Zagórz: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Ziemia sanocka.
m drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
Linia 47: Linia 47:
{{osobny artykuł|Historia Zagórza}}
{{osobny artykuł|Historia Zagórza}}
Wieś założona w XIV wieku, w roku 1343 była tu już kaplica filialna parafii w [[Poraż]]u. Pierwsze wzmianki odnotowują osadę o nazwie ''Sagorsze'', ''Sogorsch'' do roku 1505 ''in districto sanociensis''. W 1412 roku Zagórz należał do [[Mikołaj z Tarnawy|Mikołaja z Tarnawy]]. W 1490 Zagórz na krótko stał się własnością [[Piotr Kmita Sobieński|Piotra Kmity]] z [[Nowy Wiśnicz|Wiśnicza]] starosty [[Spisz|spiskiego]], potem znów powrócił do [[Tarnawscy herbu Sas|Tarnawskich]] i pozostał w ich rękach do początku XVII wieku. Ostatnim właścicielem Zagórza z rodu Tarnawskich był chorąży sanocki – [[Stanisław Tarnawski (chorąży sanocki)|Stanisław]].
Wieś założona w XIV wieku, w roku 1343 była tu już kaplica filialna parafii w [[Poraż]]u. Pierwsze wzmianki odnotowują osadę o nazwie ''Sagorsze'', ''Sogorsch'' do roku 1505 ''in districto sanociensis''. W 1412 roku Zagórz należał do [[Mikołaj z Tarnawy|Mikołaja z Tarnawy]]. W 1490 Zagórz na krótko stał się własnością [[Piotr Kmita Sobieński|Piotra Kmity]] z [[Nowy Wiśnicz|Wiśnicza]] starosty [[Spisz|spiskiego]], potem znów powrócił do [[Tarnawscy herbu Sas|Tarnawskich]] i pozostał w ich rękach do początku XVII wieku. Ostatnim właścicielem Zagórza z rodu Tarnawskich był chorąży sanocki – [[Stanisław Tarnawski (chorąży sanocki)|Stanisław]].
[[Plik:Osława in Zagórz 7.JPG|thumb|left|220px|Osława w Zagórzu, w tle [[Klasztor Karmelitów bosych w Zagórzu|klasztor karmelitów]]]]
[[Plik:Osława in Zagórz 7.JPG|thumb|left|220px|Osława w Zagórzu, w tle ruiny [[Klasztor Karmelitów bosych w Zagórzu|klasztoru karmelitów]]]]
Na początku XVII wieku Zagórz znalazł się w posiadaniu [[Stadniccy herbu Szreniawa bez Krzyża|Stadnickich]]. W roku 1710 hr. [[Jan Adam Stadnicki]] [[Wojewodowie wołyńscy|wojewoda wołyński]], zbudował [[Klasztor Karmelitów bosych w Zagórzu|obronny klasztor-twierdzę oo. Karmelitów]], od 1713 również jako klasztor szpital dla inwalidów wojennych.
Na początku XVII wieku Zagórz znalazł się w posiadaniu [[Stadniccy herbu Szreniawa bez Krzyża|Stadnickich]]. W roku 1710 hr. [[Jan Adam Stadnicki]] [[Wojewodowie wołyńscy|wojewoda wołyński]], zbudował [[Klasztor Karmelitów bosych w Zagórzu|obronny klasztor-twierdzę oo. Karmelitów]], od 1713 również jako klasztor szpital dla inwalidów wojennych.


Wersja z 00:49, 24 lis 2019

Zagórz
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Panorama starego Zagórza (2014)
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

sanocki

Gmina

Zagórz

Data założenia

1412

Prawa miejskie

1977

Burmistrz

Ernest Nowak

Powierzchnia

22,39 km²

Populacja (31.12.2017)
• liczba ludności
• gęstość


5105[1][2]
229,0 os./km²

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-540

Tablice rejestracyjne

RSA

Położenie na mapie gminy Zagórz
Mapa konturowa gminy Zagórz, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Zagórz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Zagórz”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Zagórz”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Zagórz”
Ziemia49°30′10″N 22°15′43″E/49,502778 22,261944
TERC (TERYT)

1817073

SIMC

0953881

Urząd miejski
ul. 3 Maja 2
38-540 Zagórz
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Zagórz – miasto w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Zagórz. Położony w pobliżu ujścia Osławy do Sanu, na Pogórzu Bukowskim. Leży w dawnej ziemi sanockiej[3].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. krośnieńskiego. W latach 1972–1977 Zagórz był w granicach administracyjnych miasta Sanoka jako dzielnica.

Według danych z 1 stycznia 2018 Zagórz liczył 5105 mieszkańców[1].

Historia

 Osobny artykuł: Historia Zagórza.

Wieś założona w XIV wieku, w roku 1343 była tu już kaplica filialna parafii w Porażu. Pierwsze wzmianki odnotowują osadę o nazwie Sagorsze, Sogorsch do roku 1505 in districto sanociensis. W 1412 roku Zagórz należał do Mikołaja z Tarnawy. W 1490 Zagórz na krótko stał się własnością Piotra Kmity z Wiśnicza starosty spiskiego, potem znów powrócił do Tarnawskich i pozostał w ich rękach do początku XVII wieku. Ostatnim właścicielem Zagórza z rodu Tarnawskich był chorąży sanocki – Stanisław.

Osława w Zagórzu, w tle ruiny klasztoru karmelitów

Na początku XVII wieku Zagórz znalazł się w posiadaniu Stadnickich. W roku 1710 hr. Jan Adam Stadnicki wojewoda wołyński, zbudował obronny klasztor-twierdzę oo. Karmelitów, od 1713 również jako klasztor szpital dla inwalidów wojennych.

W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej Zagórz byli Wincenty i Magdalena Rylscy[4]. W 1905 Stanisław Łobaczewski posiadał we wsi obszar 531,7 ha[5]. W 1911 właścicielem tabularnym był Zygmunt Łobaczewski i wspólnicy, posiadający 525 ha[6].

W polskiej literaturze XIX wieku Zagórz oraz klasztor zasłynęły dzięki Zygmuntowi Kaczkowskiemu, który w swoim cyklu powieści pt. Ostatni z Nieczujów opisał znajdujący się w nim legendarny grób Nieczui.

Nowy Zagórz dworzec kolejowy

Ogromną szansą na gospodarcze ożywienie Zagórza stało się wybudowanie w 1872 r. linii kolejowej. Dwa lata później powstała Pierwsza Węgiersko-Galicyjska Kolej Żelazna z Przemyśla – przez Zagórz – do Budapesztu. W 1884 r. oddano do użytku CK Galicyjską Kolej Transwersalną z miejscowości Stróże (obecne woj. małopolskie) do Nowego Zagórza. Wtedy również Zagórz przyłączono do tzw. Kolei Karola Ludwika (z Krakowa do Lwowa). W związku z rozbudową kolei w Zagórzu wyrosło osiedle kolejarskie. Wówczas Zagórz był węzłem kolejowym o dużym znaczeniu, przy jego obsłudze pracowało ok. 3000 kolejarzy.

Z inicjatywy dra Józefa Galanta powstało Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” (jako jedna z pierwszych sekcji w Galicji), a w 1911 r. pierwszy zastęp harcerski.

W okresie walk polsko-ukraińskich w roku 1918 w Zagórzu zorganizował się Komitet Obrońców Węzła Zagórskiego, składający się z kolejarzy oraz członków Sokoła. W tym też okresie zagórscy kolejarze we własnym zakresie zbudowali dwa pociągi pancerne: „Gromobój” i „Kozak” które utrzymywały „porządek” na odcinku linii kolejowej Zagórz – Szczawne – Komańcza – Łupków.

1 września 1939 – powstał w Zagórzu Ochotniczy Pluton Samoobrony w celu ochrony linii kolejowej, którego członkowie wspierali m.in. ewakuację ludności. Walki obronne z nacierającymi wojskami hitlerowskimi toczyła 3 Brygada Górska dowodzona przez płk. Jana Kotowicza wchodząca w skład grupy operacyjnej gen. bryg. Kazimierza Orlika-Łukoskiego.

Wiosną 1941 roku stacjonujący w Zagórzu żołnierze słowaccy wykuli w skałach w wąwozie przy linii kolejowej prowadzącej do Łupkowa wielki herb Słowacji. Pomimo nietrwałego podłoża (piaskowiec) wciąż widoczne są jego pozostałości.

W Zagórzu działała w czasie wojny Placówka Zagórz nr X. OP-23, AK, którą dowodził Alojzy Bełza ps. „Alik” od V 1943 do I 1944 prowadząc działalność dywersyjną i sabotażową. W konspirację zaangażowani była – Olga Sulimirska, właścicielka dworu w Zasławiu (gdzie był obóz pracy przymusowej dla Żydów; około 10 000 z nich hitlerowcy wymordowali w pobliskim lesie – jest tam tablica pamiątkowa) i rodziny Krasickich i Gubrynowiczów a ich zameczek, przy drodze do Poraża, był ważnym ogniwem akowskiej konspiracji w Obwodzie Sanok. Proboszcz – ks. Władysław Wójcik – za pomoc udzielaną dla AK i uciekinierom został aresztowany i wywieziony do Oświęcimia. Od stycznia 1944 r. placówką tut. AK dowodził ppor. Stanisław Żebrowski „Zebra”.

13 września 1944 r. miasto zostało wyzwolone przez oddziały radzieckie wchodzące w skład 30 i 107 korpusu armijnego 1 armii gwardii[7].

Kwatera zmarłych żołnierzy sowieckich w miejscowym szpitalu polowym (budynek dworca PKP Nowy Zagórz) znajduje się nieopodal przy szosie głównej.

W 1972 r. Zagórz wraz z kilkoma sąsiednimi miejscowościami (które dziś stanowią jego osiedla) przyłączono do Sanoka[8]. 1 lutego 1977 r. Zagórz uzyskał status miasta.


Osiedla administracyjne miasta

Budynek Urzędu Miasta Zagórza

W mieście jest 11 osiedli, będących jednostkami pomocniczymi gminy:

Religia i obiekty sakralne

Cerkiew prawosławna św. Michała Archanioła
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Świątynie i parafie
Panorama Zagórza nad Osławą
Cmentarze
 Z tym tematem związana jest kategoria: Pochowani w Zagórzu.

Transport

Stacja kolejowa Zagórz
Stacje kolejowe
Drogi

Turystyka i zabytki

Kompleks skoczni narciarskich Zakucie

Jest to jedno z dogodniejszych (oprócz Sanoka, Leska i Ustrzyk Górnych) miejsc dla rozpoczęcia wyprawy w Bieszczady. Przy dworcu PKS zatrzymują się prywatne busy, które mogą w sezonie dowieźć w głąb Bieszczadów, przeważnie dużą obwodnicą bieszczadzką w kierunku Wetliny. Na wzgórzu Mariemont (15 min drogi od dworca) nad Osławą warto zobaczyć ruiny XVIII w. klasztoru-warowni OO. Karmelitów, jeden z ciekawszych zabytków południowo-wschodniej Polski. Innym godnym uwagi zagórskim obiektem zabytkowym jest kościół parafialny Wniebowzięcia Matki Bożej, zbudowany w połowie XVIII w. Warto również obejrzeć (obecnie prawosławną) cerkiew filialną św. Michała Archanioła z 1836 oraz młodszą od niej, cerkiew greckokatolicką w Wielopolu z 1865, odbudowaną w 1939 (południowa część Zagórza – kierunek Komańcza). Obecnie obok cerkwi prowadzi szlak zielony, z którego tuż za nią roztacza się piękny widok na ruiny klasztoru na tle Gór Słonnych. Inny godny uwagi punkt widokowy to wzgórze tzw. Skowronówka. Z jej szczytu doskonały widok na dolinę Osławy, klasztor i G. Słonne. Na Starym Cmentarzu w Zagórzu znajduje się kaplica grobowa z 1840 wzniesiona przez Truskolaskich, remontowana w 1933 przez barona Gubrynowicza. W kaplicy znajduje się krypta Bronisława Ludwika Gubrynowicza (zm. 1933), profesora Uniwersytetu Warszawskiego, członka Akademii Umiejętności w Krakowie. Ponadto w mieście interesujący jest kompleks skoczni narciarskich Zakucie.

Edukacja

Szkoły podstawowe

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. św. Kazimierza królewicza
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II

Gimnazja

  • Gimnazjum w Zagórzu im. Prymasa Tysiąclecia Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Osoby związane z miastem

Honorowi obywatele

W 1999 tytuł Honorowego Obywatela Miasta i Gminy Zagórz otrzymał papież Jan Paweł II[9]. Tytuły Honorowego Obywatela Miasta Zagórz otrzymali: w 2000 ks. kan. Eugeniusz Dryniak, w 2005 Andrzej Kołodziej[10].

Ciekawostki

W tutejszych plenerach na placu przed wartownią Straży Ochrony Kolei, przy stacji kolejowej w Zagórzu, kręcone były sceny filmu Ogniomistrz Kaleń Ewy i Czesława Petelskich. Licznie asystowali okoliczni mieszkańcy.

Współpraca międzynarodowa

Ponadto miasto współpracuje ze szwajcarską gminą Villars-sur-Glâne[13].

Demografia

Według danych z 31 grudnia 2014 r. miasto miało 5073 mieszkańców[14].

  • Piramida wieku mieszkańców Zagórza w 2014 roku[15].


Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b http://www.polskawliczbach.pl/Zagorz, w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
  3. ↑ „Rocznik Województwa Rzeszowskiego”, tom III, red. Marian Aleksiewicz. Towarzystwo Przyjaciół Nauki i Sztuki, Rzeszów 1963, s. 62–63.
  4. ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 252.
  5. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
  6. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 24.
  7. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945” , Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 393
  8. ↑ Dz.U. 1972 nr 43 poz. 274. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 6 października 1972 r. w sprawie zmiany granic miasta Sanoka w województwie rzeszowskim.. isap.sejm.gov.pl. [dostęp 12 marca 2014].
  9. ↑ Honorowi Obywatele Miasta i Gminy. W: Zbigniew Osenkowski: Zagórz nad Osławą. Z dziejów miasta i gminy. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2006, s. 299. ISBN 83-922799-6-4.
  10. ↑ Honorowi Obywatele Miasta i Gminy. W: Zbigniew Osenkowski: Zagórz nad Osławą. Z dziejów miasta i gminy. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2006, s. 302. ISBN 83-922799-6-4.
  11. ↑ http://www.zagorz.pl/home/234-podpisanie-umow-o-wspolpracy-transgranicznej
  12. ↑ http://www.zagorz.pl/home/735-rozbudowa-gminnej-sieci-kanalizacyjnej-z-unijnych-funduszy
  13. ↑ http://www.zagorz.pl/home/644-owocna-wizyta-u-szwajcarskich-partnerow
  14. ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (strona 88). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015-07-13.
  15. ↑ http://www.polskawliczbach.pl/Zagorz, w oparciu o dane GUS.

Linki zewnętrzne

Miasta województwa podkarpackiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa podkarpackiego

Gmina Zagórz

Siedziba gminy: Zagórz

Miejscowości gminy
Miasto
Wsie
Części miasta
Części wsi
  • Bania
  • Czekaj
  • Dział
  • Granice
  • Kąty
  • Kopalnia
  • Łany
  • Morchownica
  • Na Zagrodziu
  • Pod Kiczerą
  • Ropy
  • Za Rzeką
Przysiółek wsi
Dawne wsie
Jednostki pomocnicze gminy
Osiedla
Sołectwa
  • Czaszyn
  • Kalnica
  • Łukowe
  • Mokre
  • Morochów
  • Olchowa
  • Poraż
  • Średnie Wielkie
  • Tarnawa Dolna
  • Tarnawa Górna
  • Zahutyń

Powiat sanocki
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat sanocki (1920–1972) (► II RP) (► GG)
  • Siedziba powiatu – Sanok
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–39 i 1945–72)
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39 i 1945–54)
Gromady
(1954–72)
Gminy (1939–45)
Miejskie
Miejsko–wiejskie[B]
Wiejskie
  1. ↑ a b c d gmina częściowo przecięta granicą 1939–41
  2. ↑ kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zagórz&oldid=58074633”