Kresowa Brygada Kawalerii
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | |
Rozformowanie | |
Tradycje | |
Rodowód | |
Dowódcy | |
Pierwszy |
płk Feliks Dziewicki |
Ostatni |
płk dypl. Jerzy Grobicki |
Działania zbrojne | |
kampania wrześniowa | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
Kresowa Brygada Kawalerii (Kres. BK) – wielka jednostka kawalerii Wojska Polskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W 1924 roku II Brygada Jazdy przemianowana została na 2 Samodzielną Brygadę Kawalerii. Brygada podlegała bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr II. Dowództwo brygady stacjonowało w garnizonie Równe.
Pod koniec 1930 roku zdecydowano o przeniesieniu dowództwa 2 SBK do Brodów. Wobec tego, że w Brodach nie było odpowiedniego pomieszczenia dla dowództwa, zostało ono umieszczone tymczasowo w koszarach w Białokrynicy. Pertraktacje w związku z kupnem i rekonstrukcją budynku dla dowództwa brygady w Brodach toczyły się dłuższy czas i wskutek tego pobyt dowództwa w Białokrynicy przedłużał się prawie do dwóch lat[1].
Minister spraw wojskowych rozkazem Dep. Dow. Og. 1820. Org. Tj. nadał z dniem 1 kwietnia 1937 roku dotychczasowej 2 SBK nazwę „Kresowa Brygada Kawalerii”[2]. Z dotychczasowego składu brygady wyłączony został 2 dywizjon artylerii konnej i podporządkowany dowódcy Wołyńskiej Brygady Kawalerii, a w jego miejsce został włączony 13 dywizjon artylerii konnej w Kamionce Strumiłowej[3]. W tym samym czasie w skład brygady został włączony 20 pułk ułanów, który stacjonował w Rzeszowie i był dotychczas podporządkowany dowódcy 10 Brygady Kawalerii[4][5].
Dowództwo Kresowej BK oraz 22 puł, 6 psk i 13 dak stacjonowały na terenie Okręgu Korpusu Nr VI, natomiast 20 puł eksterytorialnie w Okręgu Korpusu Nr X, a 12 puł eksterytorialnie w Okręgu Korpusu Nr II.
W dniach 14–15 sierpnia 1939 roku 12 puł został zmobilizowany, po czym skierowany do Ponikwy by 23 sierpnia powrócić do Krzemieńca, załadować się i wyjechać do rejonu operacyjnego Armii „Łódź”. Pułk został wyładowany na stacji Nowa Brzeźnica, po czym został skierowany do rejonu Wola Blakowa – Lgota Wielka – Wola Wiewiecka. Po osiągnięciu nakazanego rejonu pułk został powiadomiony, że został podporządkowany dowódcy Wołyńskiej Brygady Kawalerii[6].
Organizacja pokojowa brygady[edytuj | edytuj kod]
- dowództwo Kresowej Brygady Kawalerii w Brodach
- 12 pułk Ułanów Podolskich w Krzemieńcu
- 20 pułk ułanów im. Króla Jana III Sobieskiego w Rzeszowie (szwadron zapasowy w Kamionce Strumiłowej)
- 22 pułk Ułanów Podkarpackich w Brodach (szwadron zapasowy w Złoczowie)
- 6 pułk strzelców konnych im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego w Żółkwi
- 13 dywizjon artylerii konnej w Kamionce Strumiłowej
- 4 szwadron pionierów w Kamionce Strumiłowej (od 1939 roku w m. Bereźce nad Ikwą)
- 2 szwadron łączności w Brodach
Obsada personalna dowództwa[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy brygady
- płk kaw. Feliks Adam Dziewicki (V 1921 - 13 X 1926 → inspektor formacji konnych KOP[7])
- płk dypl. / gen. bryg. Władysław Anders (13 X 1926 - IV 1937 → dowódca Now. BK)
- gen. bryg. Marian Przewłocki (13 V 1937 - 27 VIII 1939 → dowódca GOKaw. Nr 2)
- płk. kaw. Stefan Hanka-Kulesza (27 VIII - 4 IX 1939)
- płk dypl. kaw. Jerzy Grobicki (4 - 27 IX 1939)
- Zastępca dowódcy brygady
- płk. kaw. Stefan Hanka-Kulesza (1937 - 27 VIII 1939 → dowódca Kres. BK)
- Szefowie sztabu
- rtm. pd SG Bohdan Romuald Witwicki[a] (1923)
- mjr SG Zygmunt I Borkowski (15 X 1923[11] - 31 I 1925[12] → adiutant przyboczny szefa SG)
- rtm. SG dr Marian Karol Feliks Maciejowski (6 VI[13] - 30 IX 1925 → DOK I[14])
- rtm. SG Witold Gierulewicz (1 X 1925 - 17 XI 1926 → p.o. szefa sztabu 1 DK)
- rtm. SG / mjr dypl. Jerzy Skrzydlewski (30 XI 1926 - 27 IV 1929 → DOK X)
- rtm. / mjr dypl. Jan Narzymski (23 VIII 1929[15] - 23 X 1931 → wykładowca WSWoj.[16])
- rtm. dypl. Eugeniusz II Chrzanowski (od 23 X 1931[16])
- ppłk dypl. Antoni Gustaw Witkowski (1939)
- Oficerowie sztabu
- rtm. Zenon Sierzycki - I oficer sztabu (od 31 X 1927[17])
- rtm. Adolf Regulski - II oficer sztabu (od 31 X 1927[18])
- rtm. dypl. Edward Boniecki (od 1 X 1933[19])
Obsada personalna w 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[20][b]:
- dowódca brygady – gen. bryg. Marian Roman Przewłocki
- zastępca dowódcy – płk Stefan Hanka-Kulesza
- szef sztabu – ppłk dypl. Antoni Gustaw Witkowski
- I oficer sztabu – rtm. dypl. Maksymilian Tuski
- I oficer sztabu (dubler) – por. dypl. Jerzy Klimkowski
- II oficer sztabu – rtm. adm. (kaw.) Eugeniusz Skorupka
- dowódca łączności – kpt. łączn. Marcin Kowal
- oficer intendentury – mjr int. Adam Mostowski
Brygada w kampanii wrześniowej 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
Brygada pod dowództwem płk. Stefana Hanki-Kuleszy wchodziła w skład Armii „Łódź”. W pierwszych dniach września pozostawała w odwodzie Armii. Jeszcze przed wejściem do walk poniosła duże straty atakowana przez lotnictwo niemieckie.
Rankiem 3 września wyładowała się z transportu kolejowego pod Szadkiem i wzmocniła obronę 10 Dywizji Piechoty, tworząc Grupę Operacyjną „Sieradz” gen. bryg. Franciszka Dindorfa-Ankowicza. 4 września rozpoczęła działania wojenne, atakując niemiecką 24 Dywizję Piechoty gen. por. Friedricha Olbrichta na zachód od miasta Warta. Po pierwszym kontakcie z wrogiem wycofała się z niewiadomych przyczyn, odsłaniając północne skrzydło obrony Armii. W rezultacie dowództwo Brygady przejął płk dypl. Jerzy Grobicki. Następnego dnia broniła linii rzeki Warty, walcząc pod Sieradzem. W tym czasie do Brygady dołączył 1 pułk kawalerii KOP, który wcześniej walczył nad Wartą. Brygada oskrzydlona przez nieprzyjaciela odeszła do rejonu Szadka, a następnie nad rzekę Ner i do rejonu Chlebowa. 7 września Brygada zaczęła odchodzić znad Neru na pozycję pod Zgierzem do osłony 10. Dywizji Piechoty. Mając przed sobą Niemców, przedarła się śmiałym atakiem przez szosę Aleksandrów – Ozorków i wieczorem przeszła do lasów w rejonie Emilianowa. Następnie dołączyła do kolumn 10. Dywizji Piechoty, odchodzącej na Głowno. 8 września podczas odwrotu i ataków wroga jej pododdziały pogubiły się i Brygada poszła w rozsypkę. Resztki Brygady 10 września przeprawiły się przez Wisłę pod Otwockiem i za rzeką przeszły do obrony. Następnie weszły w skład Frontu Północnego gen. dyw. Stefana Dęba-Biernackiego i brały udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim, gdzie zostały rozbite i skapitulowały. Natomiast 1 pułk kawalerii KOP i 22 pułk ułanów weszły w skład Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. bryg. Władysława Andersa, którą osłaniały od strony Wisły w czasie działań na Mińsk Mazowiecki. W czasie przebijania się na południe do granicy węgierskiej zostały rozbite wraz z pozostałymi oddziałami Grupy Operacyjnej Kawalerii 26 września w walkach pod Sądową Wisznią.
Obsada i skład brygady 1 września 1939[edytuj | edytuj kod]
- Kwatera Główna Kresowej Brygady Kawalerii
- 20 pułk ułanów
- 22 pułk ułanów
- 6 pułk strzelców konnych
- 4 batalion strzelców – dowódca mjr Wincenty Mischke
- 13 dywizjon artylerii konnej
- 61 dywizjon pancerny
- bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa nr 93 – dowódca kpt. Zygmunt Tomasz Malinowski
- szwadron kolarzy nr 2 – dowódca por. kaw. Władysław Bober †IX 1939 w rej. Lublina[22]
- szwadron pionierów nr 4
- szwadron łączności Nr 2 – dowódca por. Bolesław Zbigniew Kobielski
- samodzielny pluton karabinów maszynowych nr 2 – dowódca NN
- pluton konny żandarmerii nr 2 – dowódca por. rez. Czerwiński
- poczta polowa nr 145
- sąd polowy nr 42 – szef kpt. Piotr Sąsiadek
- drużyna parkowa uzbrojenia nr 641
- park intendentury nr 641
- 82 pluton sanitarny konny – dowódca por. lek. Stanisław Stefan Bajer
- kolumna taborowa kawalerii nr 41
- kolumna taborowa kawalerii nr 42
- kolumna taborowa kawalerii nr 43 – dowódca por. rez. Stefan Fiszer
- kolumna taborowa kawalerii nr 44
- kolumna taborowa kawalerii nr 45
- kolumna taborowa kawalerii nr 46
- warsztat taborowy nr 641
- Osobny artykuł:
Pododdziały przydzielone:
- 1 pułk kawalerii KOP (dołączył do brygady 5 września) – dowódca ppłk Feliks Kopeć
- 42 samodzielna kompania czołgów rozpoznawczych – dowódca kpt. Maciej Grabowski
Obsada personalna Kwatery Głównej[edytuj | edytuj kod]
Obsada personalna Kwatery Głównej Kresowej BK we wrześniu 1939[23] | ||
---|---|---|
Stanowisko etatowe | Stopień, imię i nazwisko | Uwagi |
dowódca brygady | płk kaw. Stefan Hanka-Kulesza (do 4 IX 1939) | zastępca dowódcy Grupy „Dubno” |
płk dypl. Jerzy Grobicki (od 4 IX 1939) | niewola sowiecka | |
oficer ordynansowy | ppor. art. Anioł Antoni Kamiński[c] | |
szef sztabu | ppłk dypl. kaw. Antoni Witkowski | szef sztabu Grupy „Dubno” |
oficer operacyjny | kpt. dypl. art. Zygmunt Janke | SZP / ZWZ / AK |
oficer informacyjny | rtm. Eugeniusz Skorupka | †1940 Charków[25] |
dowódca łączności | kpt. łącz. Marcin Kowal | niemiecka niewola |
kwatermistrz | rtm. dypl. Maksymilian Tuski | †1940 Charków[26] |
oficer służby intendentury | kpt. int. Stanisław Piotr Podraza | †1940 Charków[27] |
komendant Kwatery Głównej | mjr rez. Władysław Piniński | ZWZ / AK |
naczelny lekarz | mjr lek. dr Stanisław Czynciel | niewola sowiecka |
dowódca szwadronu sztabowego | por. rez. Jan Grela | |
por. kaw. Mieczysław Kiwała | †22 IX 1939 Łomianki |
Żołnierze Brygady (w tym OZ) – ofiary zbrodni katyńskiej[edytuj | edytuj kod]
- Osobne artykuły:
Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[28]
Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy / służby (stanowisko) | zamordowany | |
---|---|---|---|---|---|
miejsce pracy przed mobilizacją | we wrześniu 1939 | ||||
Podraza Stanisław[29] | kapitan | żołnierz zawodowy | Charków | ||
Skorupka Eugeniusz[30] | rotmistrz | żołnierz zawodowy | II oficer sztabu Kresowej BK | Charków | |
Tuski Maksymilian[31] | rotmistrz dyplomowany | żołnierz zawodowy | ? | Charków | |
Zbrożek Władysław | porucznik rezerwy | inżynier rolnik | Charków |
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bohdan Romuald Witwicki urodził się 7 lutego 1895 roku. 27 sierpnia 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu rotmistrza, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej. Pełnił wówczas służbę w 13 Dywizji Piechoty. W 1921 roku pełnił służbę w 3 Brygadzie Jazdy. Zweryfikowany w stopniu rotmistrza ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów jazdy. W 1923 roku pełnił służbę w II Brygadzie Jazdy w Równem na stanowisku szefa sztabu, pozostając oficerem nadetatowym 12 puł. Przysługiwał mu wówczas tytuł „przydzielony do Sztabu Generalnego”. Odznaczony Krzyżem Walecznych. Zmarł 10 listopada 1923 roku w Warszawie[8][9][10]
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[21].
- ↑ ppor. art. Anioł Antoni Kamiński ur. 30 kwietnia 1914. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 października 1937 i 117. lokatą w korpusie oficerów artylerii. W marcu 1939 pełnił służbę w 30 pal na stanowisku dowódcy plutonu 1. baterii[24].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 134.
- ↑ Dodatek Tajny Nr 3 do Dziennika Rozkazów z 26 marca 1937, poz. 19.
- ↑ Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 146.
- ↑ Skibiński 1989 ↓, s. 259.
- ↑ Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 147 autorzy podali, że 20 p.uł. został podporządkowany w 1938 roku.
- ↑ Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 148-152.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 46 z 25 października 1926 roku, s. 373.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 33 z 1 września 1920 roku, s. 796.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 84, 623, 680.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 79 z 22 grudnia 1923 roku, s. 740.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 63 z 27 września 1923 roku, s. 586.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 22 lutego 1925 roku, s. 86.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 61 z 6 czerwca 1925 roku, s. 306.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 116 z 3 listopada 1925 roku, s. 624.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 15 sierpnia 1929 roku, s. 288.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 330.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 304.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 30.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 4.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 542.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Straty ↓, wg innego źródła zmarł 21 września 1939 w Lublinie w następstwie odniesionych ran.
- ↑ Głowacki 1986 ↓, s. 365, 368.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 201, 746.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 490.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 569.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 424.
- ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6921.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7305.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14064.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
- Ułani Podolscy. Dzieje Pułku Ułanów Podolskich 1809-1947. Kazimierz Grocholski (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991. ISBN 83-04-03664-9.
- Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975.
- Franciszek Skibiński: Ułańska młodość 1917-1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07705-3.
- Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny "W". Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-05-14].