Kępaczek plamisty

Kępaczek plamisty
	Poodytes punctatus
	(Quoy & Gaimard, 1830)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	świerszczaki
Rodzaj	Poodytes
Gatunek	kępaczek plamisty
Synonimy
	Synallaxis punctata Quoy & Gaimard, 1830; Megalurus punctatus (Quoy & Gaimard, 1830);
	Synallaxis punctata Quoy & Gaimard, 1830; Megalurus punctatus (Quoy & Gaimard, 1830);
Podgatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kępaczek plamisty (Poodytes punctatus; maor.: mātātā^[3]) – gatunek małego ptaka z rodziny świerszczaków (Locustellidae). Występuje na Nowej Zelandii i okolicznych wyspach. Nie jest zagrożony wyginięciem. Dwa podgatunki klasyfikowane są przez IUCN osobno: kępaczek ciemnouchy (P. p. caudatus) jest narażony na wyginięcie, kępaczek białogardły (†P. p. rufescens) wymarł pod koniec XIX wieku.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisali Jean René Constant Quoy i Joseph Paul Gaimard w 1830 w relacji z podróży korwety l’Astrolabe. Holotyp pochodził z Zatoki Tasmana na Wyspie Południowej Nowej Zelandii. Nowemu gatunkowi nadali nazwę Synallaxis punctata^[4]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza kępaczka plamistego w rodzaju Poodytes^[5]. Umieszczany bywał w Megalurus lub w monotypowym rodzaju Bowdleria. Na odrębność kępaczków plamistych wskazują pewne cechy anatomiczne, jednak wyniki hybrydyzacji DNA-DNA są niejasne^[6]. IOC wyróżnia 5 podgatunków^[5]. Na Kompletnej liście ptaków świata do P. punctatus włączane jako podgatunki są również kępaczki: białogardły (†P. (p.) rufescens) i ciemnouchy (P. (p.) caudatus)^[7], przez autorów Handbook of the Birds of the World uznawane za odrębne gatunki^[6], natomiast IOC za odrębny gatunek uznaje jedynie wymarłego kępaczka białogardłego^[5].

Podgatunki i zasięg występowania

Kompletna lista ptaków świata i IOC wyróżniają następujące podgatunki^[7]^[5]:

P. p. vealeae (Kemp, 1912) – Wyspa Północna^[6]
P. p. punctatus (Quoy & Gaimard, 1832) – kępaczek plamisty – Wyspa Południowa^[6]
P. p. stewartianus (Oliver, 1930) – Wyspa Stewart^[6]
P. p. wilsoni (Stead, 1936) – Wyspa Codfish (przy północno-zachodniej części wyspy Stewart)^[6]
P. p. caudatus (Buller, 1894) – kępaczek ciemnouchy – Wyspy Snares^[5]
†P. p. rufescens (Buller, 1869) – kępaczek białogardły – część Wysp Chatham (Pitt i Mangere)^[8]

Morfologia

Długość ciała wynosi 18 cm, masa ciała 23–25,3 g u ptaków podgatunku nominatywnego, średnio 18 g u reprezentantów P. p. vealeae i 26,8 g u reprezentantów P. p. wilsoni^[6]. Kępaczki plamiste to stosunkowo niewielkie ptaki, u których w upierzeniu przeważają brązowe pasy na wierzchu ciała i jasne na spodzie. Brązowe sterówki są stosunkowo luźne, co nadaje ogonowi postrzępiony wygląd^[9]. Czoło i ciemię mają barwę kasztanową. Dostrzec można białawą brew^[10], występującą jednak – podobnie do ciemnej czapeczki – tylko u ptaków z głównych wysp. Dziób ostro zakończony, czarnoszary. Nogi czerwonoróżowe^[9].

Ekologia i zachowanie

Środowiskiem życia kępaczków plamistych są różnorodne zakrzewione i trawiaste środowiska^[6], w tym w zaroślach Freycinetia banksii (kiekie) na Open Bay Islands i w trawach oraz w niskich lasach Olearia i skupiskach Hebe elliptica na Muttonbird Islands oraz Wyspach Snares. Kępaczki plamiste słabo latają. Przeważnie przedzierają się przez gęstą roślinność, niekiedy przelatują krótki dystans ze zwisającym ogonem. Na południowych wyspach obserwowane były podczas żerowania wśród opadniętych liści, gdy przytrzymywały liście jedną nogą i przeglądały ich spód. Niekiedy odwiedzają nory ptaków morskich. Choć są trudne do zaobserwowania, często pozwalają obserwatorowi blisko podejść, zwłaszcza zwabione przez naśladowanie głosu. Pożywieniem tych ptaków są owady, pajęczaki i inne bezkręgowce, niekiedy nasiona i owoce, raz obserwowano posilanie się scynkiem^[9].

Lęgi

Na głównych wyspach Nowej Zelandii okres lęgowy trwa zazwyczaj od sierpnia do marca^[6]. Gniazdo o kształcie kubeczka utworzone jest z delikatnych źdźbeł traw lub liści ciborowatych. Umieszczone zostaje w gęstej roślinności, zazwyczaj nie więcej niż metr nad podłożem lub wodą. Zniesienie liczy przeważnie 3–4 jaja na głównych wyspach i 2 jaja na mniejszych wyspach wokół Nowej Zelandii. Obydwa ptaki z pary biorą udział w wysiadywaniu i opiece nad młodymi^[9].

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) w 2016 sklasyfikowała kępaczka plamistego jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)^[11]. Tego samego roku IUCN sklasyfikowała również kępaczka ciemnouchego jako narażonego na wyginięcie (VU, Vulnerable)^[12] i kępaczka białogardłego jako wymarłego (EX, Extinct)^[13]. Ostatnie stwierdzenie kępaczka białogardłego miało miejsce w 1892. Najpewniej za wymarcie odpowiada niszczenie środowiska przez wypalanie i nadmierny wypas zwierząt oraz drapieżnictwo ze strony kotów i szczurów^[6]. BirdLife International ocenia trend populacji kępaczka plamistego jako spadkowy (2018)^[11]. Do 2018 ptaki te zanikły w kilku rejonach Nowej Zelandii, między innymi w regionach: Wairarapa, Wellington i Canterbury^[3].

Przypisy

↑ Poodytes punctatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Poodytes punctatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Fernbird/mātātā. New Zealand Government Department of Conservation. [dostęp 2018-09-28].
↑ Quoy, Jean Rene Constant & Gaimard, Jean Paul: Voyage de la Corvette l'Astrolabe. T. Zoologie. 1830, s. 255–256.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grassbirds, Donacobius, Malagasy warblers, cisticolas, allies. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-24]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Madge, S. & Kirwan, G.M.: New Zealand Fernbird (Poodytes punctatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
↑ ^a ^b P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Locustellidae Bonaparte, 1854 – świerszczaki - Bush warblers (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-24].
↑ Chatham Fernbird (Poodytes rufescens). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
↑ ^a ^b ^c ^d Miskelly, C.M.: Fernbird. [w:] Miskelly, C.M. (red.): New Zealand Birds Online [on-line]. 2013. [dostęp 2018-09-28].
↑ Hugh Robertson, Barrie Heather: Hand Guide to the Birds of New Zealand. OUP Oxford, 2001, s. 152. ISBN 978-0-19-850831-1.
↑ ^a ^b New Zealand Fernbird Poodytes punctatus. BirdLife International. [dostęp 2018-09-28].
↑ BirdLife International, Poodytes caudatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2018-2 [dostęp 2018-09-28] (ang.).
↑ BirdLife International, Poodytes rufescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2018-2 [dostęp 2018-09-28] (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Poodytes punctatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Poodytes punctatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[gov-3] Fernbird/mātātā. New Zealand Government Department of Conservation. [dostęp 2018-09-28].

[oryg-4] Quoy, Jean Rene Constant & Gaimard, Jean Paul: Voyage de la Corvette l'Astrolabe. T. Zoologie. 1830, s. 255–256.

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grassbirds, Donacobius, Malagasy warblers, cisticolas, allies. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-24]. (ang.).

[hbwa-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Madge, S. & Kirwan, G.M.: New Zealand Fernbird (Poodytes punctatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].

[uj-7] P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Locustellidae Bonaparte, 1854 – świerszczaki - Bush warblers (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-24].

[hbwaex-8] Chatham Fernbird (Poodytes rufescens). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].

[nzbirds-9] Miskelly, C.M.: Fernbird. [w:] Miskelly, C.M. (red.): New Zealand Birds Online [on-line]. 2013. [dostęp 2018-09-28].

[gb-10] Hugh Robertson, Barrie Heather: Hand Guide to the Birds of New Zealand. OUP Oxford, 2001, s. 152. ISBN 978-0-19-850831-1.

[birdlife-11] New Zealand Fernbird Poodytes punctatus. BirdLife International. [dostęp 2018-09-28].

[vuiucn-12] BirdLife International, Poodytes caudatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2018-2 [dostęp 2018-09-28] (ang.).

[exiucn-13] BirdLife International, Poodytes rufescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2018-2 [dostęp 2018-09-28] (ang.).

[podgatunek-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Takson uznany za podgatunek na Kompletnej liście ptaków świata

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[A]