II Rzeczpospolita: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
GierekTV (dyskusja | edycje)
96 edycji
mNie podano opisu zmian
1 poprawa
Linia 740: Linia 740:
<ref name="uwaga7">Wybrany 31 maja 1926 przez [[Zgromadzenie Narodowe (Polska)|Zgromadzenie Narodowe]] na urząd [[Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej|Prezydenta Rzeczypospolitej]], nie przyjął urzędu.</ref>
<ref name="uwaga7">Wybrany 31 maja 1926 przez [[Zgromadzenie Narodowe (Polska)|Zgromadzenie Narodowe]] na urząd [[Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej|Prezydenta Rzeczypospolitej]], nie przyjął urzędu.</ref>
<ref name="uwaga8">Desygnowany przez Sejm, nie rozpoczął misji formowania gabinetu, w obliczu sprzeciwu naczelnika państwa.</ref>
<ref name="uwaga8">Desygnowany przez Sejm, nie rozpoczął misji formowania gabinetu, w obliczu sprzeciwu naczelnika państwa.</ref>
<ref name="uwaga9">„Metoda, użyta przy badaniu stosunków językowych wśród mniejszości słowiańskich w [[Małopolska Wschodnia|Małopolsce Wschodniej]], była zupełnie inną, inną też będzie dokładność wyników językowych w tej dzielnicy, oczywiście, jeżeli chodzi o ustalenie podziału tych mniejszości na poszczególne grupy, nie zaś o odgraniczenie ich od ludności polskiej. Tutaj, z powodu protestów ludności [[Moskalofilstwo (Galicja)|staroruskiej]], odżegnywującej się od nazwy języka „ukraińskiego”, której narzucenie, jako jedynie obowiązującej, mogłoby wpłynąć ujemnie na przebieg akcji spisowej, a więc '''wyłącznie ze względów technicznych, nie zaś zasadniczych, wprowadzono równolegle oba określenia: „język ukraiński” i „język ruski”''', dając jednocześnie obu odłamom ludności możność określenia języka ojczystego nazwą dowolnie wybraną. Uzyskane w obu rubrykach liczby nie zostaną jednak ogłoszone oddzielnie, lecz będą złączone w jedną wspólną pozycję spisową języka ojczystego ukraińskiego (ruskiego), tak jak to zostało dokonane w dopiero co przytoczonem oszacowaniu. Stanie się to dlatego, „że '''oba wyrazy zostały użyte na oznaczenie jednej i tej samej grupy etnicznej i że za zasadnicze określenie języka tej grupy jest uważane określenie – „[[Język ukraiński|ukraiński]]”''' (patrz wywiad z p. Dr. Buławskim – „[[Sprawy Narodowościowe]]” Nr. 1/1932, s. 6). W ten sposób nastawienie ideologiczne spisu 1931 r. w stosunku do mniejszości słowiańskich w Małopolsce, pomimo uzasadnionej względami natury technicznej różnicy terminologji, zasadniczo nie różni się od nastawienia spisu 1921 oraz wszystkich przedwojennych spisów austrjackich, które, tak jak i spis 1931 r., wychodziły z założenia nierozróżniania podziału tych mniejszości, a mianowicie: podziału językowego w spisach austrjackich, narodowościowego zaś w spisie 1921 r. (…) '''Zresztą stwierdzenie istnienia w Małopolsce nieistniejącej ani na Ziemiach Wschodnich ani nigdzie poza granicami Rzeczypospolitej odrębnej narodowości lub języka „ruskiego”, czwartego z kolei w Słowiańszczyźnie Wschodniej obok białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego, nie mogłoby być obecnie naukowo uzasadnione.'''” Alfons Krysiński, ''Ludność polska i mniejszości w świetle spisów 1921 i 1931'', Warszawa 1933, [[Instytut Badań Spraw Narodowościowych]], Biblioteka ''[[Sprawy Narodowościowe|Spraw Narodowościowych]]'' nr 11, s. 44–46.</ref>
<ref name="uwaga9">„Metoda, użyta przy badaniu stosunków językowych wśród mniejszości słowiańskich w [[Małopolska Wschodnia|Małopolsce Wschodniej]], była zupełnie inną, inną też będzie dokładność wyników językowych w tej dzielnicy, oczywiście, jeżeli chodzi o ustalenie podziału tych mniejszości na poszczególne grupy, nie zaś o odgraniczenie ich od ludności polskiej. Tutaj, z powodu protestów ludności [[Moskalofilstwo (Galicja)|staroruskiej]], odżegnywującej się od nazwy języka „ukraińskiego”, której narzucenie, jako jedynie obowiązującej, mogłoby wpłynąć ujemnie na przebieg akcji spisowej, a więc '''wyłącznie ze względów technicznych, nie zaś zasadniczych, wprowadzono równolegle oba określenia: „język ukraiński” i „język ruski”''', dając jednocześnie obu odłamom ludności możność określenia języka ojczystego nazwą dowolnie wybraną. Uzyskane w obu rubrykach liczby nie zostaną jednak ogłoszone oddzielnie, lecz będą złączone w jedną wspólną pozycję spisową języka ojczystego ukraińskiego (ruskiego), tak jak to zostało dokonane w dopiero co przytoczonem oszacowaniu. Stanie się to dlatego, „że '''oba wyrazy zostały użyte na oznaczenie jednej i tej samej grupy etnicznej i że za zasadnicze określenie języka tej grupy jest uważane określenie – „[[Język ukraiński|ukraiński]]”''' (patrz wywiad z p. Dr. Buławskim – „[[Sprawy Narodowościowe]]” Nr. 1/1932, s. 6). W ten sposób nastawienie ideologiczne spisu 1931 r. w stosunku do mniejszości słowiańskich w Małopolsce, pomimo uzasadnionej względami natury technicznej różnicy terminologji, zasadniczo nie różni się od nastawienia spisu 1921 oraz wszystkich przedwojennych spisów austrjackich, które, tak jak i spis 1931 r., wychodziły z założenia nierozróżniania podziału tych mniejszości, a mianowicie: podziału językowego w spisach austrjackich, narodowościowego zaś w spisie 1921 r. (…) '''Zresztą stwierdzenie istnienia w Małopolsce nieistniejącej ani na Ziemiach Wschodnich ani nigdzie poza granicami Rzeczypospolitej odrębnej narodowości „ruskiej” lub języka „ruskiego”, czwartego z kolei w Słowiańszczyźnie Wschodniej obok białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego, nie mogłoby być obecnie naukowo uzasadnione.'''” Alfons Krysiński, ''Ludność polska i mniejszości w świetle spisów 1921 i 1931'', Warszawa 1933, [[Instytut Badań Spraw Narodowościowych]], Biblioteka ''[[Sprawy Narodowościowe|Spraw Narodowościowych]]'' nr 11, s. 44–46.</ref>
}}
}}


Wersja z 09:40, 22 maj 2018

(II Rzeczpospolita)
Rzeczpospolita Polska[1]
1918–1945
Flaga
 Herb II Rzeczypospolitej
Flaga Herb
Hymn:
Mazurek Dąbrowskiego
Położenie II Rzeczypospolitej
Konstytucja

mała (1919–1921)
marcowa (1921–1935)
kwietniowa (1935–1945)

Język urzędowy

polski, niemiecki[2], ukraiński[3], białoruski[4], litewski[5].

Stolica

Warszawa[6]

Ustrój polityczny

demokratyczny
(1919–1926)
autorytarny
(1926–1945)

Typ państwa

republika parlamentarna (1919–1926)
republika semiprezydencka (1926–1935), republika prezydencka (1935–1939), republika prezydencka w stanie wojny (1939–1945)

Głowa państwa

prezydent (ostatni)
Władysław Raczkiewicz

Szef rządu

prezes Rady Ministrów (ostatni) Tomasz Arciszewski

Powierzchnia
 • całkowita


389 720[7] km²

Liczba ludności (1938)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
 • narody i grupy etniczne


34 849 000 (szacunek 1939 r., według spisu 1931 r. 31 918 000)
89,7 osób/km²
Polacy, Ukraińcy, Żydzi, Białorusini, Niemcy, Litwini

Waluta

marka polska (1918–1924) – na terenie całego kraju od kwietnia 1920
złoty polski (1924–1939)

odzyskanie niepodległości


• ogłoszenie
• uznanie

od Niemiec i Austro-Węgier

16 listopada 1918
21 lutego 1919

Wycofanie uznania międzynarodowego dla władz RP (utrata podmiotowości prawnej)

Wielka Brytania, USA, ZSRR, po nich pozostałe państwa konstytuującej się ONZ
6 lipca 1945

Religia dominująca

rzymskokatolicka, greckokatolicka, prawosławie, judaizm

Strefa czasowa

UTC +1 – zima
UTC +2 – lato

Terytoria zależne

Wolne Miasto Gdańsk

Terytoria autonomiczne

województwo śląskie

Mapa II Rzeczypospolitej
Multimedia w Wikimedia Commons
Gęstość zaludnienia II Rzeczypospolitej według spisu powszechnego w 1931 roku
Republika Polska w połowie listopada 1918 roku
Obwieszczenie o utworzeniu Urzędu Skarbu Narodowego, Kalisz, 1918
Belweder w Warszawie
Plik:Cracow Poland 1938.jpg
Krakowskie Sukiennice w 1938
Krakowskie Przedmieście w Warszawie, 1939
Słup graniczny w Gorganach, na granicy z Czechosłowacją
Wystawa światowa, Paryż, 1937, pawilon polski
Wystawa światowa, Nowy Jork, 1939, pawilon polski

II Rzeczpospolita (II RP) – Rzeczpospolita Polska w latach 1918–1945, od odzyskania suwerenności (1918) do wycofania uznania międzynarodowego dla rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie (1945), które było konsekwencją wykonania porozumień zawartych na konferencji jałtańskiej (1945) między mocarstwami wielkiej trójki[8][9].

Nazwa podkreśla ciągłość z I Rzecząpospolitą (1569–1795), zlikwidowaną traktatami rozbiorowymi zawartymi pomiędzy Austrią, Prusami i Rosją w drugiej połowie XVIII wieku (1772–1795). Urzędowym językiem II Rzeczypospolitej był polski, a walutą początkowo marka polska, a od 1924 złoty polski. Od 1939 roku, po agresji III Rzeszy i ZSRR, państwo znalazło się w stanie okupacji wojennej, posiadało jednak konstytucyjne organy władzy państwowej i siły zbrojne, działające równolegle w podziemiu (Armia Krajowa) i na uchodźstwie (Polskie Siły Zbrojne), dzięki czemu de iure i de facto II Rzeczpospolita istniała do 1945.

W czasie II wojny światowej (1939–1945) terytorium państwowe II Rzeczypospolitej było okupowane przez Niemcy, ZSRR, Słowację i Litwę[10]. II Rzeczpospolita zachowała suwerenność państwową[11], w stosunkach dyplomatycznych reprezentowana była przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie, który uzyskał schronienie w Paryżu (do 1940), a następnie w Londynie[11].

Większość terytorium państwowego II RP anektowanego przez ZSRR i Litwę w 1939 została w 1945 wcielona do Ukraińskiej SRR, Białoruskiej SRR i Litewskiej SRR[8][12].

Daty graniczne

Za symboliczny początek II Rzeczypospolitej przyjmuje się 11 listopada 1918 roku, kiedy to Józef Piłsudski objął władzę wojskową z rąk Rady Regencyjnej w Warszawie. Trzy dni później (14 listopada) przejął również władzę cywilną, a zarówno Rada Regencyjna, jak i Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej rozwiązały się, przekazując władzę Piłsudskiemu, wkrótce Tymczasowemu Naczelnikowi Państwa.

Po agresji na Polskę III Rzeszy i ZSRR (kampania wrześniowa) i okupacji wojennej terytoriów II RP przez obu agresorów (we wrześniu 1939) legalną kontynuacją władz II Rzeczypospolitej, uznawaną na arenie międzynarodowej przez cały okres II wojny światowej był Rząd RP na uchodźstwie, a jako podległa mu administracja w okupowanym kraju – Polskie Państwo Podziemne i jego struktury polityczne i wojskowe (Armia Krajowa).

Wycofanie uznania dyplomatycznego dla rządu RP na uchodźstwie przez Wielką Brytanię i USA 6 lipca 1945 roku (i w konsekwencji pozostałe kraje świata zrzeszone w konstytuującej się wówczas Organizacji Narodów Zjednoczonych – jedynie Hiszpania, Irlandia i Watykan uznawały rząd RP na uchodźstwie) uznać można za faktyczny koniec prawnomiędzynarodowy II Rzeczypospolitej.

Ostatecznym aktem jej formalnego istnienia było przekazanie 22 grudnia 1990 roku insygniów prezydenckich II Rzeczypospolitej i oryginału konstytucji kwietniowej przez Ryszarda Kaczorowskiego – ostatniego prezydenta II Rzeczypospolitej na uchodźstwie – pierwszemu wybranemu w wolnych wyborach prezydentowi RP[13] – Lechowi Wałęsie.

Uznanie międzynarodowe

Józef Piłsudski niezwłocznie po objęciu władzy cywilnej, tj. 16 listopada 1918 r., wystosował depesze do państw Ententy, informując je o powstaniu niepodległego państwa polskiego[14][15]. Natomiast jako pierwsze istnienie niepodległego państwa polskiego uznały 20 listopada 1918 r. Niemcy, jednak już 15 grudnia 1918 roku Polska zerwała z tym państwem stosunki dyplomatyczne[a][16][17]. Szersze uznanie niepodległości Polski na arenie międzynarodowej związane było z postawą Francji i Wielkiej Brytanii. Wkrótce po rozejmie w Trewirze i zawieszeniu broni na froncie polsko-ukraińskim, uznały rząd Polski: Rada Najwyższa Mocarstw Sprzymierzonych (21 lutego 1919 r.)[18], Francja (24 lutego) oraz Wielka Brytania (25 lutego)[19]. Japonia 22 marca 1919 roku i 27 marca tego samego roku niepodległość Polski uznała Stolica Apostolska[20].

Terytorium i granice

Powierzchnia kraju

  • 386 273 km² (1928 r.)[21]
  • 388 634 km² (1 stycznia 1938)
  • 389 720 km² (po zajęciu Zaolzia w październiku 1938)

Długość granic

Całkowita długość granic Polski – 5529 km

Granice z sąsiednimi państwami według długości

Ustalenie granic

 Osobny artykuł: Kształtowanie się granic II Rzeczypospolitej.

Granice II Rzeczypospolitej zostały ustalone traktatowo poprzez: traktat wersalski, traktat w Saint Germain, traktat ryski, traktat w Trianon i rozstrzygnięcia międzysojuszniczej Rady Ambasadorów[c]. W 1921 w następstwie traktatu wersalskiego, wyników plebiscytu i trzech powstań śląskich do Polski przyłączono wschodnią część terytorium plebiscytowego na Górnym Śląsku.

Sąsiedzi

Terytoria zależne i autonomiczne

Punkty krańcowe granic

Losy granic II Rzeczypospolitej

Po zbrojnej agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939, okupacji wojskowej wschodnich terenów II Rzeczypospolitej przez Armię Czerwoną i ustaleniu w dniu 28 września 1939 przez III Rzeszę i ZSRR w zawartym w Moskwie pakcie o granicach i przyjaźni niemiecko-sowieckiej linii granicznej na okupowanych wojskowo przez Wehrmacht i Armię Czerwoną terenach Polski mieszkańcy obu okupowanych części państwa polskiego poddani zostali represjom przez okupantów.

Do Rzeszy bezpośrednio zostały wcielone: województwo pomorskie, śląskie, poznańskie (Kraj Warty), łódzkie z Łodzią, Suwalszczyzna, północna i zachodnia część Mazowsza oraz zachodnie części województw krakowskiego i kieleckiego.

Z terytorium Rzeczypospolitej pomiędzy linią granicy niemiecko-sowieckiej z 28 września 1939 a określoną w dekrecie wschodnią granicą ziem polskich wcielonych bezpośrednio do Niemiec (określoną jako nowa wschodnia granica Rzeszy) Adolf Hitler utworzył odrębny twór administracyjny podporządkowany Rzeszy – Generalne Gubernatorstwo.

Pozostałe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na wschód od linii granicznej ustalonej na terytorium Polski w układzie pomiędzy III Rzeszą a ZSRR zostało w październiku 1939 anektowane przez ZSRR[23]. Formalną podstawą były pseudoplebiscyty w postaci wyborów w 1939, a następnie aneksja w trybie uchwały Rady Najwyższej ZSRR.

Były to akty prawne równoległe do dwóch dekretów Adolfa Hitlera – (z 8 i 12 października 1939 r.), którymi jednostronnie wcielił zachodnie terytoria Polski do Rzeszy (zobacz: Tereny Rzeczypospolitej Polskiej anektowane przez III Rzeszę), tworząc jednocześnie z centralnych ziem II Rzeczypospolitej Generalne Gubernatorstwo.

Wszystkie powyższe akty prawne, rozporządzające jednostronnie suwerennym i określonym traktatami międzynarodowymi terytorium II Rzeczypospolitej były sprzeczne z ratyfikowaną przez Niemcy i Rosję konwencją haską IV (1907). Były one w konsekwencji nieważne w świetle prawa międzynarodowego i nie były uznawane zarówno przez Rząd RP na uchodźstwie, jak i państwa sojusznicze wobec Polski, a także państwa trzecie (neutralne) przez cały czas trwania II wojny światowej. Wywodziły się z doktryny przyjętej traktatem o granicach i przyjaźni z 28 września 1939 r. wyłącznie przez III Rzeszę i ZSRR o zaprzestaniu istnienia państwa polskiego z dniem 28 września 1939, po kapitulacji Warszawy jako stolicy Polski.

W wyniku postanowień konferencji w Teheranie, konferencji jałtańskiej i konferencji poczdamskiej po zakończeniu II wojny światowej, Rzeczpospolita Polska (od 1952 pod nazwą Polska Rzeczpospolita Ludowa), objęła centralną i zachodnią część terytorium II Rzeczypospolitej, a także przyznane przez mocarstwa Ziemie Odzyskane i stała się prawnomiędzynarodowym sukcesorem II Rzeczypospolitej. Natomiast ziemie na wschód od Bugu, Kresy Wschodnie, czyli województwa wileńskie, nowogrodzkie, poleskie, wołyńskie, tarnopolskie i stanisławowskie, a także część województwa białostockiego i lwowskiego, zostały wcielone do ZSRR.

Ustrój polityczny

System władzy w II Rzeczypospolitej określany był do 1926 jako republika demokratyczna z wielopartyjnym systemem parlamentarno-gabinetowym. Po zamachu stanu (przewrót majowy 1926) ustrój państwa uległ modyfikacji w trybie zmiany konstytucji (nowela sierpniowa) i faktycznego sposobu wykonywania władzy, w konsekwencji został przekształcony w system prezydencko-autokratyczny (od obozu politycznego sprawującego władzę zwany sanacją).

Wojsko Polskie

 Osobny artykuł: Wojsko Polskie (II RP).

Kalendarium wydarzeń politycznych

 Osobny artykuł: Historia Polski (1918–1939).
 Osobny artykuł: Historia Polski (1939–1945).
 Osobny artykuł: Kształtowanie się granic II Rzeczypospolitej.

Władze

Naczelnik Państwa

Lp. Zdjęcie Imię i nazwisko Okres sprawowania urzędu[d]
1. Józef Piłsudski 22 listopada 1918 – 11 grudnia 1922

Prezydenci

Lp. Zdjęcie Imię i nazwisko Okres sprawowania urzędu
1. Gabriel Narutowicz 11 grudnia 1922 – 16 grudnia 1922
Maciej Rataj[e] 16 grudnia 1922 – 22 grudnia 1922
2. Stanisław Wojciechowski 22 grudnia 1922 – 14 maja 1926
Maciej Rataj[f] 15 maja 1926 – 4 czerwca 1926
Józef Piłsudski[g] Nie objął urzędu
3. Ignacy Mościcki 4 czerwca 1926 – 30 września 1939

Po przewrocie majowym w 1926 faktycznie najwyższą władzę w państwie posiadał Marszałek Polski Józef Piłsudski, który piastował urząd Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych.

Premierzy

W latach 1918–1939 Prezydium Rady Ministrów mieściło się w obecnym Pałacu Prezydenckim
Lp. Zdjęcie Imię i nazwisko Okres sprawowania urzędu
1. Jędrzej Moraczewski 18 listopada 1918 – 16 stycznia 1919
2. Ignacy Jan Paderewski 18 stycznia 1919 – 27 listopada 1919
3. Leopold Skulski 13 grudnia 1919 – 9 czerwca 1920
4. Wincenty Witos 10 czerwca 1920 – 23 czerwca 1920
5. Władysław Grabski 27 czerwca 1920 – 24 lipca 1920
6. Wincenty Witos (po raz drugi) 24 lipca 1920 – 13 września 1921
7.
8. 		Antoni Ponikowski
(dwukrotnie) 		19 września 1921 – 5 marca 1922
10 marca 1922 – 6 czerwca 1922
9. Artur Śliwiński 28 czerwca 1922 – 7 lipca 1922
10. Wojciech Korfanty[h] 14 lipca 1922 – 31 lipca 1922
11. Julian Nowak 31 lipca 1922 – 14 grudnia 1922
12. Władysław Sikorski 16 grudnia 1922 – 26 maja 1923
13. Wincenty Witos (po raz trzeci) 28 maja 1923 – 4 grudnia 1923
14. Władysław Grabski (po raz drugi) 19 grudnia 1923 – 14 listopada 1925
15. Aleksander Skrzyński 20 listopada 1925 – 5 maja 1926
16. Wincenty Witos (po raz czwarty) 10 maja 1926 – 14 maja 1926
17.
18.
19. 		Kazimierz Bartel
(trzykrotnie) 		15 maja 1926 – 4 czerwca 1926
8 czerwca 1926 – 24 września 1926
27 września 1926 – 30 września 1926
20. Józef Piłsudski 2 października 1926 – 27 czerwca 1928
21. Kazimierz Bartel (po raz czwarty) 27 czerwca 1928 – 13 kwietnia 1929
22. Kazimierz Świtalski 14 kwietnia 1929 – 7 grudnia 1929
23. Kazimierz Bartel (po raz piąty) 29 grudnia 1929 – 15 marca 1930
24. Walery Sławek 29 marca 1930 – 23 sierpnia 1930
25. Józef Piłsudski (po raz drugi) 25 sierpnia 1930 – 4 grudnia 1930
26. Walery Sławek (po raz drugi) 4 grudnia 1930 – 26 maja 1931
27. Aleksander Prystor 27 maja 1931 – 9 maja 1933
28. Janusz Jędrzejewicz 10 maja 1933 – 13 maja 1934
29. Leon Kozłowski 15 maja 1934 – 28 marca 1935
30. Walery Sławek (po raz trzeci) 28 marca 1935 – 12 października 1935
31. Marian Zyndram-Kościałkowski 13 października 1935 – 15 maja 1936
32. Felicjan Sławoj Składkowski 15 maja 1936 – 30 września 1939

Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie

Po agresji na Polskę III Rzeszy i ZSRR (kampania wrześniowa) i okupacji wojennej terytoriów II RP przez obu agresorów legalną kontynuacją władz II Rzeczypospolitej, uznawaną na arenie międzynarodowej przez cały okres II wojny światowej był Rząd RP na uchodźstwie a jako podległa mu administracja w okupowanym kraju – Polskie Państwo Podziemne i jego struktury polityczne i wojskowe (Armia Krajowa).

 Osobne artykuły: Kampania wrześniowa, Agresja ZSRR na Polskę, Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i Polskie Państwo Podziemne.

Podział administracyjny

 Osobny artykuł: Podział administracyjny II Rzeczypospolitej.
Podział administracyjny II RP (1930)
Podział administracyjny II RP w chwili wybuchu wojny z Niemcami
Podział administracyjny II RP
(1937)
Tablice rejestracyjne
(1937) 		Województwo Siedziba Powierzchnia
w tys. km²
(1930) 		Ludność
w tys. osób
(1931)
20–24 białostockie Białystok 26,0 1263,3
25–29 kieleckie Kielce 22,2 2671,0
30–34 krakowskie Kraków 17,6 2300,1
35–39 lubelskie Lublin 26,6 2116,2
40–44 lwowskie Lwów 28,4 3126,3
45–49 łódzkie Łódź 20,4 2650,1
50–54 nowogródzkie Nowogródek 23,0 1057,2
55–59 poleskie Brześć nad Bugiem 36,7 1132,2
60–64 pomorskie Toruń 25,7 1884,4
65–69 poznańskie Poznań 28,1 2339,6
70–74 stanisławowskie Stanisławów 16,9 1480,3
00–19 Miasto Warszawa Warszawa 0,14 1179,5
85–89 warszawskie Warszawa 31,7 2460,9
75–79 śląskie Katowice 5,1 1533,5
80–84 tarnopolskie Tarnopol 16,5 1600,4
90–94 wileńskie Wilno 29,0 1276,0
95–99 wołyńskie Łuck 35,7 2085,6


Gospodarka

kurs złotego polskiego względem dolara amerykańskiego w latach 1924-1939
Dług zewnętrzny Polski w latach 1924-1938
Procent wielkiej własności prywatnej w stosunku do ogólnej powierzchni powiatów II Rzeczypospolitej w 1925 roku

Polski PKB na jednego mieszkańca przed 1939 rokiem nie przekroczył nigdy połowy średniego PKB na głowę w Europie Zachodniej[25].

Produkcja wytworzona w Polsce międzywojennej na mieszkańca wynosiła ok 610 zł. gdy np. w Rumunii równowartość 600 zł., a w krajach Europy Zachodniej przeciętnie 1800 zł. (w USA 4500 zł.)[26].

Przez całe lata trzydzieste państwo zwiększało swój udział w gospodarce. Przejmowało zagrożone upadkiem przedsiębiorstwa oraz zakładało własne. Pod koniec II RP przedsiębiorstwa państwowe wytwarzały ponad 25% produkcji przemysłowej a wiele kluczowych działów gospodarki było pod całkowitą kontrolą rządu[27].

Energetyka : w 1914 roku na ziemiach polskich istniało 150 elektrowni produkujących 800 mln kWh[28]. Według GUS w 1923 r. produkcja energii elektrycznej w II RP wyniosła 1 511 mln kWh i do 1938 r. wzrosła do 3 977 mln kWh.

Motoryzacja : w latach 1926-1931 liczba samochodów w II RP wzrosła 4-krotnie[29]. W okresie wielkiego kryzysu spadła o około 30%, a w następnych latach wróciła do poziomu z początku lat 30[30]. Liczba samochodów przypadająca na 1000 mieszkańców w Polsce nie tylko pozostawała bardzo niska przez okres lat 30. na tle państw wysoko rozwiniętych, ale dystans do nich nawet się powiększył. Dla porównania w 1938 r. w Polsce przypadał 1 samochód na 1000 mieszkańców, w Japonii – 2,5, w Brazylii – 3,7, we Włoszech – 10, w Niemczech i Austrii – 25,1, w W. Brytanii – 51,1, a w Stanach Zjednoczonych aż 228,8.

Rolnictwo : występując w Sejmie w 1935 roku wicepremier Eugeniusz Kwiatkowski stwierdzał:"Nasza struktura gospodarcza jest wyjątkowo niekorzystna (...). Wieś polska w XX w. powróciła prawie do gospodarki naturalnej. Szereg potrzeb wsi zaspakaja sie w sposób anormalny i niezwykle prymitywny, zapałki dzieli się na części, wraca się do łuczywa, a transport pieszy i kołowy nawet na znaczne odległości przyszedł ponownie – po przerwie od końca XIX w. – do znaczenia[31]".

Średnia życia na wsi wynosiła 47 lat i była o ponad 10 lat niższa niż w Europie Zachodniej[32]".

Szkolnictwo wyższe

W pierwszym roku akademickim niepodległej Polski (1918/19) działało na jej terenie 7 uczelni. Ich liczba rosła dzięki zakładaniu nowych placówek państwowych i prywatnych, osiągając poziom 24 w roku akademickim 1932/33 oraz 32 w roku 1937/38. Polscy studenci (w sumie 49.3 tys., z czego 28% to kobiety) koncentrowali się głównie w Warszawie (42%), drugim pod wzzględem wielkości ośrodkiem akademickim był Lwów (19%), a następnie Kraków (15,6%) i Wilno (7,2%). Najpopularniejszym kierunkiem studiów było prawo (ponad 20% ogółu studentów)[33].

Demografia

Ludność Polski według kryterium języka ojczystego 1931. Oficjalna mapa Głównego Urzędu Statystycznego 1931.
Ludność Rzeczypospolitej z językiem ojczystym polskim według spisu statystycznego z 1931 roku
Ludność Rzeczypospolitej z językiem ojczystym ukraińskim i ruskim, według spisu powszechnego 1931 roku
Ludność Rzeczypospolitej z językiem ojczystym białoruskim, według spisu powszechnego 1931 roku
Język ojczysty w województwach według spisu z 1931
Polska, gęstość zaludnienia, 1930
Ludność
Data spisu Ludność Procent ludności miejskiej Gęstość zaludnienia
(osób na 1 km²)
30 września 1921 27 177 000 24,6% 69,9
9 grudnia 1931 32 107 000 27,4% 82,6
31 grudnia 1938 34 849 000 30% 89,7

Narodowości

 Zobacz też kategorię: Kategoria:Mniejszości narodowe w II Rzeczypospolitej
UWAGA: sugestia dodatkowej zawartości w nieistniejącej kategorii - trzeba poprawić link.

Polska w okresie międzywojennym była krajem wielonarodowościowym, w którym Polacy stanowili od 64 do 69,2% populacji. Na większości obszaru wiejskiego Kresów Wschodnich Polacy stanowili mniejszość (na rzecz Ukraińców lub Białorusinów), natomiast większość w dużych miastach[34]. Polacy przeważali m.in. na Wileńszczyźnie i w ówczesnym województwie lwowskim. Na zachodzie przeważali w niektórych okolicach Niemcy. W wielu miejscowościach dominowała ludność żydowska. Dochodziło do konfliktów między władzami a przedstawicielami mniejszości. Niejednokrotnie też przedstawiciele mniejszości narodowych stawali się obiektem ataków zmasowanej propagandy środowisk nacjonalistycznych[35].

Narodowości według spisu z 1921 r. (samookreślenie według deklarowanej narodowości respondentów)[36]

  1. Polacy[37] 69,2%
  2. Ukraińcy[38]14,0%
  3. Żydzi[39]7,8%
  4. Białorusini[40]3,9%
  5. Niemcy[41]3,8%
  6. Inna, lub nie podana -1,3%

Narodowości według spisu z 1931 r. (samookreślenie według deklarowanego języka ojczystego respondentów)[36]

  1. Polacy[42] – 68,9%.
  2. Ukraińcy[43][i][j][k] – 13,9%
  3. Żydzi[44] – 8,6%.
  4. Białorusini[45] – 3,1%.
  5. Niemcy[46] – 2,3%.
  6. Inna, lub nie podana – 3,2%

Religia

 Zobacz też: Związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej.

Podział administracyjny:

Ludność największych miast w 1939

 Osobny artykuł: Miasta II Rzeczypospolitej.

W Polsce istniały wówczas: 2 miasta o ludności powyżej 500 tys. (Warszawa i Łódź), 9 miast o ludności 100–500 tys., 12 miast o ludności 50–100 tys., 46 miast o ludności 20–50 tys. i 83 miasta o ludności 10–20 tys.[47]

miasto liczba mieszkańców (tys.) województwo
1 Herb Warszawy Warszawa 1289[48] warszawskie
2 Herb Łodzi Łódź 672[48] łódzkie
3 Herb Lwowa Lwów 318[48] lwowskie
4 Herb Poznania Poznań 272[48] poznańskie
5 Herb Krakowa Kraków 259[48] krakowskie
6 Herb Wilna Wilno 209[48] wileńskie
7 Herb Bydgoszczy Bydgoszcz 141[48] poznańskie/od 1.04.1938 r. pomorskie
8 Herb Częstochowy Częstochowa 138[48] kieleckie
9 Herb Katowic Katowice 134[48] śląskie
10 Herb Sosnowca Sosnowiec 130[48] kieleckie
11 Herb Lublina Lublin 122[48] lubelskie
12 Herb Gdyni Gdynia 120[48] pomorskie
13 Herb Chorzowa Chorzów 110[48] śląskie
14 Herb Białegostoku Białystok 107[48] białostockie
15 Herb Kalisza Kalisz 81[49] poznańskie
16 Herb Radomia Radom 78[50] kieleckie
17 Herb Torunia Toruń 62[50] pomorskie
18 Herb Stanisławowa Stanisławów 60[50] stanisławowskie
19 Herb Kielc Kielce 58[50] kieleckie
20 Herb Włocławka Włocławek 56[50] pomorskie
21 Herb Grudziądza Grudziądz 54[50] pomorskie
22 Herb Brześcia nad Bugiem Brześć nad Bugiem 51[50] poleskie
23 Herb Piotrkowa Trybunalskiego Piotrków Trybunalski 51[50] łódzkie
24 Herb Przemyśla Przemyśl 51[50] lwowskie

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Pod naciskiem Francji oraz pod wpływem antyniemieckich demonstracji.
  2. ↑ Brzeg Mierzei Helskiej stanowił 74 km, brzeg morza otwartego 24 km, a brzeg Zatoki Puckiej 49 km.
  3. ↑ W odniesieniu do granicy Polski z Czechosłowacją na Śląsku Cieszyńskim, Orawie i Spiszu, granicy z Litwą i suwerenności Polski nad terytorium Galicji Wschodniej i Wileńszczyzną. Tekst deklaracji opublikowany w: Dz.U. z 1923 r. nr 49, poz. 333.
  4. ↑ Od 14 listopada Józef Piłsudski zastępował Radę Regencyjną, pełniąc funkcję Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego. Wprowadzający funkcję Tymczasowego Naczelnika Państwa dekret Józefa Piłsudskiego o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej (Dz.U. z 1918 r. nr 17, poz. 40) został wydany 22 listopada 1918 r., zaś ogłoszony w Dzienniku Praw Państwa Polskiego – 29 listopada.
  5. ↑ Pełnił obowiązki prezydenta RP jako marszałek Sejmu po śmierci Gabriela Narutowicza.
  6. ↑ Pełnił obowiązki prezydenta RP jako marszałek Sejmu po ustąpieniu Stanisława Wojciechowskiego.
  7. ↑ Wybrany 31 maja 1926 przez Zgromadzenie Narodowe na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej, nie przyjął urzędu.
  8. ↑ Desygnowany przez Sejm, nie rozpoczął misji formowania gabinetu, w obliczu sprzeciwu naczelnika państwa.
  9. ↑ „Metoda, użyta przy badaniu stosunków językowych wśród mniejszości słowiańskich w Małopolsce Wschodniej, była zupełnie inną, inną też będzie dokładność wyników językowych w tej dzielnicy, oczywiście, jeżeli chodzi o ustalenie podziału tych mniejszości na poszczególne grupy, nie zaś o odgraniczenie ich od ludności polskiej. Tutaj, z powodu protestów ludności staroruskiej, odżegnywującej się od nazwy języka „ukraińskiego”, której narzucenie, jako jedynie obowiązującej, mogłoby wpłynąć ujemnie na przebieg akcji spisowej, a więc wyłącznie ze względów technicznych, nie zaś zasadniczych, wprowadzono równolegle oba określenia: „język ukraiński” i „język ruski”, dając jednocześnie obu odłamom ludności możność określenia języka ojczystego nazwą dowolnie wybraną. Uzyskane w obu rubrykach liczby nie zostaną jednak ogłoszone oddzielnie, lecz będą złączone w jedną wspólną pozycję spisową języka ojczystego ukraińskiego (ruskiego), tak jak to zostało dokonane w dopiero co przytoczonem oszacowaniu. Stanie się to dlatego, „że oba wyrazy zostały użyte na oznaczenie jednej i tej samej grupy etnicznej i że za zasadnicze określenie języka tej grupy jest uważane określenie – „ukraiński” (patrz wywiad z p. Dr. Buławskim – „Sprawy Narodowościowe” Nr. 1/1932, s. 6). W ten sposób nastawienie ideologiczne spisu 1931 r. w stosunku do mniejszości słowiańskich w Małopolsce, pomimo uzasadnionej względami natury technicznej różnicy terminologji, zasadniczo nie różni się od nastawienia spisu 1921 oraz wszystkich przedwojennych spisów austrjackich, które, tak jak i spis 1931 r., wychodziły z założenia nierozróżniania podziału tych mniejszości, a mianowicie: podziału językowego w spisach austrjackich, narodowościowego zaś w spisie 1921 r. (…) Zresztą stwierdzenie istnienia w Małopolsce nieistniejącej ani na Ziemiach Wschodnich ani nigdzie poza granicami Rzeczypospolitej odrębnej narodowości „ruskiej” lub języka „ruskiego”, czwartego z kolei w Słowiańszczyźnie Wschodniej obok białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego, nie mogłoby być obecnie naukowo uzasadnione.” Alfons Krysiński, Ludność polska i mniejszości w świetle spisów 1921 i 1931, Warszawa 1933, Instytut Badań Spraw Narodowościowych, Biblioteka Spraw Narodowościowych nr 11, s. 44–46.
  10. ↑ „Naród nie jest społecznością homogeniczną, stąd też w przypadku ukraińskiego etnosu zamieszkującego terytorium II Rzeczypospolitej możemy wyróżnić następujące grupy prezentujące różny stopień świadomości i samoidentyfikacji: 1. Ukraińcy świadomi swej odrębności narodowej, kultywujący swą odrębność i manifestujący ją na zewnątrz; 2. Ukraińcy o ugruntowanej świadomości narodowej, ograniczający ją jednak do sfery rodzinnej i konfesyjnej; 3. Ukraińcy o niewykształconej świadomości narodowej, zachowujący poczucie odrębności na poziomie etnicznym oraz utrzymujący więź ze swym wyznaniem, słabo znający język literacki, ale modlący się po rusku (Rusini)”'; Robert Potocki, Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930–1939, Lublin 2003, wyd. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, ISBN 83-917615-4-1, s. 45.
  11. ↑ „Liczebność Rusinów, których – poza przywódcami, określającymi się coraz wyraźniej jako Rosjanie, czego dowodzili przez przyjmowanie języka rosyjskiego – uznać należy za zbiorowość etniczną, była znikoma. Na podstawie statystyk wyborczych oraz liczby członków instytucji i stowarzyszeń kulturalnych (Towarzystwo im. Michaiła Kaczkowskiego) oraz gospodarczych (Rewizyjny Związek Ruskich Spółdzielni, Ruskij Rolniczyj Sojuz) pozostających pod wpływami „staroruskimi” można ją szacować na 4 do 8% ogółu populacji ukraińskiej”. Grzegorz Hryciuk Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931–1948, Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek, ISBN 83-7441-121-X, s. 104. „A. Krysiński szacował rzeczywistą liczebność grupy uważającej się za „Rusinów” na 250 tys.”, Andrzej Chojnowski, Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław 1979, Wyd. Zakład Narodowy im Ossolińskich, ISBN 83-04-00017-2, s 9. przypis 14.

Przypisy

  1. ↑ Zgodnie z Monitorem Polskim do 14 listopada 1918 formalnie wciąż Królestwo Polskie, od 14 listopada 1918 (M.P. z 1918 r. Nr 203.) do 13 marca 1919 (M.P. z 1919 r. Nr 59.) Republika Polska, ponadto także od 8 listopada 1918 do 16 sierpnia 1919 (Dz.U. z 1919 r. nr 66, poz. 400 – Ustawa z dnia 31 lipca 1919 r. w sprawie wydawania Dziennika Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.) Dziennik Praw używał nazwy Państwo Polskie.
  2. ↑ Obszar: województwo śląskie. Podstawa prawna: Ustawa Konstytucyjna z dnia 15 lipca 1920 r. zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego (Dz.U. 1920 nr 73 poz. 497).
  3. ↑ Obszar: województwo lwowskie, tarnopolskie, stanisławowskie, wołyńskie, poleskie. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 31 lipca 1924 r. o języku państwowym i języku urzędowania rządowych i samorządowych władz administracyjnych (Dz.U. 1924 nr 73 poz. 724).
  4. ↑ Obszar: województwo poleskie, nowogrodzkie, wileńskie, część białostockiego. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 31 lipca 1924 r. o języku państwowym i języku urzędowania rządowych i samorządowych władz administracyjnych (Dz.U. 1924 nr 73 poz. 724).
  5. ↑ Obszar: część województwa wileńskiego. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 31 lipca 1924 r. o języku państwowym i języku urzędowania rządowych i samorządowych władz administracyjnych (Dz.U. 1924 nr 73 poz. 724).
  6. ↑ Od 17 września 1939 r. władze RP opuściły kraj i znajdowały się na uchodźstwie – do 30 września legalne władze Polski przebywały na terytorium Rumunii, od 30 września do grudnia 1939 siedzibą polskich władz na uchodźstwie był Paryż, następnie do czerwca 1940 r. Angers (Francja), a później Londyn.
  7. ↑ W 1939 roku, Historia Polski w liczbach. Ludność. Terytorium, Warszawa 1994, s. 133.
  8. ↑ a b Krystyna Kersten: Jałta w polskiej perspektywie. London: Aneks Publishers, 1989, s. 101–110. ISBN 0-906601-58-4.
  9. ↑ Edmund Jan Osmańczyk: Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 256, 258, 408. ISBN 83-214-0092-2.
  10. ↑ Jerzy Ochmański: Historia Litwy. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 324–325. ISBN 83-04-03107-8.
  11. ↑ a b Edmund Jan Osmańczyk: Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 408, 471. ISBN 83-214-0092-2.
  12. ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
  13. ↑ Określanej jako III Rzeczpospolita.
  14. ↑ Monitor Polski Nr 206 z 18 listopada 1918 r.
  15. ↑ Kronika powstań polskich 1794–1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 333, 338. ISBN 83-86079-02-9.
  16. ↑ Jerzy Krasuski: Polska-Niemcy. Wrocław: Ossolineum, 2009, s. 221. ISBN 978-83-04-04985-7.
  17. ↑ Kronika powstań polskich 1794–1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 342. ISBN 83-86079-02-9.
  18. ↑ Jan Karski: Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919–1945. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 37. ISBN 83-06-02162-2.
  19. ↑ Kronika powstań polskich 1794–1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 350. ISBN 83-86079-02-9.
  20. ↑ Kronika powstań polskich 1794–1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 352. ISBN 83-86079-02-9.
  21. ↑ Księga adresowa Polski 1928 – Ustrój państwowy i administracja: Obszar i zaludnienie
  22. ↑ Gdyby nie port... 90 lat temu Gdynia dostała szansę na rozwój. TVN24.pl, 2012-09-23. [dostęp 2012-09-23]. (pol.).
  23. ↑ Traktat o granicach i przyjaźni zawarty 28.09.1939 w Moskwie pomiędzy III Rzeszą a ZSRR stwierdzał w art. III: Niezbędna reorganizacja administracji publicznej będzie przeprowadzona na terenach na zachód od linii określonej w artykule I przez Rząd Rzeszy Niemieckiej, na terenach na wschód od tej linii przez Rząd ZSRR.
  24. ↑ Umowa polityczna francusko-polska, podpisana w Paryżu 19 lutego 1921 r. (Dz.U. 1922 nr 63 poz. 563)
  25. ↑ Adam Leszczyński "Skok w nowoczesność" Instytut Studiów Politycznych PAN. ISBN 978-83-64091-02-5, str. 290
  26. ↑ Adam Leszczyński "Skok w nowoczesność" Instytut Studiów Politycznych PAN. ISBN 978-83-64091-02-5, str. 291
  27. ↑ Adam Leszczyński "Skok w nowoczesność" Instytut Studiów Politycznych PAN. ISBN 978-83-64091-02-5, str. 309
  28. ↑ "Archiwum polityczne Eugeniusza Kwiatkowskiego" ze wstępem Mariana M. Drozdowskiego, Wydawnictwo Sejmowe 2002, ISBN 83-7059-612-6
  29. ↑ GUS, "Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej 1930", Warszawa 1930, s.137
  30. ↑ GUS, "Mały Rocznik Statystyczny Polski: wrzesień 1941 – czerwiec 1941", Warszawa 1990 r., s.90
  31. ↑ Adam Leszczyński "Skok w nowoczesność" Instytut Studiów Politycznych PAN. ISBN 978-83-64091-02-5, str. 311
  32. ↑ Adam Leszczyński "Skok w nowoczesność" Instytut Studiów Politycznych PAN. ISBN 978-83-64091-02-5, str. 289
  33. ↑ Iwona Kienzler: Nauka. Bellona / Edipresse, 2014, s. 10, seria: Dwudziestolecie Międzywojenne. ISBN 978-83-7769-973-7.
  34. ↑ Polacy stanowili większość w dużych miastach, w mniejszych miastach dominowała ludność polska lub żydowska.
  35. ↑ N. Wójtowicz, Masoni w wielonarodowościowej II Rzeczypospolitej (Warszawa 2011) ISBN 978-83-925702-4-0.
  36. ↑ a b Henryk Zieliński, „Historia Polski 1914–1939”, Ossolineum, Wrocław 1985, ISBN 83-04-00712-6, s. 124–126, Tabela 6.
  37. ↑ Respondenci podający narodowość polską jako własną.
  38. ↑ Respondenci podający „narodowość rusińską” jako własną. Narodowości ukraińskiej spis nie przewidywał.
  39. ↑ Respondenci podający narodowość żydowską jako własną.
  40. ↑ Respondenci podający narodowość białoruską jako własną.
  41. ↑ Respondenci podający narodowość niemiecką jako własną.
  42. ↑ Respondenci podający język polski jako ojczysty.
  43. ↑ Respondenci podający język ukraiński i „język ruski” jako ojczysty.
  44. ↑ Respondenci podający jidisz i język hebrajski jako ojczysty.
  45. ↑ Respondenci podający język białoruski jako ojczysty.
  46. ↑ Respondenci podający język niemiecki jako ojczysty.
  47. ↑ Mały Rocznik Statystyczny 1939, s. 34–36.
  48. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Dane z 1939 r.
  49. ↑ Włodzimierz Bonusiak: Odbudowa, rozwój przestrzenny i ludnościowy miasta w latach 1918–1939. W: Dzieje Kalisza. Władysław Rusiński (red.). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1977, s. 556.
  50. ↑ a b c d e f g h i Dane z 1931 r.
  51. ↑ Maria Szachówna: Kalisz i jego okolice. Przewodnik ilustrowany z planem miasta. Kalisz: Drukarnia Wydawnicza w Kaliszu, 1927, s. 127.

Linki zewnętrzne

Władze Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie
Rząd RP na uchodźstwie
Partie
Wojsko
Instytucje finansowe
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=II_Rzeczpospolita&oldid=53513851”