adam Waszkucz

plut. Ignacy Żabski

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za kampanię wrześniową 1939

kpt. Mieczysław Piotr Barys

Symbole pułku

Chorągiew (sztandar)

23 maja 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził przepisową chorągiew 12 Pułku Piechoty.
1 sierpnia 1924 roku w Wadowicach generał broni Stanisław Szeptycki, w imieniu Prezydenta RP, wręczył dowódcy pułku chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo Wadowic, Andrychowa i Kalwarii. Po wojnie sztandaru nie udało się odnaleźć.

Odznaka pamiątkowa

20 czerwca 1931 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 12 Pułku Piechoty. Odznaka o średnicy 34 mm ma kształt okrągłej, wypukłej tarczy, na której zarysowany jest krzyż, a na nim sylwetka żołnierza piechoty w pełnym ekwipunku, trzymającego w lewej wzniesionej ręce wieniec laurowy. Obok sylwetki żołnierza numer i inicjały pułku „12 PP”. Odznaka oficerska, jednoczęściowa, wykonana w srebrze lub w tombaku srebrzonym i oksydowanym, na rewersie numerowana. Wykonawcą odznaki był Bronisław Grabski z Łodzi.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Jerzy Kłoczewski: Polska gospodarka wojskowa 1918-1939 (zarys systemu). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07488-7.
• Franciszek Mucha: Zarys historii wojennej 12-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• [red.]Bronisław Prugar-Ketling: Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918-1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
• Andrzej Gładysz: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. 6 Dywizja Piechoty.. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2016. ISBN 978-83-7945-592-8.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.