—
Wojny austriacko-tureckie
—
Czas
1683 -1699
Terytorium
Bałkany , Austria
Wynik
Zwycięstwo Ligi antytureckiej
Strony konfliktu
Dowódcy
Siły
Straty
V wojna austriacko-turecka – wojna toczona w latach 1683 -1699 pomiędzy Świętą Ligą (od 1684 ), złożoną z Austrii , Polski , Republiki Weneckiej , Rosji (od 1686 ) i Państwem Kościelnym a imperium osmańskim .
Köprülowie i będący pod ich wpływem sułtan Mehmed IV uznali wojnę za środek zaradczy na rozładowanie napięcia w państwie, dostarczenie łupu wojennego i zapełnienie zdobyczami pustego skarbca. Taki cel wymagał wzmocnienia i modernizacji armii oraz floty. Zadanie to zostało zrealizowane przez Ahmeda Köprülü . Odrodzona armia turecka zyskała równocześnie zaplecze gospodarcze w postaci rozbudowania wielu dawnych zakładów zbrojeniowych i stworzenia nowych. Reformy wojskowe dały więc Turkom zastrzyk sił, który pchnął ją ku nowym wojnom zaborczym.Udane agresje:
Poparcie przez Turcję powstania Thökölyego (1672-1685) .
Sojusz Rzeczypospolitej z Habsburgami austriackimi z 31 marca 1683 roku.
Po udanej odsieczy Wiednia w 1683 , Austria, Polska z Litwą, Państwo Kościelne i Wenecja utworzyły koalicję antyturecką zwaną „Świętą Ligą”.
Front czarnomorski [ edytuj ]
Po podpisaniu pokoju Grzymułtowskiego do koalicji dołączyła też Rosja. Skierowała ona swoje główne siły na Chanat Krymski i port Azow , ale wyprawy kniazia Golicyna z lat 1687-1689 zakończyły się klęską. Rosja zanotowała sukcesy na swoim froncie dopiero od czasu panowania cara Piotra Wielkiego . Wojska rosyjskie w 1695 roku oblegały bezskutecznie Azow od 9 lipca do 9 października . Carat nie poddał się i rok później zdobył port nad Morzem Azowskim .
Front podolski [ edytuj ]
Jan III Sobieski walczył z wojskami tatarsko-tureckimi w Mołdawii w latach 1686 i 1691, by uzyskać księstwo dziedziczne dla swych rodów. Skończyło się to zupełnym niepowodzeniem. Jednym z ostatnich zwycięstw oręża polskiego był triumf hetmana Jabłonowskiego w bitwie pod Uścieczkiem w roku 1694 . Ostatnia polska kampania tej wojny to zwycięstwo hetmana polnego koronnego Feliksa Kazimierza Potockiego w bitwie pod Podhajcami nad armią tatarską.
Front węgierski [ edytuj ] Natomiast wojska cesarskie, pod wodzą wybitnych dowódców jak książęta Eugeniusz Sabaudzki i Ludwik Wilhelm Badeński , odniosły wielkie sukcesy jak zdobycie Budy w 1686 roku i zwycięstwo pod Mohaczem w roku następnym . Sejm węgierski w Preszburgu w 1687 roku przyznał dziedziczne prawo Habsburgów do swej korony. 9 grudnia arcyksiążę Józef I Habsburg został koronowany na króla Węgier. Rok 1688 przyniósł ważne wydarzenie dla narodów bałkańskich. Armia austriacka po 167 latach tureckiej okupacji wyzwoliła Belgrad . Po obaleniu Michała Apafy II , Austriacy uzależnili od siebie Siedmiogród , który dotychczas był lennem tureckim. W 1691 roku odniesiono wiktorię pod Slankamenem . Toczona na lądzie bitwa pod Zentą z 1697 roku stała się punktem zwrotnym całej wojny. Złamała siłę wojsk muzułmańskiego mocarstwa.
Front morski [ edytuj ] Wenecja skupiła swe wszystkie siły w walce na statkach. Spotkała się ze swym wrogiem w 1690 roku pod Mytilini , a w 1695 roku pod Karaburun . W 1696 roku nierozstrzygnięta pozostała pierwsza bitwa morska pod Andros . Wenecja i Papiestwo nie poddały się i dopadły wroga pod Lemnos , ponownie pod Andros i pod wyspą Eubeą w roku 1697 . Jedną z ostatnich potyczek tej wojny była ta stoczona pod Samotraką , lecz żadna strona jej nie wygrała.
W 1689 roku w Kosowie powstali do walki Albańczycy kierowani przez Turka Segena-paszę[potrzebny przypis ] . Za broń porwali też Bułgarzy (powstanie w Tyrnowie w 1686, powstanie w Cziprowci w 1688). Wszystkie te powstania zakończyły się klęską.
Koalicja, bez Rosji, pod wodzą zwycięskich Habsburgów, podpisała 26 stycznia 1699 pokój w Karłowicach . Oprócz oczywistych zmian terytorialnych jakie za sobą niósł ów traktat, kończył 255 lat wojen, w których po jednej stronie uczestniczyła Rzeczpospolita, a po drugiej Imperium Osmańskie, którego potęga budziła niepokój w Europie od XV wieku. Zapoczątkował też w XVIII w. przyjazne stosunki obu państw w obliczu wzrostu po III wojnie północnej potęgi Austrii, Imperium Rosyjskiego i Prus.
Carat Rosyjski podpisał osobny traktat rok później, w samym Stambule .
Bibliografia [ edytuj ]
Zbigniew Wójcik, Historia powszechna XVI-XVII wieku , Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968, s. 441, 460-463.
