Przejdź do zawartości

Kresowa Brygada Kawalerii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kresowa Brygada Kawalerii
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1921

Rozformowanie

1939

Tradycje
Rodowód

2 Samodzielna Brygada Kawalerii

Dowódcy
Pierwszy

płk Feliks Dziewicki

Ostatni

płk dypl. Jerzy Grobicki

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

garnizon Równe
Krzemieniec
Brody

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

Armia „Łódź”
Grupa Operacyjna gen. Dindorfa-Ankowicza

Skład

20 pułk ułanów
22 pułk ułanów
6 pułk strzelców konnych
13 dak

Kresowa Brygada Kawalerii (Kres. BK) – wielka jednostka kawalerii Wojska Polskiego.

W czasie kampanii wrześniowej brygada walczyła w składzie Armii „Łódź” i w bitwie granicznej osłaniała jej północne skrzydło. W odwrocie rozdzieliła się na kilka części, z których 6 pułk strzelców konnych i zgrupowanie płk. dypl. Kunachowicza zostały zniszczone. Pozostałe jednostki weszły do grupy gen. Andersa i w czasie jej działań na Mińsk Mazowiecki osłaniała grupę od Wisły. Rozbita w czasie marszu w kierunku granicy węgierskiej[1].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

W 1924 roku II Brygada Jazdy przemianowana została na 2 Samodzielną Brygadę Kawalerii. Brygada podlegała bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr II. Dowództwo brygady stacjonowało w garnizonie Równe.

Pod koniec 1930 roku zdecydowano o przeniesieniu dowództwa 2 SBK do Brodów. Wobec tego, że w Brodach nie było odpowiedniego pomieszczenia dla dowództwa, zostało ono umieszczone tymczasowo w koszarach w Białokrynicy. Pertraktacje w związku z kupnem i rekonstrukcją budynku dla dowództwa brygady w Brodach toczyły się dłuższy czas i wskutek tego pobyt dowództwa w Białokrynicy przedłużał się prawie do dwóch lat[2].

Minister spraw wojskowych rozkazem Dep. Dow. Og. 1820. Org. Tj. nadał z dniem 1 kwietnia 1937 roku dotychczasowej 2 SBK nazwę „Kresowa Brygada Kawalerii”[3]. Z dotychczasowego składu brygady wyłączony został 2 dywizjon artylerii konnej i podporządkowany dowódcy Wołyńskiej Brygady Kawalerii, a w jego miejsce został włączony 13 dywizjon artylerii konnej w Kamionce Strumiłowej[4]. W tym samym czasie w skład brygady został włączony 20 pułk ułanów, który stacjonował w Rzeszowie i był dotychczas podporządkowany dowódcy 10 Brygady Kawalerii[5][6].

Dowództwo Kresowej BK oraz 22 puł, 6 psk i 13 dak stacjonowały na terenie Okręgu Korpusu Nr VI, natomiast 20 puł eksterytorialnie w Okręgu Korpusu Nr X, a 12 puł eksterytorialnie w Okręgu Korpusu Nr II.

W dniach 14–15 sierpnia 1939 roku 12 puł został zmobilizowany, po czym skierowany do Ponikwy by 23 sierpnia powrócić do Krzemieńca, załadować się i wyjechać do rejonu operacyjnego Armii „Łódź”. Pułk został wyładowany na stacji Nowa Brzeźnica, po czym został skierowany do rejonu Wola Blakowa – Lgota Wielka – Wola Wiewiecka. Po osiągnięciu nakazanego rejonu pułk został powiadomiony, że został podporządkowany dowódcy Wołyńskiej Brygady Kawalerii[7].

Organizacja pokojowa brygady

[edytuj | edytuj kod]
Kresowa BK w 1938

Obsada personalna dowództwa

[edytuj | edytuj kod]
Dowódcy brygady
Zastępca dowódcy brygady
Szefowie sztabu
  • rtm. pd SG Bohdan Romuald Witwicki[a] (1923)
  • mjr SG Zygmunt I Borkowski (15 X 1923[12] - 31 I 1925[13] → adiutant przyboczny szefa SG)
  • rtm. SG dr Marian Karol Feliks Maciejowski (6 VI[14] - 30 IX 1925 → DOK I[15])
  • rtm. SG Witold Gierulewicz (1 X 1925 - 17 XI 1926 → p.o. szefa sztabu 1 DK)
  • rtm. SG / mjr dypl. Jerzy Skrzydlewski (30 XI 1926 - 27 IV 1929 → DOK X)
  • rtm. / mjr dypl. Jan Narzymski (23 VIII 1929[16] - 23 X 1931 → wykładowca WSWoj.[17])
  • rtm. dypl. Eugeniusz II Chrzanowski (od 23 X 1931[17])
  • ppłk dypl. Antoni Gustaw Witkowski (1939)
Oficerowie sztabu
  • rtm. Zenon Sierzycki - I oficer sztabu (od 31 X 1927[18])
  • rtm. Adolf Regulski - II oficer sztabu (od 31 X 1927[19])
  • rtm. dypl. Edward Boniecki (od 1 X 1933[20])

Obsada personalna w 1939 roku

[edytuj | edytuj kod]

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[21][b]:

  • dowódca brygady – gen. bryg. Marian Roman Przewłocki
  • zastępca dowódcy – płk Stefan Hanka-Kulesza
  • szef sztabu – ppłk dypl. Antoni Gustaw Witkowski
  • I oficer sztabu – rtm. dypl. Maksymilian Tuski
  • I oficer sztabu (dubler) – por. dypl. Jerzy Klimkowski
  • II oficer sztabu – rtm. adm. (kaw.) Eugeniusz Skorupka
  • dowódca łączności – kpt. łączn. Marcin Kowal
  • oficer intendentury – mjr int. Adam Mostowski

Brygada w kampanii wrześniowej 1939

[edytuj | edytuj kod]
Brygada walczyła w składzie Armii "Łódź"
 Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.

Brygada pod dowództwem płk. Stefana Hanki-Kuleszy wchodziła w skład Armii „Łódź”. W pierwszych dniach września pozostawała w odwodzie Armii. Jeszcze przed wejściem do walk poniosła duże straty atakowana przez lotnictwo niemieckie.

Rankiem 3 września wyładowała się z transportu kolejowego pod Szadkiem i wzmocniła obronę 10 Dywizji Piechoty, tworząc Grupę Operacyjną „Sieradz” gen. bryg. Franciszka Dindorfa-Ankowicza. 4 września rozpoczęła działania wojenne, atakując niemiecką 24 Dywizję Piechoty gen. por. Friedricha Olbrichta na zachód od miasta Warta. Po pierwszym kontakcie z wrogiem wycofała się z niewiadomych przyczyn, odsłaniając północne skrzydło obrony Armii. W rezultacie dowództwo Brygady przejął płk dypl. Jerzy Grobicki.

Następnego dnia broniła linii rzeki Warty, walcząc pod Sieradzem. W tym czasie do Brygady dołączył 1 pułk kawalerii KOP, który wcześniej walczył nad Wartą. Jej 20 puł obsadził odcinek na północ od Glinna, 22 puł ugrupował się obronnie w rejonie lasu na południowy wschód od Glinna; prawoskrzydłowy 6 psk wykonywał marsz w kierunku Brodni, skąd miał wykonać obejście na południe wzdłuż zachodniego brzegu Warty i uderzyć na lewe skrzydło niemieckiej 24 DP[23].
Po zajęciu obrony 20 pułk zwalczał pododdziały nieprzyjaciela, które próbowały forsować Wartę. O 3.00 5 września pułk ten bez żadnego taktycznego uzasadnienia został wycofany poza rubież drugorzutowego 22 puł. W ten sposób główne siły brygady stały bezczynnie aż do południa.
W czasie marszu 6 psk, w okolicach Popowa wykryto zmotoryzowany oddział rozpoznawczy nieprzyjaciela. Rozpoczęła się walka ogniowa. Do akcji włączyło się nieprzyjacielskie lotnictwo i pułk zaczął ponosić znaczne straty. Około 13.00 nieprzyjaciel sforsował Wartę i zaczął wychodzić na lewe skrzydło i tyły 6 psk. W tej sytuacji pułk wycofał się na wschód od Popowa. Manewr ten odbywał się w styczności ogniowej z nieprzyjacielem i nastąpiło przemieszanie się pododdziałów.. Wysłany na rozpoznanie 4 szwadron nie dołączył już do pułku[23].
W tym czasie pododdziały 28 pp prowadziły ciężką walkę pod Glinnem. Po załamaniu się natarcia czołowego nieprzyjaciel rozpoczął realizować oskrzydlanie zwłaszcza od północy. Na tej podstawie płk Grobicki rozpoczął przegrupowanie oddziałów brygady do rejonu Szadka, a następnie nad rzekę Ner i do rejonu Chlebowa. Brak dokumentów sztabowych uniemożliwia ustalenie, czy dowódca Kresowej Brygady Kawalerii uzgodnił przegrupowanie oddziałów z gen. Dindorfem-Ankowiczem[24].

W godzinach rannych 6 września zasadnicze siły Kresowej Brygady Kawalerii rozwinięte były na rubieży na zachód od Szadka. W 61 dywizjonie pancernym całą noc remontowano sprzęt. O świcie szwadron samochodów pancernych dysponował jednym plutonem gotowym do dalszej walki, a 42 skcz prowadziła działania w rejonie Zgniłego Błota. Zgodnie z zadaniem brygada miała osłaniać z północno-zachodu broniącą się na Nerze. Ugrupowanie bojowe brygady było następujące: 20 puł ugrupował się obronnie w rejonie Puczniewa, 22 puł ześrodkował się w rejonie Marianów –Madaje, 6 psk (bez 4 szwadronu i sześciu ckm) ześrodkował się w rejonie Albertowa. 1 pkaw KOP miał wejść w skład Kresowej Brygady Kawalerii, lecz przegrupowywał się samodzielnie na kierunku Zgierz – Głowno[25].

7 września Brygada zaczęła odchodzić znad Neru na pozycję pod Zgierzem do osłony 10. Dywizji Piechoty. Mając przed sobą Niemców, przedarła się śmiałym atakiem przez szosę Aleksandrów – Ozorków i wieczorem przeszła do lasów w rejonie Emilianowa. Następnie dołączyła do kolumn 10. Dywizji Piechoty, odchodzącej na Głowno. 8 września podczas odwrotu i ataków wroga jej pododdziały pogubiły się i Brygada poszła w rozsypkę.

Większość sił Kresowej BK pod dowództwem płk. dypl. Kunachowicza po osiągnięciu nocą z 8 na 9 września lasu pod Chlebowem uzyskała nieco czasu na uporządkowanie pododdziałów i ich odpoczynek. Chociaż 6 psk od rejonu Głowna nie przegrupowywał się w głównej kolumnie marszowej, to jednak dzięki łączności radiowej był objęty systemem dowodzenia płk. dypl. Kunachowicza[26]. 6 psk stracił po drodze gros szwadronów 2 i 3, część szw. ckm, które pomaszerowały do m. Piaski pod Bolimowem, zamiast do m. Piaski pod Skierniewicami i nigdy już do pułku nie dołączyły. Natomiast 22 puł i 13 dak przegrupowywały się samodzielnie i ześrodkowały się około południa w lesie pod Skierniewicami. Po wejściu w rejon lasu pod Graniczkami brygada przyjęła jednorzutowe ugrupowanie. Na prawym skrzydle rozmieścił się 6 psk, a na lewym – 20 puł, w odwodzie ześrodkowały się pododdziały z 22 puł. Wsparcie ogniowe zapewniała 3/13 dak. Pierwszorzutowe 6 psk i 20 p. uł. miały nie dopuścić do przerwania się nieprzyjaciela z kierunku północnego i zachodniego[27].

W godzinach wieczornych 9 września dowódca brygady otrzymał rozkaz do przegrupowania w rejon Suliszewa i przystąpił do jego wykonania[28]. Po zapadnięciu zmroku Kresowa Brygada Kawalerii rozpoczęła marsz przez Skierniewice w rejon Suliszewa. W Skierniewicach do kolumny marszowej brygady dołączył 6 psk. O świcie 10 września brygada osiągnęła rejon Suliszewa. Natomiast 22 p. uł. płk. dypl. Płonki oraz oderwane z 6 psk szwadrony pod dowództwem rtm. W. Zachoszcza maszerowały przez Błonie na Modlin[29].

10 września resztki Brygady przeprawiły się przez Wisłę pod Otwockiem i za rzeką przeszły do obrony. Następnie weszły w skład Frontu Północnego gen. dyw. Stefana Dąba-Biernackiego i brały udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim, gdzie zostały rozbite i skapitulowały. Natomiast 1 pułk kawalerii KOP i 22 pułk ułanów weszły w skład Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. bryg. Władysława Andersa, którą osłaniały od strony Wisły w czasie działań na Mińsk Mazowiecki. W czasie przebijania się na południe do granicy węgierskiej zostały rozbite wraz z pozostałymi oddziałami Grupy Operacyjnej Kawalerii 26 września w walkach pod Sądową Wisznią.

Obsada i skład brygady 1 września 1939

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Organizacja wojenna polskiej brygady kawalerii w 1939.

Pododdziały przydzielone:

Obsada personalna Kwatery Głównej

[edytuj | edytuj kod]
Obsada personalna Kwatery Głównej Kresowej BK we wrześniu 1939[31]
Stanowisko etatowe Stopień, imię i nazwisko Uwagi
dowódca brygady płk kaw. Stefan Hanka-Kulesza (do 4 IX 1939) zastępca dowódcy Grupy „Dubno”
płk dypl. Jerzy Grobicki (od 4 IX 1939) niewola sowiecka
oficer ordynansowy ppor. art. Anioł Antoni Kamiński[c]
szef sztabu ppłk dypl. kaw. Antoni Witkowski szef sztabu Grupy „Dubno”
oficer operacyjny kpt. dypl. art. Zygmunt Janke SZP / ZWZ / AK
oficer informacyjny rtm. Eugeniusz Skorupka †1940 Charków[33]
dowódca łączności kpt. łącz. Marcin Kowal niemiecka niewola
kwatermistrz rtm. dypl. Maksymilian Tuski †1940 Charków[34]
oficer służby intendentury kpt. int. Stanisław Piotr Podraza †1940 Charków[35]
komendant Kwatery Głównej mjr rez. Władysław Piniński ZWZ / AK
naczelny lekarz mjr lek. dr Stanisław Czynciel niewola sowiecka
dowódca szwadronu sztabowego por. rez. Jan Grela
por. kaw. Mieczysław Kiwała †22 IX 1939 Łomianki

Żołnierze Brygady (w tym OZ) – ofiary zbrodni katyńskiej

[edytuj | edytuj kod]
 Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[36]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy / służby (stanowisko) zamordowany
miejsce pracy przed mobilizacją we wrześniu 1939
Podraza Stanisław[37] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Skorupka Eugeniusz[38] rotmistrz żołnierz zawodowy II oficer sztabu Kresowej BK Charków
Tuski Maksymilian[39] rotmistrz dyplomowany żołnierz zawodowy ? Charków
Zbrożek Władysław porucznik rezerwy inżynier rolnik Charków

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Bohdan Romuald Witwicki urodził się 7 lutego 1895 roku. 27 sierpnia 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu rotmistrza, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej. Pełnił wówczas służbę w 13 Dywizji Piechoty. W 1921 roku pełnił służbę w 3 Brygadzie Jazdy. Zweryfikowany w stopniu rotmistrza ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów jazdy. W 1923 roku pełnił służbę w II Brygadzie Jazdy w Równem na stanowisku szefa sztabu, pozostając oficerem nadetatowym 12 puł. Przysługiwał mu wówczas tytuł „przydzielony do Sztabu Generalnego”. Odznaczony Krzyżem Walecznych. Zmarł 10 listopada 1923 roku w Warszawie[9][10][11]
  2. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[22].
  3. ↑ ppor. art. Anioł Antoni Kamiński ur. 30 kwietnia 1914. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 października 1937 i 117. lokatą w korpusie oficerów artylerii. W marcu 1939 pełnił służbę w 30 pal na stanowisku dowódcy plutonu 1. baterii[32].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Zawilski 2019 ↓, s. 803.
  2. ↑ Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 134.
  3. ↑ Dodatek Tajny Nr 3 do Dziennika Rozkazów z 26 marca 1937, poz. 19.
  4. ↑ Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 146.
  5. ↑ Skibiński 1989 ↓, s. 259.
  6. ↑ Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 147 autorzy podali, że 20 p.uł. został podporządkowany w 1938 roku.
  7. ↑ Ułani Podolscy 1991 ↓, s. 148-152.
  8. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 46 z 25 października 1926 roku, s. 373.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 33 z 1 września 1920 roku, s. 796.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 84, 623, 680.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 79 z 22 grudnia 1923 roku, s. 740.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 63 z 27 września 1923 roku, s. 586.
  13. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 22 lutego 1925 roku, s. 86.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 61 z 6 czerwca 1925 roku, s. 306.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 116 z 3 listopada 1925 roku, s. 624.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 15 sierpnia 1929 roku, s. 288.
  17. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 330.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 304.
  19. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 30.
  20. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 26 stycznia 1934 roku, s. 4.
  21. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 542.
  22. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
  23. ↑ a b Wróblewski 1975 ↓, s. 135.
  24. ↑ Wróblewski 1975 ↓, s. 135–136.
  25. ↑ Wróblewski 1975 ↓, s. 174.
  26. ↑ Wróblewski 1975 ↓, s. 238.
  27. ↑ Wróblewski 1975 ↓, s. 239.
  28. ↑ Wróblewski 1975 ↓, s. 245.
  29. ↑ Wróblewski 1975 ↓, s. 247.
  30. ↑ Straty ↓, wg innego źródła zmarł 21 września 1939 w Lublinie w następstwie odniesionych ran.
  31. ↑ Głowacki 1986 ↓, s. 365, 368.
  32. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 201, 746.
  33. ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 490.
  34. ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 569.
  35. ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 424.
  36. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  37. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6921.
  38. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7305.
  39. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14064.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Kawaleria w II Rzeczypospolitej
Korpus, dywizje, GO Jazdy
Brygady jazdy (wojenne)
Brygady jazdy
Dywizje kawalerii
Samodzielne brygady kawalerii
Brygady kawalerii
Brygady kawalerii (1929–1937)
Grupy Operacyjne Kawalerii 1939
Brygady kawalerii 1939
Jednostki improwizowane
w 1939
Pułki ułanów (szwoleżerów)
Pułki strzelców konnych (dragonów)
Dywizjony artylerii konnej
szwadrony pionierów
szwadrony łączności
Inne
Kawaleria zmotoryzowana
Ośrodki zapasowe kawalerii
Improwizowane (rezerwowe)
oddziały kawalerii (1939)
Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej
Rodowód
Naczelne władze wojskowe
Rodzaje sił zbrojnych
Formacje
Bronie
Służby
WP w 1939
Inne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kresowa_Brygada_Kawalerii&oldid=76103809”